قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
سورەتی الزخرف
سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:
التحذير من الافتتان بزخرف الحياة الدنيا؛ لئلا يكون وسيلة للشرك.
إِنَّا جَعَلۡنَٰهُ قُرۡءَٰنًا عَرَبِيّٗا لَّعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
بێگومان ئێمە قورئامان بە زمانی عەرەبی دابەزاند بە ئومێدی ئەوەی ژیربن و بیری لێ بکەنەوە، ئەی ئەوە گەلەی کە مانا و مەبەستی ئەم قورئانە بەزمانی خۆتان دابەزیووە، لێی تێدەگەن و دەزانن باسی چی دەکات بۆ ئەوەی بێگەیەنن بە ئوممەتەکانی تری سەر ڕووی زەوی.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَفَنَضۡرِبُ عَنكُمُ ٱلذِّكۡرَ صَفۡحًا أَن كُنتُمۡ قَوۡمٗا مُّسۡرِفِينَ
ئایا ئێمە واز لەدابەزاندنی قورئان بھێنین و ڕووی لێ وەربگێڕین لەبەر ئەوەی ئێوە لە شیرک و بتپەرستی و گوناھ و تاواندا ڕۆچوون؟ بێگومان شتی وا ناکەین، بەڵکو لەبەر ڕەحم و بەزەییمان بۆتان ئێمە پێچەوانەی ئەوە دەکەین کە ئیوە دەتانەوێت.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَكَمۡ أَرۡسَلۡنَا مِن نَّبِيّٖ فِي ٱلۡأَوَّلِينَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن نَّبِيٍّ إِلَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَأَهۡلَكۡنَآ أَشَدَّ مِنۡهُم بَطۡشٗا وَمَضَىٰ مَثَلُ ٱلۡأَوَّلِينَ
ئێمە لەوان بە ھێزتر و بەتواناترمان لەناو ئەو گەل و ئوممەتانەدا لەناو برد، کەوابێت بێدەسەڵات نین لە لەناوبردنی کەسانێکی تری لاوازتر لەوان، لە قورئانیشدا سیفەتی ئەو گەلە لە ناوچوانە زۆر باسکران و ڕۆیشتن، وەک گەلی عاد و گەلی سەمود و گەلی لوط و ھاوەڵانی مەدیەن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡعَلِيمُ
- ئەی پێغەمبەر - ئەگەر پرسیار بکەیت لەو بتپەرست و موشریک و بێباوەڕانە: کێ ئاسمانەکان و زەوی بەدیھێناوە. لە وەڵامی پرسیارەکەتدا دەڵێن: بێگومان ئەو زاتە بەدیھێناوە کە زاڵ و بەدەسەڵاتە ھیچ کەسێک ناتوانێت زاڵ بێت بەسەریدا، وە زانا و ئاگادارە بە ھەموو شتێک.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• سمي الوحي روحًا لأهمية الوحي في هداية الناس، فهو بمنزلة الروح للجسد.
ئەم ئایەتانە وەحییان بە ڕۆح ناوبردووە ، لەبەر گرنگی وەحی لە ھیدایەتدانی خەڵکی، ئەو وەحییە وەک ڕۆح وایە بۆ لاشە.
وَٱلَّذِي نَزَّلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءَۢ بِقَدَرٖ فَأَنشَرۡنَا بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّيۡتٗاۚ كَذَٰلِكَ تُخۡرَجُونَ
ئەو زاتەی باران و ئاوی لە ئاسمانەوە بە ئەندازەیەکی دیاریکراو دەبارێنێت کە بەشی ژیان و گوزەرانی خۆتان و ئاژەڵ و مەڕو ماڵات و کشتوکاڵتان بکات، بەھۆی ئەو بارانەیشەوە شارو گوند و زەوی مردویشمان بۆ زیندوو کردنەوە، ھەروەکو چۆن اللە تەعالا ئەو زەوییە وشک و برنگەی بە ڕوواندنی ڕووەک بۆ زیندوو کردنەوە ھەر بەو شێوەیە جارێکی تریش ئێوە لەپاش مردن زیندوو دەکاتەوە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلَّذِي خَلَقَ ٱلۡأَزۡوَٰجَ كُلَّهَا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ ٱلۡفُلۡكِ وَٱلۡأَنۡعَٰمِ مَا تَرۡكَبُونَ
ئەو زاتەی کە ھەموو جووت و جۆرێکی بەدیھێناوە، وەک شەو و ڕۆژ، نێرو مێ، وە جۆرەکانی تریش، وە لە کەشتی و ئاژەڵیش شتی وای بۆ بەدیھێناون کە لەسەفەر و ھاتۆچۆتاندا سواریان ببن، لەناو دەریادا سواری کەشتی ببن، وە لە وشکانیشدا سواری ئاژەڵەکانی وەک وشتر و ئەسپ و ماین و گوێدرێژ بن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لِتَسۡتَوُۥاْ عَلَىٰ ظُهُورِهِۦ ثُمَّ تَذۡكُرُواْ نِعۡمَةَ رَبِّكُمۡ إِذَا ٱسۡتَوَيۡتُمۡ عَلَيۡهِ وَتَقُولُواْ سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِينَ
ھەموو ئەمانەی بۆ بەدیھێناون و ژێرباری کردووە بۆتان؛ تاوەکو سواری سەر پشتیان ببن لە سەفەر و ھاتوچۆتاندا، پاشان یادی ناز و نیعمەت و بەخششەکانی پەروەردگارتان بکەن لەبەرامبەر ئەوەی ئەوانەی بۆ ڕامھێناون و ژێرباری کردووە بۆتان، وە بەزمانتان یادی بکەن و بڵێن: پاکوبێگەردی بۆ ئەو زاتەی کە ئەمەی بۆ ئامادە و ژێربار کردوین، بۆ ئەوەی بە ئارەزووی خۆمان بۆ ھەر کوێیەکمان بوێت بیانبەین، ئەگەر اللە تەعالا ئەمانەی بۆ ژێربار و موسەخەر نەکردینایە ئێمە توانا و دەسەڵاتمان نەبوو بەکاریان بھێنین.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَجَعَلُواْ لَهُۥ مِنۡ عِبَادِهِۦ جُزۡءًاۚ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَكَفُورٞ مُّبِينٌ
بتپەرست و موشریکەکان وایاندەزانی کە ھەندێک لە بەدیھێنراوەکان لە خوای بەدیھێنەر بوون، کاتێک وتیان: فریشتەکان کچی اللە تەعالان، بێگومان ئەو مرۆڤەی وتەیەکی لەم شێوەیە دەڵێت کەسێکی زۆر بێباوەڕی سپڵەی پێ نەزانە، بێباوەڕی و سپڵەیی و گومڕایی خۆی بەدەرخستووە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِمَا ضَرَبَ لِلرَّحۡمَٰنِ مَثَلٗا ظَلَّ وَجۡهُهُۥ مُسۡوَدّٗا وَهُوَ كَظِيمٌ
کاتێک مژدەی لەدایک بوونی کچ بەیەکێکیان بدرێت لە کاتێکدا ئەوان کچیان بۆ پەروەردگار بڕیارداوە، لەداخ و خەم و خەفەتدا ڕوویان ڕەش ھەڵدەگەڕێت، باشە ئیتر چۆن شتێک دەدەنە پاڵ پەروەردگاریان لەکاتێکدا خۆیان ئەگەر مژدەی ئەوەیان پێ بدرێت ڕوویان ڕەش ھەڵدەگەڕێت؟!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَجَعَلُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ ٱلَّذِينَ هُمۡ عِبَٰدُ ٱلرَّحۡمَٰنِ إِنَٰثًاۚ أَشَهِدُواْ خَلۡقَهُمۡۚ سَتُكۡتَبُ شَهَٰدَتُهُمۡ وَيُسۡـَٔلُونَ
ئەو فریشتانەش کە لە ڕاستیدا بەندەی ملکەچی پەروەردگاریانن، ئەوان دەیانووت: ئەمانە کچی خوان، ئایا ئەو بێباوەڕانە لە کاتێکدا اللە تەعالا ئەو فریشتانەی بەدیھێنا لەوێ ئامادە بوون، تاوەکو ڕوون بێتەوە کە ئەوان کچی خوان، با باش بزانن ئەو فریشتانە ئەم شاھیدیە ناھەقەیان دەنووسن و تۆماری دەکەن، وە لەڕۆژی قیامەتشدا لێیان دەپرسرێتەوە و موحاسەبە دەکرێن لەسەری، وە لەبەر ئەم تۆمەتە خراپ و درۆ گەورەیەیان سزا دەدرێن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَقَالُواْ لَوۡ شَآءَ ٱلرَّحۡمَٰنُ مَا عَبَدۡنَٰهُمۗ مَّا لَهُم بِذَٰلِكَ مِنۡ عِلۡمٍۖ إِنۡ هُمۡ إِلَّا يَخۡرُصُونَ
ئەوانە بەڵگە بەقەدەر دەھێننەوە و دەڵێن: ئەگەر اللە تەعالا (خوای میھرەبان) بیویستایە ئێمە فریشتەکان نەپەرستین ئەوا نەماندەپەرستن، جا کاتێک ئەوەی ویستووە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ڕازی بووە بە پەرستنیشیان، ئەمەی دەیڵێن ھەمووی درۆیە چونکە ھیچ زانیاریەکیان نییە لەوەی دەیدەنە پاڵ اللە تەعالا.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بَلۡ قَالُوٓاْ إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّةٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم مُّهۡتَدُونَ
نەخێر شتی وانەبووە، بەڵکو ئەوان بەڵگەی چاولێکەری باوباپیرانیان دەھێننەوە و دەڵێن: ئێمە باوباپیرانی خۆمان بینیوە لەسەر ئاینی بتپەرستی بوون و ئێمەش لەسەر ھەمان ڕێچکە و ڕێیازی ئەوان دەڕۆین لەپەرستنی ئەو بتانەدا.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• جور المشركين في تصوراتهم عن ربهم حين نسبوا الإناث إليه، وكَرِهوهنّ لأنفسهم.
