কুরআনুল কারীমের অর্থসমূহের অনুবাদ - কুরআনুল কারীমের সংক্ষিপ্ত তাফসীরের ফার্সি ভাষায় অনুবাদ * - অনুবাদসমূহের সূচী

অর্থসমূহের অনুবাদ সূরা: সূরা আল-বাকারা   আয়াত:
সূরাসমূহের সূচী পৃষ্ঠার নাম্বার HTML

سوره بقره

সূরার কতক উদ্দেশ্য:
الأمر بتحقيق الخلافة في الأرض بإقامة الإسلام، والاستسلام لله، والتحذير من حال بني إسرائيل.
امر به تحقق بخشیدن خلافت در زمین به وسیله ی برپا داشتن اسلام، و تسلیم شدن در برابر الله، و هشدار از [شبیه شدن به] حال بنی اسرائیل.

আয়াত: 1

الٓمّٓ ۟ۚ
﴿الٓمٓ﴾ از جمله حروفی است که بعضی سوره‌های قرآن با آنها آغاز می‌شود. این حروف، از حروف هجائیه (الفبا) است که اگر به صورت دانه دانه (أ، ب، ت، ...) بیاید به خودی خود معنایی ندارد. این حروف، حکمت و مفهومی دارند؛ زیرا چیزی بدون حکمت در قرآن یافت نمی‌شود. از جمله مهمترین حکمت‌های این حروف، اشاره به تَحَدّی با قرآن است که از همین حروفی تشکیل یافته که مردم آنها را می‌شناسند و با آنها سخن می‌گویند؛ از این رو اغلب پس از این حروف، مانند همین سوره، از قرآن کریم سخن گفته شده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 2

ذٰلِكَ الْكِتٰبُ لَا رَیْبَ ۖۚۛ— فِیْهِ ۚۛ— هُدًی لِّلْمُتَّقِیْنَ ۟ۙ
هیچ تردیدی در این قرآن عظیم راه ندارد؛ نه از نظر وحی و نه از نظر لفظ و معنا. این کتاب، کلام الله است که پرهیزگاران را به راه رسیدن به او تعالی راهنمایی می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 3

الَّذِیْنَ یُؤْمِنُوْنَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیْمُوْنَ الصَّلٰوةَ وَمِمَّا رَزَقْنٰهُمْ یُنْفِقُوْنَ ۟ۙ
آن کسانی‌که به غیب ایمان می‌آورند. غیب شامل تمام مواردی است که با حواس درک نمی‌شود و از نظر ما پنهان است، مانند روز قیامت که الله یا رسولش صلی الله علیه وسلم از آنها خبر داده‌اند؛ و نماز را همان‌گونه که الله تشریع فرموده است با شروط، ارکان، واجبات و سنت‌های آن برپا می‌دارند و از آنچه الله به آنان روزی داده است، با پرداخت حقوق واجب مانند زکات یا غیر واجب مانند صدقۀ نفلی، به امید کسب ثواب الله، انفاق می‌کنند؛
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 4

وَالَّذِیْنَ یُؤْمِنُوْنَ بِمَاۤ اُنْزِلَ اِلَیْكَ وَمَاۤ اُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ ۚ— وَبِالْاٰخِرَةِ هُمْ یُوْقِنُوْنَ ۟ؕ
و آن کسانی‌که به وحیی که الله بر تو- ای پیامبر- و وحیی که بر سایر پیامبران علیهم السلام قبل از تو نازل فرمود بدون تفکیک و استثناء، ایمان می‌آورند و به آخرت و ثواب و عقاب آن ایمان قطعی دارند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 5

اُولٰٓىِٕكَ عَلٰی هُدًی مِّنْ رَّبِّهِمْ ۗ— وَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ ۟
کسانی‌که صفات مذکور را دارند، در راه هدایت قرار می‌گیرند و در دنیا و آخرت، با رسیدن به آنچه امید دارند و نجات از آنچه می‌ترسند، رستگار هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الثقة المطلقة في نفي الرَّيب دليل على أنه من عند الله؛ إذ لا يمكن لمخلوق أن يدعي ذلك في كلامه.
نفی تردید با اعتماد کامل، دلیلی است بر اینکه قرآن از جانب الله است؛ زیرا هیچ مخلوقی نمی‌تواند در مورد کلام خویش چنین ادعایی مطرح کند.
• لا ينتفع بما في القرآن الكريم من الهدايات العظيمة إلا المتقون لله تعالى المعظِّمون له.
فقط کسانی‌که تقوای الهی را پیشه می‌کنند و او تعالی را بزرگ می‌شمارند، از راهنمایی‌های بسیار ارزشمند قرآن کریم بهره می‌برند.
• من أعظم مراتب الإيمانِ الإيمانُ بالغيب؛ لأنه يتضمن التسليم لله تعالى في كل ما تفرد بعلمه من الغيب، ولرسوله بما أخبر عنه سبحانه.
از بزرگترین مراتب ایمان، ایمان به غیب است؛ زیرا دربردارندۀ پذیرش تمام امور غیبی است که الله متعال، علم آن را به خودش اختصاص داده است، و نیز پذیرش امور غیبی‌ که رسولش صلی الله علیه وسلم را از آنها آگاه کرده است.
• كثيرًا ما يقرن الله تعالى بين الصلاة والزكاة؛ لأنَّ الصلاة إخلاص للمعبود، والزكاة إحسان للعبيد، وهما عنوان السعادة والنجاة.
الله متعال، در موارد زیادی، نماز و زکات را در کنار یکدیگر آورده است؛ زیرا نماز، اخلاص برای معبود و زکات، نیکی به بندگان است و این دو، رمز رستگاری و نجات هستند.
• الإيمان بالله تعالى وعمل الصالحات يورثان الهداية والتوفيق في الدنيا، والفوز والفلاح في الأُخرى.
ایمان به الله متعال و اعمال صالح، هدایت و توفیق در دنیا، و پیروزی و کامیابی در آخرت را به ارمغان می‌آورند.

আয়াত: 6

اِنَّ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا سَوَآءٌ عَلَیْهِمْ ءَاَنْذَرْتَهُمْ اَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُوْنَ ۟
کسانی که کفر ورزیدند، پیوسته در گمراهی و دشمنی قرار دارند، و چه آن ها را بترسانی یا نترسانی، برایشان یکسان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 7

خَتَمَ اللّٰهُ عَلٰی قُلُوْبِهِمْ وَعَلٰی سَمْعِهِمْ ؕ— وَعَلٰۤی اَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ ؗ— وَّلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیْمٌ ۟۠
زیرا الله بر دل‌های آنها مُهر زده است و دل‌های‌شان را بر باطل موجود در آن بسته است، و بر گوشهای‌شان مُهر زده است ‌به‌طوری‌که حق را آن‌گونه که باید بپذیرند و بدان گردن نهند نمی‌شنوند، و بر چشمان‌شان پوششی قرار داده است؛ چنانکه حق را با وجود وضوحش نمی‌بینند و عذاب بزرگی در آخرت برای‌شان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 8

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَّقُوْلُ اٰمَنَّا بِاللّٰهِ وَبِالْیَوْمِ الْاٰخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِیْنَ ۟ۘ
گروهی از مردم ادعا می کنند که مؤمن هستند، این سخن را از ترس از دست دادن جان و اموالشان بر زبان جاری می کنند، اما در باطن کافر هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 9

یُخٰدِعُوْنَ اللّٰهَ وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا ۚ— وَمَا یَخْدَعُوْنَ اِلَّاۤ اَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُوْنَ ۟ؕ
منافقان- به گمان خودشان- با اظهار ایمان و پنهان کردن کفر، الله و مؤمنان را فریب می دهند. آن ها در حقیقت فقط خودشان را فریب می دهند اما این را درک نمی کنند؛ زیرا الله متعال رازها و پنهان ترین امور را می داند و مؤمنان را از صفات و احوال منافقان آگاه فرموده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 10

فِیْ قُلُوْبِهِمْ مَّرَضٌ ۙ— فَزَادَهُمُ اللّٰهُ مَرَضًا ۚ— وَلَهُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۙ۬۟ — بِمَا كَانُوْا یَكْذِبُوْنَ ۟
سبب این امر آن است که در دل‌های‌شان تردیدی وجود دارد و الله بر این تردیدشان افزوده است؛ زیرا جزا از جنس عمل است. به‌سبب دروغگویی بر الله و بر مردم و تکذیب آنچه محمد صلی الله علیه وسلم آورد، عذاب دردناکی در طبقۀ زیرین جهنم برای منافقان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 11

وَاِذَا قِیْلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوْا فِی الْاَرْضِ ۙ— قَالُوْۤا اِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُوْنَ ۟
منافقان وقتی از برپایی فساد در زمین با انجام اموری مانند کفر و گناهان و ... نهی می‌شوند، انکار می‌کنند و مدعی هستند که اصحاب صلاح و اصلاح هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 12

اَلَاۤ اِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُوْنَ وَلٰكِنْ لَّا یَشْعُرُوْنَ ۟
حقیقت این است که آنها اصحاب فساد هستند، اما این را نمی‌فهمند و درنمی‌یابند که کارشان، عین فساد است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 13

وَاِذَا قِیْلَ لَهُمْ اٰمِنُوْا كَمَاۤ اٰمَنَ النَّاسُ قَالُوْۤا اَنُؤْمِنُ كَمَاۤ اٰمَنَ السُّفَهَآءُ ؕ— اَلَاۤ اِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَآءُ وَلٰكِنْ لَّا یَعْلَمُوْنَ ۟
وقتی به آنها امر می‌شود که مانند اصحاب محمد صلی الله علیه وسلم ایمان بیاورند، از روی اعتراض و استهزا چنین پاسخ می‌دهند: آیا ایمانی مانند سَبُک‌سرها بیاوریم؟! در واقع، خودشان نادان هستند اما این را نمی‌دانند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 14

وَاِذَا لَقُوا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا قَالُوْۤا اٰمَنَّا ۖۚ— وَاِذَا خَلَوْا اِلٰی شَیٰطِیْنِهِمْ ۙ— قَالُوْۤا اِنَّا مَعَكُمْ ۙ— اِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِءُوْنَ ۟
هنگام ملاقات با مؤمنان، می‌گویند: آنچه را شما به آن ایمان دارید پذیرفتیم، این سخن را از ترس مؤمنان می‌گویند، و زمانی که از نزد مؤمنان برمی‌گردند و با رؤسای خویش خلوت می‌کنند، برای تأکید بر پایداری در پیروی از آنها می‌گویند: ما همراه شما و در راه شما قرار داریم، اما برای تمسخر مؤمنان، در ظاهر با آنها موافقت می‌کنیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 15

اَللّٰهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِیْ طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُوْنَ ۟
الله در مقابله با منافقان که مؤمنان را مسخره می‌کنند، آنها‌ را مسخره می‌کند تا جزایی از جنس عمل‌شان به آنها داده باشد؛ از این رو احکام مسلمانان در دنیا را بر آنها اجرا می‌کند، اما در آخرت آنها را به‌سبب کفر و نفاق‌شان مورد مجازات قرار می‌دهد. این‌چنین به آنها مهلت می‌دهد به گمراهی و ستم خویش ادامه دهند تا سرگشته و مضطرب بمانند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 16

اُولٰٓىِٕكَ الَّذِیْنَ اشْتَرَوُا الضَّلٰلَةَ بِالْهُدٰی ۪— فَمَا رَبِحَتْ تِّجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوْا مُهْتَدِیْنَ ۟
منافقانی که این صفات را داشتند همان کسانی هستند که به جای ایمان کفر را برگزیدند، تجارتشان سودی نداشت؛ چرا که ایمان به الله را از دست دادند و به سوی حق هدایت نشدند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن من طبع الله على قلوبهم بسبب عنادهم وتكذيبهم لا تنفع معهم الآيات وإن عظمت.
کسانی که الله به‌سبب دشمنی و تکذیب آنها، بر دل‌های‌شان مُهر بزند، آیات با وجود بزرگی‌ به آنها سودی نمی‌رساند.
• أن إمهال الله تعالى للظالمين المكذبين لم يكن عن غفلة أو عجز عنهم، بل ليزدادوا إثمًا، فتكون عقوبتهم أعظم.
مهلت‌دادن الله متعال به ستمگران تکذیب‌کننده، هرگز به دلیل غفلت یا ناتوانی در برابر آنها نیست، بلکه به این هدف است تا بیشتر گناه کنند و در نتیجه، مجازات‌شان بیشتر شود.

আয়াত: 17

مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَارًا ۚ— فَلَمَّاۤ اَضَآءَتْ مَا حَوْلَهٗ ذَهَبَ اللّٰهُ بِنُوْرِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِیْ ظُلُمٰتٍ لَّا یُبْصِرُوْنَ ۟
الله برای این منافقان، دو مثال آورد: یک مثال آتشی و یک مثال آبی. مثال آتشی آنها به این قرار است: آنها مانند کسی هستند که آتشی برمی‌افروزد تا از آن روشنایی برگیرد، اما وقتی نور آتش بالا می‌آید و گمان می‌کند که از روشنایی آن بهره می‌برد، خاموش می‌شود؛ به این ترتیب، نورافشانی آتش از بین می‌رود و سوزاندنش باقی می‌ماند؛ در نتیجه اصحاب آتش در تاریکی‌هایی که هیچ چیز نمی‌بینند می‌مانند و هیچ راهی نمی‌یابند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 18

صُمٌّۢ بُكْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَرْجِعُوْنَ ۟ۙ
بنابراین، منافقان کرانی هستند که حق را به نیت پذیرش نمی‌شنوند، گنگانی هستند که حق را به زبان نمی‌آورند، کورانی هستند که آن را نمی‌بینند؛ و از گمراهی خویش بازنمی‌گردند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 19

اَوْ كَصَیِّبٍ مِّنَ السَّمَآءِ فِیْهِ ظُلُمٰتٌ وَّرَعْدٌ وَّبَرْقٌ ۚ— یَجْعَلُوْنَ اَصَابِعَهُمْ فِیْۤ اٰذَانِهِمْ مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ ؕ— وَاللّٰهُ مُحِیْطٌ بِالْكٰفِرِیْنَ ۟
اما مثال آبی منافقان چنین است: مثال‌شان مانند باران زیادی از ابری دارای تاریکی‌های متراکم و رعد و برق است که بر گروهی فرو می‌ریزد و ترس شدیدی بر آنها وارد می‌سازد. آنها از ترس مرگ به‌سبب شدتِ صدای صاعقه‌ها با سر انگشتان خویش گوش‌های‌شان را می‌بندند، درحالی‌که الله بر کافران احاطه دارد و نمی‌توانند از زیر قدرت او فرار کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 20

یَكَادُ الْبَرْقُ یَخْطَفُ اَبْصَارَهُمْ ؕ— كُلَّمَاۤ اَضَآءَ لَهُمْ مَّشَوْا فِیْهِ ۙۗ— وَاِذَاۤ اَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قَامُوْا ؕ— وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَاَبْصَارِهِمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟۠
نزدیک است که برق به‌خاطر تابش و پرتوافکنی زیاد، چشمان‌شان را برباید. هرگاه برق، اندکی برای‌شان بدرخشد و روشنایی بدهد پیش می‌روند و هرگاه نورافشانی نکند در تاریکی می‌مانند و نمی‌توانند حرکت کنند. به‌خاطر رویگردانی آنها از حق، اگر الله بخواهد با قدرت خویش که همه‌چیز را دربردارد، گوش‌ها و چشم‌های‌شان را از بین می‌برد و دیگر به آنها بازنمی‌گردد. بنابراین، باران، مثالی برای قرآن، صدای صاعقه‌ها مثالی برای منع‌کننده‌های موجود در قرآن و درخشیدن برق، مثالی برای آشکار شدن حق است که گهگاهی بر آنها می‌تابد. بستن گوش‌ها از شدت صاعقه‌ها، مثالی برای رویگردانی آنها از حقیقت و ندادن پاسخ مثبت به آن است. وجه تشابه میان منافقان و اصحاب دو مثال مذکور، بهره‌ نبردن است؛ چنان‌که در مثال آتشی، روشن ‌کنندۀ آتش بهره‌ای جز تاریکی و سوختن نمی‌برد و در مثال آبی، اصحاب باران جز ترسیدن و بی‌قراری از رعد و برق، نصیبی ندارند و به همین ترتیب، منافقان چیزی جز سختگیری و دشواری در اسلام نمی‌یابند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 21

یٰۤاَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوْا رَبَّكُمُ الَّذِیْ خَلَقَكُمْ وَالَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ۟ۙ
ای مردم، با امتثالِ اوامر و ترکِ نواهی پروردگارتان، تنها او را عبادت کنید؛ زیرا اوست که شما و امت‌های قبل از شما را آفرید. امید است که این عبادت، سپری میان شما و عذاب او تعالی باشد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 22

الَّذِیْ جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ فِرَاشًا وَّالسَّمَآءَ بِنَآءً ۪— وَّاَنْزَلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً فَاَخْرَجَ بِهٖ مِنَ الثَّمَرٰتِ رِزْقًا لَّكُمْ ۚ— فَلَا تَجْعَلُوْا لِلّٰهِ اَنْدَادًا وَّاَنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
او ذاتی است که زمین را برای شما فرشی هموار مهیا کرد و بالای آن، آسمان را به‌صورت بنیانی محکم قرار داد، او با فروفرستادن باران نعمت می‌بخشد، به‌گونه‌ای که بر اثر باران، میوه‌های مختلفی از زمین می‌روید تا رزق و روزی باشد، پس شریکان و همانندهایی برای الله قرار ندهید، درحالی‌که می‌دانید آفریننده‌ای جز الله متعال وجود ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 23

وَاِنْ كُنْتُمْ فِیْ رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلٰی عَبْدِنَا فَاْتُوْا بِسُوْرَةٍ مِّنْ مِّثْلِهٖ ۪— وَادْعُوْا شُهَدَآءَكُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
- ای مردم- اگر نسبت به قرآنِ نازل‌شده بر بندۀ ما محمد صلی الله علیه وسلم تردید دارید، شما را به مبارزه می‌طلبیم که یک سوره همانند آن، حتی همانند کوچکترین سورۀ آن، بیاورید و برای این کار هر تعداد از یاران‌تان را که می‌توانید فراخوانید، اگر در ادعای خویش راستگو هستید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 24

فَاِنْ لَّمْ تَفْعَلُوْا وَلَنْ تَفْعَلُوْا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِیْ وَقُوْدُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ۖۚ— اُعِدَّتْ لِلْكٰفِرِیْنَ ۟
اگر این کار را نکردید- که هرگز قادر بر انجام آن نیستید- از آتشی بترسید که مردمِ سزاوار عذاب و انواع سنگ‌هایی که آن را عبادت می‌کردند و ... را می‌سوزاند. الله این آتش را برای کافران آماده و مهیا ساخته است.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن الله تعالى يخذل المنافقين في أشد أحوالهم حاجة وأكثرها شدة؛ جزاء نفاقهم وإعراضهم عن الهدى.
الله متعال، منافقان را به جزای نفاق و رویگردانی از هدایت، در دشوارترین شرایط که بیشترین نیاز را به کمک دارند، تنها می‌گذارد و آنها را یاری نمی‌دهد.
• من أعظم الأدلة على وجوب إفراد الله بالعبادة أنه تعالى هو الذي خلق لنا ما في الكون وجعله مسخَّرًا لنا.
از بزرگترین دلایل بر وجوب یگانگی الله در عبادت، این است که او تعالی، تمام آنچه در جهان هستی وجود دارد را برای انسان‌ها آفریده و در تسخیر آنها قرار داده است.
• عجز الخلق عن الإتيان بمثل سورة من القرآن الكريم يدل على أنه تنزيل من حكيم عليم.
ناتوانی مردم از آوردن مانند یک سوره از قرآن کریم، بر این امر دلالت دارد که قرآن از جانب حکیمی بسیار دانا نازل شده است.

আয়াত: 25

وَبَشِّرِ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ اَنَّ لَهُمْ جَنّٰتٍ تَجْرِیْ مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهٰرُ ؕ— كُلَّمَا رُزِقُوْا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِّزْقًا ۙ— قَالُوْا هٰذَا الَّذِیْ رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَاُتُوْا بِهٖ مُتَشَابِهًا ؕ— وَلَهُمْ فِیْهَاۤ اَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَّهُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟
چون تهدید قبلی برای کافران بود؛ پس- ای پیامبر- برای شادمانی مؤمنان به الله که اعمال صالح انجام می‌دهند بهشت‌هایی را بشارت بده که از زیر کاخ‌ها و درخت‌های‌شان رودها جاری است و هرگاه از میوه‌های پاک آنها روزی داده می‌شوند، به دلیل شباهت زیاد به میوه‌های دنیا می‌گویند: این میوه‌ها، مانند میوه‌هایی است که قبلاً به ما روزی داده شده بود، و میوه‌های متشابهی از نظر شکل و نام به آنها تقدیم می‌شود که با شناخت قبلی، به آنها روی می‌آورند، اما طعم و مزۀ متفاوتی دارند. همچنین در بهشت همسرانی پاک و بری از هر آنچه نفس از آن بیزار است و سرشت آن را ناپسند می‌داند، از آنچه که در وجود اهل دنیا متصور است، برای‌شان است، و آنها در نعمت‌هایی همیشگی و پایان‌ناپذیر قرار دارند، برخلاف نعمت‌های دنیا که موقتی و گذراست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 26

اِنَّ اللّٰهَ لَا یَسْتَحْیٖۤ اَنْ یَّضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوْضَةً فَمَا فَوْقَهَا ؕ— فَاَمَّا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا فَیَعْلَمُوْنَ اَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّهِمْ ۚ— وَاَمَّا الَّذِیْنَ كَفَرُوْا فَیَقُوْلُوْنَ مَاذَاۤ اَرَادَ اللّٰهُ بِهٰذَا مَثَلًا ۘ— یُضِلُّ بِهٖ كَثِیْرًا وَّیَهْدِیْ بِهٖ كَثِیْرًا ؕ— وَمَا یُضِلُّ بِهٖۤ اِلَّا الْفٰسِقِیْنَ ۟ۙ
الله شرم نمی‌کند از اینکه به هر چه بخواهد مثال بزند، چنان‌که به پشه، یا بالاتر از آن از نظر بزرگی یا پایین‌تر از آن از نظر کوچکی، مثال می‌زند. مردم در برابر این امثال، دو نوع هستند: مؤمنان و کافران؛ مؤمنان می‌پذیرند و می‌دانند که در ورای مثل‌زدن به این موارد، حکمتی نهفته است، اما کافران از روی استهزا، در مورد سبب مثال آوردن این مخلوقات کوچک مانند پشه‌ها، مگس‌ها، عنکبوت و... از جانب الله از یکدیگر می‌پرسند. الله این‌گونه پاسخ می‌دهد: این مثال‌ها، مایۀ هدایت و راهنمایی و آزمایش مردم هستند؛ زیرا الله با این مثال‌ها، بسیاری از مردم را که از تدبر در آنها خودداری می‌کنند، گمراه می‌کند، و فقط کسانی را که سزاوار گمراهی هستند گمراه می‌سازد. آنها کسانی هستند که از او تعالی فرمان‌برداری نمی‌کنند، مانند منافقان.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 27

الَّذِیْنَ یَنْقُضُوْنَ عَهْدَ اللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مِیْثَاقِهٖ ۪— وَیَقْطَعُوْنَ مَاۤ اَمَرَ اللّٰهُ بِهٖۤ اَنْ یُّوْصَلَ وَیُفْسِدُوْنَ فِی الْاَرْضِ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْخٰسِرُوْنَ ۟
کسانی که پیمان الله را شکستند، پیمانی که بر اساس آن، از آن ها عهد گرفته بود فقط او را عبادت کنند و از رسولش -صلی الله علیه وسلم- (که رسولان پیش از او از آمدنش خبر داده بودند) پیروی کنند. آنان آنچه را که الله متعال به برقراری آن فرمان داده مانند برقراری رابطه ی خویشاوندی، قطع می کنند و با انجام گناهان، برای انتشار فساد بر روی زمین می کوشند، در نتیجه بهره ی ناقصی در دنیا و آخرت دارند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 28

كَیْفَ تَكْفُرُوْنَ بِاللّٰهِ وَكُنْتُمْ اَمْوَاتًا فَاَحْیَاكُمْ ۚ— ثُمَّ یُمِیْتُكُمْ ثُمَّ یُحْیِیْكُمْ ثُمَّ اِلَیْهِ تُرْجَعُوْنَ ۟
- ای کافران- کارتان بسیار شگفت است! چگونه به الله کفر می‌ورزید، درحالی‌که دلایل قدرت او را در وجود خودتان مشاهده می‌کنید؛ چنان‌که شما را از عدم، ایجاد و زنده گردانید، سپس برای بار دوم شما را می‌میراند، سپس برای بار دوم زنده می‌گرداند، سپس شما را به‌سوی خویش بازمی‌گرداند تا شما را بر اساس اعمال‌تان مورد محاسبه قرار دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 29

هُوَ الَّذِیْ خَلَقَ لَكُمْ مَّا فِی الْاَرْضِ جَمِیْعًا ۗ— ثُمَّ اسْتَوٰۤی اِلَی السَّمَآءِ فَسَوّٰىهُنَّ سَبْعَ سَمٰوٰتٍ ؕ— وَهُوَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیْمٌ ۟۠
الله یگانه، همان ذاتی است که تمام آنچه که در زمین است و قابل شمارش نیست مانند نهرها و درخت ها را، به تنهایی آفرید، و شما از آنچه که به تسخیرتان درآورده است، استفاده می کنید و بهره می برید. سپس قصد آفرينش آسمان نمود و هفت آسمان بی عیب و آراسته را آفرید، ایشان همان ذاتی است که علمش بر همه چیز احاطه دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من كمال النعيم في الجنة أن ملذاتها لا يكدرها أي نوع من التنغيص، ولا يخالطها أي أذى.
یکی از وجوه کمال نعمت‌های بهشتی آن است که هیچ نوع تلخی‌ای، لذت‌هایش را ناگوار نمی‌کند و هیچ رنجش و پریشانی به همراه ندارند.
• الأمثال التي يضربها الله تعالى لا ينتفع بها إلا المؤمنون؛ لأنهم هم الذين يريدون الهداية بصدق، ويطلبونها بحق.
فقط مؤمنان، از مثال‌هایی که الله متعال می‌زند بهره می‌برند؛ زیرا آنها واقعاً خواهان هدایت هستند و حقیقتاً، آن را جستجو می‌کنند.
• من أبرز صفات الفاسقين نقضُ عهودهم مع الله ومع الخلق، وقطعُهُم لما أمر الله بوصله، وسعيُهُم بالفساد في الأرض.
از بارزترین صفات فاسقان، نقض پیمان در برابر الله و مردم، قطع‌کردن آنچه الله به برقراری آن فرمان داده و تلاش برای ایجاد فساد در زمین است.
• الأصل في الأشياء الإباحة والطهارة؛ لأن الله تعالى امتنَّ على عباده بأن خلق لهم كل ما في الأرض.
اصل در اشیاء، مباح بودن و طهارت است؛ زیرا الله متعال، تمام آنچه در زمین است را برای بندگانش آفریده و به آنها بخشیده است.

আয়াত: 30

وَاِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلٰٓىِٕكَةِ اِنِّیْ جَاعِلٌ فِی الْاَرْضِ خَلِیْفَةً ؕ— قَالُوْۤا اَتَجْعَلُ فِیْهَا مَنْ یُّفْسِدُ فِیْهَا وَیَسْفِكُ الدِّمَآءَ ۚ— وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ ؕ— قَالَ اِنِّیْۤ اَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ ۟
الله متعال خبر می‌دهد که خطاب به فرشتگان فرمود: او تعالی در زمین بشری قرار خواهد داد که از پی یکدیگر خواهند آمد، تا با طاعت الله زمین را آباد کنند؛ آن‌گاه فرشتگان- برای کسب راهنمایی و آگاهی- در مورد حکمتِ قراردادن فرزندان آدم به عنوان جانشینان در زمین، درحالی‌که در آن فساد خواهند کرد و از روی ستم، خون می‌ریزند، این‌گونه از پروردگارشان پرسیدند: ما که از تو فرمان‌برداری می‌کنیم، با ستایش تو و بزرگداشت جلال و کمالت، تو را پاک و منزه می‌شماریم و هرگز از این کار سست و ناتوان نمی‌شویم؟ الله چنین به فرشتگان پاسخ داد: همانا من از حکمت‌های شگفت‌آور آفرینش انسان‌ها و اهداف بزرگ جانشین ‌قرار دادن آنها که شما نمی‌دانید آگاه هستم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 31

وَعَلَّمَ اٰدَمَ الْاَسْمَآءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلٰٓىِٕكَةِ فَقَالَ اَنْۢبِـُٔوْنِیْ بِاَسْمَآءِ هٰۤؤُلَآءِ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
الله متعال برای بیان منزلت آدم -عليه السلام-، الفاظ و معانی تمام حیوانات و جمادات و غيره را، به او آموخت؛ سپس آنچه را كه نامیده بود بر فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر در گفته خود که شما از این مخلوق گرامی تر و بهتر هستید، راست مى گویید؛ آن نام ها را به من خبر دهید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 32

قَالُوْا سُبْحٰنَكَ لَا عِلْمَ لَنَاۤ اِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ؕ— اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِیْمُ الْحَكِیْمُ ۟
فرشتگان- با اعتراف به نقص خویش و بازگرداندن فضیلت به الله– گفتند: پروردگارا! تو را از اعتراض بر حُکم و شرعِ تو مُنَزَّه و بزرگ می‌شماریم؛ زیرا ما فقط چیزی را می‌دانیم که علمش را به ما روزی داده‌ای؛ همانا تو دانایی هستی که هیچ‌چیز از تو پنهان نمی‌ماند، حکیمی هستی که با تقدیر و تشریع خویش، هر امری را در جای خودش قرار می‌دهی.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 33

قَالَ یٰۤاٰدَمُ اَنْۢبِئْهُمْ بِاَسْمَآىِٕهِمْ ۚ— فَلَمَّاۤ اَنْۢبَاَهُمْ بِاَسْمَآىِٕهِمْ ۙ— قَالَ اَلَمْ اَقُلْ لَّكُمْ اِنِّیْۤ اَعْلَمُ غَیْبَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ۙ— وَاَعْلَمُ مَا تُبْدُوْنَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُوْنَ ۟
آن‌گاه الله متعال خطاب به آدم فرمود: آنها را از نام‌های این نامیده‌ شده‌ها آگاه کن. وقتی که آدم، همان‌گونه که پروردگارش به او آموخته بود، فرشتگان را آگاه کرد، الله خطاب به فرشتگان فرمود: آیا به شما نگفتم که من از آنچه در آسمان‌ها و در زمین پنهان است آگاه هستم و آنچه از احوال‌تان را که آشکار می‌کنید و آنچه را که با خویش نجوا می‌کنید می‌دانم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 34

وَاِذْ قُلْنَا لِلْمَلٰٓىِٕكَةِ اسْجُدُوْا لِاٰدَمَ فَسَجَدُوْۤا اِلَّاۤ اِبْلِیْسَ ؕ— اَبٰی وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكٰفِرِیْنَ ۟
الله متعال بیان می‌فرماید که به فرشتگان دستور داد سجدۀ تقدیر و احترام در برابر آدم بگزارند. آنها نیز برای اجرای فرمان الله، به سرعت به سجده افتادند، جز ابلیس که از جن بود، و برای اعتراض به اینکه الله او را به این سجده فرمان داد و به منظور برتر دانستن خویش بر آدم، از این کار خودداری کرد و با این‌کار از کافران به الله متعال گردید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 35

وَقُلْنَا یٰۤاٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا ۪— وَلَا تَقْرَبَا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُوْنَا مِنَ الظّٰلِمِیْنَ ۟
و گفتیم: ای آدم تو و همسرت- حواء- در بهشت سکونت کن، و در همه‌جای آن [از نعمت‌های] گوارا و فراوان، بدون هیچ ممانعت و سختی‌ای بخورید و مبادا به این درخت که شما را از خوردن از آن نهی کردم نزدیک شوید که به‌سبب سرپیچی از فرمان من از ستمگران خواهید شد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 36

فَاَزَلَّهُمَا الشَّیْطٰنُ عَنْهَا فَاَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِیْهِ ۪— وَقُلْنَا اهْبِطُوْا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ۚ— وَلَكُمْ فِی الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَّمَتَاعٌ اِلٰی حِیْنٍ ۟
اما شیطان پیوسته آدم و همسرش را وسوسه می‌کرد و این کار را برای‌شان می‌آراست؛ تا اینکه آن دو را در لغزش و گناهِ خوردن از آن درخت که الله آن دو را از خوردن از آن نهی کرده بود قرار داد؛ و جزای‌شان این بود که الله آنها را از بهشتی که در آن بودند اخراج کرد و خطاب به آن دو و شیطان فرمود: به زمین فرود آیید درحالی‌که دشمن یکدیگر خواهید بود و در زمین برای شما، استقرار و بقا و بهره‌ جستن از نعمت‌هایش است تا اینکه عمرهای‌تان سپری شود و قیامت برپا گردد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 37

فَتَلَقّٰۤی اٰدَمُ مِنْ رَّبِّهٖ كَلِمٰتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ ؕ— اِنَّهٗ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیْمُ ۟
آن‌گاه آدم کلماتی را که الله به او القا کرد فراگرفت و الله بر او الهام کرد که با آنها دعا کند. این کلمات در آیۀ 23 سورۀ اعراف آمده است: ﴿قَالاَ رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾ [الأعراف: 23]؛ «(آن دو) گفتند: «پروردگارا! ما به خود ستم کردیم، و اگر ما را نیامرزی و بر ما رحم نکنی، مسلّماً از زیان‌کاران خواهیم بود».». الله توبۀ آدم را پذیرفت و او را بخشید؛ زیرا او سبحانه نسبت به بندگانش بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الواجب على المؤمن إذا خفيت عليه حكمة الله في بعض خلقه وأَمْرِهِ أن يسلِّم لله في خلقه وأَمْرِهِ.
بر مؤمن واجب است که اگر حکمت الله در بعضی مخلوقات و فرامینش را نمی‌داند، در مقابل آفرینش و امر الله تسلیم باشد.
• رَفَعَ القرآن الكريم منزلة العلم، وجعله سببًا للتفضيل بين الخلق.
قرآن کریم، جایگاه والایی برای علم قائل شده و آن را یکی از اسباب برتری میان مردم قرار داده است.
• الكِبْرُ هو رأس المعاصي، وأساس كل بلاء ينزل بالخلق، وهو أول معصية عُصِيَ الله بها.
کبر و غرور، در رأس گناهان قرار دارد و اساس تمام بلایایی است که بر مردم نازل می‌شود و نخستین معصیتی است که الله با آن نافرمانی شد.

আয়াত: 38

قُلْنَا اهْبِطُوْا مِنْهَا جَمِیْعًا ۚ— فَاِمَّا یَاْتِیَنَّكُمْ مِّنِّیْ هُدًی فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟
به آنها گفتیم: همگی از بهشت به‌سوی زمین فرود آیید؛ پس اگر هدایتی توسط رسولانم علیهم السلام به شما رسید، کسانی‌که از آن پیروی کنند و به فرستادگانم ایمان بیاورند، هیچ بیمی در آخرت بر آنها نیست و بر هر آنچه که از دنیا از دست بدهند غمگین نخواهند شد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 39

وَالَّذِیْنَ كَفَرُوْا وَكَذَّبُوْا بِاٰیٰتِنَاۤ اُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟۠
اما کسانی که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند؛ اهل آتش هستند و هرگز از آن خارج نمى شوند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 40

یٰبَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ اذْكُرُوْا نِعْمَتِیَ الَّتِیْۤ اَنْعَمْتُ عَلَیْكُمْ وَاَوْفُوْا بِعَهْدِیْۤ اُوْفِ بِعَهْدِكُمْ ۚ— وَاِیَّایَ فَارْهَبُوْنِ ۟
ای فرزندان پیامبر الله، یعقوب علیه السلام، نعمت‌های پیاپی الله بر خودتان را به یاد آورید و شکرشان را به جای گزارید، و به پیمان من در قبال شما مبنی بر ایمان به من و رسولانم علیهم السلام و عمل به احکامم وفادار باشید، که اگر به این پیمان وفا کردید، من به پیمان خویش که زندگی پاک در دنیا و پاداش نیکو در آخرت است به نفع شما وفا می‌کنم. فقط از من بترسید و پیمانم را نقض نکنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 41

وَاٰمِنُوْا بِمَاۤ اَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُوْنُوْۤا اَوَّلَ كَافِرٍ بِهٖ ۪— وَلَا تَشْتَرُوْا بِاٰیٰتِیْ ثَمَنًا قَلِیْلًا ؗ— وَّاِیَّایَ فَاتَّقُوْنِ ۟
و به قرآن که آن را بر محمد صلی الله علیه وسلم نازل کردیم و در مورد توحید الله و نبوت محمد صلی الله علیه وسلم با تورات قبل از اینکه تحریف شود سازگار است، ایمان بیاورید و بپرهیزید از اینکه اولین گروهی باشید که به قرآن کفر می‌ورزند، و آیاتم را که نازل کردم به بهای ناچیزی از مقام و ریاست مبادله نکنید و از خشم و عذاب من بترسید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 42

وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَاَنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
و حق را- که آن را بر رسولانم علیهم السلام نازل کردم- با اکاذیبی که می‌سازید درنیامیزید، و حقیقتی را که در کتاب‌های‌تان در توصیف محمد صلی الله علیه وسلم آمده است پنهان مکنید، درحالی‌که نسبت به آن علم و یقین دارید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 43

وَاَقِیْمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ وَارْكَعُوْا مَعَ الرّٰكِعِیْنَ ۟
و نماز را به‌صورت کامل با ارکان و واجبات و سنت‌هایش ادا کنید، و زکات اموال‌تان را که الله آنها را در اختیار شما قرار داد بپردازید، و با امت محمد صلی الله علیه وسلم که در برابر الله خضوع می‌کنند، در برابر الله خضوع کنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 44

اَتَاْمُرُوْنَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ اَنْفُسَكُمْ وَاَنْتُمْ تَتْلُوْنَ الْكِتٰبَ ؕ— اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ ۟
بسیار ناپسند است که دیگران را به ایمان و کار نیک امر می‌کنید اما خودتان را فراموش کرده و از این کار روی می‌گردانید، درحالی‌که تورات را می‌خوانید و از فرمان پیروی از دین الله و تصدیق رسولانش علیهم السلام آگاه هستید، پس آیا از عقل و خرد خودتان بهره نمی‌برید؟!
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 45

وَاسْتَعِیْنُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلٰوةِ ؕ— وَاِنَّهَا لَكَبِیْرَةٌ اِلَّا عَلَی الْخٰشِعِیْنَ ۟ۙ
و در تمام احوال دینی و دنیوی خویش، از شکیبایی و نماز که شما را به الله نزدیک می‌کند و به او می‌رساند، یاری بجویید تا شما را یاری و محافظت کند و آسیب‌های‌تان را برطرف سازد، و به‌راستی‌که نماز دشوار و سنگین است مگر برای کسانی‌که در برابر پروردگارشان خضوع می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 46

الَّذِیْنَ یَظُنُّوْنَ اَنَّهُمْ مُّلٰقُوْا رَبِّهِمْ وَاَنَّهُمْ اِلَیْهِ رٰجِعُوْنَ ۟۠
زیرا آنها یقین دارند که در روز قیامت نزد پروردگارشان حاضر می‌شوند و با او دیدار می‌کنند، و به‌سوی او بازمی‌گردند تا آنها را بر اساس اعمال‌شان جزا دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 47

یٰبَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ اذْكُرُوْا نِعْمَتِیَ الَّتِیْۤ اَنْعَمْتُ عَلَیْكُمْ وَاَنِّیْ فَضَّلْتُكُمْ عَلَی الْعٰلَمِیْنَ ۟
ای فرزندانِ پیامبرِ الله، یعقوب علیه السلام، نعمت‌های دینی و دنیوی مرا که بر شما بخشیدم یاد کنید و به یاد آورید که من شما را با پیامبری و پادشاهی، بر مردم زمانه و معاصرتان برتری دادم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 48

وَاتَّقُوْا یَوْمًا لَّا تَجْزِیْ نَفْسٌ عَنْ نَّفْسٍ شَیْـًٔا وَّلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَّلَا یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَّلَا هُمْ یُنْصَرُوْنَ ۟
و با اجرای اوامر و ترک نواهی، سپری میان خود و عذاب روز قیامت قرار دهید، زیرا در آن روز، هیچ‌کس ذره‌ای دیگری را بی‌نیاز نمی‌سازد و در آن روز شفاعت هیچ‌کس جهت دفع ضرر یا جلب منفعت پذیرفته نمی‌شود مگر به اجازه الله، و هیچ فدیه‌ای گرفته نمی‌شود حتی اگر زمین از طلا پر شود، و در آن روز هیچ یاوری برای‌شان نیست؛ پس آن‌گاه که هیچ شفاعتگری نفعی نمی‌رساند و هیچ فدیه و یاوری وجود ندارد، گریزگاه کجاست؟!
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من أعظم الخذلان أن يأمر الإنسان غيره بالبر، وينسى نفسه.
بزرگ ترین ذلت و خوارى، آن است که انسان دیگران را به نیکی فراخواند، اما خودش را فراموش کند.
• الصبر والصلاة من أعظم ما يعين العبد في شؤونه كلها.
شکیبایی و نماز از بزرگترین مواردی است که در تمام امور به بنده یاری می‌رسانند.
• في يوم القيامة لا يَدْفَعُ العذابَ عن المرء الشفعاءُ ولا الفداءُ، ولا ينفعه إلا عمله الصالح.
در روز قیامت، نه شفیعان و نه فدیه، عذاب را از انسان دفع نمی‌کنند و فقط عمل صالح خودش به او نفع می‌رساند.

