ترجمة معاني سورة الحجر - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - موسوعة القرآن الكريم

سورة الحجر - əl-Hicr

من مقاصد السورة:

توعد المستهزئين بالقرآن، والوعد بحفظه تأييدًا للنبي وتثبيتًا له.

Qurana istehza edənlərin əzabla təhdid edilməsi, üstəlik, Peyğəmbərə dəstək vermək və onun sabit qədəm olması üçün Quranın qorunacağına dair vəd verilməsi.

---

آية: 1

الٓرۚ تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱلۡكِتَٰبِ وَقُرۡءَانٖ مُّبِينٖ

﴾Əlif. Ləm. Ra﴿. Bu ayə ilə əlaqəli açıqlama əl-Bəqərə surəsinin əvvəlində keçmişdir. Bu ayələr, yüksək məqama sahib olan Allah tərəfindən nazil edilməsinə dəlalət edən, Allahın vəhdaniyyətini, dini əmrləri və qadağaları açıq-aydın izah edən Quran ayələridir.

آية: 2

رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ كَانُواْ مُسۡلِمِينَ

Qiyamət günü kafirlər, peyğəmbərlərin dünyada ikən onları xəbərdar etdiklərinin həqiqət olduğunu və onların dünyada batil yol üzərində olduqlarını anladıqda özlərinin, müsəl­man olma­la­rını arzulayacaq­lar.

آية: 3

ذَرۡهُمۡ يَأۡكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلۡهِهِمُ ٱلۡأَمَلُۖ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ

Ey Peyğəbmər! Yalan sayan kimsələri tərk et, qoy onlar dünyada bir müddət heyvan kimi yeyib-içsinlər, fani dünya həyatının ləzzətləri ilə əylənsinlər və xam xə­yal­larla başlarını qatıb, iman gətirib, saleh əməllər etdməkdən yayınsınlar. Onlar, Qiyamət günü Allahın hüzuruna cəm olduqda, özlərinin ziyan içində olduqlarını biləcəklər.

آية: 4

وَمَآ أَهۡلَكۡنَا مِن قَرۡيَةٍ إِلَّا وَلَهَا كِتَابٞ مَّعۡلُومٞ

Biz, məhv etdiyimiz hər bir zalın di­yarın, Allah qatında əvvəlcədən təyin edilmiş mə­lum bir vaxtı vardır. Həlak onlara əvvəlcədən təyin edilmiş vaxtdan nə bir an tez gələr, nə də ki, gecikər.

آية: 5

مَّا تَسۡبِقُ مِنۡ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسۡتَـٔۡخِرُونَ

Heç bir ümmətin həlakı əvvəlcədən təyin edilmiş vaxtdan öncə gəlməz, nə də, həmin vaxt ərsəyə çatdıqda, gecikməz. Elə buna görə də, zalimlər, Allahın onlara əzabı geçikdirməsinə aldanmasınlar.

آية: 6

وَقَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِي نُزِّلَ عَلَيۡهِ ٱلذِّكۡرُ إِنَّكَ لَمَجۡنُونٞ

Məkkə müşrikləri Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) belə dedilər: "Ey özü­nə Zikr na­zil edildiyini idda edən kimsə! Doğru­dan da, sən bu iddianla də­li­sən və dəlillər kimi hərəkət edirsən!

آية: 7

لَّوۡمَا تَأۡتِينَا بِٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ

Kaşki göndərilmiş peyğəmbər olduğuna və bizə əzab gələcəyi barədə verdiyin xəbərin doğruluğuna şahidlik edəcək bir mələk gətirəydin.

آية: 8

مَا نُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَمَا كَانُوٓاْ إِذٗا مُّنظَرِينَ

Uca Allah, onların mələklərin gəlməsi haqqında irəli sürdükləri fikirlərinə cavab olaraq belə buyurdu: "Biz mələkləri ancaq əzabla həlak olma vaxtınız yetişdikdə, müəyyən hikmət üçün endiri­rik. Əgər Biz, mələkləri göndərsək və onlar bundan sonra da iman gətirməsələr, bu za­man kafirlərə möhlət ve­ril­məz. Əksinə, əzab onlara daha tez bir vaxta gələr!"

آية: 9

إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ

Şübhəsiz ki, bu Quranı insanlara bir öyüd-nəsihət olaraq Muhəmmədin (sallallahu aleyhi və səlləm) qəlbinə Biz na­zil etdik, əlbəttə, Biz də onu hər cür artırılıb-əskiltmədən, təbdildən və təhrifdən qo­ruya­ca­ğıq!"

آية: 10

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ فِي شِيَعِ ٱلۡأَوَّلِينَ

Ey Peyğəmbər! Biz səndən öncə də küfür edən əv­vəlki mil­lət­lərə elçilər göndər­mişdik, onlar da özlərinə göndərilən peyğəmbərləri yalançı hesab etdilər. Ümmətinin səni yalançı hesab etməsində heç də peyğəmbərlərin birincisi deyilsən.

آية: 11

وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ

Küfür edən əv­vəlki mil­lət­lər, özlərinə göndərilən peyğəmbərləri yalançı sayıb, onlara istehza etdilər.

آية: 12

كَذَٰلِكَ نَسۡلُكُهُۥ فِي قُلُوبِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ

Biz o əvvəlki millətlərin qəlblərinə peyğəmbərləri yalançı hesab etməyi saldığımız kimi, eyni şəkildə, üz çevirib, inadkarlıq etdiklərinə görə onu Məkkə müşriklərin qəlblərinə də salarıq.