زوڵم و ستەمی بتپەرست و موشریکەکان لە تێڕوانینیان بۆ پەروەردگاریان کاتێک کچیان بۆی بڕیاردا، لەکاتێدا ئەوان پێیان ناخۆشە خۆیان کچیان ببێت.
وَكَذَٰلِكَ مَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ فِي قَرۡيَةٖ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتۡرَفُوهَآ إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّةٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم مُّقۡتَدُونَ
ھەروەکو چۆن ئەوانە باوەڕیان نەھێنا و تۆیان بە درۆ دانا، وە بەڵگەیان بەچاولێکەری کردنی باوباپیرانیان ھێنایەوە، - ئەی پێغەمبەر- بزانە ھیچ پێغەمبەرێکمان پێش تۆ نەناردووە بۆ ھیچ گوند و شارێک کە گەلەكەی بترسێنێت و ئاگاداریان بکاتەوە، ئیللا بەرپرس و گەورە و دەوڵەمەندەکانیان پێیان وتووە: بێگومان ئێمە لەسەر ئەو ئاینە دەڕۆین کە باوباپیرانمانی لەسەر بووە، بۆیە بزانە گەل و ھۆزەکەت یەکەم کەس نەبوون شتێکی لەم شێوەیە بڵێن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ قَٰلَ أَوَلَوۡ جِئۡتُكُم بِأَهۡدَىٰ مِمَّا وَجَدتُّمۡ عَلَيۡهِ ءَابَآءَكُمۡۖ قَالُوٓاْ إِنَّا بِمَآ أُرۡسِلۡتُم بِهِۦ كَٰفِرُونَ
پێغەمبەرەکانیان پێیان وتن: ئایا ئێوە ھەر شوێنی باوباپیرانتان دەکەون ئەگەر ئێمە شتێکی باشتر لەوەمان بۆ ھێنابن کە ئەوانی لەسەر بوون؟ لەوەڵامدا وتیان: ئێمە باوەڕمان نییە بەوەی تۆ و پێغەمبەرانی پێش تۆیش ھێناوتانە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُكَذِّبِينَ
بۆیە تۆڵەمان سەندەوە لەو گەل و ئوممەتانەی پێش تۆ کە پێغەمبەرەکانیان بەدرۆ دانا و باوەڕیان پێنەکردن و لەناومان بردن، جا بیربکەرەوە و تێڕامێنە بزانە سەرەنجامی ئەو گەل و ئوممەتانە چی بوو کە پێغەمبەرەکانیان بەدرۆ دانا و باوەڕیان پێ نەکردن، بێگومان سەرەنجامێکی بە ئازار بوو بۆیان.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَجَعَلَهَا كَلِمَةَۢ بَاقِيَةٗ فِي عَقِبِهِۦ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
ئیبراھیم وای کرد کە وشەی یەکخواپەرستی (لا إلە إلا اللە) لەدوای خۆی لەناو وەچە و نەوەکانیدا بمێنێتەوە، بەردەوام لەناویاندا کەسانێک ھەن کە اللە تەعالا بەتاک و تەنھایی دەپەرستن و ھیچ شەریک و ھاوەڵێکیشی بۆ دانانێن، بە ئومێدی ئەوەی تەوبە بکەن و بگەڕێنەوە بۆلای و واز لە ھاوەڵ بڕیاردان و گوناھ و تاوان بھێنن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بَلۡ مَتَّعۡتُ هَٰٓؤُلَآءِ وَءَابَآءَهُمۡ حَتَّىٰ جَآءَهُمُ ٱلۡحَقُّ وَرَسُولٞ مُّبِينٞ
پەلەمان نەکرد لە لەناوبردن و سزادانی ئەو بتپەرست و موشریک و بێباوەڕانە، بەڵکو مۆڵەتمان دان و بۆ ماوەیەک لە دونیا خۆیان و باوباپیرانیشیانمان خۆشگوزەران کردن تا ئەو کاتەی قورئان و پێغەمبەر موحەممەد (صلی اللە علیە وسلم) یان بۆ ھات تاوەکو ئەوەی پێویستە لەسەریان بۆیان ڕوون بکاتەوە و تێیان بگەیەنێت.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَهُمۡ يَقۡسِمُونَ رَحۡمَتَ رَبِّكَۚ نَحۡنُ قَسَمۡنَا بَيۡنَهُم مَّعِيشَتَهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَرَفَعۡنَا بَعۡضَهُمۡ فَوۡقَ بَعۡضٖ دَرَجَٰتٖ لِّيَتَّخِذَ بَعۡضُهُم بَعۡضٗا سُخۡرِيّٗاۗ وَرَحۡمَتُ رَبِّكَ خَيۡرٞ مِّمَّا يَجۡمَعُونَ