আয়াত: 49

وَاِذْ نَجَّیْنٰكُمْ مِّنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ یَسُوْمُوْنَكُمْ سُوْٓءَ الْعَذَابِ یُذَبِّحُوْنَ اَبْنَآءَكُمْ وَیَسْتَحْیُوْنَ نِسَآءَكُمْ ؕ— وَفِیْ ذٰلِكُمْ بَلَآءٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَظِیْمٌ ۟
و ای بنی‌اسرائیل به یاد آورید آن‌گاه که شما را از پیروان فرعون نجات دادیم، کسانی‌که برای خوارساختن و تحقیر شما، انواع عذاب‌ها را به شما می‌چشاندند؛ چنان‌که پسران‌تان را با سربریدن می‌کشتند تا بقایی نداشته باشید، و دختران‌تان را زنده نگه می‌داشتند تا هنگامی‌که زن شدند به آنها خدمت کنند. در رهانیدن شما از زیر شکنجۀ فرعون و پیروانش، آزمایش بزرگی از جانب پروردگارتان است؛ باشد که شکرگزار باشید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 50

وَاِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَاَنْجَیْنٰكُمْ وَاَغْرَقْنَاۤ اٰلَ فِرْعَوْنَ وَاَنْتُمْ تَنْظُرُوْنَ ۟
و از نعمت‌های ما بر شما به یاد آورید که با شکافتن دریا برای شما، آن را راه خشکی قرار دادیم که در آن حرکت کنید و به این ترتیب، شما را نجات دادیم و دشمن‌تان، فرعون و پیروانش را در برابر دیدگان شما و درحالی‌که به آنها نگاه می‌کردید غرق ساختیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 51

وَاِذْ وٰعَدْنَا مُوْسٰۤی اَرْبَعِیْنَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهٖ وَاَنْتُمْ ظٰلِمُوْنَ ۟
و از جمله نعمت‌های ما به یاد آورید که چهل شب با موسی علیه السلام قرار گذاشتیم تا نزول تورات به عنوان نور و هدایت در این مدت کامل شود، اما شما در این مدت فقط گوساله را عبادت کردید و با این‌کارتان ستمکار بودید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 52

ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْكُمْ مِّنْ بَعْدِ ذٰلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُوْنَ ۟
سپس، بعد از توبه‌تان از شما درگذشتیم و شما را مؤاخذه نکردیم تا شاید با عبادت و طاعت نیکوی الله، شکر او را به جای آورید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 53

وَاِذْ اٰتَیْنَا مُوْسَی الْكِتٰبَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُوْنَ ۟
و از جمله ی این نعمت ها به یاد آورید که تورات را به عنوان جداکننده ی حق از باطل و وسیله ای براى تشخیص هدایت و گمراهی به موسی -علیه السلام- بخشيديم؛ که شاید به وسیله ی آن به سوی حق رهنمون شوید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 54

وَاِذْ قَالَ مُوْسٰی لِقَوْمِهٖ یٰقَوْمِ اِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ اَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوْبُوْۤا اِلٰی بَارِىِٕكُمْ فَاقْتُلُوْۤا اَنْفُسَكُمْ ؕ— ذٰلِكُمْ خَیْرٌ لَّكُمْ عِنْدَ بَارِىِٕكُمْ ؕ— فَتَابَ عَلَیْكُمْ ؕ— اِنَّهٗ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیْمُ ۟
و یکی دیگر از این نعمت‌ها را به یاد آورید که الله توفیق توبه از عبادت گوساله را به شما داد، آنجا که موسی علیه السلام به شما گفت: همانا شما با گرفتن گوساله به عنوان معبودی که آن را عبادت می‌کنید به خودتان ستم کردید، پس توبه کنید و به‌سوی خالق و آفریننده‌تان بازگردید، به‌گونه‌ای که یکدیگر را بکشید؛ و این توبه، از مداومت‌ کردن بر کفر که به جاودانگی در آتش منجر می‌شود، برای‌تان بهتر است؛ آن‌گاه به توفیق و یاری الله چنین توبه‌ای کردید و او توبۀ شما را پذیرفت؛ زیرا نسبت به بندگان خویش بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 55

وَاِذْ قُلْتُمْ یٰمُوْسٰی لَنْ نُّؤْمِنَ لَكَ حَتّٰی نَرَی اللّٰهَ جَهْرَةً فَاَخَذَتْكُمُ الصّٰعِقَةُ وَاَنْتُمْ تَنْظُرُوْنَ ۟
و به یاد آورید هنگامی را که پدران‌تان با گستاخی خطاب به موسی علیه السلام گفتند: هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد مگر زمانی‌که الله را آشکارا و بدون هیچ حایلی به ما بنمایانی، آن‌گاه آتش سوزاننده شما را فراگرفت و شما را کُشت، درحالی‌که به یکدیگر نگاه می‌کردید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 56

ثُمَّ بَعَثْنٰكُمْ مِّنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُوْنَ ۟
سپس شما را پس از مرگ‌تان زنده گردانیدیم؛ شاید از الله به‌خاطر این نعمتی که بر شما ارزانی داشت شکرگزاری کنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 57

وَظَلَّلْنَا عَلَیْكُمُ الْغَمَامَ وَاَنْزَلْنَا عَلَیْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰی ؕ— كُلُوْا مِنْ طَیِّبٰتِ مَا رَزَقْنٰكُمْ ؕ— وَمَا ظَلَمُوْنَا وَلٰكِنْ كَانُوْۤا اَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُوْنَ ۟
از دیگر نعمت‌های ما بر شما این است آن‌گاه که در زمین حیران بودید ابر را بر شما فرستادیم تا در برابر گرمای خورشید بر شما سایه بیفکند، و از نعمت‌های خویش، شرابی شیرین مانند عسل و پرنده‌ای کوچک با گوشتی گوارا و پاک شبیه سُمانی [مرغ بلدرچین] بر شما نازل کردیم و به شما گفتیم: از غذاهای پاکیزه‌ای که به شما روزی داده‌ایم بخورید. آنها با انکار و ناسپاسی این نعمت‌ها، ذره‌ای نقصان بر ما وارد نکردند، بلکه با کاستن از ثواب خود و قراردادن خویش در معرض عذاب، به خودشان ستم روا داشتند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• عِظَمُ نعم الله وكثرتها على بني إسرائيل، ومع هذا لم تزدهم إلا تكبُّرًا وعنادًا.
نعمت‌های بزرگ و فراوان الله بر بنی‌اسرائیل، فقط بر تکبر و دشمنی آنها افزود.
• سَعَةُ حِلم الله تعالى ورحمته بعباده، وإن عظمت ذنوبهم.
الله بردباری و بخشش و رحمت گسترده‌ای نسبت به بندگانش دارد، هر چند گناهان‌شان بزرگ باشد.
• الوحي هو الفَيْصَلُ بين الحق والباطل.
معیار داوری میان حق و باطل، وحی است.

আয়াত: 58

وَاِذْ قُلْنَا ادْخُلُوْا هٰذِهِ الْقَرْیَةَ فَكُلُوْا مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَّادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَّقُوْلُوْا حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطٰیٰكُمْ ؕ— وَسَنَزِیْدُ الْمُحْسِنِیْنَ ۟
و نیز از نعمت‌های الله بر خودتان به یاد آورید هنگامی‌که به شما گفتیم: به بیت المقدس وارد شوید، و از غذاهای پاکیزۀ آن از هر مکانی که می‌خواهید، گوارا و فراوان بخورید و در لحظۀ ورود به شهر، در حال رکوع و فروتن برای الله باشید و این‌گونه از الله تقاضا کنید: پرورگارا! گناهانمان را از ما بریز، تا دعایتان را اجابت کنیم، و کسانی‌که اعمال نیکو انجام دادند، بر ثواب نیکوکاری‌شان خواهیم افزود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 59

فَبَدَّلَ الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا قَوْلًا غَیْرَ الَّذِیْ قِیْلَ لَهُمْ فَاَنْزَلْنَا عَلَی الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا رِجْزًا مِّنَ السَّمَآءِ بِمَا كَانُوْا یَفْسُقُوْنَ ۟۠
اما ستم‌کاران‌شان، کاری نکردند جز اینکه عمل را تبدیل و سخن را تحریف کردند، پس درحالی‌که بر نشیمنگاه‌های‌شان می‌خزیدند وارد شدند و برای تمسخر فرمان الهی گفتند: حَبَّةٌ فی شَعرَةٍ؛ دانه‌ای در جویی. بنابراین، جزای‌شان این بود که الله بر افراد ستمکارشان، به‌سبب خروج‌شان از حد شرع و مخالفت با فرمان، عذابی از آسمان فرو فرستاد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 60

وَاِذِ اسْتَسْقٰی مُوْسٰی لِقَوْمِهٖ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ ؕ— فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیْنًا ؕ— قَدْ عَلِمَ كُلُّ اُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ ؕ— كُلُوْا وَاشْرَبُوْا مِنْ رِّزْقِ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْاَرْضِ مُفْسِدِیْنَ ۟
و از نعمت‌های الله بر خودتان به یاد آورید آن‌گاه که سرگشته و حیران بودید و تشنگی شدیدی شما را فراگرفت تا اینکه موسی علیه السلام به درگاه پروردگارش تضرع و زاری کرد و از او تعالی برای شما تقاضای آب کرد؛ آن‌گاه به او فرمان دادیم که عصایش را به سنگ بزند؛ و هنگامی‌که موسی علیه السلام عصایش را به سنگ زد، به تعداد قبایل‌تان، دوازده چشمه از آن جوشید و آب از آنها برآمد، و مکان مخصوص نوشیدن هر قبیله را برایش مشخص کردیم تا نزاعی میان‌شان واقع نشود؛ و به شما گفتیم: از روزی الله که بدون هیچ تلاش و عملی از جانب‌تان به شما روانه کرد بخورید و بیاشامید و برای ایجاد فساد در زمین مکوشید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 61

وَاِذْ قُلْتُمْ یٰمُوْسٰی لَنْ نَّصْبِرَ عَلٰی طَعَامٍ وَّاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْۢبِتُ الْاَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّآىِٕهَا وَفُوْمِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا ؕ— قَالَ اَتَسْتَبْدِلُوْنَ الَّذِیْ هُوَ اَدْنٰی بِالَّذِیْ هُوَ خَیْرٌ ؕ— اِهْبِطُوْا مِصْرًا فَاِنَّ لَكُمْ مَّا سَاَلْتُمْ ؕ— وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَآءُوْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللّٰهِ ؕ— ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ كَانُوْا یَكْفُرُوْنَ بِاٰیٰتِ اللّٰهِ وَیَقْتُلُوْنَ النَّبِیّٖنَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ؕ— ذٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَّكَانُوْا یَعْتَدُوْنَ ۟۠
و به یاد آورید هنگامی که در برابر نعمت پروردگارتان ناسپاسی کردید و از خوردن منّ و سلوی که الله متعال برایتان نازل فرمود، احساس دلتنگی و بیزاری کردید و گفتید: هرگز بر یک نوع غذای ثابت، صبر نخواهیم کرد. آنگاه از موسی -علیه السلام- خواستید که از الله بخواهد از گیاهان زمین، مانند محصولات کشاورزی و سبزی و خیار چنبر و حبوبات و عدس و پیاز به عنوان غذا برایتان برویاند؛ آنگاه موسی -علیه السلام- (برای ناپسند نشان دادن درخواست شما؛ که منّ و سلوی را که بهتر و گرامی تر است و بدون رنج و سختی به شما رسیده بود به آنچه که کمتر و پست تر است تبدیل کردید) گفت: از این سرزمین به هر آبادیی فرود آیید و آنچه که درخواست کردید را در کشتزارها و بازارهای آن خواهید یافت، و به سبب پیروی آن ها از شهوات و رویگردانی های مکرر از آنچه الله متعال برایشان برگزیده بود، خواری و فقر و بدبختی، همنشینشان شد. همچنین به دلیل کفرشان به آیات الهی وکشتن پیامبرانش -علیهم السلام- که از روی ستم و دشمنی انجام می دادند؛ سزاوار خشم الهی شدند. تمام این عذاب ها، به این سبب بود که آن ها از الله متعال نافرمانی و از حدودش تجاوز می کردند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• كل من يتلاعب بنصوص الشرع ويحرّفها فيه شَبَهٌ من اليهود، وهو مُتوعَّد بعقوبة الله تعالى.
هرکس در نصوص شرع دستکاری و آن را تحریف کند، همانند یهود است و مورد تهدید عذاب الله متعال قرار دارد.
• عِظَمُ فضل الله تعالى على بني إسرائيل، وفي مقابل ذلك شدة جحودهم وعنادهم وإعراضهم عن الله وشرعه.
بزرگی فضل و بخشش الله متعال بر بنی‌اسرائیل، و در مقابل آن، انکار و دشمنی شدید و رویگردانی آنها از الله و شریعت او تعالی.
• أن من شؤم المعاصي وتجاوز حدود الله تعالى ما ينزل بالمرء من الذل والهوان، وتسلط الأعداء عليه.
از جمله آثار شوم گناهان و تجاوز از حدود الله، ذلت و خواری انسان و تسلط دشمنان بر اوست.

আয়াত: 62

اِنَّ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَالَّذِیْنَ هَادُوْا وَالنَّصٰرٰی وَالصّٰبِـِٕیْنَ مَنْ اٰمَنَ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاٰخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۪ۚ— وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟
همانا کسانی از این امت و نیز کسانی از امت‌های پیشین، قبل از بعثت محمد صلی الله علیه وسلم از یهود و نصاری و صابئان- گروهی از پیروان برخی پیامبران علیهم السلام که ایمان به الله و روز آخرت در آنها تحقق یافت- که ایمان آوردند، پاداش آنها نزد پروردگارشان است، و نسبت به آنچه در آخرت پیش رو دارند هیچ بیمی بر آنها نیست و بر آنچه از دنیا از دست می‌دهند غمگین نمی‌شوند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 63

وَاِذْ اَخَذْنَا مِیْثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّوْرَ ؕ— خُذُوْا مَاۤ اٰتَیْنٰكُمْ بِقُوَّةٍ وَّاذْكُرُوْا مَا فِیْهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ۟
و به یاد آورید پیمان محکمی را که در مورد ایمان به الله و رسولانش از شما گرفتیم، و برای ترساندن و برحذر داشتن شما از نقض این پیمان، کوه را بر بالای سرتان برافراشتیم، درحالی‌که به شما امر کردیم آنچه را در تورات نازل کردیم با جد و تلاش و بدون تنبلی و سستی برگیرید و محتوایش را حفظ کنید و در آن تدبر نمایید؛ شاید با انجام این کار، از عذاب الله متعال پرهیز کنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 64

ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ مِّنْ بَعْدِ ذٰلِكَ ۚ— فَلَوْلَا فَضْلُ اللّٰهِ عَلَیْكُمْ وَرَحْمَتُهٗ لَكُنْتُمْ مِّنَ الْخٰسِرِیْنَ ۟
اما پس از اینکه پیمان محکم از شما گرفتیم، رویگردان شدید و نافرمانی کردید و اگر الله به فضل خویش شما را نمی‌بخشید و به رحمت خویش توبه‌تان را نمی‌پذیرفت، به‌سبب این رویگردانی و نافرمانی، قطعا از زیانکاران بودید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 65

وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِیْنَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُوْنُوْا قِرَدَةً خٰسِـِٕیْنَ ۟ۚ
و در مورد پیشینیان‌تان از روی علم و بدون هیچ ابهامی باخبر شده‌اید؛ آنجا که با شکار در روز شنبه که شکار در این روز بر آنها حرام شده بود تجاوز کردند، چنان‌که با نصب تور قبل از روز شنبه و بیرون آوردن آن در روز یکشنبه، در این‌کار حیله به کار بردند؛ بنابراین، الله برای مجازات این مکّاران به جرم حیله و مکرشان، آنها را بوزینگانی منفور و طردشده قرار داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 66

فَجَعَلْنٰهَا نَكَالًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِیْنَ ۟
به این ترتیب، ساکنان این شهر متجاوز را عبرتی برای ساکنان آبادی‌های مجاور و برای کسانی‌که پس از آنها می‌آیند قرار دادیم؛ تا مرتکب عملی مانند عمل آنها نشوند که مستحق عذاب آنها خواهند شد؛ و آن را اندرزی برای پرهیزگاران قرار دادیم، کسانی‌که از عذاب و انتقام الله در برابر کسانی‌که از حدودش تجاوز می‌کنند، می‌ترسند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 67

وَاِذْ قَالَ مُوْسٰی لِقَوْمِهٖۤ اِنَّ اللّٰهَ یَاْمُرُكُمْ اَنْ تَذْبَحُوْا بَقَرَةً ؕ— قَالُوْۤا اَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا ؕ— قَالَ اَعُوْذُ بِاللّٰهِ اَنْ اَكُوْنَ مِنَ الْجٰهِلِیْنَ ۟
و از اخبار پیشینیان‌تان به یاد آورید آنچه را که میان آنها و موسی علیه السلام جاری شد؛ آنجا که آنها را از این فرمان الله آگاه کرد که یک ماده‌گاو از میان گاوها قربانی کنند، اما آنها به جای اجرای سریع این امر، جهت رساندن آزار و اذیت گفتند: آیا ما را مسخره و استهزا می‌کنی! آن‌گاه موسی علیه السلام در پاسخ گفت: به الله پناه می‌برم از اینکه از کسانی باشم که بر الله دروغ می‌بندند و مردم را مسخره می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 68

قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ یُبَیِّنْ لَّنَا مَا هِیَ ؕ— قَالَ اِنَّهٗ یَقُوْلُ اِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا فَارِضٌ وَّلَا بِكْرٌ ؕ— عَوَانٌ بَیْنَ ذٰلِكَ ؕ— فَافْعَلُوْا مَا تُؤْمَرُوْنَ ۟
به موسی علیه السلام گفتند: از پروردگارت بخواه تا صفت این ماده گاوی را که ما را به ذبحش فرمان داده، روشن سازد، موسی علیه السلام به آنها گفت: الله می‌فرماید: این ماده‌گاو، نه پیر است و نه خردسال، بلکه بین این دو [میانسالی] است، پس بر اجرای امر پروردگارتان مبادرت ورزید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 69

قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ یُبَیِّنْ لَّنَا مَا لَوْنُهَا ؕ— قَالَ اِنَّهٗ یَقُوْلُ اِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَآءُ ۙ— فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النّٰظِرِیْنَ ۟
آنها با مداومت بر جدال و آزاررسانی، به موسی علیه السلام گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما مشخص کند این ماده گاو چه رنگی داشته باشد، موسی علیه السلام در پاسخ به آنها گفت: الله می‌فرماید: گاوی بسیار زردرنگ است، که هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الحُكم المذكور في الآية الأولى لِمَا قبل بعثة النبي صلى الله عليه وسلم، وأما بعد بعثته فإن الدين المَرْضِيَّ عند الله هو الإسلام، لا يقبل غيره، كما قال الله تعالى: ﴿ وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْه ﴾ (آل عمران: 85).
حکم مذکور در آیۀ اولی، برای قبل از بعثت پیامبر صلی الله علیه وسلم است، اما پس از بعثت پیامبر صلی الله علیه وسلم، دین موردپسند نزد الله، فقط اسلام است و غیر اسلام را نمی‌پذیرد؛ چنان‌که می‌فرماید: ﴿وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ﴾ [آل عمران: 85] «و هرکس، دینی غیر از اسلام برگزیند، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد».
• قد يُعَجِّلُ الله العقوبة على بعض المعاصي في الدنيا قبل الآخرة؛ لتكون تذكرة يتعظ بها الناس فيحذروا مخالفة أمر الله تعالى.
الله عذاب برخی گناهان را قبل از آخرت، در دنیا به تعجیل می‌اندازد؛ تا به مردم پند دهد تا از مخالفت با فرمان الله متعال بپرهیزند.
• أنّ من ضيَّق على نفسه وشدّد عليها فيما ورد موسَّعًا في الشريعة، قد يُعاقَبُ بالتشديد عليه.
هرکس آنچه را که در شریعت گنجایش دارد، بر خود تنگ و سخت بگیرد، احتمال دارد با سخت گرفتن بر آن مجازات شود.

আয়াত: 70

قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ یُبَیِّنْ لَّنَا مَا هِیَ ۙ— اِنَّ الْبَقَرَ تَشٰبَهَ عَلَیْنَا ؕ— وَاِنَّاۤ اِنْ شَآءَ اللّٰهُ لَمُهْتَدُوْنَ ۟
سپس با مداومت بر آزاررسانیدن، گفتند: از پروردگارت بخواه تا صفات بیشتری از این گاو برای ما روشن سازد؛ زیرا گاوهای زیادی صفات مذکور را دارند و ما نمی‌توانیم از میان آنها یکی را تعیین کنیم. درحالی‌که تأکید می‌کردند- اگر الله بخواهد- به ماده‌گاوی که ذبحش مَدّ نظر است هدایت خواهند شد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 71

قَالَ اِنَّهٗ یَقُوْلُ اِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا ذَلُوْلٌ تُثِیْرُ الْاَرْضَ وَلَا تَسْقِی الْحَرْثَ ۚ— مُسَلَّمَةٌ لَّا شِیَةَ فِیْهَا ؕ— قَالُوا الْـٰٔنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ ؕ— فَذَبَحُوْهَا وَمَا كَادُوْا یَفْعَلُوْنَ ۟۠
موسی علیه السلام به آنها گفت: الله می‌فرماید: صفت این ماده‌گاو، آن است که نه برای کشاورزی و نه برای آبیاری زمین رام است، بی‌عیب است و غیر از رنگ زرد هیچ نشانه‌ای از رنگی دیگر در آن نیست. آن‌گاه گفتند: اکنون توصیف دقیقی را که گاو را به صورت کامل مشخص می‌کند آوردی، و آن را ذبح کردند درحالی‌که نزدیک بود به‌سبب جدال و آزاررسانی، آن را ذبح نکنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 72

وَاِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادّٰرَءْتُمْ فِیْهَا ؕ— وَاللّٰهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنْتُمْ تَكْتُمُوْنَ ۟ۚ
و به یاد آورید آن‌گاه که یکی از خودتان را کشتید و هر یک از شما اتهام قتل را از خود دفع می‌کرد و دیگری را به آن متهم می‌ساخت تا اینکه با یکدیگر نزاع کردید، حال آن‌که الله قتل آن بی‌گناه را که پنهان می‌کردید آشکار ساخت.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 73

فَقُلْنَا اضْرِبُوْهُ بِبَعْضِهَا ؕ— كَذٰلِكَ یُحْیِ اللّٰهُ الْمَوْتٰی وَیُرِیْكُمْ اٰیٰتِهٖ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ ۟
آن‌گاه به شما گفتیم: بخشی از آن ماده‌گاو را که به ذبحش امر شدید به مقتول بزنید؛ که الله او را زنده خواهد گردانید تا خبر دهد قاتل کیست! آنها نیز چنین کردند و مقتول آنها را از قاتل آگاه کرد. همانند زنده‌گردانیدن این میت، الله مردگان را در روز قیامت زنده می‌گرداند و دلایل آشکار قدرت خویش را به شما نشان می‌دهد تا شاید در آنها بیندیشید و به صورت واقعی به الله متعال ایمان بیاورید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 74

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوْبُكُمْ مِّنْ بَعْدِ ذٰلِكَ فَهِیَ كَالْحِجَارَةِ اَوْ اَشَدُّ قَسْوَةً ؕ— وَاِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْاَنْهٰرُ ؕ— وَاِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَآءُ ؕ— وَاِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّٰهِ ؕ— وَمَا اللّٰهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُوْنَ ۟
سپس، دل‌های‌تان پس از این پندهای رسا و معجزات روشن، سخت گردید تا اینکه مثل سنگ شد، بلکه سخت‌تر از سنگ؛ زیرا حال دل‌های‌تان هرگز تغییر نمی‌کند، اما سنگ‌ها دچار تغییر و تحول می‌شوند؛ چنان‌که از برخی سنگ‌ها جوی‌ها روان می‌شود و برخی از سنگ‌ها می‌شکافد و آب چشمه‌های جاری در زمین از آنها می‌جوشد، که انسان‌ها و حیوانات از آن استفاده می‌کنند، و برخی از سنگ‌ها از ترس و خشیت الهی از بالای کوه‌ها فرو می‌ریزد. اما دل‌های‌تان چنین نیست و الله از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست، بلکه از اعمال‌تان آگاه است و شما را بر اساس اعمال‌تان جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 75

اَفَتَطْمَعُوْنَ اَنْ یُّؤْمِنُوْا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِیْقٌ مِّنْهُمْ یَسْمَعُوْنَ كَلٰمَ اللّٰهِ ثُمَّ یُحَرِّفُوْنَهٗ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوْهُ وَهُمْ یَعْلَمُوْنَ ۟
- ای مؤمنان- پس از اینکه از حقیقت حال یهود و دشمنی‌شان آگاه شدید، آیا باز هم امید دارید که ایمان بیاورند و به شما پاسخ مثبت دهند؟! درحالی‌که گروهی از علمای‌شان کلام الله را که در تورات بر آنها نازل شد می‌شنیدند، سپس الفاظ و معانی آن را بعد از آن‌که آن را می‌فهمیدند و می‌شناختند، تغییر می‌دادند، درحالی‌که به بزرگی گناه خویش آگاه بودند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 76

وَاِذَا لَقُوا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا قَالُوْۤا اٰمَنَّا ۖۚ— وَاِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ اِلٰی بَعْضٍ قَالُوْۤا اَتُحَدِّثُوْنَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللّٰهُ عَلَیْكُمْ لِیُحَآجُّوْكُمْ بِهٖ عِنْدَ رَبِّكُمْ ؕ— اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ ۟
یکی از تناقضات و مکرهای یهودیان این است که وقتی برخی از آنها با مؤمنان روبرو می‌شوند، به راستی و صحت رسالت پیامبر محمد صلی الله علیه وسلم و اینکه تورات به او گواهی می‌دهد اعتراف می‌کنند، اما وقتی با خودشان خلوت می‌کنند یکدیگر را به‌سبب این اعترافات سرزنش می‌کنند؛ زیرا مسلمانان اعتراف آنها به صدق نبوت را به عنوان دلیل علیه آنها اقامه می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن بعض قلوب العباد أشد قسوة من الحجارة الصلبة؛ فلا تلين لموعظة، ولا تَرِقُّ لذكرى.
دل‌های برخی بندگان، سخت‌تر از سنگ‌های سخت است؛ از این‌ رو، با پند و اندرز، نرم و مهربان نمی‌شوند.
• أن الدلائل والبينات - وإن عظمت - لا تنفع إن لم يكن القلب مستسلمًا خاشعًا لله.
تا زمانی‌که دل، در برابر الله تسلیم و فروتن نباشد، دلایل و بینات- هر چند بزرگ باشند- سودی نمی‌رسانند.
• كشفت الآيات حقيقة ما انطوت عليه أنفس اليهود، حيث توارثوا الرعونة والخداع والتلاعب بالدين.
آیات، حقیقت آنچه را در ذات یهودیان قرار دارد کشف کرده‌اند، از این جهت که نادانی و فریب و بازی‌ کردن با دین را از یکدیگر به ارث می‌برند.

আয়াত: 77

اَوَلَا یَعْلَمُوْنَ اَنَّ اللّٰهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّوْنَ وَمَا یُعْلِنُوْنَ ۟
یهودیان این رفتار معیوب و رسوا کننده را ادامه می‌دهند و گویی غافلند از اینکه الله از اقوال و افعال پنهانی و آشکار آنها آگاه است و آن را بر بندگانش آشکار خواهد کرد و آنها را رسوا می‌سازد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 78

وَمِنْهُمْ اُمِّیُّوْنَ لَا یَعْلَمُوْنَ الْكِتٰبَ اِلَّاۤ اَمَانِیَّ وَاِنْ هُمْ اِلَّا یَظُنُّوْنَ ۟
گروهی از یهودیان هستند که از تورات چیزی جز تلاوت آن نمی‌دانند و مدلول آن را درک نمی‌کنند و چیزی جز دروغ‌هایی که از بزرگان‌شان گرفته‌اند ندارند و گمان می‌کنند که این دروغ‌ها، همان توراتی است که الله آن را نازل فرموده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 79

فَوَیْلٌ لِّلَّذِیْنَ یَكْتُبُوْنَ الْكِتٰبَ بِاَیْدِیْهِمْ ۗ— ثُمَّ یَقُوْلُوْنَ هٰذَا مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ لِیَشْتَرُوْا بِهٖ ثَمَنًا قَلِیْلًا ؕ— فَوَیْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا كَتَبَتْ اَیْدِیْهِمْ وَوَیْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا یَكْسِبُوْنَ ۟
پس نابودی و عذاب سختی در انتظار کسانی است که کتاب را با دستان خود می‌نویسند، سپس- به دروغ- می‌گویند: این از جانب الله است؛ تا حق و پیروی از هدایت را با بهای بی‌ارزشی در دنیا مانند مال و ریاست تبدیل کنند، پس نابودی و عذاب شدیدی بر آنها است به‌سبب آنچه دست‌های‌شان نوشته و آنها را به دروغ به الله نسبت می‌دهند، و نابودی و عذاب شدیدی بر آنها است به‌سبب مال و ریاستی که از این طریق به دست می‌آورند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 80

وَقَالُوْا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ اِلَّاۤ اَیَّامًا مَّعْدُوْدَةً ؕ— قُلْ اَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللّٰهِ عَهْدًا فَلَنْ یُّخْلِفَ اللّٰهُ عَهْدَهٗۤ اَمْ تَقُوْلُوْنَ عَلَی اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ ۟
- به دروغ و از روی غرور- گفتند: آتش جهنم به ما نخواهد رسید و وارد آن نمی‌شویم مگر روزهای اندکی؛ - ای پیامبر- به آنها بگو: آیا بر این امر، وعدۀ محکمی از الله گرفته‌اید؟ که اگر چنین پیمانی گرفته باشید، الله پیمانش را نقض نمی‌کند، یا اینکه- به دروغ و ناحق- آنچه را که نمی‌دانید به الله نسبت می‌دهید؟
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 81

بَلٰی مَنْ كَسَبَ سَیِّئَةً وَّاَحَاطَتْ بِهٖ خَطِیْٓـَٔتُهٗ فَاُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟
امر این‌گونه که آنها می‌پندارند نیست؛ زیرا الله هرکس را که مرتکب گناه کفر شود و گناهانش از هر طرف او را احاطه کنند، عذاب می‌دهد و آنها را با دخول در آتش و جاودانه ‌بودن در آن، به‌گونه‌ای که برای همیشه در آن خواهند ماند، مجازات می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 82

وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ اُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ الْجَنَّةِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟۠
کسانی‌که به الله و رسولش صلی الله علیه وسلم ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، ثواب شان نزد الله، ورود به بهشت و جاودانگی در آن است، و برای همیشه در آن ماندگار خواهند ماند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 83

وَاِذْ اَخَذْنَا مِیْثَاقَ بَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ لَا تَعْبُدُوْنَ اِلَّا اللّٰهَ ۫— وَبِالْوَالِدَیْنِ اِحْسَانًا وَّذِی الْقُرْبٰی وَالْیَتٰمٰی وَالْمَسٰكِیْنِ وَقُوْلُوْا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَّاَقِیْمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ ؕ— ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ اِلَّا قَلِیْلًا مِّنْكُمْ وَاَنْتُمْ مُّعْرِضُوْنَ ۟
-ای بنی اسرائیل- همچنین به یاد آورید پیمان محکمی را که از شما گرفتیم، مبنی بر این که الله را یگانه بدانید و چیز دیگری را همراه او نپرستید، و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و نیازمندان نیکی کنید، و به نیکویی با مردم سخن گفته و آن ها را بدون تندی وخشونت، امر به معروف و نهی از منکر نمایید، و نماز کامل را به نحوی که بدان امر شده اید، ادا کنید، و زکات را براى تزكيه ى نفستان به مستحقانش پرداخت کنید، سپس بعد از این پیمانی که از شما گرفته شد، به آن پشت کردید؛ مگر کسانی از شما که الله آنان را (از ارتكاب گناهان) پاک نگه داشته بود، پس به عهد و پیمانشان به الله پایبند ماندند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• بعض أهل الكتاب يدّعي العلم بما أنزل الله، والحقيقة أن لا علم له بما أنزل الله، وإنما هو الوهم والجهل.
برخی از اهل کتاب مدعی هستند که به آنچه الله نازل فرموده است علم دارند، اما در حقیقت، هیچ علمی به آن ندارند و این ادعا، فقط توَهّم و نادانی است.
• من أعظم الناس إثمًا من يكذب على الله تعالى ورسله ؛ فينسب إليهم ما لم يكن منهم.
بزرگترین گناهکاران، کسانی هستند که بر الله متعال و رسولش صلی الله علیه وسلم دروغ می‌بندند؛ یعنی آنچه را از جانب الله و رسولش صلی الله علیه وسلم نیست به آن دو نسبت می‌دهند.
• مع عظم المواثيق التي أخذها الله تعالى على اليهود وشدة التأكيد عليها، لم يزدهم ذلك إلا إعراضًا عنها ورفضًا لها.
با وجود پیمان‌های بزرگی که الله متعال با تأکید زیاد از یهودیان گرفت، جز بر رویگردانی و رهاکردن این پیمان‌ها توسط آنها نیفزود.

আয়াত: 84

وَاِذْ اَخَذْنَا مِیْثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُوْنَ دِمَآءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُوْنَ اَنْفُسَكُمْ مِّنْ دِیَارِكُمْ ثُمَّ اَقْرَرْتُمْ وَاَنْتُمْ تَشْهَدُوْنَ ۟
و به یاد آورید پیمان محکمی را که در تورات از شما گرفتیم مبنی بر تحریم اینکه خون یکدیگر را بریزید و تحریم اینکه یکدیگر را از سرزمین خود بیرون کنید، سپس به این پیمان که از شما گرفتیم اعتراف کردید و خودتان بر صحت این پیمان گواه هستید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 85

ثُمَّ اَنْتُمْ هٰۤؤُلَآءِ تَقْتُلُوْنَ اَنْفُسَكُمْ وَتُخْرِجُوْنَ فَرِیْقًا مِّنْكُمْ مِّنْ دِیَارِهِمْ ؗ— تَظٰهَرُوْنَ عَلَیْهِمْ بِالْاِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ؕ— وَاِنْ یَّاْتُوْكُمْ اُسٰرٰی تُفٰدُوْهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیْكُمْ اِخْرَاجُهُمْ ؕ— اَفَتُؤْمِنُوْنَ بِبَعْضِ الْكِتٰبِ وَتَكْفُرُوْنَ بِبَعْضٍ ۚ— فَمَا جَزَآءُ مَنْ یَّفْعَلُ ذٰلِكَ مِنْكُمْ اِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیٰوةِ الدُّنْیَا ۚ— وَیَوْمَ الْقِیٰمَةِ یُرَدُّوْنَ اِلٰۤی اَشَدِّ الْعَذَابِ ؕ— وَمَا اللّٰهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُوْنَ ۟
اما شما با این پیمان مخالفت می‌کنید؛ چنانکه یکدیگر را می‌کشید و با همکاری دشمنان، از روی ستم و تجاوز، گروهی از خودتان را از سرزمینشان بیرون می‌کنید. و هنگامیکه [بعضی از آنان در جنگ با هم‌پیمانانِ عربِ شما اسیر شوند و به صورت] اسیر نزد شما بیایند، [برای این‌که آنها از بنی‌اسرائیل و هم‌دینِ شما هستند، در برابرِ آزادی‌شان] تلاش می‌کنید تا با پرداخت فدیه آنها را از اسارت درآورید، حال آنکه آواره‌کردن شان بر شما حرام است. چگونه به بخشی از تورات در مورد وجوب رهاسازی اسرا ایمان می‌آورید و به بخشی از آن در مورد صیانت خون و منع آواره‌کردن یکدیگر از سرزمینشان کفر می‌ورزید؟! بنابراین، کسی‌که چنین عملی مرتکب شود، جزایی ندارد جز خواری و تحقیر در دنیا، و در آخرت نیز به شدیدترین عذاب بازگردانده می‌شود و الله از آنچه که انجام می‌دهید غافل نیست، بلکه از اعمال‌تان آگاه است و شما را در قبال آن مجازات خواهد کرد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 86

اُولٰٓىِٕكَ الَّذِیْنَ اشْتَرَوُا الْحَیٰوةَ الدُّنْیَا بِالْاٰخِرَةِ ؗ— فَلَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْصَرُوْنَ ۟۠
آنها کسانی هستند که با ترجیح فانی بر باقی، آخرت را با زندگی دنیا عوض کردند، پس عذاب‌شان در آخرت تخفیف داده نمی‌شود و در آن روز هیچ یاوری ندارند که به آنها یاری برساند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 87

وَلَقَدْ اٰتَیْنَا مُوْسَی الْكِتٰبَ وَقَفَّیْنَا مِنْ بَعْدِهٖ بِالرُّسُلِ ؗ— وَاٰتَیْنَا عِیْسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنٰتِ وَاَیَّدْنٰهُ بِرُوْحِ الْقُدُسِ ؕ— اَفَكُلَّمَا جَآءَكُمْ رَسُوْلٌۢ بِمَا لَا تَهْوٰۤی اَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ ۚ— فَفَرِیْقًا كَذَّبْتُمْ ؗ— وَفَرِیْقًا تَقْتُلُوْنَ ۟
همانا تورات را به موسی بخشيديم و پس از وى پیامبرانی را فرستادیم، و به عیسی پسر مریم برای [اثباتِ] راستگویی اش، آیات آشکار و روشنی مانند زنده کردن مردگان، شفا بخشیدن کور مادرزاد و بیمار مبتلا به جذام، بخشيديم، و او را به وسیله ی جبرئیل حمايت كرديم، - ای بنی اسرائیل- آیا هر زمان پیامبری از جانب الله متعال، چیزی را آورد که موافق خواسته ی شما نبود، در برابر حق تکبر کردید و خود را از پیامبران برتر شمردید، پس گروهی از آن ها را تکذیب کرده و گروهی دیگر را به قتل رساندید؟!
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 88

وَقَالُوْا قُلُوْبُنَا غُلْفٌ ؕ— بَلْ لَّعَنَهُمُ اللّٰهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِیْلًا مَّا یُؤْمِنُوْنَ ۟
در حقیقت، دلیل یهود برای پیروی نکردن از محمد -صلی الله علیه وسلم- این سخنشان بود: همانا دل هایمان بسته است و چیزی از سخنان تو به دل هایمان نمی رسد و آن را نمی فهمد، اما حقیقت بر خلاف ادعای آنان بود، بلکه به سبب کفرشان، الله آنان را از رحمتش راند، پس جز به مقدار اندکی از آنچه که الله نازل فرمود، ایمان نمى آوردند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من أعظم الكفر: الإيمان ببعض ما أنزل الله والكفر ببعضه؛ لأن فاعل ذلك قد جعل إلهه هواه.
از بزرگترین انواع کفر: ایمان آوردن به بخشی از آنچه الله نازل فرموده است و کفر ورزیدن به بخشی دیگر از آن است؛ زیرا کسی‌که مرتکب چنین کاری شود، هوای نفسش را معبود خویش قرار داده است.
• عِظَم ما بلغه اليهود من العناد، واتباع الهوى، والتلاعب بما أنزل الله تعالى.
دشمنی زیاد و پیروی از هوای نفس و بازی کردن با آنچه الله متعال نازل فرموده است، توسط یهودیان.
• فضل الله تعالى ورحمته بخلقه، حيث تابع عليهم إرسال الرسل وإنزال الكتب لهدايتهم للرشاد.
بخشش و رحمت الله متعال به مخلوقاتش، آن‌گاه که رسولان را پیاپی بر آنها فرستاد و کتاب‌ها را برای هدایت‌شان به راه راست و رستگاری نازل فرمود.
• أن الله يعاقب المعرضين عن الهدى المعاندين لأوامره بالطبع على قلوبهم وطردهم من رحمته؛ فلا يهتدون إلى الحق، ولا يعملون به.
الله کسانی را که از هدایت روی می‌گردانند و با اوامرش به ستیز می‌پردازند، با زدن مُهر بر دل‌های‌شان مجازات می‌کند و آنها را از رحمت خویش می‌راند؛ در نتیجه، به حق هدایت نمی‌شوند و به آن عمل نمی‌کنند.