آية: 13

لَا يُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَقَدۡ خَلَتۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Onlar hələ də Muhəmməd Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil edilən bu Qu­rana inan­mır­lar. Halbuki Allahın əvvəlki ümmətlərdən peyğəmbərlərin gətirdiklərini yalan sayanların necə həlak etməsi xəbər onlara gəlib çatmışdır. Elə isə qoy yalan sayanlar səndən ibrət alsınlar.

آية: 14

وَلَوۡ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَابٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَظَلُّواْ فِيهِ يَعۡرُجُونَ

O yalan sayanlar, inadkar insanlardır. Haqq onlara açıq-aydın dəlillərlə bəlli olsa, hətta onlar üçün göydən bir qapı aç­saydıq və onlar dayan­ma­dan oraya qalxsaydılar:

آية: 15

لَقَالُوٓاْ إِنَّمَا سُكِّرَتۡ أَبۡصَٰرُنَا بَلۡ نَحۡنُ قَوۡمٞ مَّسۡحُورُونَ

yenə də inanmayıb: "Göz­lərimiz du­manlıdır, əksinə, bizim gördüyümüz şeylər sehrin təsirindəndir, daha doğ­­ru­su biz sehr­lən­mi­şik" – deyər­lər.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• القرآن الكريم جامع بين صفة الكمال في كل شيء، والوضوح والبيان.

• Qurani-Kərim hər bir işdə kamillik, şəffaflıq və güclü ifadə vəsflərini özündə cəm etmişdir.

• يهتم الكفار عادة بالماديات، فتراهم مُنْغَمِسين في الشهوات والأهواء، مغترين بالأماني الزائفة، منشغلين بالدنيا عن الآخرة.

• Adətən kafirlər maddiyyata önəm verirlər. Sən onları daima şəhvətlərə, arzulara, boş xülyalara dalan və axirəti tərk edib, dünya üçün çalışan görərsən.

• هلاك الأمم مُقَدَّر بتاريخ معين، ومقرر في أجل محدد، لا تأخير فيه ولا تقديم، وإن الله لا يَعْجَلُ لعجلة أحد.

• Ümmətlərin həlak olmasına dair, Allah yanında əvvəlcədən müəyyən edilmiş zaman vardır. Bu həlak, təyin edilmiş vaxtdan nə tez gələr, nə də ki, o vaxtan bir an gecikər. Şübhəsiz ki, Allah, kiminsə tələsdiyinə görə əsla tələsməz.

• تكفل الله تعالى بحفظ القرآن الكريم من التغيير والتبديل، والزيادة والنقص، إلى يوم القيامة.

• Uca Allah Qurani-Kərimi ta Qiyamətə qədər hər cür artırılıb-əskiltmədən, təbdildən və təhrifdən qo­ruya­ca­ğına dair vəd vermişdir.

آية: 16

وَلَقَدۡ جَعَلۡنَا فِي ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَزَيَّنَّٰهَا لِلنَّٰظِرِينَ

Biz, insanların səfərdə ikən səhra və dənizin zülmətlərində yolu tapmaları üçün səmada əzəmətli ulduzlar ya­rat­dıq və onların bununla uca Allahın qüdrətini dərk etsinlər deyə, göy üzünü səmaya baxan insanlar üçün ulduzlarla bəzədik.

آية: 17

وَحَفِظۡنَٰهَا مِن كُلِّ شَيۡطَٰنٖ رَّجِيمٍ

Göy üzünü Allahın rəhmətindən qovulmuş hər bir şey­tan­dan mü­hafizə etdik.

آية: 18

إِلَّا مَنِ ٱسۡتَرَقَ ٱلسَّمۡعَ فَأَتۡبَعَهُۥ شِهَابٞ مُّبِينٞ

Yalnız mələklər toplumunu gizlincə dinləyib və buna görə də ona alovlu bir cisim yetişib onu yandırıb ya­xan şeytan və cin bundan müstəsnadır.

آية: 19

وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡزُونٖ

Biz, insanların yer üzündə qərar tutub yaşamaları üçün oranı döşəyərək sərdik. Yeri üzünün onları yırğalamamasından ötrü orada möhkəm dağlar yaratdıq və Allahın hikmətinə müvafiq olaraq yer üzündə müəyyən ölçüdə göz oxşayan bit­ki­lərin hər nö­vündən yetişdirdik.

آية: 20

وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَ وَمَن لَّسۡتُمۡ لَهُۥ بِرَٰزِقِينَ

Ey İnsanlar! Dünya həyatında olduğunuz müddətcə orada həm sizin üçün, həm də si­zin ruzi vermədik­lə­riniz insanların və heyvanların dolanması üçün yeyiləcək və içiləcək vasitələri yaratdıq.

آية: 21

وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُۥ وَمَا نُنَزِّلُهُۥٓ إِلَّا بِقَدَرٖ مَّعۡلُومٖ

İnsan və heyvanların faydalandığı hər şeyi var etməyi və insanları onunla faydalandırmağa qadir olan yalnız Bizik. Biz, var etdiyimiz hər bir şeyi hikmətimizin və iradəmizin tələbinə müvafiq olaraq yalnız mü­əyyən bir öl­çü­də var edirik.