اللە تەعالا لە وەڵامیاندا دەفەرموێت: - ئەی پێغەمبەر- ئایا ئەوان ڕەحمەت و بەزەیی پەروەردگارت دابەش دەکەن، تاوەکو بە ویست و ئارەزووی خۆیان بیدەن بەکەسانێک و کەسانێکی تریشی لێ بێ بەش بکەن، یان ئەوە اللە تەعالایە ئەو کارە دەکات؟! بێگومان ئەوە ئێمەین ڕزق و ڕۆزی و بژێوی ئەوانمان لە دونیا لە نێواندا دابەش کردووە، ھەندێکیان دەوڵەمەند و ھەندێکی تریشیان ھەژار و نەدار، تاوەکو ھەندێکیان خزمەتی ھەندێکی تریان بکەن، وە ڕەحمەت و بەزەیی پەروەردگارت بۆ بەندەکانی لە ڕۆژی دواییدا باشتر و خاسترە لەو شتانەی ئەوان لە دونیادا کۆی دەکەنەوە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَوۡلَآ أَن يَكُونَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ لَّجَعَلۡنَا لِمَن يَكۡفُرُ بِٱلرَّحۡمَٰنِ لِبُيُوتِهِمۡ سُقُفٗا مِّن فِضَّةٖ وَمَعَارِجَ عَلَيۡهَا يَظۡهَرُونَ
ئەگەر لەبەر ئەوە نەبوایە خەڵکی ھەمووی لەسەر کوفر و بێباوەڕی کۆبوونایەتەوە، ئەوا سەقفی خانووی بێباوەڕانمان دەکرد بە زیوو، وە قادرمەی زیووینمان لەسەر سەربانەکان بۆ دادەنان کە بەسەریاندا سەربکەوتنایە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• تقسيم الأرزاق خاضع لحكمة الله.
وَزُخۡرُفٗاۚ وَإِن كُلُّ ذَٰلِكَ لَمَّا مَتَٰعُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَٱلۡأٓخِرَةُ عِندَ رَبِّكَ لِلۡمُتَّقِينَ
وە زێڕێکی زۆریشمان پێدەدان، ھەموو ئەمانە خۆشی ژیانی دونیان و دەبڕێنەوە، سوود و قازانجیان کەم و بێ بایەخە لەبەر ئەوەی کۆتاییان پێ دێت و دەبڕێنەوە، ئەی پێغەمبەر بزانە ئەوەی لای پەروەردگارت ھەیە لە خۆشی و ناز و نیعمەت لە ڕۆژی دواییدا باشتر و خاسترە بۆ پارێزکاران و لەخواترسان، ئەوانەی فەرمانەکانی جێ بەجێ دەکەن و دوور دەکەونەوە لە ڕێگریەکانی.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَن يَعۡشُ عَن ذِكۡرِ ٱلرَّحۡمَٰنِ نُقَيِّضۡ لَهُۥ شَيۡطَٰنٗا فَهُوَ لَهُۥ قَرِينٞ
ھەر کەسێک کوێر و بێ ئاگا بێت لە ئاست قورئان و یادی اللە تەعالا و ئاینی پیرۆزی ئیسلام، ئەوا لە دونیا شەیتانێکی بۆ دادەنێین و زاڵی دەکەین بەسەریدا تاوەکو گومڕای بکات، ئەمەش لەبەرامبەر ئەوەدا پشتی کردووەتە قورئانی پیرۆز و یادی پەروەردگار.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِنَّهُمۡ لَيَصُدُّونَهُمۡ عَنِ ٱلسَّبِيلِ وَيَحۡسَبُونَ أَنَّهُم مُّهۡتَدُونَ
ئەو شەیتانانەی کە زاڵ بوون بەسەر ئەوانەی کە پشتیان کردوەتە قورئان و یادی اللە تەعالا بۆ ئەوەیە لە ڕێگای ڕاستی پەروەردگار لایان بدەن و گومڕایان بکەن، فەرمانەکانی جێ بەجێ نەکەن و دوور نەکەونەوە لە ڕێگریەکانی، نەک ھەر ھێندە بەڵکو ئەوەندە گوناھ و تاوان و بێباوەڕیان لاشیرین و جوان و ڕازاوە دەکەن وادەزانن لەسەر ھەق و ڕێگای ڕاست و ھیدایەتن، دواتریش تەوبە ناکەن لەو گومڕاییەی تێی کەوتون و گیرۆدەی بوون.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَنَا قَالَ يَٰلَيۡتَ بَيۡنِي وَبَيۡنَكَ بُعۡدَ ٱلۡمَشۡرِقَيۡنِ فَبِئۡسَ ٱلۡقَرِينُ
تا ئەو کاتەی ئەو کەسە گومڕا و لە خوا یاخیەی کە پشتی کردبووە قورئانی پیرۆز لە ڕۆژی قیامەتدا دێتەوە لامان، کاتێک بەچاوی خۆی ڕاستییەکان دەبینێت، بەشەیتانە ھاودەمەکەی دەڵێت: ئای خۆزگە نێوان من و تۆ ئەی شەیتانی فریوودەر نێوان ڕۆژھەڵات و ڕۆژئاوا بوایە، ئای چەند ھاوڕێ و ھاودەمێکی خراپ بوویت.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَن يَنفَعَكُمُ ٱلۡيَوۡمَ إِذ ظَّلَمۡتُمۡ أَنَّكُمۡ فِي ٱلۡعَذَابِ مُشۡتَرِكُونَ