আয়াত: 89

وَلَمَّا جَآءَهُمْ كِتٰبٌ مِّنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ ۙ— وَكَانُوْا مِنْ قَبْلُ یَسْتَفْتِحُوْنَ عَلَی الَّذِیْنَ كَفَرُوْا ۚ— فَلَمَّا جَآءَهُمْ مَّا عَرَفُوْا كَفَرُوْا بِهٖ ؗ— فَلَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَی الْكٰفِرِیْنَ ۟
قرآن کریم که در اصول عمومی صحیح، با تورات و انجیل موافق است، از جانب الله برای‌شان آمد. قبل از نزول آن می‌گفتند: هنگامی‌که پیامبری مبعوث شود، بر مشرکان پیروز خواهیم شد و برایمان گشایش حاصل خواهد شد، پس به او ایمان می‌آوریم و از او پیروی می‌کنیم. اما هنگامی‌که قرآن و محمد صلی الله علیه وسلم طبق صفتی که آن را می‌شناختند و حقیقتی که آن را می‌دانستند، نزدشان آمد، به آن کفر ورزیدند؛ پس لعنت الله بر کافران به الله و رسولش صلی الله علیه وسلم باد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 90

بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهٖۤ اَنْفُسَهُمْ اَنْ یَّكْفُرُوْا بِمَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ بَغْیًا اَنْ یُّنَزِّلَ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِهٖ عَلٰی مَنْ یَّشَآءُ مِنْ عِبَادِهٖ ۚ— فَبَآءُوْ بِغَضَبٍ عَلٰی غَضَبٍ ؕ— وَلِلْكٰفِرِیْنَ عَذَابٌ مُّهِیْنٌ ۟
سهم خویش از ایمان به الله و رسولش صلی الله علیه وسلم را به بهای بدی عوض کردند؛ چون از روی ستم و حسادت به‌سبب نزول نبوت و قرآن بر محمد صلی الله علیه وسلم، به آنچه الله نازل کرده بود کفر ورزیدند و رسولانش را تکذیب کردند، پس به‌سبب کفر به محمد صلی الله علیه وسلم و تحریف تورات از قبل، به خشمی دوچندان از جانب الله متعال سزاوار شدند. و برای کافران به نبوت محمد صلی الله علیه وسلم، عذاب خفت‌آوری در روز قیامت وجود دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 91

وَاِذَا قِیْلَ لَهُمْ اٰمِنُوْا بِمَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ قَالُوْا نُؤْمِنُ بِمَاۤ اُنْزِلَ عَلَیْنَا وَیَكْفُرُوْنَ بِمَا وَرَآءَهٗ ۗ— وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ ؕ— قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُوْنَ اَنْۢبِیَآءَ اللّٰهِ مِنْ قَبْلُ اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِیْنَ ۟
و هنگامی‌که به این یهودیان گفته می‌شود: به حق و هدایتی که الله بر رسولش صلی الله علیه وسلم نازل کرده ایمان بیاورید، می‌گویند: به آنچه که بر پیامبران خودمان نازل شده است ایمان می‌آوریم، و به غیر آن یعنی آنچه بر محمد صلی الله علیه وسلم نازل شده است کفر می‌ورزند، درحالی‌که این قرآن، همان حقیقتی است که موافق چیزی است که از جانب الله همراه آنها است، و اگر به آنچه بر آنها نازل شده است، ایمان واقعی آورده بودند، قطعا به قرآن نیز ایمان می‌آوردند.- ای پیامبر- در پاسخ به آنها بگو: اگر واقعاً به حقی که برای‌تان آمد ایمان داشتید، پس چرا پیش از این، پیامبران الله را می‌کشتید؟!
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 92

وَلَقَدْ جَآءَكُمْ مُّوْسٰی بِالْبَیِّنٰتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهٖ وَاَنْتُمْ ظٰلِمُوْنَ ۟
و قطعا رسول شما، موسی علیه السلام، آیات آشکاری دال بر راستگویی خویش آورد، سپس، بعد از اینکه موسی علیه السلام برای دیدار با پروردگارش رفت، آن گوساله را معبود قرار دادید و عبادت کردید، و با قراردادن شریک برای الله، ستمکار شدید، درحالی‌که الله، سزاوار است به یگانگی و بدون شریک عبادت شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 93

وَاِذْ اَخَذْنَا مِیْثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّوْرَ ؕ— خُذُوْا مَاۤ اٰتَیْنٰكُمْ بِقُوَّةٍ وَّاسْمَعُوْا ؕ— قَالُوْا سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا ۗ— وَاُشْرِبُوْا فِیْ قُلُوْبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ ؕ— قُلْ بِئْسَمَا یَاْمُرُكُمْ بِهٖۤ اِیْمَانُكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِیْنَ ۟
و به یاد آورید هنگامی‌که پیمان محکمی مبنی بر پیروی از موسی علیه السلام و پذیرش آنچه از نزد الله آورده بود از شما گرفتیم و برای ترساندن شما، کوه را بر فرازتان بالا بردیم، و به شما گفتیم: با تلاش و کوشش بسیار، آنچه را از تورات به شما دادیم برگیرید و به نیت پذیرش و فرمانبرداری بشنوید و گرنه کوه را بر سر شما فرو می‌ریزیم، آن‌گاه گفتید: با گوش‌هایمان شنیدیم و با اعمال‌مان نافرمانی کردیم، و به‌سبب کفرشان، عبادت گوساله در دل‌های‌شان جای گرفت. – ای پیامبر- بگو: چه بد است کفر به الله که این ایمان، شما را به آن امر می‌کند اگر مؤمن هستید؛ زیرا کفر همراه ایمان واقعی وجود ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• اليهود أعظم الناس حسدًا؛ إذ حملهم حسدهم على الكفر بالله وردِّ ما أنزل، بسبب أن الرسول صلى الله عليه وسلم لم يكن منهم.
یهودیان، حسودترین مردمان هستند؛ زیرا به‌سبب اینکه رسول صلی الله علیه وسلم از آنها نبود، حسادت، آنها را به کفر به الله و نپذیرفتن آنچه نازل کرد، واداشت.
• أن الإيمان الحق بالله تعالى يوجب التصديق بكل ما أَنزل من كتب، وبجميع ما أَرسل من رسل.
ایمان واقعی به الله متعال، تصدیق تمام کتاب‌هایی را که الله نازل فرموده و تمام رسولانی را که فرستاده است می‌طلبد.
• من أعظم الظلم الإعراض عن الحق والهدى بعد معرفته وقيام الأدلة عليه.
از بزرگترین ستم‌ها، رویگردانی از حقیقت و هدایت، پس از شناخت آن و قیام ادله بر آن است.
• من عادة اليهود نقض العهود والمواثيق، وهذا ديدنهم إلى اليوم.
یکی از عادت‌های یهودیان، شکستن عهد و پیمان‌هاست و تا امروز دین‌شان این‌گونه بوده است.

আয়াত: 94

قُلْ اِنْ كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْاٰخِرَةُ عِنْدَ اللّٰهِ خَالِصَةً مِّنْ دُوْنِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
- ای پیامبر- بگو: - ای یهود- اگر بهشت در سرای آخرت فقط برای شماست و مردم دیگر در آن وارد نمی‌شوند؛ پس مرگ را آرزو کنید و آن را بطلبید؛ تا به سرعت به این جایگاه دست یابید و از دشواری‌ها و غم و اندوه‌های زندگی دنیا راحت شوید، اگر در این ادعای خویش راستگو هستید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 95

وَلَنْ یَّتَمَنَّوْهُ اَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ اَیْدِیْهِمْ ؕ— وَاللّٰهُ عَلِیْمٌۢ بِالظّٰلِمِیْنَ ۟
اما به‌سبب کفر به الله و تکذیب رسولانش علیهم السلام و تحریف کتاب‌هایش که در زندگی خویش آنها را مرتکب شده‌اند، هرگز مرگ را آرزو نخواهند کرد، و الله نسبت به ستمکارانِ یهود و غیر یهود آگاه هست و هرکس را به‌سبب عملش جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 96

وَلَتَجِدَنَّهُمْ اَحْرَصَ النَّاسِ عَلٰی حَیٰوةٍ ۛۚ— وَمِنَ الَّذِیْنَ اَشْرَكُوْا ۛۚ— یَوَدُّ اَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ اَلْفَ سَنَةٍ ۚ— وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهٖ مِنَ الْعَذَابِ اَنْ یُّعَمَّرَ ؕ— وَاللّٰهُ بَصِیْرٌ بِمَا یَعْمَلُوْنَ ۟۠
- ای پیامبر- به‌طور قطع، یهود را حریص‌ترین مردم به زندگی خواهی یافت، هر چند این زندگی پست و خوار باشد، بلکه آنها از مشرکان که به روز رستاخیز و حساب ایمان ندارند، حریص‌تر هستند، درحالی‌که آنها اهل کتاب هستند و به روز رستاخیز و حساب ایمان دارند؛ چنان‌که هر یک از آنها دوست دارد هزار سال عمر کند، درحالی‌که درازی عمرش به هر اندازه که برسد او را از عذاب الله دور نمی‌سازد و الله نسبت به اعمال آنها آگاه و بیناست و ذره‌ای از اعمال‌شان بر او پوشیده نمی‌ماند و آنها را در قبال اعمال‌شان جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 97

قُلْ مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیْلَ فَاِنَّهٗ نَزَّلَهٗ عَلٰی قَلْبِكَ بِاِذْنِ اللّٰهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًی وَّبُشْرٰی لِلْمُؤْمِنِیْنَ ۟
- ای پیامبر- به هر یک از یهودیان که می‌گوید: «همانا از میان فرشتگان، جبرئیل علیه السلام دشمن ماست» بگو: هرکس دشمن جبرئیل علیه السلام است، (باید بداند که) جبرئیل علیه السلام همان کسی است که به اذن الله قرآن را بر قلبت نازل کرد، درحالی‌که قرآن مؤید کتاب‌های پیشین الهی مانند تورات و انجیل و راهنما به‌سوی خیر و بشارت‌دهنده برای مؤمنان است به نعمت‌هایی که الله برای‌شان مهیا فرموده است، پس هرکس دشمن کسی با این صفت و عمل باشد، از گمراهان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 98

مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِّلّٰهِ وَمَلٰٓىِٕكَتِهٖ وَرُسُلِهٖ وَجِبْرِیْلَ وَمِیْكٰىلَ فَاِنَّ اللّٰهَ عَدُوٌّ لِّلْكٰفِرِیْنَ ۟
هرکس‌ دشمن الله و فرشتگانش علیهم السلام و رسولانش علیهم السلام و دشمن دو فرشتۀ مقرب- جبرئیل علیه السلام و میکائیل علیه السلام - باشد؛ (باید بداند که) الله دشمن کافران شما و غیر شماست و هرکس که الله دشمن او باشد، قطعا به زیانِ آشکاری بازگشته است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 99

وَلَقَدْ اَنْزَلْنَاۤ اِلَیْكَ اٰیٰتٍۢ بَیِّنٰتٍ ۚ— وَمَا یَكْفُرُ بِهَاۤ اِلَّا الْفٰسِقُوْنَ ۟
و- ای پیامبر- نشانه‌های روشنی بر راستگویی تو در نبوت و وحیی که آوردی نازل کردیم، و با وجود وضوح و آشکاربودنشان، کسی جز برگشتگان از دین الله آنها را انکار نمی‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 100

اَوَكُلَّمَا عٰهَدُوْا عَهْدًا نَّبَذَهٗ فَرِیْقٌ مِّنْهُمْ ؕ— بَلْ اَكْثَرُهُمْ لَا یُؤْمِنُوْنَ ۟
یکی از صفات ناپسند یهودیان این است که هرگاه پیمانی از آنها گرفته شد- از جمله ایمان به نبوت محمد صلی الله علیه وسلم که تورات بر آن دلالت دارد- گروهی از آنها آن را شکستند، بلکه اکثر این یهودیان به آنچه الله متعال نازل فرموده است ایمان واقعی نمی‌آورند؛ زیرا ایمان، بر وفای به عهد حمل می‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 101

وَلَمَّا جَآءَهُمْ رَسُوْلٌ مِّنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِیْقٌ مِّنَ الَّذِیْنَ اُوْتُوا الْكِتٰبَ ۙۗ— كِتٰبَ اللّٰهِ وَرَآءَ ظُهُوْرِهِمْ كَاَنَّهُمْ لَا یَعْلَمُوْنَ ۟ؗ
و هنگامی‌که محمد صلی الله علیه وسلم به عنوان رسولی از جانب الله نزدشان آمد درحالی‌که موافق صفت او در تورات بود، گروهی از آنها از آنچه که تورات بر آن دلالت می‌کرد روی گرداندند و بدون اعتنا به تورات، آن را پشت سر خویش افکندند، همانند حال جاهلی که حق و هدایت موجود در آن سودی به او نمی‌رساند، پس بدان اعتنا نمی‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• المؤمن الحق يرجو ما عند الله من النعيم المقيم، ولهذا يفرح بلقاء الله ولا يخشى الموت.
مؤمن واقعی به نعمت‌های همیشگی الله امید دارد و به همین منظور، به دیدار الله مشتاق است و از مرگ نمی‌هراسد.
• حِرص اليهود على الحياة الدنيا حتى لو كانت حياة حقيرة مهينة غير كريمة.
حرص یهود بر زندگی دنیا، حتی اگر زندگی پست و خفت‌آوری باشد.
• أنّ من عادى أولياء الله المقربين منه فقد عادى الله تعالى.
هرکس با دوستان مقرب الله دشمنی کند، در واقع با الله متعال دشمنی کرده است.
• إعراض اليهود عن نبوة محمد صلى الله عليه وسلم بعدما عرفوا تصديقه لما في أيديهم من التوراة.
رویگردانی یهودیان از نبوت محمد -صلی الله علیه وسلم-، بعد از آن بود که دانستند توراتی که همراه دارند، مورد تایید پیامبر است.
• أنَّ من لم ينتفع بعلمه صح أن يوصف بالجهل؛ لأنه شابه الجاهل في جهله.
هرکس از علم خویش بهره نبرد، سزاوار است که به جهل و نادانی توصیف شود؛ زیرا جاهل در جهل خویش با او شبیه است.

আয়াত: 102

وَاتَّبَعُوْا مَا تَتْلُوا الشَّیٰطِیْنُ عَلٰی مُلْكِ سُلَیْمٰنَ ۚ— وَمَا كَفَرَ سُلَیْمٰنُ وَلٰكِنَّ الشَّیٰطِیْنَ كَفَرُوْا یُعَلِّمُوْنَ النَّاسَ السِّحْرَ ۗ— وَمَاۤ اُنْزِلَ عَلَی الْمَلَكَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوْتَ وَمَارُوْتَ ؕ— وَمَا یُعَلِّمٰنِ مِنْ اَحَدٍ حَتّٰی یَقُوْلَاۤ اِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ ؕ— فَیَتَعَلَّمُوْنَ مِنْهُمَا مَا یُفَرِّقُوْنَ بِهٖ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهٖ ؕ— وَمَا هُمْ بِضَآرِّیْنَ بِهٖ مِنْ اَحَدٍ اِلَّا بِاِذْنِ اللّٰهِ ؕ— وَیَتَعَلَّمُوْنَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلَا یَنْفَعُهُمْ ؕ— وَلَقَدْ عَلِمُوْا لَمَنِ اشْتَرٰىهُ مَا لَهٗ فِی الْاٰخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۫ؕ— وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهٖۤ اَنْفُسَهُمْ ؕ— لَوْ كَانُوْا یَعْلَمُوْنَ ۟
و چون دین الله را رها کردند، به جای آن، آنچه را که شیاطین به دروغ به سلطنت سلیمان علیه السلام نسبت دادند پیروی کردند، آنجا که ادعا کردند سلیمان علیه السلام پادشاهی خویش را با سحر استوار کرده است، حال آن‌که سلیمان با اشتغال به سحر کفر نورزید- آن‌گونه که یهودیان ادعا کردند- بلکه شیاطین کفر ورزیدند که سحر را به مردم آموزش می‌دادند و سحری را که بر دو فرشته – هاروت و ماروت- در شهر بابل عراق برای امتحان و آزمایش مردم نازل شده بود به مردم می‌آموختند، و این دو فرشته، به هیچ‌کس سحر نمی‌آموختند جز اینکه او را برحذر می‌داشتند و با این سخن امر را برایش روشن می‌کردند: به‌راستی‌که ما آزمایش و امتحانی برای مردم هستیم، پس با فراگرفتن سحر کفر نورز؛ هرکس نصیحت این دو فرشته را نمی‌پذیرفت، از آن دو سحر می‌آموخت. یک نوع از آن سحر، با ایجاد نفرت بین مرد و همسرش، میان آن دو جدایی می‌اندازد. هر چند آن ساحران به هیچ‌کس آسیبی نمی‌رساندند مگر به اذن و ارادۀ الله؛ و چیزی می‌آموختند که به آنها زیان می‌رساند و نفعی برای‌شان نداشت، و آن یهودیان دریافته بودند که هرکس سحر را جایگزین کتاب الله کند، در آخرت هیچ سهم و نصیبی ندارد و چه بد بود آنچه که به جان خریدند، آنجا که سحر را با وحی و شریعت الله جایگزین کردند، و اگر می‌دانستند که چه چیزی به آنها نفع می‌رساند، هرگز این عمل رسوا کننده و گمراهی آشکار را مرتکب نمی‌شدند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 103

وَلَوْ اَنَّهُمْ اٰمَنُوْا وَاتَّقَوْا لَمَثُوْبَةٌ مِّنْ عِنْدِ اللّٰهِ خَیْرٌ ؕ— لَوْ كَانُوْا یَعْلَمُوْنَ ۟۠
و اگر یهودیان ایمان واقعی به الله آورده بودند و با انجام طاعت و ترک معصیت الله، تقوای او را پیشه می‌کردند، به‌طور قطع، ثواب الله برای‌شان بهتر بود از آنچه که بر آن بودند، اگر می‌دانستند که چه چیزی به آنها نفع می‌رساند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 104

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا لَا تَقُوْلُوْا رَاعِنَا وَقُوْلُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوْا ؕ— وَلِلْكٰفِرِیْنَ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۟
الله برای متوجه ‌ساختن مؤمنان به انتخاب الفاظ نیکو، به آنها چنین می‌فرماید: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید کلمۀ ﴿رَاعِنَا﴾ یعنی «رعایت حال ما را بکن» را نگویید؛ زیرا یهود آن را دست‌کاری کردند و پیامبر صلی الله علیه وسلم را با آن مورد خطاب قرار دادند و معنای فاسدی که رعونة (کودنی و نادانی) است را از آن قصد کردند، پس الله برای بستن این باب، از گفتن این کلمه نهی فرمود و به بندگانش فرمان داد که به جای آن بگویند ﴿انْظُرْنَا﴾؛ یعنی به ما مهلت بده تا بفهمیم چه می‌گویی، و این کلمه، معنا را بدون اِشکال می‌رساند. و برای کافران به الله، عذاب دردناک و رنج‌آوری است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 105

مَا یَوَدُّ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا مِنْ اَهْلِ الْكِتٰبِ وَلَا الْمُشْرِكِیْنَ اَنْ یُّنَزَّلَ عَلَیْكُمْ مِّنْ خَیْرٍ مِّنْ رَّبِّكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهٖ مَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَاللّٰهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیْمِ ۟
کفار- از هر نوع که باشند: چه اهل کتاب یا مشرکان- دوست ندارند که هیچ خیری- کم یا زیاد- از جانب پروردگارتان بر شما نازل شود، درحالی‌که الله نبوت و وحی و ایمان را به هر یک از بندگانش که بخواهد اختصاص می‌دهد و الله صاحب فضل و بخشش بزرگی است؛ پس هیچ خیری به هیچ‌یک از مردم نمی‌رسد مگر اینکه از جانب الله است و فرستادن رسول و نزول کتاب از فضل و بخشش اوست.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• سوء أدب اليهود مع أنبياء الله حيث نسبوا إلى سليمان عليه السلام تعاطي السحر، فبرّأه الله منه، وأَكْذَبَهم في زعمهم.
بی‌ادبی یهودیان به پیامبران الله، آنجا که اشتغال به سحر را به سلیمان نسبت دادند، اما الله او را از این کار تبرئه و ادعای یهودیان را تکذیب کرد.
• أن السحر له حقيقة وتأثير في العقول والأبدان، والساحر كافر، وحكمه القتل.
سحر، حقیقت دارد و در عقل و بدن تأثیر می‌گذارد، ساحر کافر است و حکمش قتل است.
• لا يقع في ملك الله تعالى شيء من الخير والشر إلا بإذنه وعلمه تعالى.
در پادشاهی الله متعال، هیچ خیر و شری جز به اِذن و علم او تعالی واقع نمی‌شود.
• سد الذرائع من مقاصد الشريعة، فكل قول أو فعل يوهم أمورًا فاسدة يجب تجنبه والبعد عنه.
سد ذرائع، از مقاصد شریعت است؛ پس باید از هر گفتار یا رفتاری که امور فاسدی از آن متصور است، پرهیز و دوری کرد.
• أن الفضل بيد الله تعالى وهو الذي يختص به من يشاء برحمته وحكمته.
فضیلت به دست الله متعال است و او رحمت و حکمت خویش را به هرکس بخواهد اختصاص می‌دهد.

আয়াত: 106

مَا نَنْسَخْ مِنْ اٰیَةٍ اَوْ نُنْسِهَا نَاْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَاۤ اَوْ مِثْلِهَا ؕ— اَلَمْ تَعْلَمْ اَنَّ اللّٰهَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟
الله متعال بیان می‌فرماید که هرگاه حکم یا لفظ آیه‌ای از قرآن را برمی‌دارد، مردم آن را فراموش می‌کنند و او سبحانه زود یا دیر سودمندتر از آن یا همانند آن را می‌آورد، و این امر به علم و حکمت الله است و تو- ای پیامبر- می‌دانی که الله بر هر چیزی تواناست، پس هرچه بخواهد انجام می‌دهد و هر حکمی که بخواهد صادر می‌فرماید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 107

اَلَمْ تَعْلَمْ اَنَّ اللّٰهَ لَهٗ مُلْكُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— وَمَا لَكُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ مِنْ وَّلِیٍّ وَّلَا نَصِیْرٍ ۟
- ای پیامبر- تو دانسته‌ای که الله، مالک آسمان‌ها و زمین است، به هرچه بخواهد حکم می‌دهد، پس بندگانش را به هر‌چه بخواهد فرمان می‌دهد و آنها را از هرچه بخواهد نهی می‌کند، هرچه از احکام شرع بخواهد مقرر می‌دارد و هرچه بخواهد نسخ می‌کند، و پس از الله، هیچ کارسازی ندارید که امورتان را حمایت و پشتیبانی کند و هیچ یاوری ندارید که آسیب را از شما دفع کند، بلکه فقط الله، کارساز و حامی تمام این امور است و بر این کار تواناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 108

اَمْ تُرِیْدُوْنَ اَنْ تَسْـَٔلُوْا رَسُوْلَكُمْ كَمَا سُىِٕلَ مُوْسٰی مِنْ قَبْلُ ؕ— وَمَنْ یَّتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْاِیْمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَآءَ السَّبِیْلِ ۟
- ای مؤمنان- در شأن شما نیست که- از روی اعتراض و آزار رساندن- از رسول‌تان سوال کنید، چنان‌که قبلاً قوم موسی علیه السلام از پیامبرشان سوال کردند؛ مثل اینکه گفتند: ﴿أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً﴾ [النساء: 153]؛ «الله را آشکارا به ما نشان بده». و هرکس ایمان را با کفر عوض کند، به‌طور قطع از راه میانه که همان صراط مستقیم است گمراه شده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 109

وَدَّ كَثِیْرٌ مِّنْ اَهْلِ الْكِتٰبِ لَوْ یَرُدُّوْنَكُمْ مِّنْ بَعْدِ اِیْمَانِكُمْ كُفَّارًا ۖۚ— حَسَدًا مِّنْ عِنْدِ اَنْفُسِهِمْ مِّنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ ۚ— فَاعْفُوْا وَاصْفَحُوْا حَتّٰی یَاْتِیَ اللّٰهُ بِاَمْرِهٖ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟
بسیاری از یهودیان و مسیحیان، پس از آن‌که برای‌شان مشخص شد که آنچه محمد صلی الله علیه وسلم آورده، حقیقتی از جانب الله است، به‌سبب حسادتی که در وجودشان است، آرزو می‌کنند که شما را پس از ایمان‌تان به کفر بازگردانند، چنان‌که قبلاً بت‌ها را عبادت می‌کردید، پس- ای مؤمنان- کارهای آنها را ببخشید و از جهل و بدی‌ای که در وجودشان است درگذرید، تا اینکه حکم الله در مورد آنها بیاید- و این امر و حکم الله آمده است، چنان‌که کافر میان انتخاب اسلام یا پرداخت جزیه یا قتال مخیر است- همانا الله بر هر چیزی تواناست و نمی‌توانند از عذاب او فرار کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 110

وَاَقِیْمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ ؕ— وَمَا تُقَدِّمُوْا لِاَنْفُسِكُمْ مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوْهُ عِنْدَ اللّٰهِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِیْرٌ ۟
نماز را با ارکان و واجبات و سنن آن، به شکلی کامل برپا دارید، و زکات اموال‌تان را به مستحقانش بپردازید، و هر عمل صالحی را که در زندگی‌تان انجام دهید و آن را قبل از مرگ به عنوان ذخیره برای خودتان پیش فرستید، در روز قیامت ثوابش را نزد پروردگارتان می‌یابید و جزای آن را به شما می‌دهد؛ زیرا الله اعمال شما را می‌بیند و هرکس را بر اساس عملش جزا می‌دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 111

وَقَالُوْا لَنْ یَّدْخُلَ الْجَنَّةَ اِلَّا مَنْ كَانَ هُوْدًا اَوْ نَصٰرٰی ؕ— تِلْكَ اَمَانِیُّهُمْ ؕ— قُلْ هَاتُوْا بُرْهَانَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
هم یهود و هم نصارا گفتند: همانا بهشت مخصوص آنها است؛ چنان‌که یهودیان گفتند: هرگز به بهشت داخل نمی‌شود مگر کسی‌که یهودی باشد، و مسیحیان گفتند: هرگز کسی وارد بهشت نمی‌شود مگر اینکه نصرانی باشد؛ این سخنان، آرزوهای باطل و توهمات فاسد آنها است، - ای پیامبر- در پاسخ به آنها بگو: اگر راست می‌گویید و در ادعای خویش صادق هستید، دلیل ادعای‌تان را بیاورید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 112

بَلٰی ۗ— مَنْ اَسْلَمَ وَجْهَهٗ لِلّٰهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهٗۤ اَجْرُهٗ عِنْدَ رَبِّهٖ ۪— وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟۠
تنها کسی وارد بهشت می‌شود که با روی ‌آوردن به‌سوی الله، خودش را برای الله خالص گرداند و –در کنار اخلاص- عبادت خویش را با پیروی از آنچه رسول صلی الله علیه وسلم آورده است به نیکویی برپا دارد، چنین کسی وارد بهشت می‌شود از هر گروهی که باشد و ثواب او نزد پروردگارش است، و در آنچه از آخرت در پیش رو دارند بیمی بر آنها نیست و بر آنچه از دنیا از دست‌شان می‌رود غمگین نمی‌شوند. این اوصاف، پس از آمدن پیامبر محمد صلی الله علیه وسلم، فقط در وجود مسلمانان محقق می‌گردد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن الأمر كله لله، فيبدل ما يشاء من أحكامه وشرائعه، ويبقي ما يشاء منها، وكل ذلك بعلمه وحكمته.
تمام امور برای الله است، پس هرچه از احکام و شرایعش را که بخواهد عوض می‌کند و هرچه از آن را که بخواهد باقی می‌گذارد، و تمام این امور، از روی علم و حکمت او انجام می‌شود.
• حَسَدُ كثيرٍ من أهل الكتاب هذه الأمة، لما خصَّها الله من الإيمان واتباع الرسول، حتى تمنوا رجوعها إلى الكفر كما كانت.
حسادت بسیاری از اهل کتاب با امت اسلام، بدین سبب است که الله، مسلمانان را به ایمان و پیروی رسول صلی الله علیه وسلم خاص گردانید، به‌گونه‌ای که بازگشت مسلمانان به کفر را، چنان‌که قبلاً بر آن بودند، آرزو می‌کنند.

আয়াত: 113

وَقَالَتِ الْیَهُوْدُ لَیْسَتِ النَّصٰرٰی عَلٰی شَیْءٍ ۪— وَّقَالَتِ النَّصٰرٰی لَیْسَتِ الْیَهُوْدُ عَلٰی شَیْءٍ ۙ— وَّهُمْ یَتْلُوْنَ الْكِتٰبَ ؕ— كَذٰلِكَ قَالَ الَّذِیْنَ لَا یَعْلَمُوْنَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ ۚ— فَاللّٰهُ یَحْكُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیٰمَةِ فِیْمَا كَانُوْا فِیْهِ یَخْتَلِفُوْنَ ۟
و یهودیان گفتند: مسیحیان بر دین صحیحی نیستند، و مسیحیان گفتند: یهودیان بر دین صحیحی نیستند، در حالی که همه ی آنان، درستی آنچه را که به آن کفر ورزیده بودند و امر به ایمان آوردن به تمامی پیامبران -علیهم السلام-، بدون فرق گذاشتن میان آن ها را در کتاب های آسمانیشان می خواندند، این کار ایشان شبیه سخن مشرکان نادان بود؛ هنگامی که تمام پیامبران و کتاب هایی که بر آن ها نازل شده بود را تکذیب کردند، از این رو، الله در روز قیامت با حکم عادلانه ی خویش که بندگانش را از آن آگاه فرموده، میان اختلاف کنندگان دادگرى می کند: همانا رستگاری جز با ایمان به تمام آنچه الله متعال نازل فرموده است، به دست نمی آید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 114

وَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنْ مَّنَعَ مَسٰجِدَ اللّٰهِ اَنْ یُّذْكَرَ فِیْهَا اسْمُهٗ وَسَعٰی فِیْ خَرَابِهَا ؕ— اُولٰٓىِٕكَ مَا كَانَ لَهُمْ اَنْ یَّدْخُلُوْهَاۤ اِلَّا خَآىِٕفِیْنَ ؕ۬— لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَّلَهُمْ فِی الْاٰخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیْمٌ ۟
هیچ‌کس ستمکارتر از کسی نیست که نگذارد نام الله در مساجدش برده شود، یعنی از نماز و ذکر و تلاوت قرآن در آن جلوگیری کند، و با تخریب مساجد یا منع از ادای نماز در آن، در ویرانی و فاسدکردن آن بکوشد و اقدام کند؛ برای آنها که در ویرانی مساجد می‌کوشند، سزاوار نیست که در مساجد الله وارد شوند مگر ترسان که دل‌های‌شان می‌لرزد؛ چون کفر ورزیدند و از مساجد الله جلوگیری کردند. برای آنها، در دنیا ذلت و خواری بر دستان مؤمنان و در آخرت، عذاب بزرگی است به این سبب که مردم را از مساجد الله بازداشتند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 115

وَلِلّٰهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ ۗ— فَاَیْنَمَا تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّٰهِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ وَاسِعٌ عَلِیْمٌ ۟
فرمانروایی مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو است مخصوص الله است، بندگانش را به هر چه بخواهد امر می‌کند، به هر سو که متوجه شوید، به‌سوی الله متعال روی آورده‌اید؛ پس اگر شما را به روی آوردن به‌سوی بیت‌المقدس یا کعبه امر کرد یا در تشخیص قبله اشتباه کردید یا روی ‌آوردن به آن بر شما دشوار شد، گناهی بر شما نیست؛ زیرا تمام جهات برای الله متعال است، همانا الله واسع است که رحمت و گشایش خویش را بر تمام مخلوقاتش می‌گستراند، و از نیات و افعال‌شان آگاه است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 116

وَقَالُوا اتَّخَذَ اللّٰهُ وَلَدًا ۙ— سُبْحٰنَهٗ ؕ— بَلْ لَّهٗ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— كُلٌّ لَّهٗ قٰنِتُوْنَ ۟
و یهودیان و مسیحیان و مشرکان گفتند: الله فرزندی برای خودش برگزیده است! او تعالی از این امر پاک و مقدس است؛ زیرا از مخلوقاتش بی‌نیاز است و کسی فرزندی برای خود انتخاب می‌کند که به او نیاز داشته باشد؛ حال آن‌که هرچه در آسمان‌ها و زمین وجود دارد از آنِ او تعالی است، تمام مخلوقات، بندگان او سبحانه و در برابر او فروتن هستند و به هر نحو که بخواهد در موردشان عمل می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 117

بَدِیْعُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— وَاِذَا قَضٰۤی اَمْرًا فَاِنَّمَا یَقُوْلُ لَهٗ كُنْ فَیَكُوْنُ ۟
الله سبحانه، آسمان‌ها و زمین و هرچه در آن دو وجود دارد را بدون نمونۀ قبلی پدید آورد، و هرگاه چیزی را انتخاب و اراده کند، فقط به آن چیز می‌فرماید: ﴿كُنْ﴾؛ باش؛ به‌ناگاه همان‌گونه که الله اراده کرده بود موجود می‌شود و هیچ‌چیز نمی‌تواند فرمان و حکم او را بازگرداند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 118

وَقَالَ الَّذِیْنَ لَا یَعْلَمُوْنَ لَوْلَا یُكَلِّمُنَا اللّٰهُ اَوْ تَاْتِیْنَاۤ اٰیَةٌ ؕ— كَذٰلِكَ قَالَ الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِّثْلَ قَوْلِهِمْ ؕ— تَشَابَهَتْ قُلُوْبُهُمْ ؕ— قَدْ بَیَّنَّا الْاٰیٰتِ لِقَوْمٍ یُّوْقِنُوْنَ ۟
و افراد نادان از اهل کتاب و مشرکان برای ستیز با حق گفتند: چرا الله بدون واسطه با ما سخن نمی گوید، یا نشانه ای محسوس و خاص را برای ما نمی فرستد؟ و همانند این سخن را نیز، پیش از این امت هایی که تکذیب کننده ی پیامبرانشان بودند، گفتند، هر چند که زمان و مکانشان متفاوت بود؛ دل هایشان با پیشینیانشان در کفر و سرختی و سرکشی همانند بود. همانا ما آيات و نشانه ها را برای گروهی که به حق یقین دارند، آشکار و روشن ساخته ایم، هنگامی که [حقیقت] برایشان آشکار شود، هیچ شک و تردیدی آن ها را در بر نمی گیرد و هیچ ستیزی مانعشان نمی شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 119

اِنَّاۤ اَرْسَلْنٰكَ بِالْحَقِّ بَشِیْرًا وَّنَذِیْرًا ۙ— وَّلَا تُسْـَٔلُ عَنْ اَصْحٰبِ الْجَحِیْمِ ۟
- ای پیامبر- ما تو را با دین بر حقی که هیچ تردیدی در آن نیست فرستادیم؛ تا مؤمنان را به بهشت بشارت و کافران را از آتش انذار دهی، و جز ابلاغ واضح چیزی بر عهدۀ تو نیست، و الله هرگز تو را به خاطر جهنمیان که به تو ایمان نیاورده‌اند مورد بازخواست قرار نمی‌دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الكفر ملة واحدة وإن اختلفت أجناس أهله وأماكنهم، فهم يتشابهون في كفرهم وقولهم على الله بغير علم.
تمام اقسام کفر، ملت واحدی است؛ هر چند نوع و اماکن پیروانش متفاوت باشد؛ زیرا آنها در کفر و نسبت‌ دادن سخن بدون علم به الله همانند یکدیگر هستند.
• أعظم الناس جُرْمًا وأشدهم إثمًا من يصد عن سبيل الله، ويمنع من أراد فعل الخير.
جنایتکارترین و گناهکارترین مردم کسانی هستند که از راه الله بازمی‌دارند و مانع کسانی می‌شوند که می‌خواهند کار خیر انجام دهند.
• تنزّه الله تعالى عن الصاحبة والولد، فهو سبحانه لا يحتاج لخلقه.
منزه‌دانستن الله متعال از همنشین و فرزند؛ زیرا او سبحانه به مخلوقاتش نیازی ندارد.

আয়াত: 120

وَلَنْ تَرْضٰی عَنْكَ الْیَهُوْدُ وَلَا النَّصٰرٰی حَتّٰی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ ؕ— قُلْ اِنَّ هُدَی اللّٰهِ هُوَ الْهُدٰی ؕ— وَلَىِٕنِ اتَّبَعْتَ اَهْوَآءَهُمْ بَعْدَ الَّذِیْ جَآءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ۙ— مَا لَكَ مِنَ اللّٰهِ مِنْ وَّلِیٍّ وَّلَا نَصِیْرٍ ۟ؔ
الله متعال، برای آگاه سازی و هشدار به پیامبرش این گونه او را مورد خطاب قرار می دهد: یهودیان و مسیحیان هرگز از تو خوشنود نخواهند شد مگر زمانی که اسلام را رها كرده و از آیین آنان پیروی کنی، بگو [ای محمد صلی الله علیه وسلم]: همانا که کتاب الله و بیان آن همان هدایت راستین است، نه باطلی که آنان بر آن هستند، و بعد از رسیدن این حقیقت روشن به تو، اگر چنین عملی از تو یا یکی از پیروانت سرزند، هیچ حمايت و كمكی از جانب الله نخواهی یافت، و این مسأله، خطرناک بودن ترک حق و همراهی کردن با پیروان باطل را بیان می کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 121

اَلَّذِیْنَ اٰتَیْنٰهُمُ الْكِتٰبَ یَتْلُوْنَهٗ حَقَّ تِلَاوَتِهٖ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ یُؤْمِنُوْنَ بِهٖ ؕ— وَمَنْ یَّكْفُرْ بِهٖ فَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْخٰسِرُوْنَ ۟۠
قرآن کریم در مورد گروهی از اهل کتاب سخن می‌گوید که به آنچه از کتاب‌های نازل‌شده که در دست‌شان قرار دارد عمل می‌کنند و چنان‌که باید از آن پیروی می‌کنند؛ این گروه، در این کتاب‌ها، نشانه‌های دلالت‌کننده بر راستگویی پیامبر محمد صلی الله علیه وسلم را می‌یابند و به همین دلیل، سریع به او ایمان آوردند، و گروهی دیگر، بر کفر خویش اصرار ورزیدند و زیان‌کار شدند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 122

یٰبَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ اذْكُرُوْا نِعْمَتِیَ الَّتِیْۤ اَنْعَمْتُ عَلَیْكُمْ وَاَنِّیْ فَضَّلْتُكُمْ عَلَی الْعٰلَمِیْنَ ۟
ای بنی‌اسرائیل، نعمت‌های دینی و دنیوی مرا که به شما ارزانی داشتم یاد کنید و نیز به یاد آورید که شما را با نبوت و پادشاهی، بر مردمِ زمان خودتان برتری دادم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 123

وَاتَّقُوْا یَوْمًا لَّا تَجْزِیْ نَفْسٌ عَنْ نَّفْسٍ شَیْـًٔا وَّلَا یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَّلَا تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَّلَا هُمْ یُنْصَرُوْنَ ۟
و با پیروی از اوامر الله و پرهیز از نواهی او تعالی، میان خودتان و میان عذاب روز قیامت سپری قرار دهید؛ زیرا ـ در آن‌روز ـ هیچ‌کس، شخص دیگری را ذره‌ای بی‌نیاز نمی‌سازد، و هیچ فدیه‌ای هر چند بزرگ باشد از او پذیرفته نمی‌شود، و شفاعت هیچ‌کس هر چند جایگاه بزرگی داشته باشد، در مورد او پذیرفته نمی‌شود و هیچ یاوری ندارد که به جای الله به او یاری رساند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 124

وَاِذِ ابْتَلٰۤی اِبْرٰهٖمَ رَبُّهٗ بِكَلِمٰتٍ فَاَتَمَّهُنَّ ؕ— قَالَ اِنِّیْ جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ اِمَامًا ؕ— قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِیْ ؕ— قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظّٰلِمِیْنَ ۟
و به یادآور هنگامی که الله ابراهیم علیه السلام را با احکام و تکالیفی که به او امر کرد بیازمود، و ابراهیم علیه السلام به کامل‌ترین وجه آنها را انجام داد، الله به پیامبرش ابراهیم علیه السلام گفت: من تو را پیشوای مردم قرار دادم تا در افعال و اخلاقت به تو اقتدا شود، ابراهیم علیه السلام گفت: ـ پروردگارا ـ از نسلم نیز پیشوایانی قرار بده تا مردم به آنها اقتدا کنند؛ الله در پاسخ به او فرمود: پیمان من به تو در مورد امامت در دین، به افراد ستمکار از نسل تو نمی‌رسد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 125

وَاِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَاَمْنًا ؕ— وَاتَّخِذُوْا مِنْ مَّقَامِ اِبْرٰهٖمَ مُصَلًّی ؕ— وَعَهِدْنَاۤ اِلٰۤی اِبْرٰهٖمَ وَاِسْمٰعِیْلَ اَنْ طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّآىِٕفِیْنَ وَالْعٰكِفِیْنَ وَالرُّكَّعِ السُّجُوْدِ ۟
و به یادآور هنگامی که الله بیت الحرام را مرجعی برای مردم قرار داد که دل هایشان به آن وابسته است، هرگاه از آن دور شدند، دوباره به آن باز می گردند، و آن مکان را محل امنی برایشان قرار داد که در آنجا مورد تجاوز قرار نمی گیرند. و به مردم فرمود: آن سنگى (که ابراهیم -علیه السلام- هنگام ساخت کعبه بر روی آن می ایستاد) را مکانی برای ادای نماز برگزینید؛ و ابراهیم و پسرش اسماعیل -علیهما السلام- را سفارش کردیم به پاکیزه ساختن بیت الحرام از پلیدی ها و بت ها و آماده ساختن آن برای کسانی که با طواف و اعتکاف و نماز و غيره، در آن قصد عبادت دارند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 126

وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖمُ رَبِّ اجْعَلْ هٰذَا بَلَدًا اٰمِنًا وَّارْزُقْ اَهْلَهٗ مِنَ الثَّمَرٰتِ مَنْ اٰمَنَ مِنْهُمْ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاَخِرِ ؕ— قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَاُمَتِّعُهٗ قَلِیْلًا ثُمَّ اَضْطَرُّهٗۤ اِلٰی عَذَابِ النَّارِ ؕ— وَبِئْسَ الْمَصِیْرُ ۟
ـ ای پیامبر ـ همچنین به یادآور هنگامی که ابراهیم علیه السلام در حال خواندن پروردگارش گفت: پروردگارا مکه را شهری امن قرار بده که در آن آسیبی متوجه هیچ‌کس نشود و به مردمانش از انواع میوه‌ها روزی بده و آن را رزق و روزی‌ای خاص، برای مؤمنان به خودت و روز آخرت قرار ده. الله متعال فرمود: هرکس از آنها که کفر ورزد، با متاع اندکی در دنیا که به او روزی می‌رسانم بهره‌مندش می‌سازم، سپس در آخرت او را به‌زور در عذاب آتش می‌افکنم و چه بازگشتگاه بدی است که در روز قیامت بدان بازگردانده می‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن المسلمين مهما فعلوا من خير لليهود والنصارى؛ فلن يرضوا حتى يُخرجوهم من دينهم، ويتابعوهم على ضلالهم.
یهودیان و مسیحیان از هر کار خیری که مسلمانان برای‌شان انجام دهند، هرگز راضی نخواهند شد مگر زمانی‌که مسلمانان را از دین‌شان بیرون برانند و پیرو گمراهی خویش کنند.
• الإمامة في الدين لا تُنَال إلا بصحة اليقين والصبر على القيام بأمر الله تعالى.
امامت در دین، جز با یقین صحیح و شکیبایی بر انجام فرمان الله متعال به دست نمی‌آید.
• بركة دعوة إبراهيم عليه السلام للبلد الحرام، حيث جعله الله مكانًا آمنًا للناس، وتفضّل على أهله بأنواع الأرزاق.
برکت دعای ابراهیم علیه السلام بر مکۀ مکرّمه، از این جهت که الله آنجا را مکانی امن برای مردم قرار داد و با انواع روزی‌ها، آن را برای ساکنانش برگزید.