آية: 22

وَأَرۡسَلۡنَا ٱلرِّيَٰحَ لَوَٰقِحَ فَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَسۡقَيۡنَٰكُمُوهُ وَمَآ أَنتُمۡ لَهُۥ بِخَٰزِنِينَ

Biz, küləklər göndərib buludları bir yerə cəm etdik. Cəm olan buludlardan yağmuru yağdırdıq və sizləri bu yağmur suyu ilə suladıq. Ey İnsanlar! Bu suyun yer üzündə bulaq olub, yerdən qaynayıb çıxması üçün onu bir yerə toplayan siz deyilsiniz. Onu bir yerə toplayıb saxlayan yalnız Uca Allahdır.

آية: 23

وَإِنَّا لَنَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَنَحۡنُ ٱلۡوَٰرِثُونَ

Şübhəsiz ki, Biz ölüləri yoxdan var edərək həm öldükdən sonra onları yenidən di­ril­dən, həm də dirilərin əcəli çatdıqda onları öldürən həm də ki, yerə və yer üzərində olan hər bir şeyə va­ris olub əbədi qalan da Bizik!

آية: 24

وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَقۡدِمِينَ مِنكُمۡ وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَـٔۡخِرِينَ

Əlbəttə, sizdən əvvəl dünyaya gəlib, dünyasını dəyişənləri də və sizdən sonra kimlərin bu dünyaya dəlib-gedəcəyini də bilirik. Bundan heç bir şey Bizə gizli qalmaz.

آية: 25

وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحۡشُرُهُمۡۚ إِنَّهُۥ حَكِيمٌ عَلِيمٞ

Ey Peyğəmbər! Həqiqətən, Rəbbin Qiyamət günü yaxşılıq edən kimsələrin mükafatını, pislik edən kimsələrin də cəzasını vermək üçün onla­rı bir yerə toplayacaqdır. Şübhəsiz ki O, işlərində hikmət və elm sahibidir. Ona heç bir şeyi gizli qalmaz.

آية: 26

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

Biz Adəmi toxunduqda saxsı kimi səs çıxaran quru palçıqdan yaratdıq. Adəmin yaradıldığı palçıq, üzün müddət qaldığı üçün rənği qara, qoxusu dəyişmiş bir palçıq idi.

آية: 27

وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ

Biz cinlərin babasını, Adəmi - aleyhissəlam - yaratmazdan daha öncə hərarəti olduqca şiddətli olan alovdan yaratmışdıq.

آية: 28

وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي خَٰلِقُۢ بَشَرٗا مِّن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

Ey Peyğəmbər! Bir zaman Rəbbin mə­lək­lərə və onlarla birğə olan iblisə: "Mən, toxun­duqda saxsı kimi səs çıxa­ran, üzün müddət qaldığı üçün rənği qara və qoxusu dəyişmiş qu­ru palçıqdan bir bəşər yarada­cağam" - dediyini xatırla!

آية: 29

فَإِذَا سَوَّيۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِينَ

Mən ona surətini düzəldib, kamil bir biçimdə yaratdıqda, siz, əmrimə tabe olaraq, onu salamlamaq üçün ona səcdə edin!

آية: 30

فَسَجَدَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ كُلُّهُمۡ أَجۡمَعُونَ

Mələklər Rəbbinin əmrinə tabe oldular və Rəbbi onlara əmr etdiyi kimi hamısə ona səcdə etdilər.

آية: 31

إِلَّآ إِبۡلِيسَ أَبَىٰٓ أَن يَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ

Lakin İblis - mələklərlə birgə olsada, amma bu işdə onlarla birgə olmadı - mələklərlə bir yerdə Adəmə səcdə etməkdən imtina etdi.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• ينبغي للعبد التأمل والنظر في السماء وزينتها والاستدلال بها على باريها.

• Qulun, göy üzünü və orada olan ulduzların yaradılışını düşünməsi, beləliklə də, bütün bunların bir yaradanı olduğunu bilməsi vacibdir.

• جميع الأرزاق وأصناف الأقدار لا يملكها أحد إلا الله، فخزائنها بيده يعطي من يشاء، ويمنع من يشاء، بحسب حكمته ورحمته.

• Hər bir ruzi və qədər yalnız uca Allaha aiddir. Bütün bunların xəzinəsi Allahın əlindədir. Uca Allah hikmətinə və rəhmətinə müvafiq olaraq bunlardan qullarına istədiyinə verər və istəmədiyinə də verməz.

• الأرض مخلوقة ممهدة منبسطة تتناسب مع إمكان الحياة البشرية عليها، وهي مثبّتة بالجبال الرواسي؛ لئلا تتحرك بأهلها، وفيها من النباتات المختلفة ذات المقادير المعلومة على وفق الحكمة والمصلحة.

• Yer üzü, bəşəriyyətin orada yaşayıb, qurması üçün oranı düzəngah halına gətirilib, döşənilmiş bir məxluqdur. O, yer üzündə yaşayanlarla birgə hərəkət etməməsi üçün möhkəm dağlarla bərkidilmişdir. Orada, Uca Allahın hikmətinə və məsləhətinə müvafiq olaraq əvvəlcədən təyin edilmiş miqdarda müxtəlif çeşidli bitkilər vardır.

• الأمر للملائكة بالسجود لآدم فيه تكريم للجنس البشري.