اللە تەعالا لە ڕۆژی قیامەتدا بە بێباوەڕان دەفەرموێت: ئەمڕۆ ھیچ شتێک سوودتان پێ ناگەیەنێت، چونکە ئێوە لە دونیادا بەھاوەڵ بڕیاردان و گوناھ و تاوان ستەمتان لەخۆتان کرد، ئێستا ئێوە و شەیتانە ھاوڕێ و ھاودەمەکانتان لەسزاداندا ھاوبەش و بەشدارن، ئەوان ناتوانن ھیچ شتێک لەسزا و ناخۆشی ئەم ڕۆژەتان لەسەر سووک بکەن و لەبری ئێوە بەرگەی ئەو سزایە بگرن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَفَأَنتَ تُسۡمِعُ ٱلصُّمَّ أَوۡ تَهۡدِي ٱلۡعُمۡيَ وَمَن كَانَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
ئەوانە کەڕن لە ئاست بیستنی ھەق و ڕاستی، وە کوێرن لە ئاست بینینیدا، ئایا - ئەی پێغەمبەر - تۆ دەتوانیت وا لەکەسێکی کەڕ بکەیت ببیستێ، یان ڕێنمونی کوێرێک بکەیت، یان ھیدایەتی کەسێکی بدەیت لە ھەقێکی ڕوون و ئاشکرا و ڕێگای ڕاستی ئیسلام گومڕا بووبێت؟
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَسۡـَٔلۡ مَنۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رُّسُلِنَآ أَجَعَلۡنَا مِن دُونِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ءَالِهَةٗ يُعۡبَدُونَ
- ئەی پێغەمبەر - پرسیار بکە لەو پێغەمبەرانەی پێش تۆ ڕەوانەمان کردن بۆ لای گەلەکانیان : ئایا جگە لە اللە تەعالا ھیچ پەرستراوێکی ترمان داناوە کە عیبادەت و پەرستنی بۆ بکرێت؟!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَقَالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
بێگومان موسامان بە بەڵگە و نیشانە و موعیجزەکانەوە نارد بۆ لای فیرعەون و ناودارانی گەلەکەی و پێی وتن: بەدڵنیاییەوە من نێرراو و پێغەمبەری پەروەردگاری ھەموو جیھانیانم.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَلَمَّا جَآءَهُم بِـَٔايَٰتِنَآ إِذَا هُم مِّنۡهَا يَضۡحَكُونَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• خطر الإعراض عن القرآن.
• القرآن شرف لرسول الله صلى الله عليه وسلم ولأمته.
• اتفاق الرسالات كلها على نبذ الشرك.
وَمَا نُرِيهِم مِّنۡ ءَايَةٍ إِلَّا هِيَ أَكۡبَرُ مِنۡ أُخۡتِهَاۖ وَأَخَذۡنَٰهُم بِٱلۡعَذَابِ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
ئێمە ھیچ نیشانە و موعجیزەیەک پیشانی فیرعەون و ناودارانی گەلەکەی نادەین لەسەر ڕاستی و دروستی ئەوەی موسا ھیناویەتی، ئیللا گەورەترە لەو نیشانە و موعجیزەیەی کە پێشتر پیشانمان داون، ھەر لە دونیا سزامان دان بە ئومێدی ئەوەی لەو کوفر و بێباوەڕییە بگەڕێنەوە کە پێشتر لەسەری بوون، بەڵام نەگەڕانەوە و ھیچ سوودی نەبوو.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَقَالُواْ يَٰٓأَيُّهَ ٱلسَّاحِرُ ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَ إِنَّنَا لَمُهۡتَدُونَ
کاتێک ھەندێک لەو سزایەیان تووش بوو کە پێشتر موسا پێی ترساندبوون، بە موسایان وت (سەلامی اللە تەعالای لێ بیت) : ئەی جادووگەر لای پەروەردگارت نزامان بۆ بکە، لەسەر ئەو بەڵێنەی پێی دابووین ئەگەر باوەڕ بھێنن سزاکەمان لەسەر ھەڵدەگرێت، ئەگەر ھاتوو سزاکەی لەسەر ھەڵگرتین ئەوا باوەڕ دەھێنین و ڕێگای ھیدایەت دەگرینەبەر.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَنَادَىٰ فِرۡعَوۡنُ فِي قَوۡمِهِۦ قَالَ يَٰقَوۡمِ أَلَيۡسَ لِي مُلۡكُ مِصۡرَ وَهَٰذِهِ ٱلۡأَنۡهَٰرُ تَجۡرِي مِن تَحۡتِيٓۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ
فیرعەون بەشانازی کردن بە موڵک و دەسەڵاتەکەیەوە لەناو گەلەکەیدا ھاواری کرد و پێی وتن: ئەی گەلەکەم ئایا میسر ھەمووی موڵکی من نییە؟ وە ئەم ڕووبارانەی (نیل) یش کە بەژێر کۆشک و تەلارەکانمدا دەڕۆن ھی من نین؟ دەی ئایا ئیتر موڵک و دەسەڵاتی من نابینن، وە نازانن چەند گەورە و بەشکۆم ؟
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَمۡ أَنَا۠ خَيۡرٞ مِّنۡ هَٰذَا ٱلَّذِي هُوَ مَهِينٞ وَلَا يَكَادُ يُبِينُ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَلَوۡلَآ أُلۡقِيَ عَلَيۡهِ أَسۡوِرَةٞ مِّن ذَهَبٍ أَوۡ جَآءَ مَعَهُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ مُقۡتَرِنِينَ
ئەگەر ڕاست دەکات بۆچی ئەو خوایە بازنی زێڕ و خشڵی پێنەداوە تاوەکو دەربکەوێت پێغەمبەری ئەوە، یان بۆچی فریشتەکان لەگەڵیدا نەھاتوون تاوەکو یەک لەدوای یەک شاھیدی بۆ بدەن کە پێغەمبەری خوایە؟
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ وَلَمَّا ضُرِبَ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ مَثَلًا إِذَا قَوۡمُكَ مِنۡهُ يَصِدُّونَ
کاتێک بتپەرست و موشریکەکانی قوڕەیش وایانزانی کە عیسای کوڕی مەریەمیش کە گاورەکان دەیپەرستن دەچێتە چوار چێوە گشتییەکەی کە اللە تەعالا لەبارەیەوە فەرموویەتی: (إنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَهَا وَارِدُونَ) واتا: (ئێوە و ئەوانەیش ئێوە لەبری خوا دەیانپەرستن ھەر ھەمووتان دەچنە ناو ئاگری دۆزەخەوە) بێگومان ھەر چۆنێک اللە تەعالا ڕێگری کردووە لە پەرستنی بتەکان بەھەمان شێوە ڕێگریشی کردوە لەوەی گاورەکان عیسا بپەرستن، کەچی - ئەی پێغەمبەر - گەلەکەت دەستیان کرد بەدەنگە دەنگ و ھات و ھاوار و وتیان: ڕازین پلەوپایەی خواکانی ئێمەیش وەک پلەوپایەی عیسا بێت، واتا: (ئەگەر خواکانی ئێمە لەبەر ئەوەی دەپەرسترێن دەچنە ناو دۆزەخەوە ئەوا عیسایش وەک ئەوان گاورەکان کردویانە بەخوای خۆیان و دەیپەرستن، ئەگەر سەرەنجامی عیسا ئاگری دۆزەخ بێت قەیناکات با خواکانی ئێمەیش لە دۆزەخدا بن)، بەڵام اللە تەعالا لە وەڵامی ئەمەدا ئەم ئایەتەی دابەزاندا : (إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنَى أُولَئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ) واتا: (بێگومان ئەوانەی بەچاکی و کردەوەی باش پێشکەوتن ئەوانە دوورن لە ئاگری دۆزەخ).
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَقَالُوٓاْ ءَأَٰلِهَتُنَا خَيۡرٌ أَمۡ هُوَۚ مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلَۢاۚ بَلۡ هُمۡ قَوۡمٌ خَصِمُونَ
وتیان: ئایا خوا و پەرستراوەکانی ئێمە باشترن یان عیسا؟! (ابن الزبعری) و ھاوشێوەکانی ئەم نموونانەیان بۆ ئەوە نەھێنایەوە کە بگەن بەھەق و ڕاستی، بەڵکو تەنھا حەزیان لە مشتومڕ و دەمەقاڵێ کردنە، ئەوانە گەلێکن لەسەر مشتومڕ و دەمەقاڵی کردن دروست بوون.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنۡ هُوَ إِلَّا عَبۡدٌ أَنۡعَمۡنَا عَلَيۡهِ وَجَعَلۡنَٰهُ مَثَلٗا لِّبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
عیسای کوڕی مەریەم تەنھا بەندەیەکە لە بەندەکانی اللە تەعالا، کە نیعمەتی پێغەمبەرایەتی و پەیاممان پێ بەخشیووە، وە کردمان بەبەڵگە و مایەی پەند وەرگرتن بۆ بەنو ئیسرائیل لەسەر دەسەڵاتی بێ پایانی پەروەردگار، کاتێک اللە تەعالا عیسای بێ باوک بەدیھێنا ھەروەکو چۆن ئادەمی بەبێ باوک و دایک بەدیھێنا.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• الفاسق خفيف العقل يستخفّه من أراد استخفافه.