আয়াত: 127

وَاِذْ یَرْفَعُ اِبْرٰهٖمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَاِسْمٰعِیْلُ ؕ— رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا ؕ— اِنَّكَ اَنْتَ السَّمِیْعُ الْعَلِیْمُ ۟
و به یادآور -ای پیامبر- هنگامی که ابراهیم و اسماعیل -علیهما السلام- پایه های کعبه را بالا برده و با تواضع و فروتنی می گفتند: پروردگارا اعمالمان (از جمله بنای خانه ی کعبه) را از ما بپذیر؛ همانا که تو شنونده و پذیرنده دعاهایمان هستی و از نیت ها و اعمالمان آگاه هستى.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 128

رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَاۤ اُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ ۪— وَاَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا ۚ— اِنَّكَ اَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیْمُ ۟
پروردگارا ما را فرمان‌بردار امر خویش، فروتن در برابر خودت قرار بده، که احدی را با تو شریک قرار ندهیم و از نسل ما امتی فرمان‌بردار خودت برگزین، چگونگی عبادت خویش را برای ما نشان بده، و از گناهان و کوتاهیِ‌مان در طاعتت بگذر؛ که همانا تو نسبت به بندگان توبه‌کارَت، بسیار توبه‌پذیر و مهربان هستی.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 129

رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیْهِمْ رَسُوْلًا مِّنْهُمْ یَتْلُوْا عَلَیْهِمْ اٰیٰتِكَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْكِتٰبَ وَالْحِكْمَةَ وَیُزَكِّیْهِمْ ؕ— اِنَّكَ اَنْتَ الْعَزِیْزُ الْحَكِیْمُ ۟۠
پروردگارا از میان آنها رسولی از خودشان از نسل اسماعیل برانگیز تا آیات نازل ‌شدۀ تو را بر آنها بخواند و قرآن و سنت به آنها بیاموزانَد و آنها را از شرک و فرومایگی‌ها پاکیزه گرداند؛ زیرا تو توانا و چیره‌ای و در افعال و احکامت بسیار دانا هستی.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 130

وَمَنْ یَّرْغَبُ عَنْ مِّلَّةِ اِبْرٰهٖمَ اِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهٗ ؕ— وَلَقَدِ اصْطَفَیْنٰهُ فِی الدُّنْیَا ۚ— وَاِنَّهٗ فِی الْاٰخِرَةِ لَمِنَ الصّٰلِحِیْنَ ۟
هیچ‌کس از دین ابراهیم علیه السلام به‌سوی ادیان دیگر نمی‌گراید مگر کسی‌که با سبک‌سری و سوء تدبیرش در ترک حق و روی‌آوردن به گمراهی، به خودش ستم روا دارد و به ذلت خویش راضی شود. همانا ما او را در دنیا به‌عنوان رسول و خلیل برگزیدیم و در آخرت نیز از صالحان خواهد بود، همان کسانی‌که آنچه الله بر آنها واجب گردانده بود انجام دادند و بدین ترتیب به بالاترین درجات دست یافتند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 131

اِذْ قَالَ لَهٗ رَبُّهٗۤ اَسْلِمْ ۙ— قَالَ اَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعٰلَمِیْنَ ۟
الله ابراهیم علیه السلام را برگزید، چون به سرعت به اسلام روی آورد، آن‌گاه که پروردگارش به او فرمود: عبادت را برای من خالص گردان و با طاعت در برابر من فروتن باش، پس ابراهیم علیه السلام در پاسخ پروردگارش گفت: تسلیمِ الله، آفریدگار، روزی‌دهنده و تدبیرکنندۀ امور بندگان شدم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 132

وَوَصّٰی بِهَاۤ اِبْرٰهٖمُ بَنِیْهِ وَیَعْقُوْبُ ؕ— یٰبَنِیَّ اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفٰی لَكُمُ الدِّیْنَ فَلَا تَمُوْتُنَّ اِلَّا وَاَنْتُمْ مُّسْلِمُوْنَ ۟ؕ
و ابراهیم علیه السلام پسرانش را به این کلمه ﴿أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ سفارش کرد و یعقوب علیه السلام نیز پسرانش را به همین کلمه سفارش کرد؛ آن دو خطاب به پسران‌شان گفتند: همانا الله دین اسلام را برای‌تان برگزید، پس به آن چنگ بزنید تا زمانی‌که مرگ شما را فراگیرد، درحالی‌که در ظاهر و باطن تسلیم الله هستید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 133

اَمْ كُنْتُمْ شُهَدَآءَ اِذْ حَضَرَ یَعْقُوْبَ الْمَوْتُ ۙ— اِذْ قَالَ لِبَنِیْهِ مَا تَعْبُدُوْنَ مِنْ بَعْدِیْ ؕ— قَالُوْا نَعْبُدُ اِلٰهَكَ وَاِلٰهَ اٰبَآىِٕكَ اِبْرٰهٖمَ وَاِسْمٰعِیْلَ وَاِسْحٰقَ اِلٰهًا وَّاحِدًا ۖۚ— وَّنَحْنُ لَهٗ مُسْلِمُوْنَ ۟
آیا شاهد خبر یعقوب علیه السلام هنگامی‌که مرگ او را فراگرفت بودید، آن‌گاه که از پسرانش پرسید: پس از مرگ من چه چیزی را عبادت می‌کنید؟ آنها در پاسخ به سوال او گفتند: معبود تو و معبود پدرانت ابراهیم علیه السلام و اسماعیل علیه السلام و اسحاق علیه السلام را عبادت می‌کنیم‌، معبودی یگانه را که هیچ شریکی ندارد، و ما تنها تسلیم و فرمان‌بردار او هستیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 134

تِلْكَ اُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ ۚ— لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُمْ مَّا كَسَبْتُمْ ۚ— وَلَا تُسْـَٔلُوْنَ عَمَّا كَانُوْا یَعْمَلُوْنَ ۟
آن امت در میان امت‌هایی که قبل از شما بودند، درگذشتند، و به اعمالی که پیش فرستادند رسیدند، پس هر عمل نیک یا بدی که کردند برای خودشان است و آنچه شما کسب می‌کنید نیز برای خودتان است و در مورد اعمال آنها، شما بازخواست نمی‌شوید و در مورد اعمال شما از آنها سوال نمی‌شود، و هیچ کس به گناه دیگری مؤاخذه نمی‌شود؛ بلکه هرکس به خاطر آنچه پیش فرستاده است جزا داده می‌شود، پس عمل پیشینیان‌تان، شما را از نظر در عمل خودتان باز ندارد؛ زیرا به هیچ‌کس پس از رحمت الله، مگر عمل صالح خودش سودی نمی‌رساند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• المؤمن المتقي لا يغتر بأعماله الصالحة، بل يخاف أن ترد عليه، ولا تقبل منه، ولهذا يُكْثِرُ سؤالَ الله قَبولها.
مؤمن پرهیزگار، به اعمال صالح خویش فریب نمی‌خورد، بلکه از اینکه این اعمال به خودش بازگردد و از او پذیرفته نشود، می‌ترسد؛ به همین دلیل، بسیار از الله می‌خواهد که اعمالش را بپذیرد.
• بركة دعوة أبي الأنبياء إبراهيم عليه السلام، حيث أجاب الله دعاءه وجعل خاتم أنبيائه وأفضل رسله من أهل مكة.
برکت دعای پدر پیامبران علیهم السلام، ابراهیم علیه السلام ؛ آنجا که الله دعایش را اجابت کرد و خاتم پیامبران و برترین رسولانش را از اهالی مکه برگزید.
• دين إبراهيم عليه السلام هو الملة الحنيفية الموافقة للفطرة، لا يرغب عنها ولا يزهد فيها إلا الجاهل المخالف لفطرته.
دین ابراهیم علیه السلام، همان آیین پاک و سازگار با فطرت است؛ کسی آن را رها نمی‌کند و از آن کناره نمی‌گیرد مگر جاهل که مخالف فطرتش عمل می‌کند.
• مشروعية الوصية للذرية باتباع الهدى، وأخذ العهد عليهم بالتمسك بالحق والثبات عليه.
مشروعیت سفارش فرزندان به پیروی از هدایت و گرفتن پیمان از آنها بر تمسک به حق و پایداری در آن.

আয়াত: 135

وَقَالُوْا كُوْنُوْا هُوْدًا اَوْ نَصٰرٰی تَهْتَدُوْا ؕ— قُلْ بَلْ مِلَّةَ اِبْرٰهٖمَ حَنِیْفًا ؕ— وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِیْنَ ۟
یهودیان به مسلمانان گفتند: یهودی باشید تا راه هدایت را بپیمایید، و نصاری گفتند: نصرانی باشید تا راه هدایت را بپیمایید. – ای پیامبر- در پاسخ به آنها بگو: بلکه از دین ابراهیم علیه السلام پیروی می‌کنیم، همان کسی که از ادیان باطل به‌سوی دین حق روی آورد و هرگز از کسانی نبود که برای الله شریک قرار دادند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 136

قُوْلُوْۤا اٰمَنَّا بِاللّٰهِ وَمَاۤ اُنْزِلَ اِلَیْنَا وَمَاۤ اُنْزِلَ اِلٰۤی اِبْرٰهٖمَ وَاِسْمٰعِیْلَ وَاِسْحٰقَ وَیَعْقُوْبَ وَالْاَسْبَاطِ وَمَاۤ اُوْتِیَ مُوْسٰی وَعِیْسٰی وَمَاۤ اُوْتِیَ النَّبِیُّوْنَ مِنْ رَّبِّهِمْ ۚ— لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ اَحَدٍ مِّنْهُمْ ؗ— وَنَحْنُ لَهٗ مُسْلِمُوْنَ ۟
- ای مؤمنان- به یهودیان و مسیحیانی که پیرو این ادعای باطل هستند بگویید: به الله و به قرآن که بر ما نازل شده ایمان آوردیم و به آنچه بر ابراهیم علیه السلام و پسرانش اسماعیل علیه السلام و اسحاق علیه السلام و یعقوب علیه السلام نازل شده ایمان آوردیم و به آنچه بر پیامبران علیهم السلام از نسل یعقوب علیه السلام نازل شده ایمان آوردیم و به تورات که الله آن را به موسی علیه السلام و انجیل که الله آن را به عیسی علیه السلام عطا فرمود ایمان آوردیم و به کتاب‌هایی که الله به تمام پیامبران علیهم السلام داد ایمان آوردیم، میان هیچ یک از آنها تفاوت نمی‌گذاریم به این نحو که به برخی ایمان بیاوریم و برخی دیگر را انکار کنیم، بلکه به تمام آنها ایمان داریم و فقط تسلیم و فرمان‌بردار الله سبحانه هستیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 137

فَاِنْ اٰمَنُوْا بِمِثْلِ مَاۤ اٰمَنْتُمْ بِهٖ فَقَدِ اهْتَدَوْا ۚ— وَاِنْ تَوَلَّوْا فَاِنَّمَا هُمْ فِیْ شِقَاقٍ ۚ— فَسَیَكْفِیْكَهُمُ اللّٰهُ ۚ— وَهُوَ السَّمِیْعُ الْعَلِیْمُ ۟ؕ
پس اگر یهود و مسیحیان و سایر کفار، ایمانی مانند ایمان شما بیاورند؛ به تحقیق به راه راستی که الله آن را پسندید ایمان آورده‌اند، و اگر از ایمان روی بگردانند به این ترتیب ‌که تمام یا برخی از پیامبران علیهم السلام را تکذیب کنند، همانا در اختلاف و دشمنی هستند، پس- ای پیامبر- اندوه مدار، که الله در برابر آزارهای آنها برای تو کافی است و شرشان را از تو باز می‌دارد و در برابر آنان به تو یاری می‌رساند؛ زیرا او نسبت به اقوال‌شان شنواست و از نیات و افعال‌شان آگاه است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 138

صِبْغَةَ اللّٰهِ ۚ— وَمَنْ اَحْسَنُ مِنَ اللّٰهِ صِبْغَةً ؗ— وَّنَحْنُ لَهٗ عٰبِدُوْنَ ۟
به دین الله که شما را در ظاهر و باطن بر اساس آن آفرید پایبند باشید، که هیچ دینی نیکوتر از دین الله نیست؛ زیرا با فطرت شما سازگار است، مصالح را جلب می‌کند و مفاسد را باز می‌دارد، و بگویید: ما تنها الله را عبادت می‌کنیم و دیگران را با او شریک نمی‌گردانیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 139

قُلْ اَتُحَآجُّوْنَنَا فِی اللّٰهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ ۚ— وَلَنَاۤ اَعْمَالُنَا وَلَكُمْ اَعْمَالُكُمْ ۚ— وَنَحْنُ لَهٗ مُخْلِصُوْنَ ۟ۙ
- ای پیامبر- بگو: - ای اهل کتاب- آیا با ما مجادله می‌کنید در اینکه شما نسبت به الله و دین او از ما برتر هستید؛ به این دلیل که دین و کتاب شما قدیمی‌تر است؟ این امر به شما سودی نمی‌رساند؛ زیرا الله پروردگار همۀ ما است و به شما اختصاص ندارد، و اعمال ما برای خود ماست و از شما در مورد آنها سوال نمی‌شود و اعمال شما برای خودتان است و از ما در مورد آنها سوال نمی‌شود، و هرکس در برابر عمل خودش مجازات می‌شود و ما در عبادت و طاعت به الله اخلاص می‌ورزیم و هیچ‌چیز را با او شریک نمی‌گردانیم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 140

اَمْ تَقُوْلُوْنَ اِنَّ اِبْرٰهٖمَ وَاِسْمٰعِیْلَ وَاِسْحٰقَ وَیَعْقُوْبَ وَالْاَسْبَاطَ كَانُوْا هُوْدًا اَوْ نَصٰرٰی ؕ— قُلْ ءَاَنْتُمْ اَعْلَمُ اَمِ اللّٰهُ ؕ— وَمَنْ اَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهٗ مِنَ اللّٰهِ ؕ— وَمَا اللّٰهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُوْنَ ۟
یا - ای اهل کتاب- می‌‌گویید: ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبران نسل یعقوب علیهم السلام، بر آیین یهودیت یا نصرانیت بودند؟ - ای پیامبر- در پاسخ به آنها بگو: آیا شما بهتر می‌دانید یا الله؟! پس اگر ادعا می‌کنند که این پیامبران بر آیین آنها بودند، به تحقیق که دروغ می‌گویند؛ زیرا مبعث و مرگ پیامبران مذکور، قبل از نزول تورات و انجیل بود! و به این ترتیب دانسته می‌شود که سخنان‌شان، دروغ بر الله و رسولانش است؛ و حقیقتی را که بر آنها نازل شده است کتمان کردند، و هیچ‌کس ستمکارتر از کسی نیست که شهادتی را که از نزد الله آمده است کتمان کند، مانند عمل اهل کتاب؛ و الله از اعمال شما غافل نیست و شما را بر اساس اعمال‌تان مجازات خواهد کرد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 141

تِلْكَ اُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ ۚ— لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُمْ مَّا كَسَبْتُمْ ۚ— وَلَا تُسْـَٔلُوْنَ عَمَّا كَانُوْا یَعْمَلُوْنَ ۟۠
آن امت قبل از شما درگذشتند، و به اعمالی که پیش فرستادند رسیدند، پس برای آنها اعمالی است که کسب کردند و برای شماست آنچه که کسب کردید و شما به خاطر اعمال آنها بازخواست نمی‌شوید و آنها نیز به خاطر اعمال شما بازخواست نمی‌شوند؛ زیرا هیچ‌کس به خاطر گناه دیگری مؤاخذه نمی‌شود و از عمل دیگری سود نمی‌برد، بلکه هرکس بر اساس چیزی‌که فرستاده است جزا داده می‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن دعوى أهل الكتاب أنهم على الحق لا تنفعهم وهم يكفرون بما أنزل الله على نبيه محمد صلى الله عليه وسلم.
ادعای اهل کتاب مبنی بر اینکه آنها بر حق هستند، سودی به آنها نمی‌رساند، درحالی‌که به آنچه الله بر پیامبرش محمد صلی الله علیه وسلم نازل فرمود کفر می‌ورزند.
• سُمِّي الدين صبغة لظهور أعماله وسَمْته على المسلم كما يظهر أثر الصبغ في الثوب.
دین، صبغه (رنگ) نامیده شده است زیرا تأثیر و علامت آن بر مسلمان آشکار می‌شود؛ چنان‌که اثر رنگ در لباس آشکار می‌گردد.
• أن الله تعالى قد رَكَزَ في فطرةِ خلقه جميعًا الإقرارَ بربوبيته وألوهيته، وإنما يضلهم عنها الشيطان وأعوانه.
الله متعال، اقرار به ربوبیت و الوهیت خویش را در فطرت تمام مخلوقاتش تثبیت کرده است و شیطان و دستیارانش آنها را از این اقرار گمراه می‌کنند.

আয়াত: 142

سَیَقُوْلُ السُّفَهَآءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلّٰىهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِیْ كَانُوْا عَلَیْهَا ؕ— قُلْ لِّلّٰهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ ؕ— یَهْدِیْ مَنْ یَّشَآءُ اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟
به‌زودی یهودیان نادان و کم‌خرد و منافقانی که همانند آنها هستند خواهند گفت: چه‌چیز مسلمانان را از قبلۀ بیت‌المقدس که قبلاً قبله‌شان بود بازگرداند؟! – ای پیامبر- در پاسخ به آنها بگو: مالکیت مشرق و مغرب و سایر جهات فقط از آنِ الله است، صورت هر یک از بندگانش را به هر جهتی که بخواهد می‌گرداند، او سبحانه هر یک از بندگانش را که بخواهد به راه راستی که هیچ کجی و انحرافی در آن نیست هدایت می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 143

وَكَذٰلِكَ جَعَلْنٰكُمْ اُمَّةً وَّسَطًا لِّتَكُوْنُوْا شُهَدَآءَ عَلَی النَّاسِ وَیَكُوْنَ الرَّسُوْلُ عَلَیْكُمْ شَهِیْدًا ؕ— وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِیْ كُنْتَ عَلَیْهَاۤ اِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ یَّتَّبِعُ الرَّسُوْلَ مِمَّنْ یَّنْقَلِبُ عَلٰی عَقِبَیْهِ ؕ— وَاِنْ كَانَتْ لَكَبِیْرَةً اِلَّا عَلَی الَّذِیْنَ هَدَی اللّٰهُ ؕ— وَمَا كَانَ اللّٰهُ لِیُضِیْعَ اِیْمَانَكُمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوْفٌ رَّحِیْمٌ ۟
و همچنان‌که قبله‌ای برای شما قرار دادیم و آن را برای‌تان برگزیدیم؛ شما را امتی برگزیده و منصف، میانه در میان تمام امت‌ها، از نظر عقاید و عبادات و معاملات قرار دادیم؛ تا در روز قیامت گواهانی برای رسولان الله باشید که آنها آنچه را الله برای‌شان امر کرده بود به امت‌های‌شان تبلیغ کنند ابلاغ کردند، و رسول محمد صلی الله علیه وسلم نیز گواه بر شما باشد که آنچه را با آن به‌سوی شما فرستاده شد به شما ابلاغ کرد. و تغییر قبله‌ای را که به آن روی می‌آوردی- یعنی بیت المقدس- را مقرر نکردیم مگر به این هدف که - به علم آشکارکننده‌ای که جزا بر آن مترتب می‌شود- مشخص کنیم چه کسی به آنچه الله تشریع کرده راضی است و در برابر آن فروتن و فرمان‌بردار است، در نتیجه از رسول پیروی می‌کند؛ و چه کسی از دینش بازمی‌گردد و از هوای نفسش پیروی می‌کند، در نتیجه در برابر آنچه الله تشریع کرده است فروتن و فرمان‌بردار نیست. فرمان تغییر قبلۀ نخستین سخت و دشوار است مگر بر کسانی‌که الله آنها را به ایمان به خودش هدایت کرده است، و به این‌ ترتیب که آنچه برای بندگانش تشریع می‌کند، در واقع بر اساس حکمت‌های فراگیر تشریع می‌فرماید. و الله بر آن نبود که ایمان شما به الله، از جمله نمازهایی را که قبل از تغییر قبله ادا کرده‌اید تباه کند؛ زیرا الله نسبت به مردم بسیار مهربان است، پس بر آنها سخت نمی‌گیرد و ثواب اعمال‌شان را تباه نمی‌سازد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 144

قَدْ نَرٰی تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِی السَّمَآءِ ۚ— فَلَنُوَلِّیَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضٰىهَا ۪— فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ؕ— وَحَیْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوْا وُجُوْهَكُمْ شَطْرَهٗ ؕ— وَاِنَّ الَّذِیْنَ اُوْتُوا الْكِتٰبَ لَیَعْلَمُوْنَ اَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّهِمْ ؕ— وَمَا اللّٰهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُوْنَ ۟
- ای پیامبر- براستی که ما بازگردانیدن صورت و نگاهت به‌سوی آسمان را می‌بینیم که در انتظار و جستجوی نزول وحی در مورد قبله و تغییر آن به‌سویی که دوست داری هستی، پس چهره‌ات را به جای بیت المقدس که اکنون به آن روی می‌آوری به‌سوی قبله‌ای که تو را خشنود می‌کند و آن را می‌پسندی- یعنی بیت الله الحرام- می‌گردانیم، پس رویت را به‌سوی بیت الله الحرام در مکۀ مکرمه بگردان، و – ای مؤمنان- هرجا باشید هنگام ادای نماز صورت‌های‌تان را به‌سوی بیت الله بگردانید. و همانا یهودیان و نصاری که به آنها کتاب داده شده است، نیک می‌دانند که تغییر قبله، حقیقتی فروفرستاده‌شده‌ از جانب آفریدگار و تدبیرکنندۀ امرشان است؛ زیرا این امر در کتاب‌های‌شان با دلیل و برهان ثابت شده است، و الله از اعمال این رویگردانان از حق غافل نیست؛ بلکه اللهِ سبحان، از اعمال‌شان آگاه است و آنها را بر اساس آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 145

وَلَىِٕنْ اَتَیْتَ الَّذِیْنَ اُوْتُوا الْكِتٰبَ بِكُلِّ اٰیَةٍ مَّا تَبِعُوْا قِبْلَتَكَ ۚ— وَمَاۤ اَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ ۚ— وَمَا بَعْضُهُمْ بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ ؕ— وَلَىِٕنِ اتَّبَعْتَ اَهْوَآءَهُمْ مِّنْ بَعْدِ مَا جَآءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ۙ— اِنَّكَ اِذًا لَّمِنَ الظّٰلِمِیْنَ ۟ۘ
سوگند به الله! – ای پیامبر- اگر برای اهل کتاب، چه یهودیان و چه نصاری، معجزه‌ای با آیات و براهین کامل بیاوری که تغییر قبله حقیقت است، به‌خاطر دشمنی با آنچه آورده‌ای و تکبر بر پیروی از حق، به‌سوی قبلۀ تو روی نمی‌آورند، و تو نیز پس از اینکه الله چهرۀ تو را از قبلۀشان بازگرداند به‌سوی آن روی نمی‌آوری، و آنها نیز به قبلۀ یکدیگر روی نمی‌آورند؛ زیرا هر گروه از آنها، دیگری را انکار می‌کند، و اگر پس از اینکه علم صحیح و بدون تردیدی نزد تو آمد، از خواهشات نفسانی آنها در مورد قبله و سایر شرایع و احکام پیروی کنی، در این صورت، با ترک هدایت و پیروی از هوای نفس، از ستمکاران خواهی بود. این خطاب به پیامبر، بر زشتیِ پیروی از اهل کتاب دلالت دارد و گرنه، الله پیامبرش را از این امر پاک داشته است؛ پس این خطاب تحذیری برای امت پیامبر پس از مرگ ایشان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن الاعتراض على أحكام الله وشرعه والتغافل عن مقاصدها دليل على السَّفَه وقلَّة العقل.
اعتراض بر احکام و شریعت الله و غفلت‌ورزیدن از مقاصد آن، بر نادانی و کم‌خردی دلالت دارد.
• فضلُ هذه الأمة وشرفها، حيث أثنى عليها الله ووصفها بالوسطية بين سائر الأمم.
فضیلت و برتری امت اسلام؛ چون الله این امت را ستوده و به امت میانه در میان سایر امت‌ها توصیف فرموده است.
• التحذير من متابعة أهل الكتاب في أهوائهم؛ لأنهم أعرضوا عن الحق بعد معرفته.
برحذرداشتن از پیروی خواهشات نفسانی اهل کتاب؛ زیرا آنها پس از اینکه حق را شناختند از آن روی گرداندند.
• جواز نَسْخِ الأحكام الشرعية في الإسلام زمن نزول الوحي، حيث نُسِخَ التوجه إلى بيت المقدس، وصار إلى المسجد الحرام.
جواز نسخ احکام شرعی در اسلام در زمان نزول وحی؛ زیرا روی‌آوردن به‌سوی بیت المقدس نسخ شد و روی‌آوردن به‌سوی مسجد الحرام به جای آن آمد.

আয়াত: 146

اَلَّذِیْنَ اٰتَیْنٰهُمُ الْكِتٰبَ یَعْرِفُوْنَهٗ كَمَا یَعْرِفُوْنَ اَبْنَآءَهُمْ ؕ— وَاِنَّ فَرِیْقًا مِّنْهُمْ لَیَكْتُمُوْنَ الْحَقَّ وَهُمْ یَعْلَمُوْنَ ۟ؔ
برخی از علمای یهود و نصاری که کتاب به آنها داده شده است، امر تغییر قبله را که یکی از نشانه‌های نبوت محمد صلی الله علیه وسلم نزدشان است می‌شناسند، همان‌گونه که فرزندان‌شان را می‌شناسند و آنها را از دیگران تشخیص می‌دهند؛ با این وجود، گروهی از آنها به‌خاطر حسادتی که دارند حقیقتی را که نزدشان آمد کتمان می‌کنند، درحالی‌که می‌دانند حقیقت است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 147

اَلْحَقُّ مِنْ رَّبِّكَ فَلَا تَكُوْنَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِیْنَ ۟۠
این امر، حقیقتی از جانب پروردگارت است؛ پس- ای رسول- از تردیدکنندگان در صحت آن مباش.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 148

وَلِكُلٍّ وِّجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیْهَا فَاسْتَبِقُوْا الْخَیْرٰتِ ؔؕ— اَیْنَ مَا تَكُوْنُوْا یَاْتِ بِكُمُ اللّٰهُ جَمِیْعًا ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟
و هر یک از امت‌ها خط مشی حسی یا معنوی خود را دارد که به آن روی می‌آورد، از جمله اختلاف امت‌ها در قبله‌شان و احکامی که الله برای‌شان تشریع کرده است؛ پس تنوع روش آنها اگر بر اساس حکم و دستور الله باشد آسیبی نمی‌رساند؛ پس شما- ای مؤمنان- بر انجام نیکی‌هایی که بر انجام آن فرمان یافته‌اید از یکدیگر سبقت بگیرید، و الله از هر مکانی که در آن باشید شما را در روز قیامت یک‌جا می‌گرداند؛ تا شما را بر اساس اعمال‌تان جزا دهد، که الله بر هر چیزی تواناست؛ پس گردآوری و مجازات شما، خارج از توان او نیست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 149

وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ؕ— وَاِنَّهٗ لَلْحَقُّ مِنْ رَّبِّكَ ؕ— وَمَا اللّٰهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُوْنَ ۟
و - ای پیامبر- از هر مکانی که بیرون آمدی و هرجا تو و پیروانت بودید و قصد ادای نماز کردی، به‌سوی مسجد‌الحرام روی‌آور؛ زیرا حقیقتی است که از جانب پروردگارت بر تو وحی شده است، و الله از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست، بلکه از اعمال شما آگاه است و شما را در قبال آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 150

وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ؕ— وَحَیْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوْا وُجُوْهَكُمْ شَطْرَهٗ ۙ— لِئَلَّا یَكُوْنَ لِلنَّاسِ عَلَیْكُمْ حُجَّةٌ ۗ— اِلَّا الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا مِنْهُمْ ۗ— فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِیْ ۗ— وَلِاُتِمَّ نِعْمَتِیْ عَلَیْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُوْنَ ۟ۙۛ
و از هر مکانی که خارج شدی- ای پیامبر- و قصد نماز کردی، به سوی مسجدالحرام روی کن، و -ای مؤمنان- در هر مکانی که بودید هنگام ادای نماز روی خود را به سمت آن بگردانید؛ تا مردم حجتی نداشته باشند که با آن علیه شما استدلال کنند؛ مگر آن ها که ستم کردند؛ به حقیقت آنان بر دشمنیشان خواهند ماند و با بى ارزش ترین دلایل، علیه شما استدلال می کنند؛ پس از آن ها بیمی نداشته باشید و فقط از پروردگارتان با اجرای اوامر و پرهیز از نواهی اش بترسید؛ چرا که الله متعال، روی آوردن به کعبه را تشریع کرد تا با متمایز کردن شما از سایر امت ها و هدایت کردنتان بسوی برترین قبله ی مردمان، نعمتش را بر شما کامل گرداند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 151

كَمَاۤ اَرْسَلْنَا فِیْكُمْ رَسُوْلًا مِّنْكُمْ یَتْلُوْا عَلَیْكُمْ اٰیٰتِنَا وَیُزَكِّیْكُمْ وَیُعَلِّمُكُمُ الْكِتٰبَ وَالْحِكْمَةَ وَیُعَلِّمُكُمْ مَّا لَمْ تَكُوْنُوْا تَعْلَمُوْنَ ۟ؕۛ
همان‌گونه که نعمت دیگری برای شما ارزانی داشتیم؛ یعنی رسولی از میان خودتان به‌سوی شما فرستادیم که آیات ما را برای‌تان می‌خواند و شما را با امر به فضیلت‌ها و کارهای نیک و نهی از امور پست و ناپسند، پاک می‌گرداند و قرآن و سنت به شما می‌آموزاند، و آنچه از امور دین و دنیای‌تان را که نمی‌دانید به شما می‌آموزاند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 152

فَاذْكُرُوْنِیْۤ اَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوْا لِیْ وَلَا تَكْفُرُوْنِ ۟۠
پس با دل‌ها و تمام اعضای بدن‌تان مرا یاد کنید تا شما را با ستایش و محافظت یاد کنم؛ زیرا جزا از جنس عمل است، و شکر نعمت‌هایم را که بر شما ارزانی داشتم به جای آورید و با انکار آنها و به‌کار بردن‌شان در آنچه بر شما حرام شده است مرا ناسپاسی نکنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 153

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوا اسْتَعِیْنُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلٰوةِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ مَعَ الصّٰبِرِیْنَ ۟
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید بر انجام طاعت و تسلیم در برابر فرمان من، از شکیبایی و نماز کمک بگیرید؛ زیرا الله همراه شکیبایان است و آنها را هدایت و یاری می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• إطالة الحديث في شأن تحويل القبلة؛ لما فيه من الدلالة على نبوة محمد صلى الله عليه وسلم.
موضوع تغییر قبله به صورت مفصل بحث شد؛ زیرا بر نبوت محمد صلی الله علیه وسلم دلالت دارد.
• ترك الجدال والاشتغالُ بالطاعات والمسارعة إلى الله أنفع للمؤمن عند ربه يوم القيامة.
ترک جدال و پرداختن به طاعات و شتافتن به‌سوی الله، برای مؤمن نزد پروردگارش در روز قیامت سودمندتر است.
• أن الأعمال الصالحة الموصلة إلى الله متنوعة ومتعددة، وينبغي للمؤمن أن يسابق إلى فعلها؛ طلبًا للأجر من الله تعالى.
اعمال صالح و پیوند دهنده به الله متعال، متعدد و گوناگون است و شايسته است كه مؤمن برای رسیدن به پاداش الهی در انجام این اعمال بر دیگران پیشی گیرد.
• عظم شأن ذكر الله -جلّ وعلا- حيث يكون ثوابه ذكر العبد في الملأ الأعلى.
مقام والای ذکر الله جَلَّ وَ عَلا، از این نظر که ثوابش، ذکر بنده در ملأ اعلی (گروه فرشتگان در عالم بالا) است.

আয়াত: 154

وَلَا تَقُوْلُوْا لِمَنْ یُّقْتَلُ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ اَمْوَاتٌ ؕ— بَلْ اَحْیَآءٌ وَّلٰكِنْ لَّا تَشْعُرُوْنَ ۟
- ای مؤمنان- در مورد کسانی‌که در جهاد در راه الله کشته می‌شوند نگویید: آنها مردگانی هستند همان‌گونه که دیگران می‌میرند، بلکه آنها نزد پروردگارشان زنده هستند اما شما زندگی آنها را درک نمی‌کنید؛ زیرا زندگی ویژه‌ای است که برای شناخت آن، راهی جز وحی از جانب الله متعال وجود ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 155

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوْعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْاَمْوَالِ وَالْاَنْفُسِ وَالثَّمَرٰتِ ؕ— وَبَشِّرِ الصّٰبِرِیْنَ ۟ۙ
و شما را با انواع مصیبت‌ها مانند ترس از دشمنان‌تان و گرسنگی به‌سبب کمبود غذا و نقص در اموال از طریق نابودی آن یا دشواری در کسب آن و نقص در جان‌های‌تان به‌سبب آفاتی که مردم را نابود می‌سازد یا با شهادت در راه الله و کاستن از میوه‌هایی که زمین آنها را می‌رویاند می‌آزماییم، و- ای پیامبر- شکیبایان در برابر این مصیبت‌ها را به نعمت‌هایی که در دنیا و آخرت برای‌شان فراهم می‌آید بشارت ده.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 156

الَّذِیْنَ اِذَاۤ اَصَابَتْهُمْ مُّصِیْبَةٌ ۙ— قَالُوْۤا اِنَّا لِلّٰهِ وَاِنَّاۤ اِلَیْهِ رٰجِعُوْنَ ۟ؕ
همان کسانی‌که وقتی یکی از این مصیبت‌ها به آنها می‌رسد از روی رضایت و تسلیم می‌گویند: همانا ما از آنِ الله هستیم که هرگونه بخواهد در ما تصرف می‌کند و در روز قیامت به‌سوی او باز می‌گردیم؛ زیرا او ما را آفرید و با نعمت‌های گوناگون بر ما نیکی کرد و بازگشت و سرانجامِ کار ما به‌سوی اوست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 157

اُولٰٓىِٕكَ عَلَیْهِمْ صَلَوٰتٌ مِّنْ رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۫— وَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْمُهْتَدُوْنَ ۟
اینها، در گروه فرشتگان عالم بالا، ستایش و رحمتی از جانب الله دارند که بر آنها نازل می‌شود و آنها همان هدایت‌ یافتگان به راه حق هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 158

اِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَآىِٕرِ اللّٰهِ ۚ— فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ اَنْ یَّطَّوَّفَ بِهِمَا ؕ— وَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا ۙ— فَاِنَّ اللّٰهَ شَاكِرٌ عَلِیْمٌ ۟
همانا دو کوه معروف صفا و مروه در نزدیکی کعبه، از نشانه‌های ظاهری شریعت هستند؛ پس هرکس برای ادای مناسک حج یا مناسک عمره قصد این خانه را داشته باشد؛ بر او گناهی نیست که سعی میان این دو را به‌جای آورد. نفی گناه در اینجا، آرامشی است برای مسلمانانی که با این باور که سعی بین صفا و مروه از کارهای جاهلیت است، از انجام این کار احساس دلتنگی و مضیقه می‌کردند؛ اما الله متعال بیان فرمود که این کار از مناسک حج است. و هرکس طاعات مستحبی را داوطلبانه و مخلصانه انجام دهد، همانا الله سپاسگزار اوست، از او می‌پذیرد و جزایش را به او می‌دهد، او تعالی می‌داند که چه کسانی کار خیر انجام می‌دهند و مستحق ثواب هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 159

اِنَّ الَّذِیْنَ یَكْتُمُوْنَ مَاۤ اَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنٰتِ وَالْهُدٰی مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنّٰهُ لِلنَّاسِ فِی الْكِتٰبِ ۙ— اُولٰٓىِٕكَ یَلْعَنُهُمُ اللّٰهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللّٰعِنُوْنَ ۟ۙ
همانا یهودیان و مسیحیان و کسانی که نشانه هایی را که برای صدق پیامبر و رسالتش نازل کردیم، پس از آن که آن ها را برای مردم در کتاب هایشان بیان نمودیم، پنهان می کنند، الله آن ها را از رحمت خویش می راند و فرشتگان و پیامبران -علیهم السلام- و تمام مردم علیه آن ها دعای دوری از رحمت الهی می کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 160

اِلَّا الَّذِیْنَ تَابُوْا وَاَصْلَحُوْا وَبَیَّنُوْا فَاُولٰٓىِٕكَ اَتُوْبُ عَلَیْهِمْ ۚ— وَاَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیْمُ ۟
مگر کسانی‌که با پشیمانی از کتمان آن آیات روشن، به‌سوی الله بازگشتند و اعمال ظاهری و باطنی خویش را اصلاح کردند و حق و هدایت را که کتمان کرده بودند آشکار گردانیدند؛ بازگشت آنها به طاعت خویش را می‌پذیرم و نسبت به بندگان توبه‌کار، بسیار توبه‌پذیر و مهربان هستم.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 161

اِنَّ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا وَمَاتُوْا وَهُمْ كُفَّارٌ اُولٰٓىِٕكَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللّٰهِ وَالْمَلٰٓىِٕكَةِ وَالنَّاسِ اَجْمَعِیْنَ ۟ۙ
کسانی‌که کفر ورزیدند و در حالت کفر و قبل از اینکه از آن توبه کنند از دنیا رفتند، لعنت الله بر آنها است به این‌گونه که آنها را از رحمت خویش دور می‌کند و دعای تمام فرشتگان و مردم برای راندن و دوری از رحمت الله بر آنها است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 162

خٰلِدِیْنَ فِیْهَا ۚ— لَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْظَرُوْنَ ۟
پیوسته با این لعنت هستند؛ عذاب آنها تخفیف نمی‌یابد، حتی یک روز، و در روز قیامت به آنها مهلت داده نمی‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 163

وَاِلٰهُكُمْ اِلٰهٌ وَّاحِدٌ ۚ— لَاۤ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِیْمُ ۟۠
- ای مردم- معبود حقیقی شما، در ذات و صفات خویش واحد و یگانه است، معبود برحقّی جز او نیست، و او بخشایندۀ دارای رحمت گسترده و نسبت به بندگانش مهربان است؛ چون نعمت‌هایی را بر آنها ارزانی داشته است که غیر قابل شمارش است.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الابتلاء سُنَّة الله تعالى في عباده، وقد وعد الصابرين على ذلك بأعظم الجزاء وأكرم المنازل.
آزمایش و ابتلا سنت الله متعال در میان بندگانش است؛ و به شکیبایان در برابر این آزمایش، بزرگترین پاداش‌ها و گرامی‌ترین جایگاه‌ها وعده داده شده است.
• مشروعية السعي بين الصفا والمروة لمن حج البيت أو اعتمر.
مشروعیت سعی میان صفا و مروه برای کسانی‌که حج یا عمرۀ بیت الله را به جای می‌آورند.
• من أعظم الآثام وأشدها عقوبة كتمان الحق الذي أنزله الله، والتلبيس على الناس، وإضلالهم عن الهدى الذي جاءت به الرسل.
از بزرگترین و شدیدترین گناهان از نظر مجازات، پنهان حقیقتی است که الله آن را نازل فرموده است، و تلبیس (بیان یا اظهار خلاف واقع) بر مردم، و گمراه ‌ساختن آنها از هدایتی که رسولان آن را آوردند.