• Uca Allahın mələklərə Adəmə səcdə etmələrini əmr etməsi, bəşər övladının Allah qatında hörmətli bir varlıq olduğuna dəlalət etməkdədir.

آية: 32

قَالَ يَٰٓإِبۡلِيسُ مَا لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ

İblis Adəmə səcdə etməkdən imtina etdikdən sonra, uca Allah ona belə dedi: "Mənim əmrimə tabe olaraq Adəmə səcdə edən mələklərlə birgə səcdə etməyə sənə mane olan və səni, əmrimə asi olmağa sövq etdirən nədir?"

آية: 33

قَالَ لَمۡ أَكُن لِّأَسۡجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقۡتَهُۥ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

İblis lovğalanaraq dedi: Mənim, üzün müddət qaldığı üçün rənği qara və qoxusu dəyişmiş qu­ru palçıqdan yaratdığın bir bəşərə səcdə etməyim doğru olmaz!"

آية: 34

قَالَ فَٱخۡرُجۡ مِنۡهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٞ

Bu zaman Uca Allah İblisə belə buyurdu: "Cənnətdən çıx! Artıq sən rəh­mətimdən qovuldun!

آية: 35

وَإِنَّ عَلَيۡكَ ٱللَّعۡنَةَ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلدِّينِ

Qiyamət gününə qə­dər üzərində lənə­t ola­caq­dır və rəhmətimdən də qovulacaqsan!".

آية: 36

قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ

İblis dedi: Ey Rəbbim! Məxluqatın yenidən diriləcəkləri günə qədər mənə möhlət ver və o vaxta qədər məni öldürmə!"

آية: 37

قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ

Uca Allah ona belə buyurdu: "Elə isə sən, əcəli gecikdirilib möhlət verilən­lərdənsən -

آية: 38

إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ

Bütün məxluqatın öldüyü, surun ilk üfürldüyü günə qədər!"

آية: 39

قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ

İblis dedi: "Ey Rəbbim! Sən məni yoldan çıxartdığına görə, mən də yer üzündə on­lara pis işləri gözəl göstərib onların ha­mı­sını doğru yoldan az­dıracağam!

آية: 40

إِلَّا عِبَادَكَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِينَ

Yalnız Sənə ibadət etmək üçün seçdiyin qul­larından başqa!"

آية: 41

قَالَ هَٰذَا صِرَٰطٌ عَلَيَّ مُسۡتَقِيمٌ

Allah dedi: "Bu, Mənə tə­­rəf gə­ti­rib çıxaran düz yoldur.

آية: 42

إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٌ إِلَّا مَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ

Şübhəsiz ki, yalnız sənə tabe olan az­ğın­lar­dan başqa, mə­nim ixlaslı qullarım üzə­rində onları azdırmaq üçün sənin heç bir gücün-güvvətin və hökmranlığın olmaz!".

آية: 43

وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوۡعِدُهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Həqiqətən, Cəhənnəm iblisin və ona tabe olan azğınların ha­mısına vəd olunmuş yer­dir.

آية: 44

لَهَا سَبۡعَةُ أَبۡوَٰبٖ لِّكُلِّ بَابٖ مِّنۡهُمۡ جُزۡءٞ مَّقۡسُومٌ

Cəhənnəmin yeddi qapısı var­dır. Cəhənnəm əhli Cəhənnəmə o qapılardan daxil olarlar. O qapılarının hər birdən iblisə tabe onlardan sayları əvvəlcədən müəy­yən edilmiş kimsələr Cəhənnəmə daxil olacaqlar.

آية: 45

إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ

Uca Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Ondan qorxan müttəqilər cənnətlərdə və bulaqlar başında olacaqlar.

آية: 46

ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٍ ءَامِنِينَ

Cənnətə daxil olarkən onlara deyiləcək: "Oraya müsibətlərdən sağ-sala­mat və qorxulu şeylərdən xatircəmliklə da­xil olun!"

آية: 47

وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلٍّ إِخۡوَٰنًا عَلَىٰ سُرُرٖ مُّتَقَٰبِلِينَ

Biz onların qəlblərindəki kin-kü­durət və düşmənçilik hisslərini çıxarıb kənar et­dik. On­lar taxtlar üstündə oturub bir-birilərinə baxan və bir-birilərini sevən qar­daş­lar ola­caq­lar.

آية: 48

لَا يَمَسُّهُمۡ فِيهَا نَصَبٞ وَمَا هُم مِّنۡهَا بِمُخۡرَجِينَ

Onlara orada heç bir yor­ğunluq toxunmayacaq və on­lar ora­­dan çıxarıl­mayacaqlar. Əksinə, orada əbədi qalacaqlar.

آية: 49

۞ نَبِّئۡ عِبَادِيٓ أَنِّيٓ أَنَا ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ

Ey Peyğəmbər! Qullarımdan Mənə tövbə edənləri ba­ğışlayıb, rəhm edəcəyimi onlara bildir.

آية: 50

وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ ٱلۡعَذَابُ ٱلۡأَلِيمُ

Əzabım isə ağrılı-acılı əzab­ olduğunu onlara bildir ki, qoy Mənə tövbə edib bağışlamama nail olub və əzabımdan xatircəm olsunlar!