وَإِنَّهُۥ لَعِلۡمٞ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمۡتَرُنَّ بِهَا وَٱتَّبِعُونِۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِيمٞ
بێگومان دابەزینی عیسا (سەلامی خوای لێ بێت) لە کۆتایی دونیا و پێش ھاتنی قیامەت یەکێکە لە نیشانە گەورەکانی ھاتنی ڕۆژی دوایی، گومانتان نەبێت ڕۆژی قیامەت ھەر دێت، وە شوێن ئەو پەیامە بکەون لەلای اللە تەعالاوە بۆم ھێناون، ئەوەی ھێناومە ھەر ئەوە ڕێگای ڕاستەیە و ھیچ خوار و خێچییەکی تێدا نییە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَمَّا جَآءَ عِيسَىٰ بِٱلۡبَيِّنَٰتِ قَالَ قَدۡ جِئۡتُكُم بِٱلۡحِكۡمَةِ وَلِأُبَيِّنَ لَكُم بَعۡضَ ٱلَّذِي تَخۡتَلِفُونَ فِيهِۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُونِ
کاتێک عیسا (سەلامی خوای لێ بێت) بەڵگە و نیشانە ڕوون و ئاشکراکانی ھێنا بۆ گەلەکەی لەسەر پێغەمبەرایەتی خۆی و پێی فەرموون: من لەلایەن اللە تەعالاوە حیکمەت و داناییم بۆ ھێناون، بۆ ئەوەی ھەندێک لەکاروباری ئاین کە لەسەری ناکۆکن بۆتان ڕوون بکەمەوە، کەوابێت لە اللە تەعالا بترسن و فەرمانەکانی بەجێ بھێنن و دووریش بکەونەوە لەڕێگریەکانی، لەوەی فەرمانتان پێدەکەم و ڕێگریتان لێدەکەم گوێرایەڵم بن و سەرپێچیم مەکەن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَٱخۡتَلَفَ ٱلۡأَحۡزَابُ مِنۢ بَيۡنِهِمۡۖ فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡ عَذَابِ يَوۡمٍ أَلِيمٍ
دەستە و تاقم و گرۆکانی نەصاری لە بارەی عیساوە (سەلامی خوای لێ بێت) ناکۆکی و ڕاجیایی لە نێوانیاندا دروست بوو، ھەندێکیان دەڵێن: عیسا خوایە، ھەندێکی تریشیان دەڵێن: کوڕی اللە یە، وە ھەندێکی تریان دەڵێن: عیسا و دایکی ھەردووکیان خوان، وەیل و تیاچوون و سزای سەخت کە لە ڕۆژی قیامەتدا چاوەڕوانیانە بۆ ئەوانەی ستەمیان لە خۆیان کرد، بەو جۆرەی وەسفی عیسایان پێکرد و بەخوایان زانی، یان بەیەکێک لە سێ خواکەیان دانا.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا ٱلسَّاعَةَ أَن تَأۡتِيَهُم بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
ئایا ئەو دەستە و تاقمانەی لە بارەی عیساوە ناکۆکیان تێکەوت چاوەڕوانی ئەوەن لەپڕ ڕۆژی قیامەتدا بێت و ھەست بەھاتنی نەکەن؟! ئەگەر ڕۆژی قیامەتیان بەسەردا ھات و ئەوان ھەر لەسەر ئەو کوفر و بێباوەڕییەی خۆیان بوون، بێگومان سەرەنجامیان سزاییەکی سەختی بە ئازارە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱلۡأَخِلَّآءُ يَوۡمَئِذِۭ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوٌّ إِلَّا ٱلۡمُتَّقِينَ
ئەوانەی لەسەر بێباوەڕی و گومڕایی لە دونیادا بوونەتە ھاوڕێ و دۆستی یەک، لە ڕۆژی قیامەتدا ھەموویان دەبنە دوژمنی یەکتر، جگە خواناسان نەبێت، ئەوانەی فەرمانەکانی اللە تەعالا جێ بەجێ دەکەن و دووریش دەکەونەوە لە ڕێگرییەکانی، ھاوڕێیەتی ودۆستایەتیەکەیان بەردەوامە و نابڕێتەوە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يُطَافُ عَلَيۡهِم بِصِحَافٖ مِّن ذَهَبٖ وَأَكۡوَابٖۖ وَفِيهَا مَا تَشۡتَهِيهِ ٱلۡأَنفُسُ وَتَلَذُّ ٱلۡأَعۡيُنُۖ وَأَنتُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