আয়াত: 164

اِنَّ فِیْ خَلْقِ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَاخْتِلَافِ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِیْ تَجْرِیْ فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ النَّاسَ وَمَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ مِنَ السَّمَآءِ مِنْ مَّآءٍ فَاَحْیَا بِهِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیْهَا مِنْ كُلِّ دَآبَّةٍ ۪— وَّتَصْرِیْفِ الرِّیٰحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَآءِ وَالْاَرْضِ لَاٰیٰتٍ لِّقَوْمٍ یَّعْقِلُوْنَ ۟
همانا در آفرینش آسمان‌ها و زمین و شگفتی‌های آفرینش آن دو، و در پی ‌هم در آمدن شب و روز، و در کشتی‌ها که بر روی آب دریاها روانند و طعام و لباس و کالاهای تجارتی را که به مردم نفع می‌رسانند و سایر اقلام مورد نیاز آنها را جابه‌جا می‌کنند، و در آبی که الله از آسمان فرستاده و با آن زمین را با کشتزارها و گیاهان و علف‌هایی که در آن می‌روید زنده گردانیده، و در موجودات زنده‌ای که در زمین پراکنده ساخته است و در گردانیدن بادها از یک سو به‌سویی دیگر و در ابرهای مسخّر بین آسمان و زمین، در تمام این موارد، دلایل آشکاری بر یگانگی او سبحانه وجود دارد برای کسانی‌که در حجت‌ها می‌اندیشند و دلایل و برهان‌ها را درک می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 165

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَّتَّخِذُ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ اَنْدَادًا یُّحِبُّوْنَهُمْ كَحُبِّ اللّٰهِ ؕ— وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اَشَدُّ حُبًّا لِّلّٰهِ ؕ— وَلَوْ یَرَی الَّذِیْنَ ظَلَمُوْۤا اِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ ۙ— اَنَّ الْقُوَّةَ لِلّٰهِ جَمِیْعًا ۙ— وَّاَنَّ اللّٰهَ شَدِیْدُ الْعَذَابِ ۟
با وجود این آیات روشن، برخی از مردم به جای الله، معبودانی برمی‌گزینند و آنها را همانندهایی برای الله متعال قرار می‌دهند و همان‌گونه که الله را دوست دارند آنها را نیز دوست دارند، و کسانی‌که ایمان آوردند الله را بیشتر دوست دارند از دوستی آنها نسبت به معبودان‌شان؛ زیرا مؤمنان هیچ‌کس را همراه الله شریک قرار نمی‌دهند و در آسایش و سختی او را دوست دارند؛ اما آنها فقط در حالت آسایش و راحتی، معبودان‌شان را دوست دارند و در سختی فقط الله را می‌خوانند. اگر کسانی‌که با شرک و ارتکاب گناهان ستم می‌کنند، از حال خویش در آخرت آن‌گاه که عذاب را مشاهده می‌کنند آگاه می‌شدند، می‌دانستند که یگانه در تمام قدرت‌ها، فقط الله است و هرکس را که از او نافرمانی کند به شدت عذاب می‌کند، اگر این امر را می‌دانستند، هیچ‌کس را همراه الله شریک قرار نمی‌دادند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 166

اِذْ تَبَرَّاَ الَّذِیْنَ اتُّبِعُوْا مِنَ الَّذِیْنَ اتَّبَعُوْا وَرَاَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْاَسْبَابُ ۟
و حال آن‌که وقتی پیشوایان فرمان‌برداری ‌شده، مناظر هولناک و سختی‌های روز قیامت را مشاهده می‌کنند، از ضعیفان که از آنها پیروی کردند بیزاری می‌جویند، و تمام اسباب و وسایل نجات در میان‌شان بریده می‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 167

وَقَالَ الَّذِیْنَ اتَّبَعُوْا لَوْ اَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّاَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوْا مِنَّا ؕ— كَذٰلِكَ یُرِیْهِمُ اللّٰهُ اَعْمَالَهُمْ حَسَرٰتٍ عَلَیْهِمْ ؕ— وَمَا هُمْ بِخٰرِجِیْنَ مِنَ النَّارِ ۟۠
و ضعیفان و پیروان می‌گویند: کاش برایمان بازگشتی به‌سوی دنیا بود تا از رؤسای خویش بیزاری می‌جستیم همان‌گونه که آنها از ما بیزاری می‌جویند، و همان‌گونه که الله عذاب سخت در آخرت را به آنها نمایاند، سرانجام پیروی آنها از رئیسان‌شان بر باطل را که مایۀ حسرت و اندوهشان است به آنها می‌نمایاند، و هرگز از آتش بیرون نمی‌آیند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 168

یٰۤاَیُّهَا النَّاسُ كُلُوْا مِمَّا فِی الْاَرْضِ حَلٰلًا طَیِّبًا ؗ— وَّلَا تَتَّبِعُوْا خُطُوٰتِ الشَّیْطٰنِ ؕ— اِنَّهٗ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِیْنٌ ۟
ای مردم، از حیوانات و گیاهان و درختانی که در زمین است، از آنچه که به خودی خود کسبش حلال و پاکیزه است بخورید، و از راه‌های شیطان که با آن به تدریج شما را به‌سوی عذاب می‌کشاند پیروی نکنید؛ زیرا او دشمن آشکار شماست و عاقل نباید از دشمنی پیروی کند که بر آزار و گمراهی‌اش مشتاق است!
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 169

اِنَّمَا یَاْمُرُكُمْ بِالسُّوْٓءِ وَالْفَحْشَآءِ وَاَنْ تَقُوْلُوْا عَلَی اللّٰهِ مَا لَا تَعْلَمُوْنَ ۟
شیطان شما را به خطاهای بد و گناهان بزرگ امر می‌کند، و به اینکه در عقاید و شرایع، بدون علمی که از جانب الله یا رسولش نزدتان آمده است، چیزی به الله نسبت دهید.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• المؤمنون بالله حقًّا هم أعظم الخلق محبة لله؛ لأنهم يطيعونه على كل حال في السراء والضراء، ولا يشركون معه أحدًا.
مؤمنان واقعی به الله، بیش از دیگران الله را دوست دارند؛ زیرا آنها در هر حالتی، چه گشایش و چه سختی، از او اطاعت می‌کنند و هیچ‌کس را با او شریک نمی‌گردانند.
• في يوم القيامة تنقطع كل الروابط، ويَبْرَأُ كل خليل من خليله، ولا يبقى إلا ما كان خالصًا لله تعالى.
در روز قیامت، تمام رابطه‌ها بریده می‌شود، هر دوستی از دوستش اعلام بیزاری می‌کند و فقط آن چیزی باقی می‌ماند که خالص برای الله متعال باشد.
• التحذير من كيد الشيطان لتنوع أساليبه وخفائها وقربها من مشتهيات النفس.
برحذر داشتن از نیرنگ شیطان به دلیل روش‌های متنوع و پنهانی و نزدیکی آن به خواهشات نفسانی.

আয়াত: 170

وَاِذَا قِیْلَ لَهُمُ اتَّبِعُوْا مَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ قَالُوْا بَلْ نَتَّبِعُ مَاۤ اَلْفَیْنَا عَلَیْهِ اٰبَآءَنَا ؕ— اَوَلَوْ كَانَ اٰبَآؤُهُمْ لَا یَعْقِلُوْنَ شَیْـًٔا وَّلَا یَهْتَدُوْنَ ۟
و هرگاه به این کفار گفته می‌شود: هدایت و نوری را که الله نازل فرموده پیروی کنید، از روی دشمنی و ستیز می‌گویند: بلکه باورها و اعتقادات موروثی و رایجی را که پدرانمان را بر آنها یافتیم پیروی می‌کنیم، آیا از پدران‌شان پیروی می‌کنند حتی اگر آنها ذره‌ای از هدایت و نور نمی‌دانسته‌اند و به حقیقتی که الله از آن راضی است هدایت نیافته باشند؟!
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 171

وَمَثَلُ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا كَمَثَلِ الَّذِیْ یَنْعِقُ بِمَا لَا یَسْمَعُ اِلَّا دُعَآءً وَّنِدَآءً ؕ— صُمٌّۢ بُكْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَعْقِلُوْنَ ۟
مثال کسانی‌که در پیروی از پدران‌شان کفر ورزیدند، مانند چوپانی است که بر چارپایانش بانگ می‌زند، که صدایش را می‌شنوند اما سخنش را نمی‌فهمند، پس آنها از شنیدن حق آن‌گونه که از آن بهره ببرند کرند، گنگانی هستند که زبان‌شان از گفتن حق عاجز است، کورانی هستند که حق را نمی‌بینند، و از این رو، هدایتی را که به‌سوی آن فرا خوانده می‌شوند در نمی‌یابند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 172

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا كُلُوْا مِنْ طَیِّبٰتِ مَا رَزَقْنٰكُمْ وَاشْكُرُوْا لِلّٰهِ اِنْ كُنْتُمْ اِیَّاهُ تَعْبُدُوْنَ ۟
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، از خوراکی‌های پاکیزه‌ای که الله برای‌تان روزی و مباح قرار داد بخورید و در ظاهر و باطن به‌خاطر نعمت‌هایی که الله بر شما ارزانی داشت شکر او تعالی را به‌جای آورید؛ یکی از موارد شکر الله این است که اوامر او را اجرا کنید و از نافرمانی‌اش بپرهیزید، اگر واقعا فقط او را می‌پرستید و چیزی را با او شریک قرار نمی‌دهید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 173

اِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْكُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِیْرِ وَمَاۤ اُهِلَّ بِهٖ لِغَیْرِ اللّٰهِ ۚ— فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَّلَا عَادٍ فَلَاۤ اِثْمَ عَلَیْهِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
الله از میان خوردنی‌ها، فقط آنچه را که بدون ذبح شرعی مرده است، خون ریخته‌ شده و جاری، گوشت خوک و آنچه که هنگام ذبحش نام غیر الله بر آن برده شده است حرام گردانیده است، اما اگر انسان به خوردن چیزی مضطر شد ‌به این شرطکه با خوردن از آن بدون نیاز، ستم نمی‌کند و از حد ضرورت نمی‌گذرد، گناه و مجازاتی بر او نیست؛ زیرا الله نسبت به بندگان توبه‌کارش، بسیار توبه‌پذیر و مهربان است و یکی از مصادیق رحمت او تعالی این است که از خوردن این محرمات هنگام اضطرار درمی‌گذرد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 174

اِنَّ الَّذِیْنَ یَكْتُمُوْنَ مَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ مِنَ الْكِتٰبِ وَیَشْتَرُوْنَ بِهٖ ثَمَنًا قَلِیْلًا ۙ— اُولٰٓىِٕكَ مَا یَاْكُلُوْنَ فِیْ بُطُوْنِهِمْ اِلَّا النَّارَ وَلَا یُكَلِّمُهُمُ اللّٰهُ یَوْمَ الْقِیٰمَةِ وَلَا یُزَكِّیْهِمْ ۖۚ— وَلَهُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۟
کسانی‌که کتاب‌هایی را که الله نازل کرده و مطالب دال بر حق بودن و نبوت محمد صلی الله علیه وسلم در این کتاب‌ها را پنهان می‌کنند، چنان‌که یهودیان و نصاری این کار را می‌کنند، و عوض ناچیزی مانند ریاست یا مقام یا مال در برابر این کتمان می‌خرند، در واقع چیزی در شکم‌های‌شان وارد نمی‌کنند مگر اینکه سببی برای عذاب شان با آتش می‌شود، و الله در آخرت به آنچه که دوست دارند با آنها سخن نمی‌گوید، بلکه سخنی به آنها می‌گوید که غمگین‌شان می‌کند و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و ستایش نمی‌کند و عذاب درد آوری برای‌شان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 175

اُولٰٓىِٕكَ الَّذِیْنَ اشْتَرَوُا الضَّلٰلَةَ بِالْهُدٰی وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ ۚ— فَمَاۤ اَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ ۟
آنها که علم مورد نیاز مردم را کتمان می‌کنند، همان کسانی هستند که هدایت را در برابر گمراهی عوض کردند آن‌گاه که علم حقیقی را کتمان کردند و آمرزش الله را با عذاب او عوض کردند، پس بر انجام آنچه که سبب ورودشان به آتش است بسیار شکیبا هستند، گویی به عذابی که در آن هستند هیچ اهمیتی نمی‌دهند چون بر آن شکیبایی می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 176

ذٰلِكَ بِاَنَّ اللّٰهَ نَزَّلَ الْكِتٰبَ بِالْحَقِّ ؕ— وَاِنَّ الَّذِیْنَ اخْتَلَفُوْا فِی الْكِتٰبِ لَفِیْ شِقَاقٍ بَعِیْدٍ ۟۠
این سزای پنهان کردن علم و هدایت، به این سبب است که الله متعال کتاب های آسمانی را به حق نازل کرده است تا برای مردم بیان شده و کتمان نشود. همانا کسانی که در کتاب های الهی اختلاف ورزیدند، بدین نحو که به بخشی از آن ایمان آورده و بخشی ديگر را پنهان کردند، به تأکید از حقیقت بسیار دور بوده، و در ستيز با آن هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أكثر ضلال الخلق بسبب تعطيل العقل، ومتابعة من سبقهم في ضلالهم، وتقليدهم بغير وعي.
بیشتر گمراهی مردم، به‌سبب فرو گذاشتن عقل و پیروی از پیشینیان در گمراهی و تقلید از آنها بدون آگاهی است.
• عدم انتفاع المرء بما وهبه الله من نعمة العقل والسمع والبصر، يجعله مثل من فقد هذه النعم.
بهره ‌نبردن انسان از نعمت عقل و شنوایی و بینایی که الله به او بخشیده است، او را مانند کسی قرار می‌دهد که از این نعمت‌ها محروم است.
• من أشد الناس عقوبة يوم القيامة من يكتم العلم الذي أنزله الله، والهدى الذي جاءت به رسله تعالى.
سخت‌ترین مجازات در روز قیامت برای مردمی است که علمی را که الله نازل فرموده و هدایتی را که رسولان او تعالی آورده‌اند پنهان می‌کند.
• من نعمة الله تعالى على عباده المؤمنين أن جعل المحرمات قليلة محدودة، وأما المباحات فكثيرة غير محدودة.
یکی از نعمت‌های الله متعال بر بندگان مؤمنش این است که محرمات را اندک و محدود قرار داده است، درحالی‌که مباحات، بسیار و نامحدود هستند.

আয়াত: 177

لَیْسَ الْبِرَّ اَنْ تُوَلُّوْا وُجُوْهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ اٰمَنَ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاٰخِرِ وَالْمَلٰٓىِٕكَةِ وَالْكِتٰبِ وَالنَّبِیّٖنَ ۚ— وَاٰتَی الْمَالَ عَلٰی حُبِّهٖ ذَوِی الْقُرْبٰی وَالْیَتٰمٰی وَالْمَسٰكِیْنَ وَابْنَ السَّبِیْلِ ۙ— وَالسَّآىِٕلِیْنَ وَفِی الرِّقَابِ ۚ— وَاَقَامَ الصَّلٰوةَ وَاٰتَی الزَّكٰوةَ ۚ— وَالْمُوْفُوْنَ بِعَهْدِهِمْ اِذَا عٰهَدُوْا ۚ— وَالصّٰبِرِیْنَ فِی الْبَاْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ وَحِیْنَ الْبَاْسِ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ الَّذِیْنَ صَدَقُوْا ؕ— وَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْمُتَّقُوْنَ ۟
نیکی مورد پسند الله، روی‌ آوردن صِرف به‌سوی مشرق یا مغرب و اختلاف در این مورد نیست، بلکه نیکی کامل در کسانی است که به الله به عنوان معبودی یگانه، روز قیامت، تمام فرشتگان و تمام کتاب‌های نازل ‌شده و تمام پیامبران علیهم السلام بدون گذاشتن تفاوت میان آنها، ایمان آورند و مال را با وجود دوست‌داشتنش و علاقۀ زیاد به آن، به خویشاوندان و کسی‌که در کمتر از سن بلوغ پدرش را از دست داده است و نیازمندان و غریبی که در سفر از خانواده و وطنش جدا شده است، و کسانی‌که به‌سبب نیاز مجبور به گدایی از مردم می‌شوند انفاق کنند و مال را در راه آزادی بردگان و اسیران هزینه کنند، و نماز را به صورت کامل بر طبق آنچه الله فرمان داده است برپا دارند، و زکات واجب را بپردازند، و کسانی‌که چون عهد بندند به عهد خویش وفا کنند، و کسانی‌که در برابر فقر و سختی و بیماری شکیبایی کنند و در هنگام سختی کارزار نگریزند؛ اینان همان کسانی هستند که در ایمان و اعمال‌شان با الله صادق بودند و همان پرهیزگارانی هستند که آنچه را الله به آن فرمان داده بود اجرا کردند و از آنچه که از آن نهی کرده بود پرهیز کردند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 178

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلٰی ؕ— اَلْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْاُ بِالْاُ ؕ— فَمَنْ عُفِیَ لَهٗ مِنْ اَخِیْهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوْفِ وَاَدَآءٌ اِلَیْهِ بِاِحْسَانٍ ؕ— ذٰلِكَ تَخْفِیْفٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ ؕ— فَمَنِ اعْتَدٰی بَعْدَ ذٰلِكَ فَلَهٗ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۟ۚ
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، در مورد کسانی‌که دیگران را از روی عمد و دشمنی می‌کشند، مجازات قاتل مانند جنایتش، بر شما فرض شده است که آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده و زن در برابر زن کشته می‌شود؛ اما اگر مقتول قبل از مرگش گذشت کرد یا ولی مقتول در برابر دیه- مقدار مالی که قاتل در برابر عفو خویش می‌پردازد- گذشت کرد، کسی‌که عفو می‌کند باید به نیکی دیه را از قاتل طلب کند نه با منت و آزار؛ قاتل نیز باید به نیکی و بدون سهل‌ انگاری و امروز و فردا کردن، دیه را بپردازد؛ این عفو و گرفتن دیه، تخفیفی از جانب پروردگارتان برای شما و رحمتی برای این امت است؛ پس هرکس پس از عفو و قبول دیه، بر قاتل تجاوز بکند، عذاب دردناکی نزد الله متعال دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 179

وَلَكُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیٰوةٌ یّٰۤاُولِی الْاَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ۟
و در قصاص که الله تشریع فرمود، برای شما زندگانی است؛ زیرا از ریخته ‌شدن خون شما جلوگیری می‌گردد و تجاوز از میان شما برداشته می‌شود؛ این امر را خردمندان که از الله با گردن ‌نهادن به شریعتش و عمل به اوامرش می‌ترسند، درک می‌کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 180

كُتِبَ عَلَیْكُمْ اِذَا حَضَرَ اَحَدَكُمُ الْمَوْتُ اِنْ تَرَكَ خَیْرَا ۖۚ— ١لْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَالْاَقْرَبِیْنَ بِالْمَعْرُوْفِ ۚ— حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِیْنَ ۟ؕ
بر شما فرض شده است که هرگاه نشانه‌ها و اسباب مرگ یکی از شما مشاهده شد، اگر مال زیادی به جای می‌گذارد، برای پدر و مادر و خویشاوندان به آن مقدار که شریعت مشخص کرده، یعنی از یک سوم مال بیشتر نشود، وصیت کند و انجام این کار، حق مؤکّدی بر کسانی است که از الله متعال می‌ترسند. این حکم، قبل از آیات میراث جاری بوده و با نزول آیات میراث، وارثان میت و سهم ارث‌شان مشخص شد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 181

فَمَنْ بَدَّلَهٗ بَعْدَ مَا سَمِعَهٗ فَاِنَّمَاۤ اِثْمُهٗ عَلَی الَّذِیْنَ یُبَدِّلُوْنَهٗ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ سَمِیْعٌ عَلِیْمٌ ۟ؕ
پس هرکس که وصیت را با زیاده یا نقصان یا منع تغییر دهد پس از اینکه از وصیت آگاه شد؛ گناه این تغییر و تبدیل، فقط بر عهدۀ تغییر دهندگان است نه وصیت‌ کننده؛ زیرا الله سخنان بندگانش را می‌شنود، از اعمال آنها آگاه است و ذره‌ای از احوال آنها بر او تعالی پنهان نمی‌ماند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• البِرُّ الذي يحبه الله يكون بتحقيق الإيمان والعمل الصالح، وأما التمسك بالمظاهر فقط فلا يكفي عنده تعالى.
نیکی مورد پسند و محبت الله، با تحقق ایمان و عمل صالح به دست می‌آید، و تمسک به ظواهر به تنهایی، نزد الله متعال کافی نیست.
• من أعظم ما يحفظ الأنفس، ويمنع من التعدي والظلم؛ تطبيق مبدأ القصاص الذي شرعه الله في النفس وما دونها.
از بزرگترین مواردی که سبب حفظ افراد و مانع تعدی و ستم می‌شود؛ اجرای بنیاد قصاص است که الله آن را در قتل نفس و کمتر از آن تشریع فرموده است.
• عِظَمُ شأن الوصية، ولا سيما لمن كان عنده شيء يُوصي به، وإثمُ من غيَّر في وصية الميت وبدَّل ما فيها.
اهمیت زیاد وصیت، به خصوص کسی‌که ثروتی دارد تا بدان وصیت کند؛ و بزرگی گناه کسی‌که در وصیت میت تغییر ایجاد کند و مفاد آن را تغییر دهد.

আয়াত: 182

فَمَنْ خَافَ مِنْ مُّوْصٍ جَنَفًا اَوْ اِثْمًا فَاَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلَاۤ اِثْمَ عَلَیْهِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟۠
اما کسی‌که از وقوع انحراف از حق یا ستم در وصیت از سوی وصیت ‌کننده آگاه باشد؛ آن‌گاه از روی خیرخواهی، فساد وصیت کننده را اصلاح و میان اختلاف‌ کنندگان بر وصیت سازش ایجاد کند، گناهی بر او نیست؛ بلکه به‌خاطر اصلاحش پاداش داده می‌شود؛ زیرا الله نسبت به بندگان توبه‌کارش، بسیار بخشنده و مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 183

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَی الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ ۟ۙ
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، روزه از جانب پروردگارتان بر شما فرض شده است همان‌گونه که بر امت‌های قبل از شما فرض شده بود؛ تا با انجام اعمال صالح که روزه از بزرگترین آنهاست، با قرار دادن سپری میان خود و عذاب الله، تقوای الهی را پیشه کنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 184

اَیَّامًا مَّعْدُوْدٰتٍ ؕ— فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَّرِیْضًا اَوْ عَلٰی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ اَیَّامٍ اُخَرَ ؕ— وَعَلَی الَّذِیْنَ یُطِیْقُوْنَهٗ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْكِیْنٍ ؕ— فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهٗ ؕ— وَاَنْ تَصُوْمُوْا خَیْرٌ لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
روزه ی فرض شده بر شما این است که ایام اندکی از سال را روزه بگیرید، اگر کسی از شما چنان بیمار بود که روزه گرفتن برایش دشوار باشد، یا مسافر باشد؛ می تواند افطار کند، سپس باید به تعداد روزه هایی که افطار كرده است روزه ى قضا بگیرد، و کسانی که نمی توانند روزه را قضا کنند، باید فدیه بدهند، و این فدیه، در ازای هر روزه، غذا دادن یک مسکین است و اگر کسی بیشتر از یک مسکین را غذا بدهد و یا همراه قضای روزه اش غذا بدهد، این برایش بهتر است. اگر فضیلت روزه را بدانید، روزه گرفتن از افطار و پرداخت فدیه برایتان بهتر است. این نخستین حکمی است که الله متعال در مورد روزه تشریع کرد، چنان که هر کس می خواست روزه می گرفت و هر کس می خواست افطار کرده و فدیه می داد، پس از آن، الله روزه را بر هر انسان بالغ و توانايى فرض گردانید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 185

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیْۤ اُنْزِلَ فِیْهِ الْقُرْاٰنُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَبَیِّنٰتٍ مِّنَ الْهُدٰی وَالْفُرْقَانِ ۚ— فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ ؕ— وَمَنْ كَانَ مَرِیْضًا اَوْ عَلٰی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ اَیَّامٍ اُخَرَ ؕ— یُرِیْدُ اللّٰهُ بِكُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیْدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ؗ— وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلٰی مَا هَدٰىكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُوْنَ ۟
ماه رمضان، همان ماهی است که در شب قدر آن، نزول قرآن بر پیامبر صلی الله علیه وسلم آغاز شد، الله قرآن را برای هدایت مردم نازل فرمود، و دلایل روشنی از هدایت و جدا کنندۀ میان حق و باطل در آن وجود دارد، پس هرکس درحالی‌که مقیم و سالم است ماه رمضان را دریابد بر او واجب است که روزه بگیرد، و هرکس چنان مریض باشد که روزه‌ گرفتن بر او دشوار باشد یا مسافر باشد، می‌تواند روزه را افطار کند، و اگر افطار کرد، باید به تعداد روزهایی که افطار کرده است روزۀ قضا بگیرد؛ الله با تشریع احکام بر شما می‌خواهد که شما را در راهی آسان و نه دشوار قرار دهد، و به این هدف که شما روزۀ تمام ماه را کامل کنید، و پس از پایان ماه رمضان و روز عید، الله را به بزرگی یاد کنید که به شما توفیق داد ماه رمضان را روزه بدارید و به شما یاری رساند که آن را تکمیل کنید؛ باشد که الله را به‌خاطر هدایت شما بر این دین که آن را برای‌تان برگزید شکرگزاری کنید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 186

وَاِذَا سَاَلَكَ عِبَادِیْ عَنِّیْ فَاِنِّیْ قَرِیْبٌ ؕ— اُجِیْبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیْبُوْا لِیْ وَلْیُؤْمِنُوْا بِیْ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُوْنَ ۟
- ای پیامبر- هنگامی‌که بندگان من در مورد نزدیکی من و اجابت دعای‌شان از جانب من، از تو می‌پرسند؛ همانا من به آنها نزدیک هستم، به این صورت که از احوال‌شان آگاه هستم، دعای‌شان را می‌شنوم، پس به واسطه‌ها و بلند کردن صدای‌شان نیازی ندارند؛ دعای دعا کننده را هنگامی‌که مرا در دعای خویش خالصانه بخواند اجابت می‌کنم، پس باید فرمان‌بردار من و اوامرم باشند و بر ایمان‌شان پایداری ورزند؛ زیرا این کار، سودمندترین وسیله برای اجابت من است؛ باشد که از این طریق، راه هدایت به امور دینی و دنیوی‌شان را بپیمایند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• فَضَّلَ الله شهر رمضان بجعله شهر الصوم وبإنزال القرآن فيه، فهو شهر القرآن؛ ولهذا كان النبي صلى الله عليه وسلم يتدارس القرآن مع جبريل في رمضان، ويجتهد فيه ما لا يجتهد في غيره.
الله متعال با فرض کردن روزه و نزول قرآن کریم در ماه مبارک رمضان به این ماه برتری و فضیلت بخشید. ماه رمضان، ماه قرآن است؛ از این رو پیامبر -صلی الله علیه وسلم- در این ماه، قرآن را همراه جبرئیل مدارسه مى كرد، و بیشتر از ماه های دیگر عبادت می کرد.
• شريعة الإسلام قامت في أصولها وفروعها على التيسير ورفع الحرج، فما جعل الله علينا في الدين من حرج.
اصول و فروع شریعت اسلام، بر آسانی و رفع سختی استوار است؛ زیرا الله هیچ تنگنا و دشواری‌ای در دین برای ما قرار نداده است.
• قُرْب الله تعالى من عباده، وإحاطته بهم، وعلمه التام بأحوالهم؛ ولهذا فهو يسمع دعاءهم ويجيب سؤالهم.
نزدیکی الله متعال به بندگانش و احاطۀ او تعالی بر آنها و علم کامل او به احوال‌شان؛ بنابراین، دعای‌شان را می‌شنود و به درخواست آنها پاسخ می‌دهد.

আয়াত: 187

اُحِلَّ لَكُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ اِلٰی نِسَآىِٕكُمْ ؕ— هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَاَنْتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ ؕ— عَلِمَ اللّٰهُ اَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُوْنَ اَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَیْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ ۚ— فَالْـٰٔنَ بَاشِرُوْهُنَّ وَابْتَغُوْا مَا كَتَبَ اللّٰهُ لَكُمْ ۪— وَكُلُوْا وَاشْرَبُوْا حَتّٰی یَتَبَیَّنَ لَكُمُ الْخَیْطُ الْاَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْاَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۪— ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّیَامَ اِلَی الَّیْلِ ۚ— وَلَا تُبَاشِرُوْهُنَّ وَاَنْتُمْ عٰكِفُوْنَ فِی الْمَسٰجِدِ ؕ— تِلْكَ حُدُوْدُ اللّٰهِ فَلَا تَقْرَبُوْهَا ؕ— كَذٰلِكَ یُبَیِّنُ اللّٰهُ اٰیٰتِهٖ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُوْنَ ۟
در ابتدای امر، بر مرد حرام بود که اگر در شبِ روزه بخوابد و قبل از فجر بیدار شود، چیزی بخورد یا با همسرش نزدیکی کند، سپس الله این حکم را نسخ کرد و – ای مؤمنان- الله به شما اجازه داد که در شب‌های رمضان با زنان‌تان آمیزش کنید؛ زیرا آنها پوشش و سبب پاکدامنی شما هستند و شما پوشش و سبب پاکدامنی آنها هستید، و از یکدیگر بی‌نیاز نیستید، الله می‌دانست که شما با انجام کاری که از آن نهی شده بودید بر خودتان خیانت می‌کردید، از این رو بر شما رحم کرد و توبۀ شما را پذیرفت و بر شما آسان گرفت. پس اکنون با زنان‌تان آمیزش کنید و فرزندانی را که الله برای شما مقدر فرموده است بطلبید و در تمام طول شب بخورید و بیاشامید تا با سپیدی صبح و جدایی آن از تاریکی شب، طلوع فجر صادق بر شما آشکار شود، سپس با خودداری از شکننده‌های روزه از طلوع فجر تا غروب خورشید روزه را کامل کنید، و درحالی‌که در مساجد به اعتکاف نشسته‌اید با زنان آمیزش نکنید؛ زیرا این کار، اعتکاف را باطل می‌کند. احکام مذکور، مرزهای الله میان حلال و حرام هستند پس هرگز به آنها نزدیک نشوید؛ زیرا هرکس به حدود الله نزدیک شود، نزدیک است که در حرام بیفتد، و همانند بیان واضح و آشکار این احکام، الله آیاتش را برای مردم بیان می‌کند باشد که با انجام اوامر و ترک نواهی، تقوای او تعالی را پیشه کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 188

وَلَا تَاْكُلُوْۤا اَمْوَالَكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوْا بِهَاۤ اِلَی الْحُكَّامِ لِتَاْكُلُوْا فَرِیْقًا مِّنْ اَمْوَالِ النَّاسِ بِالْاِثْمِ وَاَنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟۠
و مال یکدیگر را به روش غیر مشروع مانند دزدی و غصب و فریب نخورید، و در این مورد نزد حاکمان دادخواهی نکنید تا بخشی از اموال مردم را با ارتکاب گناه بگیرید، درحالی‌که می‌دانید الله این کار را حرام کرده است؛ زیرا انجام گناه با وجود علم به تحریم آن، بیشترین قباحت و بزرگترین مجازات را دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 189

یَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ الْاَهِلَّةِ ؕ— قُلْ هِیَ مَوَاقِیْتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ ؕ— وَلَیْسَ الْبِرُّ بِاَنْ تَاْتُوا الْبُیُوْتَ مِنْ ظُهُوْرِهَا وَلٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقٰی ۚ— وَاْتُوا الْبُیُوْتَ مِنْ اَبْوَابِهَا ۪— وَاتَّقُوا اللّٰهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ ۟
- ای رسول- در مورد ایجاد هلال‌های ماه و تغییر احوالش از تو می‌پرسند، در پاسخ به آنها در مورد حکمت این امر بگو: هلال‌ها، وعده‌گاه‌هایی برای مردم هستند که زمان عبادت‌های‌شان مانند ماه‌های حج، ماه رمضان و تکمیل سال برای پرداخت زکات و اوقات معاملات‌شان مانند تعیین مدت‌های پرداخت دیه‌ها و دیون‌شان را می‌شناسند. و خیر و نیکی این نیست که هنگام احرام به حج یا عمره از پشت خانه‌ها وارد شوید- چنان‌که در جاهلیت گمان می‌کردید- بلکه نیکی واقعی، عمل کسی است که در ظاهر و باطن از الله بترسد، و ورود به خانه‌ها از درها، برای شما آسان‌تر است و مشقّتی در آن نیست؛ زیرا الله شما را به آنچه که دشوار و مشقت‌آور باشد مکلف نکرده است، و میان خود و عذاب الله، سپری از اعمال صالح قرار دهید؛ باشد که با دستیابی به آنچه به آن تمایل دارید و نجات از آنچه می‌ترسید، رستگار گردید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 190

وَقَاتِلُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ الَّذِیْنَ یُقَاتِلُوْنَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوْا ؕ— اِنَّ اللّٰهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِیْنَ ۟
و- برای بالا بردن کلام الله- با کافرانی که با شما می‌جنگند تا شما را از دین الله باز دارند پیکار کنید، اما با کشتار کودکان و زنان و پیران یا مثله‌کردن کشتگان و مانند آن از حدود الله نگذرید؛ زیرا الله متجاوزان از حدود احکامش را دوست ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• مشروعية الاعتكاف، وهو لزوم المسجد للعبادة؛ ولهذا يُنهى عن كل ما يعارض مقصود الاعتكاف، ومنه مباشرة المرأة.
مشروعیت اعتکاف، که به معنای ماندن در مسجد برای عبادت است؛ از این‌رو، از هرچه که با هدف اعتکاف مخالف باشد مانند نزدیکی با زن نهی می‌شود.
• النهي عن أكل أموال الناس بالباطل، وتحريم كل الوسائل والأساليب التي تقود لذلك، ومنها الرشوة.
نهی از خوردن اموال مردم به باطل و تحریم هر وسیله و روشی مانند رشوه که در این راه به‌کار گرفته شود.
• تحريم الاعتداء والنهي عنه؛ لأن هذا الدين قائم على العدل والإحسان.
تحریم و نهی از تجاوز؛ زیرا دین اسلام بر عدالت و نیکوکاری استوار است.

আয়াত: 191

وَاقْتُلُوْهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوْهُمْ وَاَخْرِجُوْهُمْ مِّنْ حَیْثُ اَخْرَجُوْكُمْ وَالْفِتْنَةُ اَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ ۚ— وَلَا تُقٰتِلُوْهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتّٰی یُقٰتِلُوْكُمْ فِیْهِ ۚ— فَاِنْ قٰتَلُوْكُمْ فَاقْتُلُوْهُمْ ؕ— كَذٰلِكَ جَزَآءُ الْكٰفِرِیْنَ ۟
و هرجا با آنها روبرو شدید آنها را بکُشید و از مکانی که شما را بیرون راندند، یعنی مکه، آنها را بیرون برانید، و فتنۀ حاصل از بازداشتن مؤمن از دینش و بازگشت او به کفر، از قتل بدتر است. به‌خاطر بزرگداشت مسجدالحرام، در آنجا آغازگر جنگ با کافران مباشید مگر اینکه آنها در آنجا با شما جنگ را آغاز کنند، پس اگر در مسجدالحرام با شما جنگیدند، آنها را بکشید، و مانند این مجازات- یعنی کشتار آنها اگر در مسجدالحرام تجاوز کردند- مجازات کافران است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 192

فَاِنِ انْتَهَوْا فَاِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
اما اگر از جنگ با شما و کفرشان باز ایستادند، از آنها دست بکشید؛ زیرا الله نسبت به توبه‌کاران بخشنده است و آنها را به‌خاطر گناهان گذشته‌شان مؤاخذه نمی‌کند و با آنها مهربان است که در مجازات‌شان عجله نمی‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 193

وَقٰتِلُوْهُمْ حَتّٰی لَا تَكُوْنَ فِتْنَةٌ وَّیَكُوْنَ الدِّیْنُ لِلّٰهِ ؕ— فَاِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ اِلَّا عَلَی الظّٰلِمِیْنَ ۟
و با کفار بجنگید تا شرک و باز داشتن مردم از راه الله و کفر از جانب آنها انجام نگیرد و دین آشکار، دین الله باشد، پس اگر از کفر و باز داشتن از راه الله باز ایستادند، از جنگ با آنها دست بکشید؛ زیرا تجاوز جز بر ستمکاران کافر و بازدارنده از راه الله نیست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 194

اَلشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمٰتُ قِصَاصٌ ؕ— فَمَنِ اعْتَدٰی عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُوْا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدٰی عَلَیْكُمْ ۪— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ مَعَ الْمُتَّقِیْنَ ۟
این ماه حرام در سال هفتم که الله در آن به شما این امکان را داد که به حرم درآیید و عمره بگزارید، در عوض آن ماه حرامی است که مشرکان، شما را در سال ششم از حرم بازداشتند، و در حرمت‌ها- مانند حرمت سرزمین حرام و ماه حرام و إحرام- قصاص متجاوزان جاری می‌شود؛ پس هرکس در این حرمت‌ها بر شما تجاوز کرد با او مقابله به مثل کنید و بیش از مقدار تجاوز، قصاص نکنید؛ زیرا الله متجاوزان از حدودش را دوست ندارد، و در مقابله با تجاوز که به شما اذن داده شده است از الله بترسید و بدانید الله کسانی را که تقوای او تعالی را پیشه می‌کنند توفیق داده و تقویت می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 195

وَاَنْفِقُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ وَلَا تُلْقُوْا بِاَیْدِیْكُمْ اِلَی التَّهْلُكَةِ ۛۚ— وَاَحْسِنُوْا ۛۚ— اِنَّ اللّٰهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِیْنَ ۟
و در طاعت الله مانند جهاد و سایر طاعت‌ها، مال انفاق کنید و خودتان را به دست خویش به نابودی نیندازید، به این نحو که جهاد و بخشش در راه آن را رها کنید، یا خودتان را در حالتی قرار دهید که سبب نابودی شماست، و عبادات و معاملات و اخلاق‌تان را نیکو گردانید؛ زیرا الله نیکوکاران در تمام امورشان را دوست دارد؛ چنان‌که ثواب زیادی به آنها می‌دهد و آنها را در یافتن راه راست موفق می‌گرداند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 196

وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّٰهِ ؕ— فَاِنْ اُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۚ— وَلَا تَحْلِقُوْا رُءُوْسَكُمْ حَتّٰی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهٗ ؕ— فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَّرِیْضًا اَوْ بِهٖۤ اَذًی مِّنْ رَّاْسِهٖ فَفِدْیَةٌ مِّنْ صِیَامٍ اَوْ صَدَقَةٍ اَوْ نُسُكٍ ۚ— فَاِذَاۤ اَمِنْتُمْ ۥ— فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ اِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۚ— فَمَنْ لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلٰثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ اِذَا رَجَعْتُمْ ؕ— تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ؕ— ذٰلِكَ لِمَنْ لَّمْ یَكُنْ اَهْلُهٗ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ شَدِیْدُ الْعِقَابِ ۟۠
حج و عمره را به صورت کامل و خالصانه برای الله متعال ادا کنید، و اگر به دلیل بیماری یا وجود دشمن و امثال آن، از اتمام آنها منع شدید، باید آنچه از قربانی برایتان فراهم می آيد -از شتر، گاو و یا گوسفند- ذبح کنید تا از احرام درآیید، و سرهای خود را نتراشید یا کوتاه نکنید تا قربانی به جایگاهى كه ذبح در آن حلال است، برسد؛ اگر اجازه ی ورود به حرم را نیافت، باید همانجایی که از انجام مناسکش منع شده، آن را ذبح کند، و اگر توانست وارد حرم شود، در روز عید قربان و یا در ایام تشریق، باید آن را در محیط حرم مکّه ذبح کند. اگر کسی به سبب بیماری یا آزار و اذيتى مانند شپش و امثال آن رنج مى برد، سرش را بتراشد و گناهی بر او نیست و به خاطر این کار باید فدیه بدهد؛ به این نحو که: یا سه روز روزه بگیرد، یا شش تن از مساکین حرم را غذا بدهد و یا گوسفندی ذبح کرده و گوشت آن را در میان فقرای حرم توزیع کند. هنگامی که در امان بودید، اگر کسی از شما در ماه های حج از ادای عمره بهره مند گردد سپس از احرام خارج شده و از ممنوعات احرام بهره ببرد و پس از آن در همان سال هجری برای حج احرام ببندد، باید آنچه از قربانی برایش میسر می شود؛ یا گوسفند و یا این که با شراکت همراه هفت نفر شتر یا گاوی را ذبح کند، اما اگر توان قربانی كردن را نداشت باید به جای آن، سه روز در ایام حج و پس از بازگشت به خانه اش هفت روز را روزه بگیرد تا ده روز کامل شود؛ این شیوه ی تمتع که در آن قربانی و یا روزه -برای کسانی که توانایی قربانی ندارند- واجب است، برای کسانی مى باشد که ساکن محدوده ى حرم و ساکن اطراف حرم نباشند. با پیروی کردن از دستورات الله متعال و بزرگ داشتن اوامر و نواهیش، تقوای الله متعال را پیشه کنید و بدانید که الله متعال نسبت به کسانی که با اوامرش مخالفت می کنند، سخت کیفر است.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• مقصود الجهاد وغايته جَعْل الحكم لله تعالى وإزالة ما يمنع الناس من سماع الحق والدخول فيه.
هدف نهایی جهاد عبارت است از: حاکم نمودن قوانین الله متعال و برطرف ‌ساختن آنچه که مردم را از شنیدن حق و درآمدن در آن باز می‌دارد.
• ترك الجهاد والقعود عنه من أسباب هلاك الأمة؛ لأنه يؤدي إلى ضعفها وطمع العدو فيها.
ترک جهاد و باز ماندن از آن، از اسباب نابودی امت است؛ زیرا به ضعف امت و طمع دشمن در آن منجر می‌شود.
• وجوب إتمام الحج والعمرة لمن شرع فيهما، وجواز التحلل منهما بذبح هدي لمن مُنِع عن الحرم.
وجوب کامل‌ کردن حج و عمره برای کسی‌که این دو را آغاز کرده است، و جواز حلال ‌شدن از این دو با ذبح هَدی برای کسی‌که از حرم بازداشته شده است.