آية: 51

وَنَبِّئۡهُمۡ عَن ضَيۡفِ إِبۡرَٰهِيمَ

Onlara, İbrahimə - aleyhissəlam - oğlan övladı ilə müjdələmək və Lut qövmünü həlak etmək üçün gələn mələk qo­naq­ları barə­sində də xəbər ver!

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• في الآيات دليل على تزاور المتقين واجتماعهم وحسن أدبهم فيما بينهم، في كون كل منهم مقابلًا للآخر لا مستدبرًا له.

• Yuxarıda qeyd edilən ayələrdə, müttəqilərin bir-birilərini ziyarət etdiklərinə, bir yerə toplandıqlarına, onlardan hər biri digərinə arxasını deyil, əksinə üzünü çevirərək, bir-biriləri ilə gözəl əxlaqla rəftar etdiklərinə dair dəlil vardır.

• ينبغي للعبد أن يكون قلبه دائمًا بين الخوف والرجاء، والرغبة والرهبة.

• Qulun qəlbi daima, qorxu ilə ümüd arasında olması gərəkdir.

• سجد الملائكة لآدم كلهم أجمعون سجود تحية وتكريم إلا إبليس رفض وأبى.

• Mələklərin hamısı Adəmə salam və hörmət baxımından ona səcdə etdilər, yalnız iblis Adəmə səcdə etməkdən boyun qaçıraraq, inkar etdi.

• لا سلطان لإبليس على الذين هداهم الله واجتباهم واصطفاهم في أن يلقيهم في ذنب يمنعهم عفو الله.

• İblisin, Allahın doğru yola yönəldib, seçdiyi qulları üzərində heç bir hökmranlığı yoxdur. Çünki, iblisin onları günah sövq etdirməsinə Allahın əfvi mane olar.

آية: 52

إِذۡ دَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗا قَالَ إِنَّا مِنكُمۡ وَجِلُونَ

Onlar İbrahimin yanına daxil olduqda ona: "Sənə salam olsun!" – de­di­lər. İbrahim də onlara daha gözəl bir şəkildə salam qaytardı və onların bəşər övladından olduqlarını zənn edərək onların yemələri üçün onlara qızarmış bir buzov gətirdi. İbrahim də qonaqların yeməyə əl uzatmadıqlarını görüb dedi: "Doğrusu, biz sizdən qorxuruq!".

آية: 53

قَالُواْ لَا تَوۡجَلۡ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ

Mələklərdən olan elçilər İbrahimə: "Qorxma! Biz sənə, səni sevindirəcək bir xəbər verəcəyik. Sənin bilikli bir oğlan övladın olacaqdır!" – dedilər.

آية: 54

قَالَ أَبَشَّرۡتُمُونِي عَلَىٰٓ أَن مَّسَّنِيَ ٱلۡكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ

İbrahim –mələklərin, onun bir oğlan övladı olacağı müjdələməsinə təəccüb edərək– olara dedi: "Qocalıq mə­ni haq­ladığı bir vaxtda mənə oğlan övladımın olacağı ilə müj­də ve­rir­si­niz? Məni nə ilə müjdələ­yirsiniz?"

آية: 55

قَالُواْ بَشَّرۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ فَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡقَٰنِطِينَ

Mələklərdən olan elçilər İbrahimə dedilər: "Biz sənə heç bir şəkk-şübhə olmayan həqi­qət­lə müjdə veririk. Səni müjdələdiyimiz şey barədə əsla ümidsizliyə qapananlardan olma!".

آية: 56

قَالَ وَمَن يَقۡنَطُ مِن رَّحۡمَةِ رَبِّهِۦٓ إِلَّا ٱلضَّآلُّونَ

İbrahim mələklərə belə cavab verdi: "Allahın doğru yol­­­undan azan­lardan başqa, Rəb­bi­nin mər­həmətindən kim ümidini üzər?!".

آية: 57

قَالَ فَمَا خَطۡبُكُمۡ أَيُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ

İbrahim mələklərə dedi: "Bir deyin görək, sizi Uca Allah yanından buraya gətirən səbəb nədir?"

آية: 58

قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِينَ

Mələklərdən olan elçilər İbrahimə dedilər: "Allah bizi fəsadı və şəri çox böyük olan Lut qövmünü məhv etmək üçün göndərdi!"

آية: 59

إِلَّآ ءَالَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Ancaq Lutun ailəsi və ona tabe olan möminlər bu əzabdan müstəsnadırlar. Onlara əsla əzab olunmaz. Biz onların hamısını bu əzabdan salamat edə­cəyik!

آية: 60

إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ قَدَّرۡنَآ إِنَّهَا لَمِنَ ٱلۡغَٰبِرِينَ

Yalnız Lutun arvadından baş­qa. Biz onun geridə əzab içində qa­lan­lardan ol­ma­sına hökm verdik!".

آية: 61

فَلَمَّا جَآءَ ءَالَ لُوطٍ ٱلۡمُرۡسَلُونَ

Göndərilən elçi mələklər kişi simasında Lut əhlinin ya­nı­na gəl­dik­ləri zaman

آية: 62

قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ مُّنكَرُونَ

Lut - aleyhissəlam - onlara dedi: "Biz sizi tanımadığımız bir qövmdənsiniz!".

آية: 63

قَالُواْ بَلۡ جِئۡنَٰكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمۡتَرُونَ

Mələklərdən olan elçilər Luta dedilər: "Ey Lut! Qorxma, biz sənin ya­nına qövmünün şübhə et­diyi onları məhv edəcək əzab ilə gəl­mi­şik.