خزمەتکارەکانی بەھەشت بە قاپ و قاچاخی زێڕین و پەرداخی پڕ لەشەراب بەسەریاندا دەگەڕێن، لەو بەھەشتەدا ھەرچی دەروونی مرۆڤ ئارەزووی بکات، وە چاو چێژی لێوەربگرێت بە بینینی تێیدایە و پێیان دەدرێت، وە بۆ ھەتاھەتایی تێیدا دەمێننەوە و ھەرگیز لێی دەرناچن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لَكُمۡ فِيهَا فَٰكِهَةٞ كَثِيرَةٞ مِّنۡهَا تَأۡكُلُونَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لَا يُفَتَّرُ عَنۡهُمۡ وَهُمۡ فِيهِ مُبۡلِسُونَ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَنَادَوۡاْ يَٰمَٰلِكُ لِيَقۡضِ عَلَيۡنَا رَبُّكَۖ قَالَ إِنَّكُم مَّٰكِثُونَ
ھاوار دەکەن لە دەرگاوان و بەرپرسانی دۆزەخ و دەڵێن: ئەی مالیکی دەرگاوانی دۆزەخ با پەروەردگارت بمانمرێنێت و ڕزگارمان بێت لەم سزایە و کەمێک پشوو بدەین، مالیکی دەرگاوانی دۆزەخیش وەڵامیان دەداتەوە و پێیان دەڵێت: بە دڵنیاییەوە ئێوە بەھەمیشەیی لەناو ئەو سزایەدا دەمێننەوە نامرن، وە ھەرگیزیش کۆتایی پێ نایەت.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَمۡ يَحۡسَبُونَ أَنَّا لَا نَسۡمَعُ سِرَّهُمۡ وَنَجۡوَىٰهُمۚ بَلَىٰ وَرُسُلُنَا لَدَيۡهِمۡ يَكۡتُبُونَ
ئایا وا گومان دەبەن ئەو نھێنیانەی لەناخی خۆیاندا شاردوویانەتەوە، وە ئەو چپانەی لە نێوان یەکتردا دەیکەن ئێمە نابیستین، بەڵێ ھەمووی دەبیستین، وە ھەرچیەکیش ئەنجام بدەن ئەو فریشتانەی لایانن ھەمووی دەنووسن.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
قُلۡ إِن كَانَ لِلرَّحۡمَٰنِ وَلَدٞ فَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡعَٰبِدِينَ
- ئەی پێغەمبەر - بەوانە بڵێ کە کچان بۆ اللە تەعالا بڕیار دەدەن، پاکو بێگەردی و بەرزی و بڵندی بۆ زاتی پەروەردگار لەوەی دەیدەنە پاڵی، اللە تەعالا مناڵی نییە، ئەو پاک و بێگەردە لەوەی بڕیاری دەدەن بۆی، وە منیش یەکەم کەسم کە عیبادەتی پەروەردگارم دەکەم و بەپاک و پیرۆز و بێگەردی دادەنێم.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَهُوَ ٱلَّذِي فِي ٱلسَّمَآءِ إِلَٰهٞ وَفِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَٰهٞۚ وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡعَلِيمُ
ئەو زاتە پیرۆزە پەرستراوی بەھەقی ئاسمانەکان و زەوییە، وە زۆر دانا و کاربەجێیە لە بەدیھێنان و ئەندازەگیری و بەڕێوەبردنیدا، وە زۆریش زانا و ئاگادارە بە حاڵ و کاروباری بەندەکانی، وە ھیچ شتێکی لاشاراوە و نھێنی نییە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَتَبَارَكَ ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا وَعِندَهُۥ عِلۡمُ ٱلسَّاعَةِ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
ئەو زاتەی کە خاوەنی موڵکی ئاسمانەکان و زەوییە خێر و چاکە و بەرەکەتی یەکجار زۆرە، وە ئەوەیش لە نێوان ئاسمانەکان و زەویشدا ھەیە ھەر ھی اللە تەعالایە، تەنھا ئەو دەزانێت چی کاتێک ڕۆژی قیامەت دێت، وە جگە ئەو ھیچ کەسێکی تر نازانێت، وە لە ڕۆژی دواییشدا گەڕانەوە تەنھا بۆ لای ئەوە بۆ لێپرسینەوە و پاداشت وەرگرتنەوە.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا يَمۡلِكُ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلشَّفَٰعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
ئەو بت و دار و بەردەی ھاوەڵ بڕیاردەران دەیانپەرستن لای اللە تەعالا ھیچ شتێکیان بەدەست نییە و ناتوانن تکا و شەفاعەت بۆ ھیچ کەسێک بکەن، مەگەر کەسێک شاھیدی دابێت کە ھیچ پەرستراوێکی بەھەق نییە جگە لە اللە، وە لەسەر زانیاری و چاوڕوونی ئەو شاھیدیەی دابێت، وەک عیسا و عوزەیر و فریشتەکان.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.