আয়াত: 197

اَلْحَجُّ اَشْهُرٌ مَّعْلُوْمٰتٌ ۚ— فَمَنْ فَرَضَ فِیْهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوْقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ ؕ— وَمَا تَفْعَلُوْا مِنْ خَیْرٍ یَّعْلَمْهُ اللّٰهُ ؔؕ— وَتَزَوَّدُوْا فَاِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوٰی ؗ— وَاتَّقُوْنِ یٰۤاُولِی الْاَلْبَابِ ۟
زمان ادای حج، ماه‌های مشخصی است که از ماه شوال آغاز می‌شود و با دهم ماه ذوالحجه پایان می‌یابد، پس هرکس حج در این ماه‌ها را بر خود واجب گردانَد و احرام حج ببندد، به‌سبب بزرگی زمان و مکان، هم‌بستری و مقدمات آن بر او حرام می‌شود، و حرمت خروج از طاعت الله با ارتکاب گناهان در حقش تشدید می‌گردد، و جدال منجر به خشم و دشمنی بر او حرام می‌شود؛ و هر خیری را که انجام می‌دهید الله آن را می‌داند و پاداش آن را به شما می‌دهد. برای ادای حج از اقلام مورد نیاز خوردنی و نوشیدنی کمک بگیرید و بدانید بهترین چیزی‌که در تمام امورتان از آن یاری می‌گیرید، تقوای الله متعال است؛ پس ای صاحبان عقل سلیم، با اجرای اوامر و ترک نواهی من، از من بترسید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 198

لَیْسَ عَلَیْكُمْ جُنَاحٌ اَنْ تَبْتَغُوْا فَضْلًا مِّنْ رَّبِّكُمْ ؕ— فَاِذَاۤ اَفَضْتُمْ مِّنْ عَرَفٰتٍ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ ۪— وَاذْكُرُوْهُ كَمَا هَدٰىكُمْ ۚ— وَاِنْ كُنْتُمْ مِّنْ قَبْلِهٖ لَمِنَ الضَّآلِّیْنَ ۟
بر شما گناهی نیست که در اثنای حج، با تجارت و غیر آن روزی حلال بجویید، پس هنگامی‌که در روز نهم، پس از وقوف در عرفات، از آنجا کوچ کردید و در شب دهم ماه ذوالحجه به‌سوی مزدلفه روی آوردید؛ با تسبیح و تهلیل و دعا نزد مشعرالحرام در مزدلفه الله را یاد کنید، و الله را یاد کنید که شما را به نشانه‌های دینش و مناسک حج خانه‌اش هدایت فرمود؛ در حالی که قبل از آن نسبت به شریعت الله از غافلان بوده‌اید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 199

ثُمَّ اَفِیْضُوْا مِنْ حَیْثُ اَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللّٰهَ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
سپس از عرفات کوچ کنید همان‌گونه که مردمِ پیرو ابراهیم علیه السلام این کار را می‌کنند، نه مانند کسانی از اهل جاهلیت که در آن وقوف نمی‌کردند، و برای کوتاهی در انجام آنچه الله تشریع کرده از او تعالی آمرزش بطلبید؛ زیرا الله نسبت به بندگان توبه‌کارش بسیار بخشنده و مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 200

فَاِذَا قَضَیْتُمْ مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ كَذِكْرِكُمْ اٰبَآءَكُمْ اَوْ اَشَدَّ ذِكْرًا ؕ— فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَّقُوْلُ رَبَّنَاۤ اٰتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهٗ فِی الْاٰخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۟
پس هنگامی‌که اعمال حج را تمام کردید و از آن فارغ شدید، الله را یاد و او را بسیار ستایش کنید، چنان‌که به پدران‌تان فخر فروشی می‌کنید و آنها را می‌ستایید، یا الله را بیشتر از یاد پدران‌تان یاد کنید؛ زیرا تمام نعمت‌هایی که از آنها بهره می‌برید از جانب او تعالی است؛ و مردم مختلف هستند، برخی از آنها کافران مشرکی هستند که فقط به زندگی دنیا ایمان دارند؛ از این رو، فقط نعمت و زینت دنیا شامل سلامتی و مال و فرزند را از پروردگارشان می‌خواهند و به‌سبب تمایل به دنیا و رویگردانی از آخرت، در آنچه که الله برای بندگان مؤمنش در آخرت مهیا کرده است هیچ سهمی ندارند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 201

وَمِنْهُمْ مَّنْ یَّقُوْلُ رَبَّنَاۤ اٰتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَّفِی الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وَّقِنَا عَذَابَ النَّارِ ۟
و گروهی از مردم به الله و آخرت ایمان دارند؛ پس نعمت‌های دنیا و عمل صالح در آن را از پروردگارشان می‌خواهند، همان‌گونه که دستیابی به بهشت و محافظت از عذاب آتش را از او می‌طلبند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 202

اُولٰٓىِٕكَ لَهُمْ نَصِیْبٌ مِّمَّا كَسَبُوْا ؕ— وَاللّٰهُ سَرِیْعُ الْحِسَابِ ۟
برای کسانی که خیر دنیا و آخرت را می‌خواهند، سهمی از ثواب بزرگ به‌سبب اعمال صالحی که در دنیا انجام داده‌اند وجود دارد و الله اعمال را زود محاسبه می‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• يجب على المؤمن التزود في سفر الدنيا وسفر الآخرة، ولذلك ذكر الله أن خير الزاد هو التقوى.
مؤمن باید برای سفر دنیا و سفر آخرت توشه برگیرد؛ به همین منظور، الله بیان فرمود که بهترین توشه، تقواست.
• مشروعية الإكثار من ذكر الله تعالى عند إتمام نسك الحج.
مشروعیت یاد بسیار الله هنگام اتمام مناسک حج.
• اختلاف مقاصد الناس؛ فمنهم من جعل همّه الدنيا، فلا يسأل ربه غيرها، ومنهم من يسأله خير الدنيا والآخرة، وهذا هو الموفَّق.
اختلاف اهداف مردم؛ زیرا غم و اندوه برخی از مردم، دنیاست و غیر آن را از پروردگارشان نمی‌خواهند و برخی دیگر خیر دنیا و آخرت را می‌طلبند که همین گروه توفیق ‌یافتگانند.

আয়াত: 203

وَاذْكُرُوا اللّٰهَ فِیْۤ اَیَّامٍ مَّعْدُوْدٰتٍ ؕ— فَمَنْ تَعَجَّلَ فِیْ یَوْمَیْنِ فَلَاۤ اِثْمَ عَلَیْهِ ۚ— وَمَنْ تَاَخَّرَ فَلَاۤ اِثْمَ عَلَیْهِ ۙ— لِمَنِ اتَّقٰی ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّكُمْ اِلَیْهِ تُحْشَرُوْنَ ۟
و الله را با تکبیر و تهلیل در روزهای اندکی که یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه ذوالحجه است یاد کنید؛ هرکس عجله کند و پس از رمی در روز دوازدهم از مِنا خارج شود این حق را دارد و گناهی بر او نیست؛ زیرا الله از او درگذشته است، و هرکس تا روز سیزدهم تأخیر کند تا رمی را انجام دهد او نیز می‌تواند چنین کند و ایرادی بر او نیست و کار کامل‌تر را انجام داده و از کار پیامبر صلی الله علیه وسلم پیروی کرده است؛ هر دوی این امر برای کسی است که در حج خویش از الله بترسد و همان‌گونه که الله فرمان داده است حج بگزارد، و از الله با انجام اوامرش و ترک نواهی‌اش بترسید، و یقین داشته باشید که فقط به‌سوی او باز گردانیده و کشانیده می‌شوید و شما را در قبال اعمال‌تان جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 204

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُّعْجِبُكَ قَوْلُهٗ فِی الْحَیٰوةِ الدُّنْیَا وَیُشْهِدُ اللّٰهَ عَلٰی مَا فِیْ قَلْبِهٖ ۙ— وَهُوَ اَلَدُّ الْخِصَامِ ۟
- ای پیامبر- از میان مردم، منافقی است که سخنش در این دنیا تو را به شگفت می‌آورد، به‌گونه‌ای که او را تا جایی خوش‌ گفتار می‌بینی که به راستی و خیرخواهی‌اش گمان می‌کنی، درحالی‌که هدف او، فقط حفظ جان و مالش است و- درحالی‌که دروغ می‌گوید- الله را بر ایمان و خیر قلبی‌اش گواه می‌گیرد، حال آن‌که دشمنی و عداوت شدیدی نسبت به مسلمانان دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 205

وَاِذَا تَوَلّٰی سَعٰی فِی الْاَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیْهَا وَیُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ ؕ— وَاللّٰهُ لَا یُحِبُّ الْفَسَادَ ۟
و هنگامی‌که به تو پشت کند و از تو جدا شود، در زمین بسیار می‌کوشد تا با انجام گناهان فساد برپا کند، و کشت را نابود سازد، و چارپایان را بکشد، و الله فساد در روی زمین و کسانی را که در زمین فساد برپا می‌کنند، دوست ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 206

وَاِذَا قِیْلَ لَهُ اتَّقِ اللّٰهَ اَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْاِثْمِ فَحَسْبُهٗ جَهَنَّمُ ؕ— وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ ۟
و هنگامی‌که به این مفسد- از باب خیرخواهی- گفته می‌شود: با بزرگداشت حدود الهی و پرهیز از نواهی‌اش، تقوای الهی داشته باش، غرور و تکبر او را از بازگشت به حق باز می‌دارد و به گناه ادامه می‌دهد، پس مجازات او ورود به جهنم است که برایش کافی است و جهنم مکان و جایگاه بسیار بدی برای ساکنانش است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 207

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَّشْرِیْ نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللّٰهِ ؕ— وَاللّٰهُ رَءُوْفٌۢ بِالْعِبَادِ ۟
و از میان مردم، مؤمنی است که جان خودش را می‌فروشد و آن را در طاعت پروردگارش و جهاد در راه او و طلب خشنودی‌اش به کار می‌گیرد، و الله نسبت به بندگانش دارای رحمت گسترده و بسیار مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 208

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوا ادْخُلُوْا فِی السِّلْمِ كَآفَّةً ۪— وَلَا تَتَّبِعُوْا خُطُوٰتِ الشَّیْطٰنِ ؕ— اِنَّهٗ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِیْنٌ ۟
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، به‌طور کامل در اسلام درآیید و ذره‌ای از آن را رها نکنید، آن‌گونه که اهل کتاب به بخشی از کتاب ایمان آوردند و به بخشی دیگر از آن کفر ورزیدند، و راه‌های شیطان را دنبال نکنید؛ زیرا او دشمن واضحی برای شماست که دشمنی‌اش را آشکار کرده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 209

فَاِنْ زَلَلْتُمْ مِّنْ بَعْدِ مَا جَآءَتْكُمُ الْبَیِّنٰتُ فَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ عَزِیْزٌ حَكِیْمٌ ۟
پس اگر بعد از اینکه دلایل آشکار که هیچ شبهه‌ای در آنها نیست نزد شما آمد، لغزش و انحرافی از شما سر بزند، بدانید که الله در قدرت و قهر خویش شکست‌ناپذیر است، و در تدبیر و تشریع خویش بسیار داناست؛ پس از او بترسید و او را بزرگ شمارید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 210

هَلْ یَنْظُرُوْنَ اِلَّاۤ اَنْ یَّاْتِیَهُمُ اللّٰهُ فِیْ ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَالْمَلٰٓىِٕكَةُ وَقُضِیَ الْاَمْرُ ؕ— وَاِلَی اللّٰهِ تُرْجَعُ الْاُمُوْرُ ۟۠
اینان که راه‌های شیطان را دنبال می‌کنند و از راه حق منحرف هستند، در انتظار چیزی نیستند جز اینکه الله در روز قیامت چنان‌که سزاوار عظمت او سبحانه است در سایه‌هایی از ابر نزدشان بیاید تا میان آنها داوری کند و فرشتگان درحالی نزدشان بیایند که آنها را از هر سو احاطه کرده‌اند و در این هنگام، فرمان الله در مورد آنها اجرا و تمام می‌شود، و امور و احوال مخلوقات، فقط به‌سوی الله سبحانه بازگردانیده می‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• التقوى حقيقة لا تكون بكثرة الأعمال فقط، وإنما بمتابعة هدي الشريعة والالتزام بها.
تقوای حقیقی، فقط به اعمال زیاد نیست؛ بلکه به پیروی از هدایت شریعت و پایبندی به آن است.
• الحكم على الناس لا يكون بمجرد أشكالهم وأقوالهم، بل بحقيقة أفعالهم الدالة على ما أخفته صدورهم.
داوری در مورد مردم، به صِرف ظاهر و سخنان‌شان نیست، بلکه به باطن اعمال‌شان است که بر امور پنهان دل‌های‌شان دلالت دارد.
• الإفساد في الأرض بكل صوره من صفات المتكبرين التي تلازمهم، والله تعالى لا يحب الفساد وأهله.
برپا کردن فساد در زمین از هر نوعی که باشد، از صفات متکبران است که از آنها جدا نمی‌گردد و الله متعال فساد و فسادکاران را دوست ندارد.
• لا يكون المرء مسلمًا حقيقة لله تعالى حتى يُسَلِّم لهذا الدين كله، ويقبله ظاهرًا وباطنًا.
انسان، مسلمان حقیقی به الله متعال نمی‌شود مگر زمانی‌که به تمام دین اسلام گردن نهد و در ظاهر و باطن، آن را بپذیرد.

আয়াত: 211

سَلْ بَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ كَمْ اٰتَیْنٰهُمْ مِّنْ اٰیَةٍ بَیِّنَةٍ ؕ— وَمَنْ یُّبَدِّلْ نِعْمَةَ اللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَآءَتْهُ فَاِنَّ اللّٰهَ شَدِیْدُ الْعِقَابِ ۟
- ای پیامبر- برای توبیخ بنی‌اسرائیل، از آنها بپرس: الله متعال چه تعداد نشانه‌های روشنی دال بر راستگویی رسولان برایتان بیان فرمود! اما شما آنها را تکذیب کردید و از آنها روی گردانیدید، و هرکس نعمت الله را پس از اینکه آن را شناخت و برایش آشکار شد، به کفر و تکذیب تبدیل کند؛ (باید بداند که) الله نسبت به کافران تکذیب‌ کننده، سخت‌کیفر است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 212

زُیِّنَ لِلَّذِیْنَ كَفَرُوا الْحَیٰوةُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُوْنَ مِنَ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا ۘ— وَالَّذِیْنَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیٰمَةِ ؕ— وَاللّٰهُ یَرْزُقُ مَنْ یَّشَآءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ ۟
زندگی دنیا و کالاهای فانی و لذت‌های موقتی آن، برای کسانی‌‌که به الله کفر ورزیدند آراسته شده است، و مؤمنان به الله و روز آخرت را به تسمخر می‌گیرند، اما کسانی‌که با انجام اوامر الله و ترک نواهی‌اش، تقوای او را پیشه کردند، در آخرت بالاتر و برتر از این کافران هستند، چون الله آنها را در بهشت‌های جاویدان ساکن می‌کند و الله برای هر یک از مخلوقاتش که بخواهد، بدون شمارش و محاسبه روزی می‌دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 213

كَانَ النَّاسُ اُمَّةً وَّاحِدَةً ۫— فَبَعَثَ اللّٰهُ النَّبِیّٖنَ مُبَشِّرِیْنَ وَمُنْذِرِیْنَ ۪— وَاَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتٰبَ بِالْحَقِّ لِیَحْكُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیْمَا اخْتَلَفُوْا فِیْهِ ؕ— وَمَا اخْتَلَفَ فِیْهِ اِلَّا الَّذِیْنَ اُوْتُوْهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَآءَتْهُمُ الْبَیِّنٰتُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ ۚ— فَهَدَی اللّٰهُ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا لِمَا اخْتَلَفُوْا فِیْهِ مِنَ الْحَقِّ بِاِذْنِهٖ ؕ— وَاللّٰهُ یَهْدِیْ مَنْ یَّشَآءُ اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟
بشریت در ابتدا یک امت متحد تحت هدایت و دین پدرشان آدم بودند، تا این که شیاطین آن ها را گمراه ساخت؛ برخی از آن ها مؤمن و برخی دیگر کافر شدند. از این رو، الله متعال پیامبران را برای بشارت مؤمنان به آنچه که از رحمتش برایشان مهیا کرده و انذار کافران از عذاب شدیدی که به آن ها وعده داده است، فرستاد. همچنین همراه پیامبرانش کتاب های آسمانی حاوی حقایق تردید ناپذیر را نازل فرمود؛ تا در مورد اختلافات میان مردم داوری کنند. تنها کسانی از یهود که علم تورات به آن ها داده شده بود از روی عناد در مورد آن دچار اختلاف شدند، آن هم پس از آن که نشانه های الهی دالّ بر درستی و آسمانی و غیر قابل منازعه بودن تورات، برایشان نازل شد. پس الله متعال به فرمان و اراده ی خویش، مؤمنان را در راه شناختِ هدایت از گمراهی، توفیق داد، و هر کس را که بخواهد به راه راستی که هیچ انحرافی در آن نیست، رهنمون می نماید؛ این راه راست، همان راه ایمان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 214

اَمْ حَسِبْتُمْ اَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَاْتِكُمْ مَّثَلُ الَّذِیْنَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ ؕ— مَسَّتْهُمُ الْبَاْسَآءُ وَالضَّرَّآءُ وَزُلْزِلُوْا حَتّٰی یَقُوْلَ الرَّسُوْلُ وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا مَعَهٗ مَتٰی نَصْرُ اللّٰهِ ؕ— اَلَاۤ اِنَّ نَصْرَ اللّٰهِ قَرِیْبٌ ۟
- ای مؤمنان- آیا گمان کردید که وارد بهشت می‌شوید درحالی‌که هنوز مانند مردمی که قبل از شما بودند آزمایش نشده‌اید، آن‌گاه که به فقر و بیماری شدید مبتلا شدند و ترس و دلهره‌ها آنها را لرزاند، آزمایش آنها به حدی رسید که خواستار تعجیل در یاری الله شدند، آن‌گاه که رسول و مؤمنان همراهش گفتند: یاری الله چه زمانی فرا می‌رسد؟ بدانید که یاری الله به مؤمنان و توکل‌کنندگان به او نزدیک است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 215

یَسْـَٔلُوْنَكَ مَاذَا یُنْفِقُوْنَ ؕ— قُلْ مَاۤ اَنْفَقْتُمْ مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالْاَقْرَبِیْنَ وَالْیَتٰمٰی وَالْمَسٰكِیْنِ وَابْنِ السَّبِیْلِ ؕ— وَمَا تَفْعَلُوْا مِنْ خَیْرٍ فَاِنَّ اللّٰهَ بِهٖ عَلِیْمٌ ۟
- ای پیامبر- یارانت از تو می‌پرسند: از اموال گوناگون خویش چه چیزی و در چه موردی انفاق کنند؟ در پاسخ به آنها بگو: آنچه از خیر- یعنی حلال پاکیزه- انفاق کنید باید برای پدر و مادر و خویشاوندان نزدیک شما بر اساس نیاز و یتیمان نیازمند و تنگدستانی که هیچ ثروتی ندارند و مسافری که سفر او را از خانواده و وطنش جدا کرده است هزینه شود، و- ای مؤمنان- الله از هر کار خیر کم یا زیادی که انجام می‌دهید آگاه است و ذره‌ای بر او تعالی پنهان نمی‌ماند و پاداش آن را به شما خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• ترك شكر الله تعالى على نعمه وترك استعمالها في طاعته يعرضها للزوال ويحيلها بلاءً على صاحبها.
عدم شکرگزاری الله متعال به خاطر نعمت‌هایش و به کار نبردن این نعمت‌ها در طاعت او تعالی، آنها را در معرض زوال و نابودی قرار می‌دهد و باعث تبدیل آن به مصیبت بر صاحب نعمت می‌شود.
• الأصل أن الله خلق عباده على فطرة التوحيد والإيمان به، وإبليس وأعوانه هم الذين صرفوهم عن هذه الفطرة إلى الشرك به.
الله بندگانش را بر اساس فطرت توحید و ایمان آفرید، اما ابلیس و دستیارانش آنها را از این فطرت به‌سوی شرک به او تعالی برگردانیدند.
• أعظم الخذلان الذي يؤدي للفشل أن تختلف الأمة في كتابها وشريعتها، فيكفّر بعضُها بعضًا، ويلعن بعضُها بعضًا.
بزرگترين ذلت و خواری که منجر به شکست می شود این است که امت، در کتاب و شریعت خویش اختلاف کنند، به این نحو که به تکفیر و لعنت یکدیگر بپردازند.
• الهداية للحق الذي يختلف فيه الناس، ومعرفة وجه الصواب بيد الله، ويُطلب منه تعالى بالإيمان به والانقياد له.
هدایت به‌سوی حقی که مردم در آن اختلاف دارند و شناخت جانب صحیح، به دست الله است و ایمان و گردن ‌نهادن به آن از او تعالی طلبیده می‌شود.
• الابتلاء سُنَّة الله تعالى في أوليائه، فيبتليهم بقدر ما في قلوبهم من الإيمان به والتوكل عليه.
ابتلا و آزمایش، سنت الله متعال در مورد دوستانش است؛ یعنی آنها را به اندازۀ ایمان و توکلی که در دل‌هایشان به او تعالی دارند مورد آزمایش قرار می‌دهد.
• من أعظم ما يعين على الصبر عند نزول البلاء، الاقتداء بالصالحين وأخذ الأسوة منهم.
از بزرگترین مواردی که بر شکیبایی هنگام نزول مصیبت یاری می‌رساند، اقتدا به نیکوکاران و الگوگیری از آنها است.

আয়াত: 216

كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ ۚ— وَعَسٰۤی اَنْ تَكْرَهُوْا شَیْـًٔا وَّهُوَ خَیْرٌ لَّكُمْ ۚ— وَعَسٰۤی اَنْ تُحِبُّوْا شَیْـًٔا وَّهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ یَعْلَمُ وَاَنْتُمْ لَا تَعْلَمُوْنَ ۟۠
- ای مؤمنان- پیکار در راه الله بر شما فرض گردانیده شده است درحالی‌که طبیعت نفس آن را نمی‌پسندد؛ زیرا مال و جان در آن هزینه می‌شود، و شاید شما چیزی را دوست ندارید درحالی‌که آن چیز در واقع برای شما خیر و منفعت باشد؛ مانند پیکار در راه الله، که افزون بر ثواب زیادش، سبب پیروزی بر دشمنان و بالا بردن سخن الله است، و شاید شما چیزی را دوست دارید درحالی‌که شر و دارای پایان غم‌انگیزی برای شماست؛ مانند بازماندن از جهاد که سبب درماندگی و تسلط دشمنان است، و الله به خیر و شر تمام امور داناست و شما آن را نمی‌دانید، پس به فرمان او پاسخ مثبت دهید که خیر شما در آن است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 217

یَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیْهِ ؕ— قُلْ قِتَالٌ فِیْهِ كَبِیْرٌ ؕ— وَصَدٌّ عَنْ سَبِیْلِ اللّٰهِ وَكُفْرٌ بِهٖ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۗ— وَاِخْرَاجُ اَهْلِهٖ مِنْهُ اَكْبَرُ عِنْدَ اللّٰهِ ۚ— وَالْفِتْنَةُ اَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ؕ— وَلَا یَزَالُوْنَ یُقَاتِلُوْنَكُمْ حَتّٰی یَرُدُّوْكُمْ عَنْ دِیْنِكُمْ اِنِ اسْتَطَاعُوْا ؕ— وَمَنْ یَّرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِیْنِهٖ فَیَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَاُولٰٓىِٕكَ حَبِطَتْ اَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْاٰخِرَةِ ۚ— وَاُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟
- ای پیامبر- مردم در مورد حکم کارزار در ماه‌های حرام: ذوالقعده، ذوالحجه، محرم و رجب از تو می‌پرسند، در پاسخ به آنها بگو: کارزار در این ماه‌ها، گناه بزرگ و ناپسندی نزد الله است، همان‌گونه که بازداشتن از راه الله که مشرکان انجام می‌دهند زشت است، و نزد الله، بازداشتن مؤمنان از مسجدالحرام و بیرون‌راندن اهالی مسجد الحرام از آن، گناهی بزرگتر از پیکار در ماه حرام است، و شرکی که در آن قرار دارند، بزرگتر از قتل است. – ای مؤمنان- مشرکان پیوسته ستم‌کارانه با شما می‌جنگند که اگر راهی بیابند شما را از دین برحقّ‌تان به دین باطل‌شان بکشانند، و هر یک از شما که از دینش بازگردد و در حال کفر بر الله بمیرد، به‌طور قطع اعمال صالح خویش را باطل کرده است و سرانجامِ او در آخرت، ورود به آتش و جاودانه ‌بودن در آن است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 218

اِنَّ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَالَّذِیْنَ هَاجَرُوْا وَجٰهَدُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ ۙ— اُولٰٓىِٕكَ یَرْجُوْنَ رَحْمَتَ اللّٰهِ ؕ— وَاللّٰهُ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
همانا کسانی‌که به الله و رسولش ایمان آوردند و کسانی‌که سرزمین‌های‌شان را برای هجرت به‌سوی الله و رسولش رها کردند و جنگیدند تا سخن الله، برتر باشد، آنها به رحمت و آمرزش الله امیدوارند و الله گناهان بندگانش را می‌بخشد و نسبت به آنها مهربان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 219

یَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ ؕ— قُلْ فِیْهِمَاۤ اِثْمٌ كَبِیْرٌ وَّمَنَافِعُ لِلنَّاسِ ؗ— وَاِثْمُهُمَاۤ اَكْبَرُ مِنْ نَّفْعِهِمَا ؕ— وَیَسْـَٔلُوْنَكَ مَاذَا یُنْفِقُوْنَ ؕ۬— قُلِ الْعَفْوَؕ— كَذٰلِكَ یُبَیِّنُ اللّٰهُ لَكُمُ الْاٰیٰتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُوْنَ ۟ۙ
- ای پیامبر- اصحابت در مورد خمر (هر‌چه که عقل را بپوشاند و از بین ببرد)، از تو می‌پرسند که نوشیدن و خرید و فروش آن چه حکمی دارد؟ و در مورد حکم قِمار (شرط‌بندی بر سر پول، یا هر چیز دارای ارزش اقتصادی از جانب دو طرف حاضر در مسابقه) از تو می‌پرسند؟ در پاسخ به آنها بگو: در این دو، زیان‌ها و مفاسد دینی و دنیوی زیادی است، مانند نابودی عقل و مال و افتادن در دشمنی و کینه، و منافع اندکی مانند درآمدهای مالی در آنها وجود دارد، و ضرر و گناه حاصل از این دو، از سودشان بزرگتر است و عاقل باید از هرچه که ضررش بیشتر از سودش باشد بپرهیزد. این فرمودۀ الله متعال، زمینه‌سازی برای تحریم شراب است. و – ای پیامبر- اصحابت از تو می‌پرسند که چه اندازه از اموال‌شان را به‌صورت داوطلبانه و به میل خویش انفاق کنند؟ در پاسخ به آنها بگو: از آن اموال‌تان که مازاد بر نیاز شماست انفاق کنید (این حکم در ابتدای امر بود، اما پس از آن، الله زکات واجب را در اموالی مخصوص و نصابی معین تشریع فرمود)، و الله مانند همین بیان واضح و بدون ابهام، احکام شرعی را برایتان بیان می‌فرماید باشد که بیندیشید.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الجهل بعواقب الأمور قد يجعل المرء يكره ما ينفعه ويحب ما يضره، وعلى المرء أن يسأل الله الهداية للرشاد.
گاهی جهل به سرانجامِ کارها، باعث می‌شود که انسان آنچه به نفعش است را نپسندد و آنچه به ضررش است را دوست بدارد، بنابراین انسان باید هدایت به راه راست را از الله تقاضا کند.
• جاء الإسلام بتعظيم الحرمات والنهي عن الاعتداء عليها، ومن أعظمها صد الناس عن سبيل الله تعالى.
اسلام، حرام‌ها را بسیار ناپسند شمرد و از تجاوز بر آن نهی فرمود و یکی از بزرگترین حرام‌ها، بازداشتن مردم از راه الله متعال است.
• لا يزال الكفار أبدًا حربًا على الإسلام وأهله حتَّى يخرجوهم من دينهم إن استطاعوا، والله موهن كيد الكافرين.
همواره کفار در حال جنگ علیه اسلام و پیروانش هستند تا در صورت امکان آن ها را از دینشان خارج کنند، اما الله متعال مکر کافران را سست و ناتوان مى كند.
• الإيمان بالله تعالى، والهجرة إليه، والجهاد في سبيله؛ أعظم الوسائل التي ينال بها المرء رحمة الله ومغفرته.
ایمان به الله متعال، هجرت و جهاد در راه او تعالی؛ بزرگترین لوازمی است که شخص به وسیله آن به رحمت و مغفرت الله دست می‌یابد.
• حرّمت الشريعة كل ما فيه ضرر غالب وإن كان فيه بعض المنافع؛ مراعاة لمصلحة العباد.
شریعت برای رعایت مصلحت بندگان، تمام آنچه را که ضررش غالب است حرام قرار داده است هر چند برخی منافع در آن موجود باشد.

আয়াত: 220

فِی الدُّنْیَا وَالْاٰخِرَةِ ؕ— وَیَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ الْیَتٰمٰی ؕ— قُلْ اِصْلَاحٌ لَّهُمْ خَیْرٌ ؕ— وَاِنْ تُخَالِطُوْهُمْ فَاِخْوَانُكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ ؕ— وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ لَاَعْنَتَكُمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَزِیْزٌ حَكِیْمٌ ۟
این حکم را تشریع فرمود تا به آنچه در دنیا و آخرت به شما سود می‌رساند بیندیشید. – ای پیامبر- اصحابت در مورد اجرای سرپرستی‌شان بر یتیمان از تو می‌پرسند که چگونه با آنها رفتار کنند؟ و آیا اموال‌شان را در نفقه و غذاخوردن و سکونت با آنها درآمیزند؟ در پاسخ به آنها بگو: بخشش شما به آنها با اصلاح اموال‌شان بدون عوض یا در آمیختن در اموال‌شان، نزد الله برای‌تان بهتر است و پاداش بیشتری دارد، و این کار برای آنها در اموال‌شان بهتر است؛ چون باعث حفظ اموال‌شان برای آنها می‌شود، و اگر با جمع ‌کردن اموال‌شان با اموال‌تان در معاش و مسکن و مانند آن با آنها مشارکت کردید، ایرادی در این کار نیست؛ زیرا آنها برادران دینی شما هستند و برادران به یکدیگر یاری می‌رسانند و کارهای یکدیگر را انجام می‌دهند، و الله آن گروه از سرپرستان را که با مشارکت یتیمان در اموال‌شان قصد فساد دارند از آن گروه که از این کار قصد اصلاح دارند می‌شناسد، و اگر بخواهد در مورد یتیمان بر شما سخت بگیرد این کار را می‌کرد، اما او تعالی در روش رفتار با یتیمان بر شما آسان گرفته است؛ زیرا شریعت او بر آسانی استوار است، و الله ذات شکست ‌ناپذیری است که هیچ چیز بر او چیره نمی‌شود و در آفرینش و تدبیر و تشریع خویش بسیار داناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 221

وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكٰتِ حَتّٰی یُؤْمِنَّ ؕ— وَلَاَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِّنْ مُّشْرِكَةٍ وَّلَوْ اَعْجَبَتْكُمْ ۚ— وَلَا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِیْنَ حَتّٰی یُؤْمِنُوْا ؕ— وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَیْرٌ مِّنْ مُّشْرِكٍ وَّلَوْ اَعْجَبَكُمْ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ یَدْعُوْنَ اِلَی النَّارِ ۖۚ— وَاللّٰهُ یَدْعُوْۤا اِلَی الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِاِذْنِهٖ ۚ— وَیُبَیِّنُ اٰیٰتِهٖ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَكَّرُوْنَ ۟۠
- ای مؤمنان- با زنان مشرک به الله ازدواج نکنید تا اینکه فقط به الله ایمان بیاورند و در دین اسلام درآیند، و همانا کنیز مؤمن به الله و رسولش از زن آزادِ بت‌پرست بهتر است هر چند آن زن آزاد با زیبایی و مالش مورد پسند شما واقع شود، و زنان مسلمان را به ازدواج مردان مشرک درنیاورید و بردۀ مملوک مؤمن به الله و رسولش، از مرد آزاد مشرک بهتر است، هر چند آن مرد آزاد مورد پسند شما واقع شود؛ آنها که متصف به شرک هستند- چه مرد و چه زن- با گفتار و رفتارشان به آنچه که سبب ورود به آتش می‌گردد فرامی‌خوانند، و الله شما را به‌سوی اعمال صالح که به اذن و بخشش او، به ورود به بهشت و آمرزش از گناهان می‌کشاند فرا می‌خواند، و آیاتش را برای مردم بیان می‌کند باشد که از راهنمایی‌های موجود در آیات پند بگیرند و بر اساس آنها عمل کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 222

وَیَسْـَٔلُوْنَكَ عَنِ الْمَحِیْضِ ؕ— قُلْ هُوَ اَذًی ۙ— فَاعْتَزِلُوا النِّسَآءَ فِی الْمَحِیْضِ ۙ— وَلَا تَقْرَبُوْهُنَّ حَتّٰی یَطْهُرْنَ ۚ— فَاِذَا تَطَهَّرْنَ فَاْتُوْهُنَّ مِنْ حَیْثُ اَمَرَكُمُ اللّٰهُ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ یُحِبُّ التَّوَّابِیْنَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِیْنَ ۟
و - ای پیامبر- در مورد حیض (خون طبیعی‌ای که از رحم زن در زمان‌های مخصوصی خارج می‌شود) از تو می‌پرسند؟ در پاسخ به آنها بگو: حیض سبب اذیت مرد و زن است، پس در زمان حیض با زنان درنیامیزید و با آنها نزدیکی نکنید تا اینکه خون آنها قطع شود و با انجام غُسل از آن پاک شوند؛ پس هنگامی‌که خون قطع شد و خود را از آن پاکیزه کردند، به نحوی که به شما اجازه داده شده است- یعنی درحالی‌که قُبُل (اندام پیش) آنها پاک است- با آنها آمیزش کنید، همانا الله کسانی را که از گناهان، بسیار توبه می‌کنند و در پاکیزگی از پلیدی‌ها بسیار می‌کوشند دوست دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 223

نِسَآؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ ۪— فَاْتُوْا حَرْثَكُمْ اَنّٰی شِئْتُمْ ؗ— وَقَدِّمُوْا لِاَنْفُسِكُمْ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّكُمْ مُّلٰقُوْهُ ؕ— وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِیْنَ ۟
همسران‌تان کشتزار شما هستند که فرزندان را برای شما متولد می‌کنند؛ مانند زمین که میوه می‌دهد، پس به محل کشت‌تان – یعنی قُبُل (اندام پیش زن)- از هر جهتی که دوست دارید و به هر نحوی که می‌خواهید به شرط آن‌که از اندام پیش باشد درآیید، و با انجام نیکی‌ها، چیزی برای خود از پیش بفرستید، از جمله اینکه مرد به قصد تقرب به الله و آرزوی فرزندانی صالح، با همسرش آمیزش کند، و با اجرای اوامر و ترک نواهی الله از جمله مواردی که در مورد زنان بر شما حکم کرد، تقوای او تعالی را پیشه کنید، و بدانید که در روز قیامت با الله دیدار می‌کنید، درحالی‌که در برابر او ایستاده هستید و جزای اعمال‌تان به شما داده می‌شود، و – ای پیامبر- مؤمنان را به نعمت‌های همیشگی و نظر به چهرۀ گرامی او تعالی که هنگام لقای پروردگارشان برای آنها فراهم آمده است، مژده بده.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 224

وَلَا تَجْعَلُوا اللّٰهَ عُرْضَةً لِّاَیْمَانِكُمْ اَنْ تَبَرُّوْا وَتَتَّقُوْا وَتُصْلِحُوْا بَیْنَ النَّاسِ ؕ— وَاللّٰهُ سَمِیْعٌ عَلِیْمٌ ۟
و سوگند به الله را حجتی بازدارنده از انجام نیکی و تقوا و اصلاح میان مردم قرار ندهید، بلکه اگر بر ترک نیکی سوگند یاد کردید، نیکی را انجام دهید و کفارۀ سوگندتان را بپردازید، و الله سخنان شما را می‌شنود و نسبت به اعمال شما داناست و شما را در قبال آنها جزا می‌دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• تحريم النكاح بين المسلمين والمشركين، وذلك لبُعد ما بين الشرك والإيمان.
تحریم انعقاد عقد نکاح میان مسلمانان و مشرکان، چون فاصلۀ زیادی میان شرک و ایمان وجود دارد.
• دلت الآية على اشتراط الولي عند عقد النكاح؛ لأن الله تعالى خاطب الأولياء لمّا نهى عن تزويج المشركين.
آیه بر شرط‌بودن وجود ولی هنگام عقد نکاح دلالت دارد؛ زیرا الله متعال، اولیا را با نهی از به ازدواج درآوردن زنان به عقد مشرکان نهی کرد.
• حث الشريعة على الطهارة الحسية من النجاسات والأقذار، والطهارة المعنوية من الشرك والمعاصي.
شریعت بر طهارت حسّی از نجاست‌ها و پلیدی‌ها و طهارت معنوی از شرک و گناهان تشویق کرده است.
• ترغيب المؤمن في أن يكون نظره في أعماله - حتى ما يتعلق بالملذات - إلى الدار الآخرة، فيقدم لنفسه ما ينفعه فيها.
ترغیب مؤمن در اینکه توجه وی در اعمالش – حتی لذت‌ها و خوشی‌ها- به سرای آخرت باشد، یعنی چیزی برای خودش از پیش بفرستد که در آخرت به او فایده برساند.

আয়াত: 225

لَا یُؤَاخِذُكُمُ اللّٰهُ بِاللَّغْوِ فِیْۤ اَیْمَانِكُمْ وَلٰكِنْ یُّؤَاخِذُكُمْ بِمَا كَسَبَتْ قُلُوْبُكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ غَفُوْرٌ حَلِیْمٌ ۟
الله شما را به‌سبب سوگندهایی که بدون قصد بر زبان‌هایتان جاری می‌شود مورد محاسبه قرار نمی‌دهد؛ مانند اینکه یکی از شما می‌گوید: نه والله، بله والله، پس نه کفاره‌ای بر این‌گونه سوگندها مترتب می‌شود و نه مجازاتی، اما شما را به خاطر سوگندهایی که از روی قصد یاد می‌کنید مؤاخذه می‌کند، و الله نسبت به گناهان بندگانش آمرزنده و بردبار است به‌گونه‌ای که کیفرشان را به تعجیل نمی‌اندازد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 226

لِلَّذِیْنَ یُؤْلُوْنَ مِنْ نِّسَآىِٕهِمْ تَرَبُّصُ اَرْبَعَةِ اَشْهُرٍ ۚ— فَاِنْ فَآءُوْ فَاِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
برای کسانی‌که بر ترک آمیزش با زنان‌شان سوگند می‌خورند، از آغاز سوگندشان به مدتی که از چهار ماه تجاوز نمی‌کند انتظار است، که به نام ایلاء شناخته می‌شود، پس اگر بعد از سوگند بر ترک آمیزش، در مدت چهار ماه یا کمتر، به آمیزش زنان‌شان رجوع کردند؛ الله آمرزنده است و آنچه از آنها سرزده است را می‌بخشد، و نسبت به آنها مهربان است چون برای خروج از چنین سوگندی، کفاره برای‌شان تشریع کرده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 227

وَاِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَاِنَّ اللّٰهَ سَمِیْعٌ عَلِیْمٌ ۟
و اگر با استمرار بر ترک آمیزش با زنان‌شان و عدم رجوع به آمیزش، طلاق را قصد کردند؛ همانا الله سخنان‌شان از جمله طلاق را می‌شنود و از احوال و اهداف‌شان آگاه است و آنها را به‌خاطر آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 228

وَالْمُطَلَّقٰتُ یَتَرَبَّصْنَ بِاَنْفُسِهِنَّ ثَلٰثَةَ قُرُوْٓءٍ ؕ— وَلَا یَحِلُّ لَهُنَّ اَنْ یَّكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللّٰهُ فِیْۤ اَرْحَامِهِنَّ اِنْ كُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاٰخِرِ ؕ— وَبُعُوْلَتُهُنَّ اَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِیْ ذٰلِكَ اِنْ اَرَادُوْۤا اِصْلَاحًا ؕ— وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِیْ عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوْفِ ۪— وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ ؕ— وَاللّٰهُ عَزِیْزٌ حَكِیْمٌ ۟۠
و زنان طلاق‌ داده شده باید به مدت سه حیض انتظار بکشند و در این مدت ازدواج نکنند، و بر آنها جایز نیست حملی را که الله در رحم‌های‌شان آفریده است پنهان کنند، اگر در ایمان به الله و روز آخرت صادق هستند، و شوهران‌شان که آنها را طلاق داده‌اند به بازگرداندن آنها در مدت عده از دیگران سزاوارترند، اگر قصد بازگشت با الفت و از بین بردن آنچه به‌سبب طلاق واقع شده است را دارند، و برای همسران حقوق و وظایفی است همان‌گونه که برای شوهران‌شان حقوقی بر عهدۀ آنها است، بر اساس آنچه که میان مردم رایج است، و مردان درجۀ برتری از سرپرستی و امر طلاق بر آنها دارند، و الله ذات شکست‌ناپذیری است که هیچ‌چیز او را مغلوب نمی‌سازد و در شرع و تدبیرش بسیار داناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 229

اَلطَّلَاقُ مَرَّتٰنِ ۪— فَاِمْسَاكٌ بِمَعْرُوْفٍ اَوْ تَسْرِیْحٌ بِاِحْسَانٍ ؕ— وَلَا یَحِلُّ لَكُمْ اَنْ تَاْخُذُوْا مِمَّاۤ اٰتَیْتُمُوْهُنَّ شَیْـًٔا اِلَّاۤ اَنْ یَّخَافَاۤ اَلَّا یُقِیْمَا حُدُوْدَ اللّٰهِ ؕ— فَاِنْ خِفْتُمْ اَلَّا یُقِیْمَا حُدُوْدَ اللّٰهِ ۙ— فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا فِیْمَا افْتَدَتْ بِهٖ ؕ— تِلْكَ حُدُوْدُ اللّٰهِ فَلَا تَعْتَدُوْهَا ۚ— وَمَنْ یَّتَعَدَّ حُدُوْدَ اللّٰهِ فَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الظّٰلِمُوْنَ ۟
طلاقی که شوهر در آن حق رجوع دارد دو طلاق می باشد؛ به این نحو که طلاق دهد، سپس رجوع کند، سپس طلاق دهد، سپس رجوع کند، بعد از این دو طلاق یا باید زن را به طور شایسته نگه دارد، یا به نیکی و با پرداخت حقوقش او را برای بار سوم طلاق دهد. برای شما -ای مردان- جایز نیست که از مهریه هایی که به همسرانتان پرداخت کرده اید چیزی از آن را پس بگیرید، مگر این که زنی از شوهرش بخاطر اخلاق یا سیمایش نفرت داشته باشد و زوجین به سبب این نفرت، گمانشان بر این باشد که نمی توانند به حقوق همدیگر وفا بکنند، در این صورت باید مشکلشان را با یکی از خویشاوندانشان و یا فرد نزدیکی مطرح کنند، پس از آن اگر اولیا ترسیدند که آن دو، حقوق زناشویی بین یکدیگر را ادا نمی کنند، گناهی بر آن دو نیست که زن، خودش را با پرداخت مبلغی به شوهرش در مقابل طلاقش، خُلع کند. این احکام شرعی، مرز میان حلال و حرام می باشد، پس از آن ها تجاوز نکنید. کسانی که از حدود و مرزهای الهی در حلال و حرام تجاوز کنند، بی گمان به خودشان ستم کرده اند؛ چرا که خود را در معرض نابودی و خشم و مجازات الهی قرار داده اند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 230

فَاِنْ طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهٗ مِنْ بَعْدُ حَتّٰی تَنْكِحَ زَوْجًا غَیْرَهٗ ؕ— فَاِنْ طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَاۤ اَنْ یَّتَرَاجَعَاۤ اِنْ ظَنَّاۤ اَنْ یُّقِیْمَا حُدُوْدَ اللّٰهِ ؕ— وَتِلْكَ حُدُوْدُ اللّٰهِ یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَّعْلَمُوْنَ ۟
و اگر شوهر زن، او را برای بار سوم طلاق داد، بر شوهر حلال نیست که به نکاح جدید، او را به ازدواج خویش درآورد مگر اینکه مردی غیر از شوهر به صورت ازدواج صحیح و از روی رغبت، نه به قصد تحلیل با او ازدواج و در این نکاح با او آمیزش کند؛ پس اگر شوهر دوم او را طلاق داد یا در عقد او فوت کرد، گناهی بر زن و شوهر اوّلش نیست که به عقد و مهر جدید به یکدیگر بازگردند، اگر ظن غالب دارند بر اینکه احکام شرعی را که به آن ملزم هستند به پا می‌دارند، و الله این احکام شرعی را برای مردمی که احکام و حدودش را می‌دانند بیان می‌کند؛ چون آنها هستند که از آن بهره می‌برند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• بيَّن الله تعالى أحكام النكاح والطلاق بيانًا شاملًا حتى يعرف الناس حدود الحلال والحرام فلا يتجاوزونها.
الله متعال، احکام نکاح و طلاق را به‌صورت کامل بیان فرمود تا مردم حدود حلال و حرام را بشناسند و از آن تجاوز نکنند.
• عظَّم الله شأن النكاح وحرم التلاعب فيه بالألفاظ فجعلها ملزمة، وألغى التلاعب بكثرة الطلاق والرجعة فجعل لها حدًّا بطلقتين رجعيتين ثم تحرم عليه إلا أن تنكح زوجا غيره ثم يطلقها، أو يموت عنها.
الله متعال، ازدواج را بزرگ داشته و به بازی گرفتن آن را با کلمات تحریم کرده است، بنابراین طلاق با این کلمات واقع می شود. همچنین برای ممانعت از به بازی گرفتن آن به وسیله ی طلاق و رجوع بیش از حد، با دو طلاق رجعی، حدی برای آن قرار داده است. (اگر بعد از دو طلاق و رجوع باز هم او را طلاق داد) از آن به بعد زن بر او حرام خواهد بود، مگر این که با شخصی دیگر ازدواج (واقعى) انجام دهد، سپس او را طلاق دهد یا فوت کند (در این صورت می تواند دوباره با شوهر اولش ازدواج کند).
• المعاشرة الزوجية تكون بالمعروف، فإن تعذر ذلك فلا بأس من الطلاق، ولا حرج على أحد الزوجين أن يطلبه.
معاشرت زناشویی به نیکویی است، پس اگر این امر ممکن نبود ایرادی در طلاق نیست و هر یک از زوجین می توانند درخواست طلاق دهند.