آية: 64

وَأَتَيۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ

Biz sənin yanına zarafat olmayan, doğru bir xə­bərlə gəl­mişik. Şübhəsiz ki, biz sənə verdiyimiz xəbərdə doğru danı­şanlarıq.

آية: 65

فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ وَٱتَّبِعۡ أَدۡبَٰرَهُمۡ وَلَا يَلۡتَفِتۡ مِنكُمۡ أَحَدٞ وَٱمۡضُواْ حَيۡثُ تُؤۡمَرُونَ

Gecədən bir müddət keçdikdən sonra ailəni götürərək yola çıx və səndə onların ar­xa­sın­ca get. Sizdən heç kəs onların başına nə gəldiyini görmək üçün çevri­lib arxaya bax­ma­sın. Beləliklə də, Allahın sizə getmənizi əmr etdiyi yerə qədər irəliləyib gedin!"

آية: 66

وَقَضَيۡنَآ إِلَيۡهِ ذَٰلِكَ ٱلۡأَمۡرَ أَنَّ دَابِرَ هَٰٓؤُلَآءِ مَقۡطُوعٞ مُّصۡبِحِينَ

Biz Luta üçün əzəldən yazdığımız əmri, sübh çağı o qövmün sonuncusu da həlak olana qədər kökü kəsi­lərək hamısı məhv olacaqlarını vəhy edərək bildirdik.

آية: 67

وَجَآءَ أَهۡلُ ٱلۡمَدِينَةِ يَسۡتَبۡشِرُونَ

Sədum əhalisi, Lutun qonaqları ilə fahişə əməli etmək ümüdü ilə sevinərək onun yanına gəl­di­lər.

آية: 68

قَالَ إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ ضَيۡفِي فَلَا تَفۡضَحُونِ

Lut onlara belə dedi: "Bunlar mə­nim qo­naq­la­rımdır. Onlara etmək istədiyiniz şeylə məni bia­bır et­mə­yin!

آية: 69

وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُخۡزُونِ

Bu fahişə əməldən əl çəkərək Allahdan qorxun və bu iyrənc əməlinizlə mə­ni hör­mət­dən salmayın!"

آية: 70

قَالُوٓاْ أَوَلَمۡ نَنۡهَكَ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ

Qövmü ona dedi: "Məgər biz sənə hər hansı bir kimsəni qo­naq sax­lamağı qada­ğan et­mə­mi­şdikmi?"

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• تعليم أدب الضيف بالتحية والسلام حين القدوم على الآخرين.

• Bu ayələrdə başqasının evinə qonaq getdikdə, ev sakinlərinə salam vermə ədəbi öyrədilmişdir.

• من أنعم الله عليه بالهداية والعلم العظيم لا سبيل له إلى القنوط من رحمة الله.

• Allahın nemət olaraq hidayət və böyük bir elm bəxş etdiyi kimsələr Allahın rəhmətindən əsla ümidini üzə bilməz.

• نهى الله تعالى لوطًا وأتباعه عن الالتفات أثناء نزول العذاب بقوم لوط حتى لا تأخذهم الشفقة عليهم.

• Uca Allah, Luta və ona tabe olanlara, Lut qövmünə əzab nazil olduğu əsnada, onlara qarşı mərhəmət və acı hissi keçirməsinlər deyə geriyə dönüb baxmalarını qadağan etdi.

• تصميم قوم لوط على ارتكاب الفاحشة مع هؤلاء الضيوف دليل على طمس فطرتهم، وشدة فحشهم.

• Lut qövmünün belə bir qonaqlarla fahişə əməli etmək tamahına düşməsi, onların fitrətlərinin pozulmasına və azğınlıqlarının nə qədər şiddətli olduğuna bir dəlildir.

آية: 71

قَالَ هَٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِيٓ إِن كُنتُمۡ فَٰعِلِينَ

Lut - aleyhissəlam - qonaqlarının qarşısında özünə üzr qazandıraraq onlara belə dedi: "Bunlar mənim, sizə zövcə ola biləcək qızlarım­dır! Əgər şəhvətinizi ödəmək istəyir­siniz­sə, on­larla evlənin!"

آية: 72

لَعَمۡرُكَ إِنَّهُمۡ لَفِي سَكۡرَتِهِمۡ يَعۡمَهُونَ

Ey Peyğəmbər! Sənin ca­nına and olsun ki, Lutun qövmü şəhvətlərinin tüğyanında tərəddüd edib durdular.

آية: 73

فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُشۡرِقِينَ

Günəş doğanda onları həlak edici qor­xunc bir səs yaxaladı.

آية: 74

فَجَعَلۡنَا عَٰلِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن سِجِّيلٍ

Oranın üstünü altına gərirərək diyarlarını tərsinə çe­vir­ərək və onların üzərinə möhkəm gil­ daşlar yağdırdıq.

آية: 75

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّلۡمُتَوَسِّمِينَ

Şübhəsiz ki, Lut qövmünün həlak edilməsi haqqında zikir edilən bu ayələrdə başa düşən­lər üçün dəlillər vardır.

آية: 76

وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٖ مُّقِيمٍ

Lut qövmünün diyarı, oradan keçməkdə olan müsafirlərin gördükləri sabit bir yer üzərindədir.

آية: 77

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ

Şübhəsiz ki, Lut qövmünün başına gələn bu hadisə də, möminlərin ibrət almaları üçün neçə-neçə dəlillər vardır!

آية: 78

وَإِن كَانَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ لَظَٰلِمِينَ

Sıx meşəlikdə yaşayan şəhər xalqı, Şueyb tayfası da, Allaha küfür edib və özlərinə göndərilən Allahın elçisi Şüeybi yalan saydıqlarına görə zalımlardan oldular.

آية: 79

فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٖ مُّبِينٖ

Onları əzabla yaxalayaraq onlardan da intiqam al­dıq. Lut qövmünün yaşadıqları diyar və Şueyb əshabının yurdu oradan keçən kimsələrin açlıq-aydın görə biləcəyi bir yol üzərində yerləşirdi.

آية: 80

وَلَقَدۡ كَذَّبَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡحِجۡرِ ٱلۡمُرۡسَلِينَ

Hicr əhalisi olan (Hicir, Hicaz və Şam arasında yerləşən bir yerdir) Səmud qövmüdə özlərinə göndərilən Salehi peyğəmbəri ya­lançı saymaqla, göndərilən bütün Peyğəmbərləri yalançı saymış oldular.

آية: 81

وَءَاتَيۡنَٰهُمۡ ءَايَٰتِنَا فَكَانُواْ عَنۡهَا مُعۡرِضِينَ

Biz onlara Salehin həqiqətən də Allah tərəfindən göndərilən bir elçi olduğuna dəlalət edən ayələr və dəlillər verdik. Bunlardan biridə göndərdiyimiz dişi dəvə idi, lakin onlar bu ayələr və dəlillər­dən düşünüb öyüd-nəsihət almadılar və bunlar barədə heç düşünmədilər.

آية: 82

وَكَانُواْ يَنۡحِتُونَ مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُيُوتًا ءَامِنِينَ

Onlar qorxduqları şeydən əmin-amanlıqda yaşamaları üçün dağları yarıb orada özlərinə evlər düzəldirdilər.

آية: 83

فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُصۡبِحِينَ

Beləliklə, sübh vaxtı zəliledici ildırım əzabı onları yaxaladı.

آية: 84

فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ

Qurduqları möhkəm evlər, yığdıqları var-dövlət, qazandıqları dünya malı, Allahın əzabın on­la­rdan sovuşdura bilmədi.

آية: 85

وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلسَّاعَةَ لَأٓتِيَةٞۖ فَٱصۡفَحِ ٱلصَّفۡحَ ٱلۡجَمِيلَ

Biz göyləri, yeri və on­la­rın ara­sında olanları heç bir hikmətsiz, boş yerə yaratmadıq. Biz bütün bunların hamısını yalnız haqq ilə yaratdıq. O saat mütləq gələ­cəkdir, bu barədə əsla şəkk-şübhə ola bilməz. Ey Peyğəmbər! Odur ki, səni yalan sayanlardan üz çevir və onları gö­zəl tərzdə bağışla!

آية: 86

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِيمُ

Ey Peyğəmbər! Həqiqətən, Rəbbin hər şeyi yara­dan­dır və hər bir şeyi bi­ləndir!

آية: 87

وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِي وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِيمَ

Biz sənə yed­di ayə­dən ibarət Fatihə surəsini verdik. Bu ayələr, əzəmətli Quran ayələridir.

آية: 88

لَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَيۡهِمۡ وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَكَ لِلۡمُؤۡمِنِينَ

Kafirlərdən bəzilərinə verdi­yimiz müxtəlif növlü fani dünya ma­lı­na gö­zü­nü dik­mə, onların səni yalançı saydıqlarına görə qəm-qüssə etmə və mömin­lər­ə qarşı da təvazökar ol!.

آية: 89

وَقُلۡ إِنِّيٓ أَنَا ٱلنَّذِيرُ ٱلۡمُبِينُ

Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Şübhəsiz ki, mən sizi əzabdan açıq-aş­kar çəkindirən bir peyğəmbərəm!".

آية: 90

كَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَى ٱلۡمُقۡتَسِمِينَ

Mən sizi, Allahın kitablarını hissələrə ayıraraq, bu kitabların bir qisminə iman edib, digər bir qismini isə inkar edən kimsələrə Allahın endirdiyi əzabın eyni ilə sizə də endirməsinə qarşı sizləri xəbardar edirəm!

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• أن الله تعالى إذا أراد أن يهلك قرية ازداد شرهم وطغيانهم، فإذا انتهى أوقع بهم من العقوبات ما يستحقونه.

• Uca Allah bir şəhəri məhv etmək istədikdə, o şəhər əhalisinin asiliklərini və günahlarını artırar. Elə ki, onlar son həddə çatdıqda Allah onlara layiq olduqları əzabı göndərər.

• كراهة دخول مواطن العذاب، ومثلها دخول مقابر الكفار، فإن دخل الإنسان إلى تلك المواضع والمقابر فعليه الإسراع.

• Əzab göndərilən qövmlərin diyarlarına, eyni ilə kafirlərin qəbiristanlığına daxil olmaq məkruhdur. Əgər insan həmən diyarlara və ya kafirlərin qəbiristanlığına daxil olmaq məcburiyyətində qalarsa bu zaman o, oranı tez bir vaxta tərk etməyə tələsməlidir.