আয়াত: 231

وَاِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَآءَ فَبَلَغْنَ اَجَلَهُنَّ فَاَمْسِكُوْهُنَّ بِمَعْرُوْفٍ اَوْ سَرِّحُوْهُنَّ بِمَعْرُوْفٍ ۪— وَلَا تُمْسِكُوْهُنَّ ضِرَارًا لِّتَعْتَدُوْا ۚ— وَمَنْ یَّفْعَلْ ذٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهٗ ؕ— وَلَا تَتَّخِذُوْۤا اٰیٰتِ اللّٰهِ هُزُوًا ؗ— وَّاذْكُرُوْا نِعْمَتَ اللّٰهِ عَلَیْكُمْ وَمَاۤ اَنْزَلَ عَلَیْكُمْ مِّنَ الْكِتٰبِ وَالْحِكْمَةِ یَعِظُكُمْ بِهٖ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیْمٌ ۟۠
و چون زنان‌تان را طلاق دادید و به پایان عدۀ خویش نزدیک شدند، حق دارید که به آنها رجوع کنید یا به خوبی بدون رجوع، آنها را رها کنید تا عدۀ‌شان سپری شود، و به آنها رجوع نکنید به این هدف که بخواهید به آنها تجاوز کنید و آزار برسانید چنان‌که این کار در جاهلیت انجام می‌شد، و هرکس این کار را به قصد آزار رساندن به آنها انجام دهد، به‌طور قطع با قرار دادن خویش در گناه و مجازات، بر خویشتن ستم کرده است، و آیات الله را با بازی و گستاخی بر آن، به سخره نگیرید، و نعمت‌های الله بر خویشتن را به یاد آورید که بزرگترین این نعمت‌ها، قرآن و سنت است که بر شما نازل فرمود و در آن با تشویق و ترساندن به شما تذکر می‌دهد. با فرمان‌برداری از اوامر الله و اجتناب از نواهی‌اش، خداترس باشید و بدانید که الله به هر چیزی داناست و هیچ‌چیز بر او پنهان نمی‌ماند و شما را در قبال اعمال‌تان جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 232

وَاِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَآءَ فَبَلَغْنَ اَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوْهُنَّ اَنْ یَّنْكِحْنَ اَزْوَاجَهُنَّ اِذَا تَرَاضَوْا بَیْنَهُمْ بِالْمَعْرُوْفِ ؕ— ذٰلِكَ یُوْعَظُ بِهٖ مَنْ كَانَ مِنْكُمْ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاٰخِرِ ؕ— ذٰلِكُمْ اَزْكٰی لَكُمْ وَاَطْهَرُ ؕ— وَاللّٰهُ یَعْلَمُ وَاَنْتُمْ لَا تَعْلَمُوْنَ ۟
و هنگامی‌که زنان‌تان را کمتر از سه مرتبه، طلاق دادید و عدۀ آنها سپری شد، - ای اولیا- در این هنگام آنها را از بازگشت به شوهران‌شان با عقد و نکاح جدید اگر تمایل داشتند و با شوهران‌شان بر این امر سازش کردند، بازندارید، هر یک از شما که به الله و روز آخرت ایمان دارد، به این حکم که دربردارندۀ نهی از بازداشتن زنان است پند داده می‌شود. این امر برای شما خیر بیشتری دارد و برای آبرو و اعمال شما بهتر از ناپاکی‌هاست، و الله حقایق و سرانجامِ کارها را می‌داند اما شما آن را نمی‌دانید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 233

وَالْوَالِدٰتُ یُرْضِعْنَ اَوْلَادَهُنَّ حَوْلَیْنِ كَامِلَیْنِ لِمَنْ اَرَادَ اَنْ یُّتِمَّ الرَّضَاعَةَ ؕ— وَعَلَی الْمَوْلُوْدِ لَهٗ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوْفِ ؕ— لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ اِلَّا وُسْعَهَا ۚ— لَا تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُوْدٌ لَّهٗ بِوَلَدِهٖ ۗ— وَعَلَی الْوَارِثِ مِثْلُ ذٰلِكَ ۚ— فَاِنْ اَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا ؕ— وَاِنْ اَرَدْتُّمْ اَنْ تَسْتَرْضِعُوْۤا اَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْكُمْ اِذَا سَلَّمْتُمْ مَّاۤ اٰتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوْفِ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِیْرٌ ۟
و مادران دو سال کامل فرزندان‌شان را شیر دهند، این تعیین دو سال، برای کسی است که قصد دارد مدت شیرخوارگی را کامل کند، و نفقه و لباس مادران شیردهِ مطلقه بر اساس عرف مردم، به شرط آن‌که مخالف شریعت نباشد بر عهدۀ پدر کودک است، الله هیچ‌کس را بیشتر از وسع و توانش مکلف نمی‌کند، و هیچ‌یک از پدر و مادر این حق را ندارد که فرزند را وسیله‌ای برای آزار رساندن به دیگری قرار دهد، و اگر کودک پدر نداشت و مالی هم نداشت، مانند همان حقوقی که بر عهدۀ پدر است بر عهدۀ وارث طفل است. پس اگر پدر و مادر خواستند قبل از دو سال کودک را از شیر بگیرند گناهی بر آن دو در این امر نیست، به شرط آن‌که پس از مشورت و تراضی دو طرف، مصلحت فرزند هم در آن باشد، و اگر خواستید زنان شیردهی غیر از مادران، برای فرزندان‌تان بجویید، گناهی بر شما نیست اگر مزدی را که با دایه بر آن توافق کرده‌اید بدون کاستی و امروز و فردا کردن به او بپردازید، و با اجرای اوامر و ترک نواهی الله، تقوای او تعالی را پیشه کنید، و بدانید که الله اعمال شما را می‌بیند به گونه‌ای که ذره‌ای از کارهایتان بر او پنهان نمی‌ماند و شما را در قبال اعمالی که انجام داده‌اید جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• نهي الرجال عن ظلم النساء سواء كان بِعَضْلِ مَوْلِيَّتِه عن الزواج، أو إجبارها على ما لا تريد.
نهی مردان از ستم بر زنان، چه این ستم از طریق منع زن از ازدواج باشد یا اجبار او بر آنچه که دوست ندارد.
• حَفِظَ الشرع للأم حق الرضاع، وإن كانت مطلقة من زوجها، وعليه أن ينفق عليها ما دامت ترضع ولده.
شریعت، حق شیردادن را برای مادر محفوظ داشته است، هر چند شوهرش او را طلاق داده باشد، و شوهر باید نفقۀ زن را تا زمانی که فرزندش را شیر می‌دهد بپردازد.
• نهى الله تعالى الزوجين عن اتخاذ الأولاد وسيلة يقصد بها أحدهما الإضرار بالآخر.
الله متعال زوجین را از این امر نهی فرمود که هر یک از آنها فرزندان را وسیله‌ای برای آزار رساندن به دیگری قرار دهد.
• الحث على أن تكون كل الشؤون المتعلقة بالحياة الزوجية مبنية على التشاور والتراضي بين الزوجين.
تشویق بر اینکه تمام امور مربوط به زندگی زناشویی بر اساس مشورت و توافق زوجین باشد.

আয়াত: 234

وَالَّذِیْنَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَیَذَرُوْنَ اَزْوَاجًا یَّتَرَبَّصْنَ بِاَنْفُسِهِنَّ اَرْبَعَةَ اَشْهُرٍ وَّعَشْرًا ۚ— فَاِذَا بَلَغْنَ اَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْكُمْ فِیْمَا فَعَلْنَ فِیْۤ اَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوْفِ ؕ— وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ خَبِیْرٌ ۟
و کسانی‌که می‌میرند و پس از خویش همسرانی غیر باردار به جای می‌گذارند، بر این زنان واجب است که مدت چهار ماه و ده روز به انتظار بنشینند و در این مدت از خروج از خانۀ شوهر و آرایش و ازدواج خودداری کنند، و هرگاه این مدت سپری شد، - ای اولیا- گناهی بر شما نیست که آنچه را در این مدت بر آنها ممنوع بود، به‌صورت معروف شرعی و عرفی در مورد خویشتن انجام دهند، و الله نسبت به اعمال شما داناست و ذره‌ای از ظاهر و باطن شما بر او پنهان نمی‌ماند و شما را در قبال آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 235

وَلَا جُنَاحَ عَلَیْكُمْ فِیْمَا عَرَّضْتُمْ بِهٖ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَآءِ اَوْ اَكْنَنْتُمْ فِیْۤ اَنْفُسِكُمْ ؕ— عَلِمَ اللّٰهُ اَنَّكُمْ سَتَذْكُرُوْنَهُنَّ وَلٰكِنْ لَّا تُوَاعِدُوْهُنَّ سِرًّا اِلَّاۤ اَنْ تَقُوْلُوْا قَوْلًا مَّعْرُوْفًا ؕ۬— وَلَا تَعْزِمُوْا عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتّٰی یَبْلُغَ الْكِتٰبُ اَجَلَهٗ ؕ— وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ یَعْلَمُ مَا فِیْۤ اَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوْهُ ۚ— وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ حَلِیْمٌ ۟۠
و گناهی بر شما نیست که به‌صورت کنایه و سربسته و بدون تصریح در خواستگاری زنی که در عدۀ وفات یا طلاق بائن قرار دارد ابراز تمایل کنید؛ مثل اینکه گفته شود: هرگاه عدۀ تو به پایان رسید به من خبر بده، و گناهی بر شما نیست که تمایل به نکاح زن معتده پس از سپری‌شدن عده‌اش را در دل پنهان دارید، الله می‌دانست که شما به خاطر تمایل زیاد به آنها، به یادشان خواهید افتاد، پس به شما اجازۀ کنایه و نه تصریح داد، و مبادا درحالی‌که آنها در زمان عده هستند، به صورت پنهانی با آنها وعدۀ نکاح ببندید، مگر طبق سخن نیکو که همان کنایه است، و در زمان عده عقد نکاح نبندید، و بدانید که الله از آنچه که برای‌تان اجازه داد و بر شما حرام کرد و در دل‌های‌تان پنهان می‌دارید آگاه است، پس بپرهیزید و با اوامر او مخالفت نکنید، و بدانید که الله بندگان توبه‌کار خویش را می‌بخشد و بردبار است و مجازات را به تعجیل نمی‌اندازد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 236

لَا جُنَاحَ عَلَیْكُمْ اِنْ طَلَّقْتُمُ النِّسَآءَ مَا لَمْ تَمَسُّوْهُنَّ اَوْ تَفْرِضُوْا لَهُنَّ فَرِیْضَةً ۖۚ— وَّمَتِّعُوْهُنَّ ۚ— عَلَی الْمُوْسِعِ قَدَرُهٗ وَعَلَی الْمُقْتِرِ قَدَرُهٗ ۚ— مَتَاعًا بِالْمَعْرُوْفِ ۚ— حَقًّا عَلَی الْمُحْسِنِیْنَ ۟
و گناهی بر شما نیست اگر زنان‌تان را که با آنها عقد نکاح بسته‌اید پیش از آن‌که با آنها نزدیکی کنید و پیش از آن‌که مهر مشخصی برای‌شان قرار دهید طلاق دهید، پس اگر آنها را در این حالت طلاق دادید، مهریه‌ای برای آنها بر عهدۀ شما نیست و فقط بر شما واجب است که بر اساس توانایی، چه شخص گشاده‌دست و دارای ثروت زیاد باشد یا تنگدست و دارای ثروت اندک، با پرداخت چیزی آنها را بهره‌مند گردانید و دل‌شکستگی آنها را جبران کنید، این پرداخت، حق ثابتی بر نیکوکاران در افعال و رفتارشان است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 237

وَاِنْ طَلَّقْتُمُوْهُنَّ مِنْ قَبْلِ اَنْ تَمَسُّوْهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیْضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ اِلَّاۤ اَنْ یَّعْفُوْنَ اَوْ یَعْفُوَا الَّذِیْ بِیَدِهٖ عُقْدَةُ النِّكَاحِ ؕ— وَاَنْ تَعْفُوْۤا اَقْرَبُ لِلتَّقْوٰی ؕ— وَلَا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَكُمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِیْرٌ ۟
و اگر زنان‌تان را که قبل از نزدیکی با آنها عقد نکاح بسته‌اید و مهر مشخصی برای‌شان مقرر کرده‌اید، طلاق دادید بر شما واجب است که نصف مهرالمسمی را به آنها بپردازید، مگر اینکه بخشی از آن را بر شما ببخشند- اگر رشید بودند- یا شوهران مهریۀ کامل را به آنها ببخشند، و اگر در حقوق میان یکدیگر آسان بگیرید، به خشیت الله و فرمان‌برداری از او تعالی نزدیک‌تر است، و – ای مردم- برتری برخی از شما بر برخی دیگر، و آسانگیری در حقوق را رها نکنید؛ زیرا الله اعمال شما را می‌بیند، پس در انجام کار نیک بکوشید تا به ثواب الله دست یابید.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• مشروعية العِدة على من توفي عنها زوجها بأن تمتنع عن الزينة والزواج مدة أربعة أشهر وعشرة أيام.
مشروعیت عده برای زنی که شوهرش در عقد او وفات یافته است به این نحو که در مدت چهار ماه و ده روز از آرایش و ازدواج خودداری کند.
• معرفة المؤمن باطلاع الله عليه تَحْمِلُه على الحذر منه تعالى والوقوف عند حدوده.
اگر مؤمن بداند که الله متعال از اعمالش آگاه است، از او پروا داشته و حدود الهی را زیر پا نمی گذارد.
• الحث على المعاملة بالمعروف بين الأزواج والأقارب، وأن يكون العفو والمسامحة أساس تعاملهم فيما بينهم.
تشویق بر رفتار نیکو میان زنان و شوهران، و خویشاوندان، و اینکه عفو و آسانگیری، اساس رفتار آنها با یکدیگر باشد.

আয়াত: 238

حٰفِظُوْا عَلَی الصَّلَوٰتِ وَالصَّلٰوةِ الْوُسْطٰی ۗ— وَقُوْمُوْا لِلّٰهِ قٰنِتِیْنَ ۟
با ادای نمازها به‌صورت کامل آن‌گونه که الله فرمان داده است، بر آنها مراقبت کنید و بر نماز میانه بین نمازها که نماز عصر است مراقبت ورزید، و با فروتنی و فرمان‌برداری در نماز برای الله به پا خیزید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 239

فَاِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالًا اَوْ رُكْبَانًا ۚ— فَاِذَاۤ اَمِنْتُمْ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ كَمَا عَلَّمَكُمْ مَّا لَمْ تَكُوْنُوْا تَعْلَمُوْنَ ۟
اگر از دشمن یا غیر آن ترسیدید و نتوانستید نماز را به صورت کامل ادا کنید، پیاده یا سوار بر شتر و اسب و امثال آن، و یا به هر نحو دیگری که می توانید، نماز را ادا کنید. هرگاه ترس از شما بر طرف شد، الله متعال را با جمیع انواع ذکر یاد کرده و نماز را به صورت تمام و کمال بجا آورید و او را یاد کنید که نور و هدایتی را که نمی دانستید به شما آموخت.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 240

وَالَّذِیْنَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَیَذَرُوْنَ اَزْوَاجًا ۖۚ— وَّصِیَّةً لِّاَزْوَاجِهِمْ مَّتَاعًا اِلَی الْحَوْلِ غَیْرَ اِخْرَاجٍ ۚ— فَاِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْكُمْ فِیْ مَا فَعَلْنَ فِیْۤ اَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَّعْرُوْفٍ ؕ— وَاللّٰهُ عَزِیْزٌ حَكِیْمٌ ۟
و کسانی از شما که می‌میرند و پس از خود همسرانی به جای می‌گذارند باید به نفع همسران خود وصیت کنند که یک سال کامل آنها را با سکونت و نفقه بهره‌مند سازند و وارثان شما آنها را بیرون نرانند، تا تسکین دلی باشد برای مصیبت آنها و وفاداری به میت، امّا اگر آنها خودشان قبل از پایان سال خارج شدند، گناهی بر شما نیست و گناهی بر آنها نیست که خود را آرایش و خوشبو کنند، و ذات الله قدرتمندی است که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود و در تدبیر و شرع و تقدیرش بسیار داناست. جمهور مفسران برآنند که حکم این آیه با آیۀ 234 سوره بقره نسخ شده است که می‌فرماید: ﴿وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا﴾ [البقرة: 234]؛ «و کسانی از شما که می‌میرند و همسرانی باقی می‌گذارند؛ باید چهار ماه و ده روز انتظار بکشند (و عده نگه دارند)».
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 241

وَلِلْمُطَلَّقٰتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوْفِ ؕ— حَقًّا عَلَی الْمُتَّقِیْنَ ۟
برای زنان طلاق‌داده شده، مقداری از لباس یا مال یا مانند آن است که از آن بهره‌مند شوند، تا تسکین و آرامشی باشد بر دل‌های‌شان که به‌سبب طلاق شکسته است، به روش معروف و مراعات حال شوهر از کمی یا زیادی. این حکم، حق ثابتی است بر کسانی‌که با اجرای اوامر و ترک نواهی الله، از او تعالی می‌ترسند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 242

كَذٰلِكَ یُبَیِّنُ اللّٰهُ لَكُمْ اٰیٰتِهٖ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ ۟۠
- ای مؤمنان- همانند بیان پیشین، الله آیاتش را که مشتمل بر حدود و احکامش است برای‌تان بیان می‌کند؛ باشد که در آنها بیندیشید و به آنها عمل کنید تا به خیر دنیا و آخرت دست یابید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 243

اَلَمْ تَرَ اِلَی الَّذِیْنَ خَرَجُوْا مِنْ دِیَارِهِمْ وَهُمْ اُلُوْفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ ۪— فَقَالَ لَهُمُ اللّٰهُ مُوْتُوْا ۫— ثُمَّ اَحْیَاهُمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ لَذُوْ فَضْلٍ عَلَی النَّاسِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا یَشْكُرُوْنَ ۟
- ای پیامبر- آیا خبر جماعت زیادی که از خانه هایشان خارج شدند به تو نرسیده است؛ آن ها گروهی از بنی اسرائیل بودند و از ترس مرگ به سبب بیماری و یا با غیر آن از خانه های خود خارج شدند، پس الله متعال به آن ها فرمود: بمیرید؛ پس مردند، سپس آن ها را زنده کرد تا برایشان روشن گرداند که تمامی امور در دست اوست -سبحانه وتعالی- و آن ها مالک سود و زیانی برای خویش نیستند. همانا الله متعال نسبت به مردم بسیار بخشنده و دارای فضل است، اما بیشتر مردم شکر نعمت های الهی را به جای نمی آورند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 244

وَقَاتِلُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ سَمِیْعٌ عَلِیْمٌ ۟
- ای مؤمنان- برای یاری دین الله و بالابردن سخن او، با دشمنان الله بجنگید، و بدانید که الله سخنان شما را می‌شنود و از نیّات و افعال شما آگاه است و شما را در قبال آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 245

مَنْ ذَا الَّذِیْ یُقْرِضُ اللّٰهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضٰعِفَهٗ لَهٗۤ اَضْعَافًا كَثِیْرَةً ؕ— وَاللّٰهُ یَقْبِضُ وَیَبْصُۜطُ ۪— وَاِلَیْهِ تُرْجَعُوْنَ ۟
کیست که همانند وام‌دهنده‌ای نیکو عمل کند، یعنی با نیت نیک و دلی خشنود، مالش را در راه الله هزینه کند تا چند برابر به او بازگرداند، و الله براساس حکمت و عدالت خویش، در روزی و سلامتی و غیر آن، محدودیت و گشایش می‌آورد، و در آخرت فقط به‌سوی او بازگردانده می‌شوید تا شما را بر اساس اعمال‌تان جزا دهد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• الحث على المحافظة على الصلاة وأدائها تامة الأركان والشروط، فإن شق عليه صلَّى على ما تيسر له من الحال.
تشویق بر مراقبت بر نماز و ادای آن با تمام ارکان و شروط، و اگر این امر بر انسان دشوار بود به هر حالتی که برایش میسر است نماز بگزارد.
• رحمة الله تعالى بعباده ظاهرة، فقد بين لهم آياته أتم بيان للإفادة منها.
رحمت الله متعال نسبت به بندگانش آشکار است، زیرا آیاتش را به کامل‌ترین نحو بیان فرموده تا از آن آگاه شوند.
• أن الله تعالى قد يبتلي بعض عباده فيضيِّق عليهم الرزق، ويبتلي آخرين بسعة الرزق، وله في ذلك الحكمة البالغة.
الله متعال برخی از بندگانش را با تنگدستی در روزی و دیگران را با گشایش در روزی می‌آزماید، و در این امر، حکمت فراگیری دارد.

আয়াত: 246

اَلَمْ تَرَ اِلَی الْمَلَاِ مِنْ بَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ مِنْ بَعْدِ مُوْسٰی ۘ— اِذْ قَالُوْا لِنَبِیٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ ؕ— قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ اِنْ كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِتَالُ اَلَّا تُقَاتِلُوْا ؕ— قَالُوْا وَمَا لَنَاۤ اَلَّا نُقَاتِلَ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ وَقَدْ اُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَاَبْنَآىِٕنَا ؕ— فَلَمَّا كُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا اِلَّا قَلِیْلًا مِّنْهُمْ ؕ— وَاللّٰهُ عَلِیْمٌۢ بِالظّٰلِمِیْنَ ۟
-ای پیامبر- آیا از حال اعيان بنی اسرائیل پس از عهد موسی -علیه السلام- آگاه نشده ای؛ آنگاه که به پیامبری از خودشان گفتند: پادشاهی برای ما برگزين تا همراش در راه الله بجنگیم. پیامبرشان خطاب به آن ها گفت: شاید اگر الله متعال جهاد را بر شما واجب کند، در راه الله جهاد نکنید! با انکار گمان پیامبرشان نسبت به آن ها گفتند: چه مانعی ما را از پیکار در راه الله باز می دارد در حالی که اقتضاى اين كار در ما وجود دارد؟ زيرا دشمنانمان ما را از سرزمین هایمان بیرون رانده و فرزندانمان را به اسارت برده اند، پس برای بازگشت به سرزمین های خویش و آزادی اسیرانمان باید بجنگیم. اما وقتی که الله جهاد را بر آن ها واجب کرد؛ روی گرداندند و جز اندکی از آن ها به وعده ی خویش وفا نکردند. الله متعال از ستمکارانی که به فرمانش پشت کرده و پیمانش را نقض می کنند؛ آگاه است و به این خاطر آن ها را مجازات خواهد کرد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 247

وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ اِنَّ اللّٰهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوْتَ مَلِكًا ؕ— قَالُوْۤا اَنّٰی یَكُوْنُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَیْنَا وَنَحْنُ اَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ یُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ ؕ— قَالَ اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفٰىهُ عَلَیْكُمْ وَزَادَهٗ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ؕ— وَاللّٰهُ یُؤْتِیْ مُلْكَهٗ مَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَلِیْمٌ ۟
پیامبرشان به آنها گفت: همانا الله طالوت را به عنوان پادشاه شما گماشته است تا زیر پرچم او پیکار کنید، اشراف آنها با انکار و اعتراض بر این انتخاب گفتند: چگونه او می‌تواند پادشاه ما باشد درحالی‌که ما برای پادشاهی از او سزاوارتر هستیم؛ زیرا او از فرزندان پادشاهان نبوده است و ثروت زیادی به او داده نشده تا برای پادشاهی از آن استفاده کند؟! پیامبرشان خطاب به آنها گفت: همانا الله او را بر شما برتری داده است و علم زیاد و نیروی بدنی بیشتری نسبت به شما به او بخشیده است، و الله براساس حکمت و رحمت خویش، پادشاهی خودش را به هرکس بخواهد می‌دهد و الله دارای فضل و بخشش گسترده است که آن را به هر کس بخواهد می‌دهد و می‌داند کدام‌یک از مخلوقاتش شایستگی آن را دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 248

وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ اِنَّ اٰیَةَ مُلْكِهٖۤ اَنْ یَّاْتِیَكُمُ التَّابُوْتُ فِیْهِ سَكِیْنَةٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ وَبَقِیَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ اٰلُ مُوْسٰی وَاٰلُ هٰرُوْنَ تَحْمِلُهُ الْمَلٰٓىِٕكَةُ ؕ— اِنَّ فِیْ ذٰلِكَ لَاٰیَةً لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِیْنَ ۟۠
پیامبرشان خطاب به آنها گفت: به راستی که نشانۀ راستیِ پادشاهی او بر شما این است که الله تابوت- صندوقی که مورد احترام بنی‌اسرائیل بود و از آنها گرفته شده بود- را که در آن آرامش خاطری است در اختیار او می‌گذارد، و بقایای آنچه خاندان موسی علیه السلام و هارون علیه السلام به جا گذاشته بودند، مانند عصا و برخی از الواح در آن قرار دارد، به شما بازمی‌گرداند، همانا در این رخداد، نشانۀ آشکاری برای شماست اگر مؤمن واقعی هستید.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• التنبيه إلى أهم صفات القائد التي تؤهله لقيادة الناس؛ وهي العلم بما يكون قائدًا فيه، والقوة عليه.
آگاه‌ساختن از مهم‌ترین صفات کسی است که به رهبری مردم گماشته می‌شود؛ یعنی علم و قدرت بر آنچه تحت رهبری اوست.
• إرشاد من يتولى قيادة الناس إلى ألا يغتر بأقوالهم حتى يبلوهم، ويختبر أفعالهم بعد أقوالهم.
راهنمایی کسی‌که عهده‌دار رهبری مردم می‌شود به اینکه فریب سخنان‌شان را نخورد مگر زمانی‌که آنها را بیازماید و پس از اقوال‌شان، رفتارشان را مورد بررسی قرار دهد.
• أن الاعتبارات التي قد تشتهر بين الناس في وزن الآخرين والحكم عليهم قد لا تكون هي الموازين الصحيحة عند الله تعالى، بل هو سبحانه يصطفي من يشاء من خلقه بحكمته وعلمه.
معیارهایی که گاهی در مورد ارزش دیگران و قضاوت در مورد آنها میان مردم مشهور می‌شود، گاهی معیارهای صحیح نزد الله متعال نیستند، بلکه او سبحانه از روی حکمت و علم خویش هر یک از مخلوقاتش را که بخواهد برمی‌گزیند.

আয়াত: 249

فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوْتُ بِالْجُنُوْدِ ۙ— قَالَ اِنَّ اللّٰهَ مُبْتَلِیْكُمْ بِنَهَرٍ ۚ— فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنِّیْ ۚ— وَمَنْ لَّمْ یَطْعَمْهُ فَاِنَّهٗ مِنِّیْۤ اِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهٖ ۚ— فَشَرِبُوْا مِنْهُ اِلَّا قَلِیْلًا مِّنْهُمْ ؕ— فَلَمَّا جَاوَزَهٗ هُوَ وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا مَعَهٗ ۙ— قَالُوْا لَا طَاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجَالُوْتَ وَجُنُوْدِهٖ ؕ— قَالَ الَّذِیْنَ یَظُنُّوْنَ اَنَّهُمْ مُّلٰقُوا اللّٰهِ ۙ— كَمْ مِّنْ فِئَةٍ قَلِیْلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیْرَةً بِاِذْنِ اللّٰهِ ؕ— وَاللّٰهُ مَعَ الصّٰبِرِیْنَ ۟
وقتی طالوت همراه لشکریان از شهر خارج شد به آنها گفت: همانا الله شما را با رودخانه‌ای می‌آزماید، پس هرکس از آن بنوشد پیرو من نیست و مرا در پیکار همراهی نخواهد کرد، و هرکس از آن ننوشد پیرو من است و مرا در پیکار همراهی می‌کند، مگر کسی‌که ناچار شود و به اندازۀ کف دستش از آن بنوشد که ایرادی بر او نیست، اما لشکریان از آن رودخانه نوشیدند جز اندکی از آنها که با وجود عطش شدید شکیبایی کردند و از آن ننوشیدند، هنگامی‌که طالوت و مؤمنان همراهش از رودخانه گذشتند، برخی از لشکریانش گفتند: امروزه توان پیکار با جالوت و لشکریانش را نداریم و در این هنگام، کسانی‌که به ملاقات پروردگار خویش در روز قیامت یقین داشتند گفتند: چه بسیار گروه‌های مؤمن اندکی از نظر تعداد افراد که به اذن و یاری الله که بر گروه‌های کافر بسیاری از نظر تعداد پیروز شدند، پس معیار پیروزی، ایمان است نه کثرت افراد، و الله همراه بندگان شکیبای خویش است، آنها را نیرومند می‌سازد و پیروز می‌گرداند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 250

وَلَمَّا بَرَزُوْا لِجَالُوْتَ وَجُنُوْدِهٖ قَالُوْا رَبَّنَاۤ اَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَّثَبِّتْ اَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْكٰفِرِیْنَ ۟ؕ
و هنگامی‌که با جالوت و لشکریانش روبرو شدند، روی به‌سوی الله آورده و این‌گونه دعا کردند: پروردگارا صبر زیادی بر دل‌های ما فرو ریز و گام‌هایمان را استوار ساز تا فرار نکنیم و در برابر دشمن‌مان درهم نشکنیم، و با قدرت و تأیید خویش ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 251

فَهَزَمُوْهُمْ بِاِذْنِ اللّٰهِ ۙ۫— وَقَتَلَ دَاوٗدُ جَالُوْتَ وَاٰتٰىهُ اللّٰهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهٗ مِمَّا یَشَآءُ ؕ— وَلَوْلَا دَفْعُ اللّٰهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْاَرْضُ وَلٰكِنَّ اللّٰهَ ذُوْ فَضْلٍ عَلَی الْعٰلَمِیْنَ ۟
آن‌گاه به اذن الله آنها را شکست دادند و داود، رهبرشان جالوت را کشت و الله پادشاهی و نبوت را به او عطا کرد، و علوم گوناگون را که می‌خواست به او آموخت، پس اسباب رستگاری دنیا و آخرت را با هم به او داد. و اگر از سنت الله نباشد که به دست برخی از مردم فساد برخی دیگر را برطرف سازد، به‌طور قطع زمین با تسلط مفسدان در آن فاسد خواهد شد، اما الله بر تمام مخلوقات برتری دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 252

تِلْكَ اٰیٰتُ اللّٰهِ نَتْلُوْهَا عَلَیْكَ بِالْحَقِّ ؕ— وَاِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِیْنَ ۟
- ای پیامبر- این آیات آشکار و روشن را که اخباری راست و احکامی عادلانه دارند را بر تو می‌خوانیم و همانا تو از فرستادگان پروردگار جهانیان هستی.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من حكمة القائد أن يُعرِّض جيشه لأنواع الاختبارات التي يتميز بها جنوده ويعرف الثابت من غيره.
رهبر فرزانه و خردمند، سربازانش را با انواع آزمایش‌هایی که لشکریانش با آن شناخته می‌شوند و ثابت‌قدمان از دیگران متمایز می‌گردند محک می زند.
• العبرة في النصر ليست بمجرد كثرة العدد والعدة فقط، وإنما معونة الله وتوفيقه أعظم الأسباب للنصر والظَّفَر.
معیار پیروزی، فقط افراد و تجهیزات زیاد نیست، بلکه یاری و توفیق الله، سبب اصلی پیروزی و فتح است.
• لا يثبت عند الفتن والشدائد إلا من عَمَرَ اليقينُ بالله قلوبَهم، فمثل أولئك يصبرون عند كل محنة، ويثبتون عند كل بلاء.
هنگام وقوع فتنه‌ها و سختی‌ها فقط کسانی استوار می‌مانند که دل‌های‌شان با یقین به الله آباد است، و چنین افرادی در هر مصیبت و بلایی شکیبایی می‌کنند و ثابت‌قدم می‌مانند.
• الضراعة إلى الله تعالى بقلب صادق متعلق به من أعظم أسباب إجابة الدعاء، ولا سيما في مواطن القتال.
اظهار ناتوانی در برابر الله متعال با دلی صادق و وابسته به او تعالی، به‌خصوص در میادین کارزار، از بزرگترین اسباب اجابت دعا است.
• من سُنَّة الله تعالى وحكمته أن يدفع شر بعض الخلق وفسادهم في الأرض ببعضهم.
یکی از سنت‌ها و حکمت‌های الله این است که شر و فساد برخی از مردم در روی زمین را به دست برخی دیگر برطرف می‌سازد.

আয়াত: 253

تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلٰی بَعْضٍ ۘ— مِنْهُمْ مَّنْ كَلَّمَ اللّٰهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجٰتٍ ؕ— وَاٰتَیْنَا عِیْسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنٰتِ وَاَیَّدْنٰهُ بِرُوْحِ الْقُدُسِ ؕ— وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِیْنَ مِنْ بَعْدِهِمْ مِّنْ بَعْدِ مَا جَآءَتْهُمُ الْبَیِّنٰتُ وَلٰكِنِ اخْتَلَفُوْا فَمِنْهُمْ مَّنْ اٰمَنَ وَمِنْهُمْ مَّنْ كَفَرَ ؕ— وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ مَا اقْتَتَلُوْا ۫— وَلٰكِنَّ اللّٰهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیْدُ ۟۠
رسولانی را که برایت نام بردیم، برخی از آنها را بر برخی دیگر از نظر وحی و پیروان و درجات برتری دادیم، از میان آنها کسی بود که الله با او سخن گفت مانند موسی علیه السلام ؛ و از آنها کسی بود که الله او را به درجات والایی رساند مانند محمد صلی الله علیه وسلم ؛ که او را برای تمام مردم فرستاد و نبوت را با او به پایان رسانید و امتش را بر سایر امت‌ها برتری بخشید، و به عیسی علیه السلام پسر مریم معجزات واضحی دادیم که بر نبوت او دلالت داشتند؛ مانند زنده‌کردن مردگان و شفای کورِ مادرزاد و بیمار مبتلا به پیسی، و او را برای انجام امر الله متعال با جبرئیل علیه السلام تقویت کردیم. و اگر الله می‌خواست کسانی‌که پس از رسولان آمدند پس از اینکه معجزات واضح نزدشان آمد، یکدیگر را نمی‌کشتند، اما اختلاف کردند و به گروه‌های مختلفی تقسیم شدند؛ برخی از آنها به الله ایمان آوردند و برخی از آنها به الله کفر ورزیدند، و اگر الله می‌خواست که یکدیگر را نکشند یکدیگر را نمی‌کشتند، اما الله آنچه را بخواهد انجام می‌دهد، پس از روی رحمت و فضل خویش هرکس را بخواهد به‌سوی ایمان هدایت می‌کند و از روی عدالت و حکمت خویش هرکس را که بخواهد گمراه می‌سازد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 254

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اَنْفِقُوْا مِمَّا رَزَقْنٰكُمْ مِّنْ قَبْلِ اَنْ یَّاْتِیَ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیْهِ وَلَا خُلَّةٌ وَّلَا شَفَاعَةٌ ؕ— وَالْكٰفِرُوْنَ هُمُ الظّٰلِمُوْنَ ۟
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، از اموال گوناگون حلالی که به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید، قبل از اینکه روز آخرت فرا رسد که نه داد و ستدی در آن است تا انسان آنچه را به او سود می‌رساند کسب کند و نه دوستی‌ای است که در هنگام سختی به او فایده برساند و نه میانجیگری‌ای پذیرفته می‌شود که آسیبی را برطرف یا سودی را جلب کند مگر بعد از اینکه الله برای هرکس که بخواهد و راضی شود اذن دهد، و کافران به‌سبب کفر به الله متعال، ستمکاران واقعی هستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 255

اَللّٰهُ لَاۤ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ۚ— اَلْحَیُّ الْقَیُّوْمُ ۚ۬— لَا تَاْخُذُهٗ سِنَةٌ وَّلَا نَوْمٌ ؕ— لَهٗ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ ؕ— مَنْ ذَا الَّذِیْ یَشْفَعُ عِنْدَهٗۤ اِلَّا بِاِذْنِهٖ ؕ— یَعْلَمُ مَا بَیْنَ اَیْدِیْهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۚ— وَلَا یُحِیْطُوْنَ بِشَیْءٍ مِّنْ عِلْمِهٖۤ اِلَّا بِمَا شَآءَ ۚ— وَسِعَ كُرْسِیُّهُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ ۚ— وَلَا یَـُٔوْدُهٗ حِفْظُهُمَا ۚ— وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیْمُ ۟
الله همان یگانه معبود برحقی است که شریکی در عبادت ندارد، زنده‌ای است که حیاتی کامل و بدون مرگ و نقصی دارد، قائم به ذاتی است که به ذات خویش پابرجاست، پس از تمام مخلوقاتش بی‌نیاز است، و قوام تمام مخلوقات به او وابسته است، به‌گونه‌ای که در هیچ‌یک از احوال‌شان از او بی‌نیاز نیستند، به دلیل کمال حیاتش و قائم به ذات بودنش، هیچ‌گونه خواب سبک و سنگینی او را فرا نمی‌گیرد، پادشاهی هرچه در آسمان‌ها و زمین است برای اوست، هیچ کسی اختیار ندارد نزد او برای کسی شفاعت بکند مگر پس از اذن و رضایت او؛ تمام کارهای مخلوقاتش را که واقع شده است و در آینده واقع خواهد شد می‌داند، و به ذره‌ای از علم او تعالی احاطه پیدا نمی‌کنند مگر به آنچه بخواهد آنها را از آن آگاه کند، کرسی او تمام آسمان‌ها و زمین را با وجود گستردگی و بزرگی‌اش فرا گرفته است، و حفظ آسمان‌ها و زمین بر او سنگین یا دشوار نیست، و در ذات و بزرگی و غلبۀ خویش برتر است و در پادشاهی و قدرت خویش بزرگ است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 256

لَاۤ اِكْرَاهَ فِی الدِّیْنِ ۚ— قَدْ تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ ۚ— فَمَنْ یَّكْفُرْ بِالطَّاغُوْتِ وَیُؤْمِنْ بِاللّٰهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقٰی ۗ— لَا انْفِصَامَ لَهَا ؕ— وَاللّٰهُ سَمِیْعٌ عَلِیْمٌ ۟
اجباری برای هیچ‌کس برای ورود در دین اسلام نیست؛ زیرا اسلام، دین بر حق و آشکاری است که نیازی ندارد کسی بر آن مجبور گردد، هدایت از گمراهی آشکار شده است، پس هرکس به هر‌چه به جای الله عبادت می‌شود کفر ورزد و از آن بیزاری جوید، و فقط به الله ایمان آورد، به مستحکم‌ترین سبب دینی که برای نجات در روز قیامت هرگز گسسته نمی‌شود چنگ زده است، و الله سخنان بندگانش را می‌شنود، از اعمال‌شان آگاه است و آنها را در قبال آن جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• أن الله تعالى قد فاضل بين رسله وأنبيائه، بعلمه وحكمته سبحانه.
الله براساس علم و حکمت خویش میان رسولان و پیامبرانش علیهم السلام برتری قرار داده است.
• إثبات صفة الكلام لله تعالى على ما يليق بجلاله، وأنه قد كلم بعض رسله كموسى ومحمد عليهما الصلاة والسلام.
اثبات صفت کلام الله متعال بر اساس آنچه سزاوار شکوه اوست، و اینکه او با برخی از رسولانش مانند موسی علیه السلام و محمد صلی الله علیه وسلم سخن گفته است.
• الإيمان والهدى والكفر والضلال كلها بمشيئة الله وتقديره، فله الحكمة البالغة، ولو شاء لهدى الخلق جميعًا.
ایمان و هدایت و کفر و گمراهی، تمام اینها به اراده و تقدیر الله است؛ زیرا حکمت فراگیر از آنِ اوست و اگر بخواهد تمام مخلوقات را هدایت می‌کند.
• آية الكرسي هي أعظم آية في كتاب الله، لما تضمنته من ربوبية الله وألوهيته وبيان أوصافه .
آیة الکرسی، بزرگترین آیه در کتاب الله است، چون شامل ربوبیت و الوهیت و اوصاف الله متعال است.
• اتباع الإسلام والدخول فيه يجب أن يكون عن رضًا وقَبول، فلا إكراه في دين الله تعالى.
پیروی از اسلام و ورود به آن، باید با رضایت و پذیرش قلبی باشد، زیرا هیچ اجباری در دین الله متعال نیست.
• الاستمساك بكتاب الله وسُنَّة رسوله أعظم وسيلة للسعادة في الدنيا، والفوز في الآخرة.
چنگ‌زدن به کتاب الله و سنت رسولش، بزرگترین وسیله برای سعادت در دنیا و رستگاری در آخرت است.