• ينبغي للمؤمن ألا ينظر إلى زخارف الدنيا وزهرتها، وأن ينظر إلى ما عند الله من العطاء.

Mömin kimsə dünyanın bər-bəzəyinə və gözəlliyinə tama salmamalıdır, əksinə, Allahın bəxş edəcəyi nemətlərə könül bağlamalıdır.

• على المؤمن أن يكون بعيدًا من المشركين، ولا يحزن إن لم يؤمنوا، قريبًا من المؤمنين، متواضعًا لهم، محبًّا لهم ولو كانوا فقراء.

• Mömin, müşriklərdən uzaq durmalıdır. Onların iman gətirmədiklərinə görə də üzülməli deyildir. Mömin, başqa mömin qardaşlarına yaxın olmalı, onlara təvazökarlıq göstərməli və onlar hətta fəqir olsalar da belə onlara qarşı məhəbbət bəsləməlidir.

آية: 91

ٱلَّذِينَ جَعَلُواْ ٱلۡقُرۡءَانَ عِضِينَ

Quranı hissələrə böl­ənlər belə dedilər: "O, sehrdir, yaxud kahinlik əsəridir, yaxud da şeirdir".

آية: 92

فَوَرَبِّكَ لَنَسۡـَٔلَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Ey Peyğəmbər! Rəbbinə and olsun ki, Biz qiyamət günü Quranı hissələrə bölənlərin hamısından soruşa­ca­ğıq –

آية: 93

عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Biz onlardan dünyada etdiklər küfr və günahların sorğu-sualını edəcəyik!

آية: 94

فَٱصۡدَعۡ بِمَا تُؤۡمَرُ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Ey Peyğəmbər! Artıq sən, Allahın sənə dəvət etməyi əmr etdiyi şeyləri açıq-aş­kar şəkildə bə­yan et və müşriklərin söylədiklərinə və etdiklərinə də fikir vermə!

آية: 95

إِنَّا كَفَيۡنَٰكَ ٱلۡمُسۡتَهۡزِءِينَ

Onlardan qorxma. Sənə istehza edən­ Qureyişin küfür imamlarının hiylələrinə qarşı sözsüz ki, Biz sənə yetərik.

آية: 96

ٱلَّذِينَ يَجۡعَلُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۚ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ

O kəslər ki, Allahla yanaşı baş­qa bir məbudun Allahın şə­riki olduğunu qərar verirlər. Onlar tez­lik­lə qərar verdikləri bu pis şirkin aqibətinin nə olduğunu bilib, anlayacaqlar.

آية: 97

وَلَقَدۡ نَعۡلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدۡرُكَ بِمَا يَقُولُونَ

Ey Peyğəmbər! Şübhəsiz ki, Biz onların səni yalan saydıqlarına və sənə istehza etdiklərinə görə qəl­binin daraldığını bi­lirik.

آية: 98

فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ

Elə isə sən, Allaha layiq olmayan şeylərdən Onu uca tutaraq və kamil sifətləri ilə həmd-səna edərək Ona sığın. Uca Allaha ibadət edənlərdən və Onun üçün namaz qılanlardan ol! Çünki qəlbinin daralmasının əlacı yalnız budur.

آية: 99

وَٱعۡبُدۡ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأۡتِيَكَ ٱلۡيَقِينُ

Rəbbinə ibadət etməkdə davamlı ol. Ölüm sənə gəlincəyə qədər və həyatda olduğun müddətcə bu hal üzərində qalmağa davam et!

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• عناية الله ورعايته بصَوْن النبي صلى الله عليه وسلم وحمايته من أذى المشركين.

• Uca Allah, Peyğəmbəri (sallallahu aleyhi və səlləm) qoruyaraq yardım etmiş, dəstəkləmiş və onu müşriklərin əziyyətindən himayə etmişdir.

• التسبيح والتحميد والصلاة علاج الهموم والأحزان، وطريق الخروج من الأزمات والمآزق والكروب.

• Uca Allahın şəninə həmd-sənalar demək, Onu tərifləmək və namaz qılmaq, qəm-qüssənin əlacı və dünya məşəqqətindən, hüzünündən və sıxıntılarından çıxış yoludur.

• المسلم مطالب على سبيل الفرضية بالعبادة التي هي الصلاة على الدوام حتى يأتيه الموت، ما لم يغلب الغشيان أو فقد الذاكرة على عقله.

• Müsəlman kimsədən, ağlı başında və hafizəsi yerində olduğu müddətcə, ölüm ona gələnə qədər fərz olan namaz ibadətini davamiyyətli şəkildə qılması tələb olunur.

• سمى الله الوحي روحًا؛ لأنه تحيا به النفوس.

• Nəfslər, Uca Allahın nazil etdiyi vəhy ilə canlandığı üçün Allah vəhyi ruh adlandırmışdır.

• مَلَّكَنا الله تعالى الأنعام والدواب وذَلَّلها لنا، وأباح لنا تسخيرها والانتفاع بها؛ رحمة منه تعالى بنا.

• Uca Allah bizi nemətlərə və heyvanlara sahib edib, onları bizim ixtiyarımıza buraxmışdır. Bizə rəhm edərək, onları istədiyimiz kimi istifadə etməyi bizə ram etdirib, onlardan faydalanmağı bizə izin vermişdir.