আয়াত: 257

اَللّٰهُ وَلِیُّ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا یُخْرِجُهُمْ مِّنَ الظُّلُمٰتِ اِلَی النُّوْرِ ؕ۬— وَالَّذِیْنَ كَفَرُوْۤا اَوْلِیٰٓـُٔهُمُ الطَّاغُوْتُ یُخْرِجُوْنَهُمْ مِّنَ النُّوْرِ اِلَی الظُّلُمٰتِ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟۠
الله حامیِ کسانی است که به او ایمان آورده‌اند یعنی آنها را موفق و پیروز می‌گرداند و از تاریکی‌های کفر و نادانی به‌سوی نور ایمان و علم بیرون می‌آورد، و کسانی‌که کفر ورزیدند، حامی‌شان همانندها(یی که برای الله قرار دادند) و بت‌هاست، همان‌ها که کفر را بر آنها آراستند و از نور ایمان و علم، به‌سوی تاریکی‌های کفر و نادانی بیرون آوردند، آنها ساکنان آتش هستند که برای همیشه در آن می‌مانند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 258

اَلَمْ تَرَ اِلَی الَّذِیْ حَآجَّ اِبْرٰهٖمَ فِیْ رَبِّهٖۤ اَنْ اٰتٰىهُ اللّٰهُ الْمُلْكَ ۘ— اِذْ قَالَ اِبْرٰهٖمُ رَبِّیَ الَّذِیْ یُحْیٖ وَیُمِیْتُ ۙ— قَالَ اَنَا اُحْیٖ وَاُمِیْتُ ؕ— قَالَ اِبْرٰهٖمُ فَاِنَّ اللّٰهَ یَاْتِیْ بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَاْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِیْ كَفَرَ ؕ— وَاللّٰهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظّٰلِمِیْنَ ۟ۚ
- ای پیامبر- آیا از چیزی شگفت‌آورتر از گستاخی آن طاغوت که در ربوبیت و توحید الله با ابراهیم علیه السلام مجادله کرد خبر یافته‌ای، این امر به این سبب از او سر زد که الله پادشاهی بر او بخشیده بود و سرکشی کرد، پس ابراهیم علیه السلام صفات پروردگارش را این‌گونه برای او بیان کرد: پروردگار من ذاتی است که مخلوقات را زنده می‌گرداند و می‌میراند. آن طاغوت از روی دشمنی گفت: من نیز زنده می‌گردانم و می‌میرانم چنان‌که هرکس را بخواهم می‌کشم و هرکس را بخواهم می‌بخشم؛ آن‌گاه ابراهیم علیه السلام دلیل بزرگتری برایش آورد و به او گفت: همانا پروردگار من که او را می‌پرستم خورشید را از سمت مشرق بیرون می‌آورد، پس تو آن را از جهت مغرب درآور، آن‌گاه از آن طاغوت کاری برنیامد جز اینکه متحیر شد و بُرید، و در برابر دلیل قوی مغلوب شد، و الله ستمکاران را به دلیل ستم و طغیان‌شان، بر حرکت در راه خویش موفق نمی‌گرداند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 259

اَوْ كَالَّذِیْ مَرَّ عَلٰی قَرْیَةٍ وَّهِیَ خَاوِیَةٌ عَلٰی عُرُوْشِهَا ۚ— قَالَ اَنّٰی یُحْیٖ هٰذِهِ اللّٰهُ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ— فَاَمَاتَهُ اللّٰهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهٗ ؕ— قَالَ كَمْ لَبِثْتَ ؕ— قَالَ لَبِثْتُ یَوْمًا اَوْ بَعْضَ یَوْمٍ ؕ— قَالَ بَلْ لَّبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانْظُرْ اِلٰی طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ یَتَسَنَّهْ ۚ— وَانْظُرْ اِلٰی حِمَارِكَ۫— وَلِنَجْعَلَكَ اٰیَةً لِّلنَّاسِ وَانْظُرْ اِلَی الْعِظَامِ كَیْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوْهَا لَحْمًا ؕ— فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهٗ ۙ— قَالَ اَعْلَمُ اَنَّ اللّٰهَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟
یا آیا خبر نیافتی از آن کسی‌که از شهری که سقف‌هایش ریخته بود و دیوارهایش ویران شده بود و ساکنانش نابود شده بودند و ترسناک و خرابه باقی مانده بود، گذشت. با تعجب گفت: الله چگونه ساکنان این شهر را پس از مرگشان زنده می‌گرداند؟! آن‌گاه الله او را به مدت صد سال میراند، سپس او را زنده گردانید و از او پرسید: چند سال به صورت مرده بودی؟ در پاسخ گفت: به مدت یک روز یا بخشی از یک روز. به او فرمود: بلکه به مدت صد سال کامل به صورت مرده بودی، پس به غذا و نوشیدنی‌ای که همراه تو بود بنگر، که بر حالت اول خویش و بدون تغییر باقی است، در حالی که غذا و نوشیدنی، سریعتر از هرچیز دیگری تغییر می‌کنند، و به درازگوش مرده‌ات بنگر، و تو را برای مردم نشانۀ روشنی برای دلالت بر قدرت الله در برانگیختن آنها قرار می‌دهیم، پس به استخوان‌های درازگوشت که از هم پراکنده و دور شده‌اند بنگر که چگونه آنها را بالا می‌آوریم و به یکدیگر می‌چسبانیم، سپس گوشت بر آن پیوند می‌زنیم، و زندگی را به آن بازمی‌گردانیم، چون این رخداد را دید، حقیقت امر برایش آشکار شد و به قدرت الله پی برد، آن‌گاه برای اعتراف این امر گفت: می‌دانم که الله بر انجام هر امری تواناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من أعظم ما يميز أهل الإيمان أنهم على هدى وبصيرة من الله تعالى في كل شؤونهم الدينية والدنيوية، بخلاف أهل الكفر.
از بزرگترین وجوه تمایز مؤمنان این است که بر خلاف کافران، در تمام امور دینی و دنیوی‌شان بر هدایت و بصیرتی از جانب الله متعال قرار دارند.
• من أعظم أسباب الطغيان الغرور بالقوة والسلطان حتى يعمى المرء عن حقيقة حاله.
از بزرگترین اسباب ستمکاری، مغرورشدن به زور و قدرت است تا آنجا که انسان از حقیقت حالش غافل می‌شود.
• مشروعية مناظرة أهل الباطل لبيان الحق، وكشف ضلالهم عن الهدى.
مشروعیت مناظره با پیروان باطل برای بیان حقیقت و کشف انحراف آنها از هدایت.
• عظم قدرة الله تعالى؛ فلا يُعْجِزُهُ شيء، ومن ذلك إحياء الموتى.
بزرگی قدرت الله متعال، چنان‌که هیچ‌چیز او را ناتوان نمی‌گرداند، از جمله زنده‌کردن مردگان.

আয়াত: 260

وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖمُ رَبِّ اَرِنِیْ كَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتٰی ؕ— قَالَ اَوَلَمْ تُؤْمِنْ ؕ— قَالَ بَلٰی وَلٰكِنْ لِّیَطْمَىِٕنَّ قَلْبِیْ ؕ— قَالَ فَخُذْ اَرْبَعَةً مِّنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ اِلَیْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلٰی كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ یَاْتِیْنَكَ سَعْیًا ؕ— وَاعْلَمْ اَنَّ اللّٰهَ عَزِیْزٌ حَكِیْمٌ ۟۠
و- ای پیامبر- به یاد آور آن‌گاه که ابراهیم علیه السلام گفت: پروردگارا چگونگی زنده‌کردن مردگان را به چشم من نشان بده؟! الله خطاب به او فرمود: آیا به این موضوع ایمان نیاورده‌ای؟ ابراهیم علیه السلام گفت: چرا ایمان آورده‌ام، اما می‌خواهم آرامش دلم بیشتر شود، آن‌گاه الله به او فرمان داد و فرمود: چهار پرنده بگیر، و آنها را با یکدیگر مخلوط و ریز ریز کن، سپس مقداری از آنها را بر روی هر یک از کوه‌های اطرافت قرار بده، و آنها را صدا بزن، آن‌گاه درحالی‌که زندگی به آنها بازگشته است به سرعت به‌سوی تو می‌آیند. و ای ابراهیم علیه السلام بدان که الله در فرمانروایی خویش شکست‌ناپذیر است و در امر و شرع و آفرینش خویش بسیار داناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 261

مَثَلُ الَّذِیْنَ یُنْفِقُوْنَ اَمْوَالَهُمْ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ اَنْۢبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِیْ كُلِّ سُنْۢبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ ؕ— وَاللّٰهُ یُضٰعِفُ لِمَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَلِیْمٌ ۟
مثال ثواب مؤمنان که اموال‌شان را در راه الله هزینه می‌کنند، مانند دانه‌ای است که کشاورز آن را در زمین پاکی می‌نشاند، سپس هفت خوشه می‌رویاند که در هر خوشه صد دانه است، و الله ثواب را برای هرکس از بندگانش که بخواهد چندبرابر می‌کند، یعنی بدون محاسبه پاداش آنها را می‌دهد، و الله دارای فضل و بخشش گسترده است و می‌داند که چه کسی سزاوار است تا ثوابش چندبرابر شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 262

اَلَّذِیْنَ یُنْفِقُوْنَ اَمْوَالَهُمْ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُوْنَ مَاۤ اَنْفَقُوْا مَنًّا وَّلَاۤ اَذًی ۙ— لَّهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۚ— وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟
کسانی‌که اموال‌شان را در فرمان‌برداری و خشنودی الله می‌بخشند سپس بخشش خویش را با منت گفتاری و رفتاری، که پاداش انفاق را باطل می‌کند دنبال نمی‌کنند، پاداش آنها نزد پروردگارشان است، و به دلیل آسایش و نعمت‌های فراوانی که دارند، در هر آنچه که در آینده انجام خواهند داد بیمی بر آنها نیست و بر آنچه که قبلاً انجام داده‌اند اندوهگین نیستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 263

قَوْلٌ مَّعْرُوْفٌ وَّمَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِّنْ صَدَقَةٍ یَّتْبَعُهَاۤ اَذًی ؕ— وَاللّٰهُ غَنِیٌّ حَلِیْمٌ ۟
سخنی پسندیده که شادمانی را بر دل مؤمن می‌نشاند و بخشیدن کسی‌که به تو بدی کرده است؛ بهتر از صدقه‌ای است که با منت‌نهادن بر کسی‌که به او صدقه داده شده است آزاری به همراه دارد، و الله از بندگانش بی‌نیاز است و بسیار بردبار است و در عذاب آنها تعجیل نمی‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 264

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا لَا تُبْطِلُوْا صَدَقٰتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْاَذٰی ۙ— كَالَّذِیْ یُنْفِقُ مَالَهٗ رِئَآءَ النَّاسِ وَلَا یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَالْیَوْمِ الْاٰخِرِ ؕ— فَمَثَلُهٗ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَاَصَابَهٗ وَابِلٌ فَتَرَكَهٗ صَلْدًا ؕ— لَا یَقْدِرُوْنَ عَلٰی شَیْءٍ مِّمَّا كَسَبُوْا ؕ— وَاللّٰهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكٰفِرِیْنَ ۟
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، پاداش صدقات‌تان را با منت بر کسی‌که به او صدقه داده شده است و آزار رساندن به او، فاسد نکنید، زیرا مثال کسی‌که چنین کاری کند مانند کسی است که مالش را به این هدف که مردم او را ببینند و ستایش کنند می‌بخشد، درحالی‌که کافر است و به الله و روز آخرت و پاداش و مجازات آن روز ایمان ندارد، پس مثال چنین شخصی، مانند سنگ صافی است که روی آن خاکی نشسته است، آن‌گاه باران شدیدی بر روی آن سنگ می‌بارد و خاک را از سنگ دور می‌سازد و آن را صاف و بدون اینکه چیزی بر رویش باشد می‌گذارد، ثواب اعمال و نفقات این ریاکاران نیز از بین می‌رود و ذره‌ای از آن نزد الله باقی نمی‌ماند، و الله کافران را به‌سوی آنچه که او تعالی را خشنود می‌سازد و در اعمال و نفقات آنها فایده می‌رساند هدایت نمی‌کند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• مراتب الإيمان بالله ومنازل اليقين به متفاوتة لا حد لها، وكلما ازداد العبد نظرًا في آيات الله الشرعية والكونية زاد إيمانًا ويقينًا.
مراتب ایمان به الله و منازل یقین، متفاوت هستند و مرز مشخصی ندارند. هرچه بنده در آیات شرعیه و کونیه الله متعال بیشتر توجه کند، بر ایمان و یقین او افزوده می‌شود.
• بَعْثُ الله تعالى للخلق بعد موتهم دليل ظاهر على كمال قدرته وتمام عظمته سبحانه.
برانگیختن مخلوقات پس از مرگ‌شان توسط الله متعال، دلیل آشکاری بر قدرت و بزرگی کامل او سبحانه است.
• فضل الإنفاق في سبيل الله وعظم ثوابه، إذا صاحبته النية الصالحة، ولم يلحقه أذى ولا مِنّة محبطة للعمل.
فضیلت انفاق در راه الله و بزرگی ثوابش؛ به این شرط که با نیتی خالص انجام گیرد و آزار و منتی که عمل را باطل نکند به آن ملحق نشود.
• من أحسن ما يقدمه المرء للناس حُسن الخلق من قول وفعل حَسَن، وعفو عن مسيء.
از بهترین کارهایی که انسان در ارتباطش با دیگران از خود نشان می دهد، نیکی در رفتار، گفتار، عمل و گذشت از کسی که به او بدی کرده، می باشد.

আয়াত: 265

وَمَثَلُ الَّذِیْنَ یُنْفِقُوْنَ اَمْوَالَهُمُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللّٰهِ وَتَثْبِیْتًا مِّنْ اَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ اَصَابَهَا وَابِلٌ فَاٰتَتْ اُكُلَهَا ضِعْفَیْنِ ۚ— فَاِنْ لَّمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ؕ— وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِیْرٌ ۟
و مثال مؤمنان که اموال‌شان را برای طلب خشنودی الله و آسوده‌خاطر کردن خودشان با وفا به وعدۀ الله و با رضایت، انفاق می‌کنند، مانند باغی است بر مکانی مرتفع و پاک قرار دارد، که باران شدیدی به آن برسد، آن‌گاه چندبرابر میوه بدهد، و اگر باران شدیدی به آن نرسد، باران سبکی هم به آن برسد به دلیل پاکی زمینش کافی است، و همچنین است نفقات مخلصان که الله آن را می‌پذیرد و ثوابش را چند برابر می‌گرداند هر چند اندک باشد، و الله نسبت به اعمال شما بیناست، پس ذره‌ای از احوال مخلصان و ریاکاران بر او پوشیده نمی‌ماند و هر کدام را به آنچه که سزاوار است جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 266

اَیَوَدُّ اَحَدُكُمْ اَنْ تَكُوْنَ لَهٗ جَنَّةٌ مِّنْ نَّخِیْلٍ وَّاَعْنَابٍ تَجْرِیْ مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهٰرُ ۙ— لَهٗ فِیْهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرٰتِ ۙ— وَاَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهٗ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفَآءُ ۖۚ— فَاَصَابَهَاۤ اِعْصَارٌ فِیْهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ ؕ— كَذٰلِكَ یُبَیِّنُ اللّٰهُ لَكُمُ الْاٰیٰتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُوْنَ ۟۠
آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که آبهای گوارا در میان آن جاری باشد، و در آن باغ از انواع میوه‌های پاک برایش باشد، و صاحب باغ چنان پیر و سالخورده شود که توانایی کار و کسب نداشته باشد، و فرزندانی خردسال و ضعیف داشته باشد که نتوانند کار کنند، آن‌گاه باد بسیار تندی که آتش شدیدی در آن وجود دارد به آن اصابت کند و تمام باغ را بسوزاند، درحالی‌که آن شخص به دلیل سالخوردگی خودش و ضعف فرزندانش، بیشترین نیاز را به آن باغ دارد؟! حال کسی‌که مالش را انفاق می‌کند تا مردم ببینند مانند این مرد است؛ که در روز قیامت بدون نیکی‌ها نزد الله وارد می‌شود، در زمانی‌که بیشترین نیاز را به نیکی‌ها دارد. همانند این موضوع، الله آنچه را که در دنیا و آخرت به شما نفع می‌رساند بیان می‌کند باشد که در آن بیندیشید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 267

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اَنْفِقُوْا مِنْ طَیِّبٰتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّاۤ اَخْرَجْنَا لَكُمْ مِّنَ الْاَرْضِ ۪— وَلَا تَیَمَّمُوا الْخَبِیْثَ مِنْهُ تُنْفِقُوْنَ وَلَسْتُمْ بِاٰخِذِیْهِ اِلَّاۤ اَنْ تُغْمِضُوْا فِیْهِ ؕ— وَاعْلَمُوْۤا اَنَّ اللّٰهَ غَنِیٌّ حَمِیْدٌ ۟
ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، از مال حلال و پاکیزه‌ای که به دست آورده‌اید، و از گیاهان زمین که برای‌تان رویانده‌ایم انفاق کنید، و به دنبال مال ناپاک نروید که از آن انفاق کنید، و اگر به دلیل کراهتی که از آن دارید، به خودتان داده می‌شد آن را نمی‌گرفتید مگر با بی‌میلی و چشم‌پوشی؛ پس چگونه آنچه برای خود نمی پسندید برای الله می پسندید؟! و بدانید که الله از نفقات شما بی‌نیاز است، و در ذات و افعالش ستوده‌شده است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 268

اَلشَّیْطٰنُ یَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَیَاْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَآءِ ۚ— وَاللّٰهُ یَعِدُكُمْ مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا ؕ— وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَلِیْمٌ ۟
شیطان شما را از تنگدستی می‌ترساند و بر بخل تشویق می‌کند، و شما را به ارتکاب گناهان و معاصی فرا می‌خواند، ولی الله آمرزش بزرگی برای گناهان‌تان و رزقی گسترده وعده می‌دهد، و الله دارای فضل گسترده، و از احوال بندگانش آگاه است.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 269

یُّؤْتِی الْحِكْمَةَ مَنْ یَّشَآءُ ۚ— وَمَنْ یُّؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ اُوْتِیَ خَیْرًا كَثِیْرًا ؕ— وَمَا یَذَّكَّرُ اِلَّاۤ اُولُوا الْاَلْبَابِ ۟
گفتار راست و عمل صحیح را به هر یک از بندگانش که بخواهد ارزانی می‌دارد و به هرکس چنین چیزی داده شود به‌طور قطع خیر فراوانی به او داده شده است و فقط صاحبان عقل کامل که از نور آن روشنایی می‌گیرند و به هدایتش رهنمون می‌شوند، از آیات الله پند و اندرز می‌گیرند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• المؤمنون بالله تعالى حقًّا واثقون من وعد الله وثوابه، فهم ينفقون أموالهم ويبذلون بلا خوف ولا حزن ولا التفات إلى وساوس الشيطان كالتخويف بالفقر والحاجة.
مؤمنان واقعی به وعده‌ها و ثواب الله اطمینان دارند، زیرا اموال‌شان را بدون ترس و اندوه و بدون توجه به وسوسه‌های شیطان مانند ترساندن از تنگدستی و نیازمندی انفاق و بخشش می‌کنند.
• الإخلاص من أعظم ما يبارك الأعمال ويُنمِّيها.
اخلاص، از بزرگترین مواردی است که باعث برکت و رشد اعمال می‌شود.
• أعظم الناس خسارة من يرائي بعمله الناس؛ لأنه ليس له من ثواب على عمله إلا مدحهم وثناؤهم.
زیان‌کارترین مردم کسی است که عملش را به مردم نشان می‌دهد؛ زیرا جز مدح و ستایش مردم، ثواب دیگری بر عملش مترتب نمی‌شود.

আয়াত: 270

وَمَاۤ اَنْفَقْتُمْ مِّنْ نَّفَقَةٍ اَوْ نَذَرْتُمْ مِّنْ نَّذْرٍ فَاِنَّ اللّٰهَ یَعْلَمُهٗ ؕ— وَمَا لِلظّٰلِمِیْنَ مِنْ اَنْصَارٍ ۟
هر انفاقی کم یا زیاد که برای طلب خشنودی الله کرده‌اید، یا هر طاعتی که بدان مکلف نشده‌اید داوطلبانه برای الله انجام داده‌اید، الله از تمام آنها آگاه است و ذره‌ای از او تعالی از بین نمی‌رود و بهترین پاداش را در قبال آن به شما خواهد داد، و ستمکاران که آنچه را بر آنها واجب است را ادا نمی‌کنند و از حدود الله می‌گذرند، یاورانی ندارند که عذاب روز قیامت را از آنها دفع کنند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 271

اِنْ تُبْدُوا الصَّدَقٰتِ فَنِعِمَّا هِیَ ۚ— وَاِنْ تُخْفُوْهَا وَتُؤْتُوْهَا الْفُقَرَآءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَّكُمْ ؕ— وَیُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِّنْ سَیِّاٰتِكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ خَبِیْرٌ ۟
اگر صدقه‌های مالی‌تان را که می‌بخشید آشکارا انجام دهید، صدقۀ خوبی است، و اگر آن را پنهانی به فقرا بپردازید برای‌تان بهتر از این است که آن را آشکارا انجام دهید؛ زیرا به اخلاص نزدیک‌تر است. و در صدقات مخلصان، پوشش و مغفرتی برای گناهان‌شان است، و الله نسبت به اعمال‌تان داناست و ذره‌ای از احوال شما بر او پوشیده نمی‌ماند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 272

لَیْسَ عَلَیْكَ هُدٰىهُمْ وَلٰكِنَّ اللّٰهَ یَهْدِیْ مَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَمَا تُنْفِقُوْا مِنْ خَیْرٍ فَلِاَنْفُسِكُمْ ؕ— وَمَا تُنْفِقُوْنَ اِلَّا ابْتِغَآءَ وَجْهِ اللّٰهِ ؕ— وَمَا تُنْفِقُوْا مِنْ خَیْرٍ یُّوَفَّ اِلَیْكُمْ وَاَنْتُمْ لَا تُظْلَمُوْنَ ۟
- ای پیامبر- هدایت آنها برای قبول حق و گردن‌نهادن و واداشتن آنها به حق، بر عهدۀ تو نیست، بلکه فقط راهنمایی آنها به‌سوی حق و شناساندن حق به آنها وظیفه تو است؛ زیرا توفیق و هدایت به حق، به دست الله است و او هرکس را بخواهد هدایت می‌کند. و هر خیری که انفاق کنید، نفع آن به خودتان بازمی‌گردد؛ زیرا الله از آن بی‌نیاز است و انفاق شما باید خالص برای الله باشد؛ زیرا مؤمنان حقیقی فقط برای طلب خشنودی الله انفاق می‌کنند، و هر خیری که انفاق کنید، کم باشد یا زیاد، ثوابش کامل و بدون کاستی به شما داده خواهد شد؛ زیرا الله بر هیچ‌کس ستم روا نمی‌دارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 273

لِلْفُقَرَآءِ الَّذِیْنَ اُحْصِرُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ لَا یَسْتَطِیْعُوْنَ ضَرْبًا فِی الْاَرْضِ ؗ— یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ اَغْنِیَآءَ مِنَ التَّعَفُّفِ ۚ— تَعْرِفُهُمْ بِسِیْمٰىهُمْ ۚ— لَا یَسْـَٔلُوْنَ النَّاسَ اِلْحَافًا ؕ— وَمَا تُنْفِقُوْا مِنْ خَیْرٍ فَاِنَّ اللّٰهَ بِهٖ عَلِیْمٌ ۟۠
صدقات را به فقرایی بپردازید که جهاد در راه الله آنها را از سفر برای طلب روزی بازداشته است، کسی‌که به دلیل خویشتنداری‌شان از گدایی، از حال آنها آگاه نباشد، آنها را ثروتمند می‌پندارد و کسی‌که از حال آنها آگاهی دارد، آنها را از نشانه‌های‌شان می‌شناسد، به دلیل نیاز آشکاری که در بدن‌ها و لباس‌های‌شان است. و یکی از صفات این افراد آن است که مانند سایر فقرا با اصرار از مردم گدایی نمی‌کنند. و هر مال یا چیز دیگری که انفاق کنید، الله آن را می‌داند و بهترین پاداش را به خاطر آن به شما خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 274

اَلَّذِیْنَ یُنْفِقُوْنَ اَمْوَالَهُمْ بِالَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَّعَلَانِیَةً فَلَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۚ— وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟ؔ
کسانی‌که اموال‌شان را برای طلب خشنودی الله در شب و روز، پنهانی و آشکارا، بدون ریا و طلب شهرت انفاق می‌کنند، ثواب آنها در روز قیامت نزد پروردگارشان است، و به فضل و نعمت الله، در کارهایی که در آینده انجام خواهند داد ترسی بر آنها نیست و بر آنچه که ازسهام دنیا که از دست داده‌اند اندوهگین نیستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• إذا أخلص المؤمن في نفقاته وصدقاته فلا حرج عليه في إظهارها وإخفائها بحسب المصلحة، وإن كان الإخفاء أعظم أجرًا وثوابًا لأنها أقرب للإخلاص.
اگر مؤمن در نفقات و صدقات خویش خالصانه عمل کند، ایرادی بر او نیست که طبق مصلحت، آنها را آشکار یا پنهان کند؛ هر چند پنهان‌کاری از این جهت که به اخلاص نزدیکتر است، مزد و ثواب بیشتری دارد.
• دعوة المؤمنين إلى الالتفات والعناية بالمحتاجين الذين تمنعهم العفة من إظهار حالهم وسؤال الناس.
دعوت مؤمنان به توجه و التفات به نیازمندانی که خویشتنداری، آنها را از اظهار حال‌شان و درخواست از مردم بازمی‌دارد.
• مشروعية الإنفاق في سبيل الله تعالى في كل وقت وحين، وعظم ثوابها، حيث وعد تعالى عليها بعظيم الأجر في الدنيا والآخرة.
مشروعیت و ثواب زیاد انفاق در راه الله متعال در هر وقت و زمانی؛ زیرا الله مزد زیاد در دنیا و آخرت را در قبال آن وعده داده است.

আয়াত: 275

اَلَّذِیْنَ یَاْكُلُوْنَ الرِّبٰوا لَا یَقُوْمُوْنَ اِلَّا كَمَا یَقُوْمُ الَّذِیْ یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطٰنُ مِنَ الْمَسِّ ؕ— ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ قَالُوْۤا اِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبٰوا ۘ— وَاَحَلَّ اللّٰهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبٰوا ؕ— فَمَنْ جَآءَهٗ مَوْعِظَةٌ مِّنْ رَّبِّهٖ فَانْتَهٰی فَلَهٗ مَا سَلَفَ ؕ— وَاَمْرُهٗۤ اِلَی اللّٰهِ ؕ— وَمَنْ عَادَ فَاُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ النَّارِ ۚ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟
کسانی که معامله ى ربوى می کنند و رباخوارى می كنند، در روز قیامت مانند کسی که بر اثر لمس شیطان دیوانه شده است، از قبرهایشان بر می خیزیند؛ آشفته و حیران از قبرش بیرون آمده، در افتادن و برخاستنش مانند کسی است که بیماری صرع دارد (و نمی تواند تعادل خود را حفظ کند). چرا که خوردن ربا را حلال دانسته و میان ربا و معامله های حلال، تفاوتی قائل نشدند. گفتند: همانا ربا همانند خرید و فروش، حلال است؛ چون هر دو به افزایش و رشد مال منجر می شوند. الله متعال پاسخشان را داده و مقایسه آن ها را مردود و تکذیب کرده و بیان کرد که خرید و فروش را به دلیل فایده ی عام و خاصی که در آن وجود دارد حلال کرده و ربا را به دلیل خوردن ظالمانه و بدون مقابل اموال مردم، حرام کرده است. پس هر کس پند و اندرز الهی مبنی بر نهی و هشدار از رباخواری به او رسید و به درگاه الله متعال توبه کرده و از رباخواری دست کشید؛ مالی که قبلاً با رباخواری به دست آورده، از آنِ اوست و گناهی در آن ربا بر او نیست، و پس از آن کارى كه انجام خواهد داد به الله واگذار می شود، اما هر کس پس از آن که نهی الهی به او رسید و حجت بر او ثابت شد، به رباخواری بازگردد، همانا سزاوار ورود به دوزخ و جاودانه ماندن در آن است. این جاودانگی در دوزخ برای کسی است که ربا را حلال بداند یا این که مقصود از جاودانگی، ماندن طولانی در دوزخ است؛ زیرا ماندن همیشگی در آتش فقط برای کافران است، اما اهل توحید برای همیشه در آتش نمی مانند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 276

یَمْحَقُ اللّٰهُ الرِّبٰوا وَیُرْبِی الصَّدَقٰتِ ؕ— وَاللّٰهُ لَا یُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ اَثِیْمٍ ۟
الله، مال ربوی را نابود کرده و از بین می‌برد، چه به صورت حسی که آن را تلف می‌کند یا به نحو دیگری از بین می‌برد، یا به صورت معنوی که برکت را از آن برمی‌دارد، و صدقات را با افزودن ثوابش، می‌افزاید و رشد می‌دهد، چنان‌که نیکی را به ده برابر تا هفتصد برابر آن و حتی تا چندین برابر آن می‌افزاید، و در اموال صدقه‌دهندگان برکات می‌اندازد. و الله هیچ کافر ستیزه‌جویی را که حرام را حلال می‌گرداند و در انجام معاصی و گناهان اصرار می‌ورزد دوست ندارد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 277

اِنَّ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ وَاَقَامُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتَوُا الزَّكٰوةَ لَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۚ— وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُوْنَ ۟
همانا کسانی‌که ایمان آوردند و از رسولش پیروی کردند و اعمال صالح انجام دادند و نماز را به صورت کامل همان‌گونه که الله حکم کرده است انجام دادند و زکات اموال‌شان را به مستحق آن پرداختند، ثواب آنها نزد پروردگارشان است، و در کارهایی که در آینده انجام خواهند داد ترسی بر آنها نیست و بر دنیا و نعمت‌هایش که از دست داده‌اند اندوهگین نیستند.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 278

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَذَرُوْا مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبٰۤوا اِنْ كُنْتُمْ مُّؤْمِنِیْنَ ۟
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، از الله بترسید به این ترتیب که اوامرش را اجرا و نواهی‌اش را ترک کنید، و آنچه از اموال ربوی که نزد مردم برای‌تان باقی مانده است را طلب نکنید، اگر واقعاً به الله و به فرمانش که شما را از ربا نهی کرده است، ایمان دارید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 279

فَاِنْ لَّمْ تَفْعَلُوْا فَاْذَنُوْا بِحَرْبٍ مِّنَ اللّٰهِ وَرَسُوْلِهٖ ۚ— وَاِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوْسُ اَمْوَالِكُمْ ۚ— لَا تَظْلِمُوْنَ وَلَا تُظْلَمُوْنَ ۟
پس اگر کاری که به آن فرمان یافته‌اید انجام ندادید، به جنگ با الله و رسولش علم و یقین داشته باشید، و اگر به‌سوی الله توبه و ربا را رها کردید، به اندازه‌ای از سرمایه‌تان که وام داده‌اید برای‌تان است، که در این صورت، با گرفتن زیاده بر سرمایه‌تان بر هیچ‌کس ستم نمی‌کنید و با کاستن از آن بر شما ستم نمی‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 280

وَاِنْ كَانَ ذُوْ عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلٰی مَیْسَرَةٍ ؕ— وَاَنْ تَصَدَّقُوْا خَیْرٌ لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
اگر بدهکارتان به دلیل تنگدستی، قادر به پرداخت بدهی اش نباشد؛ درخواست پرداخت آن را از او به تأخیر بیاندازید تا زمانی که مالی کسب کرده و مى تواند بدهی اش را بپردازد، و اگر بدهی یا مقداری از آن را به عنوان صدقه به او ببخشید؛ این کار برایتان بهتر است اگر از پاداش آن نزد پروردگارتان آگاه باشید.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 281

وَاتَّقُوْا یَوْمًا تُرْجَعُوْنَ فِیْهِ اِلَی اللّٰهِ ۫— ثُمَّ تُوَفّٰی كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُوْنَ ۟۠
و از عذاب روزی بترسید که در آن روز همگی به‌سوی الله بازگردانده می‌شوید و در برابر او تعالی می‌ایستید، آن‌گاه هرکس جزای خیر یا شری را که کسب کرده است می‌گیرد، به گونه‌ای که نه با کاستن ثواب نیکی‌های‌شان و نه با افزوده‌شدن مجازات بدی‌های‌شان بر آنها ستم نمی‌شود.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• من أعظم الكبائر أكل الربا، ولهذا توعد الله تعالى آكله بالحرب وبالمحق في الدنيا والتخبط في الآخرة.
یکی از بزرگترین گناهان کبیره، رباخواری است؛ به همین منظور، الله متعال رباخوار را به جنگ و نابودی در دنیا و حیرانی در آخرت تهدید کرده است.
• الالتزام بأحكام الشرع في المعاملات المالية ينزل البركة والنماء فيها.
پایبندی به احکام شریعت در معاملات مالی، باعث برکت و رشد در مال می‌شود.
• فضل الصبر على المعسر، والتخفيف عنه بالتصدق عليه ببعض الدَّين أو كله.
فضیلت صبر در برابر تنگدست و تخفیف بر او با بخشیدن تمام یا بخشی از بدهی اش.

আয়াত: 282

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اِذَا تَدَایَنْتُمْ بِدَیْنٍ اِلٰۤی اَجَلٍ مُّسَمًّی فَاكْتُبُوْهُ ؕ— وَلْیَكْتُبْ بَّیْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ ۪— وَلَا یَاْبَ كَاتِبٌ اَنْ یَّكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللّٰهُ فَلْیَكْتُبْ ۚ— وَلْیُمْلِلِ الَّذِیْ عَلَیْهِ الْحَقُّ وَلْیَتَّقِ اللّٰهَ رَبَّهٗ وَلَا یَبْخَسْ مِنْهُ شَیْـًٔا ؕ— فَاِنْ كَانَ الَّذِیْ عَلَیْهِ الْحَقُّ سَفِیْهًا اَوْ ضَعِیْفًا اَوْ لَا یَسْتَطِیْعُ اَنْ یُّمِلَّ هُوَ فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّهٗ بِالْعَدْلِ ؕ— وَاسْتَشْهِدُوْا شَهِیْدَیْنِ مِنْ رِّجَالِكُمْ ۚ— فَاِنْ لَّمْ یَكُوْنَا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَّامْرَاَتٰنِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَآءِ اَنْ تَضِلَّ اِحْدٰىهُمَا فَتُذَكِّرَ اِحْدٰىهُمَا الْاُخْرٰی ؕ— وَلَا یَاْبَ الشُّهَدَآءُ اِذَا مَا دُعُوْا ؕ— وَلَا تَسْـَٔمُوْۤا اَنْ تَكْتُبُوْهُ صَغِیْرًا اَوْ كَبِیْرًا اِلٰۤی اَجَلِهٖ ؕ— ذٰلِكُمْ اَقْسَطُ عِنْدَ اللّٰهِ وَاَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَاَدْنٰۤی اَلَّا تَرْتَابُوْۤا اِلَّاۤ اَنْ تَكُوْنَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِیْرُوْنَهَا بَیْنَكُمْ فَلَیْسَ عَلَیْكُمْ جُنَاحٌ اَلَّا تَكْتُبُوْهَا ؕ— وَاَشْهِدُوْۤا اِذَا تَبَایَعْتُمْ ۪— وَلَا یُضَآرَّ كَاتِبٌ وَّلَا شَهِیْدٌ ؕ۬— وَاِنْ تَفْعَلُوْا فَاِنَّهٗ فُسُوْقٌ بِكُمْ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ ؕ— وَیُعَلِّمُكُمُ اللّٰهُ ؕ— وَاللّٰهُ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیْمٌ ۟
ای کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، هرگاه به وامی معامله کردید، یعنی که یکی از شما تا مدت مشخصی به دیگری وام داد، آن وام را بنویسید، و باید نویسنده‌ای به حق و انصاف و موافق با شرع میان شما بنویسد، و کاتب نباید از نوشتن صحیح وام که الله به او آموخته است خودداری کند، یعنی باید آنچه را که بدهکار املا می‌کند بنویسد، تا این امر اقراری از جانب او باشد، و باید از الله که پروردگار اوست بترسد و ذره‌ای از اندازه یا نوع یا کیفیت وام نکاهد، اگر کسی‌که حق بر عهدۀ اوست نتوانست به درستی عمل کند، یا به‌سبب خردسالی یا دیوانگی ضعیف بود، یا لال و ... بود، قَیِّم او که از جانب او مسؤول است باید به حق و انصاف املا کند. و گواهی دو مرد عاقل و عادل را بطلبید، اگر دو مرد را نیافتید، یک مرد و دو زن را که دین و امانت‌شان مورد پسند شماست به گواهی بگیرید، تا اگر یکی از آن دو زن فراموش کرد، دیگری به یاد او آورد، و گواهان نباید هنگامی‌که گواهی بر وام از آنها طلب می‌شود خودداری کنند، و باید هنگامی که برای ادای گواهی فراخوانده می‌شوند گواهی دهند، و از نوشتن وام، کم باشد یا زیاد تا مدت مشخص آن، تنبلی نکنید، زیرا نوشتن بدهی، در شریعت الله عادلانه‌تر و برای اقامه و ادای گواهی مفیدتر است و تردید در نوع و مقدار و مدت وام را بهتر برطرف می‌سازد، مگر اینکه تجارتی میان شما منعقد شود که کالا و بهای آن حاضر است؛ که در این حالت به دلیل عدم نیاز به نوشتن، گناهی بر شما نیست که ننویسید، و گواه‌گرفتن برای جلوگیری از اسباب نزاع، برای شما تشریع شده است و ضرر‌رساندن به نویسندگان و شهود جایز نیست و بر آنها نیز جایز نیست به کسانی‌که نوشتن یا شهادت آنها را می‌طلبند ضرر برسانند، و اگر ضرر رسانیدید، این کار خروج از طاعت الله به نافرمانی او تعالی است. و- ای مؤمنان- از الله بترسید، یعنی آنچه شما را به آن فرمان داده است اجرا کنید و از آنچه که شما را از آن نهی کرده است دست بکشید. و الله آنچه را که صلاح دنیا و آخرت شما در آن است به شما می‌آموزاند و الله به هرچیزی داناست و هیچ‌چیز بر او پنهان نمی‌ماند.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• وجوب تسمية الأجل في جميع المداينات وأنواع الإجارات.
مشروعیت ثبت وام و سایر معاملات مالی برای دفع اختلاف و تنازع.
ثبوت ولایت بر کسانی‌که به‌سبب ناتوانی یا کم‌عقلی یا خردسالی، ضعیف هستند.
مشروعیت گواه‌گرفتن بر اقرار به دیون و حقوق.
یکی از شروط نوشتن عادلانه این است که نویسنده، موضوع و الفاظ معتبر در هر معامله‌ای را طبق همان معامله به درستی بنویسد.
ضرررسانیدن به هیچ‌کس به‌سبب ثبت و نوشتن حقوق جایز نیست، نه از سوی صاحبان حقوق و نه از سوی نویسنده و گواه.

আয়াত: 283

وَاِنْ كُنْتُمْ عَلٰی سَفَرٍ وَّلَمْ تَجِدُوْا كَاتِبًا فَرِهٰنٌ مَّقْبُوْضَةٌ ؕ— فَاِنْ اَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضًا فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ اَمَانَتَهٗ وَلْیَتَّقِ اللّٰهَ رَبَّهٗ ؕ— وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ ؕ— وَمَنْ یَّكْتُمْهَا فَاِنَّهٗۤ اٰثِمٌ قَلْبُهٗ ؕ— وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ عَلِیْمٌ ۟۠
و اگر در سفر بودید و نویسنده‌ای نیافتید که سند وام را برای‌تان بنویسد، کافی است کسی‌که حق بر عهدۀ اوست رهنی را به صاحب حق تحویل دهد که ضمانتی برای حقش باشد تا زمانی‌که بدهکار بدهی‌اش را پرداخت کند، اگر یکی از شما به دیگری اعتماد کرد و نه نوشته‌ای گرفت و نه گواه گرفت و نه رهن، و در این صورت، بدهی، در عهدۀ بدهکار امانت بود، باید آن را به طلبکارش بپردازد، و در این امانت از الله بترسد یعنی ذره‌ای از آن را انکار نکند، پس اگر انکار کرد، کسی‌که شاهد معامله بوده است باید شهادت دهد، و جایز نیست آن را کتمان کند، و هرکس آن را کتمان کند، دلی گناهکار دارد و الله اعمال شما را می‌بیند، چنان‌که ذره‌ای بر او پنهان نمی‌ماند و شما را در قبال اعمال‌تان جزا خواهد داد.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 284

لِلّٰهِ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ ؕ— وَاِنْ تُبْدُوْا مَا فِیْۤ اَنْفُسِكُمْ اَوْ تُخْفُوْهُ یُحَاسِبْكُمْ بِهِ اللّٰهُ ؕ— فَیَغْفِرُ لِمَنْ یَّشَآءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَاللّٰهُ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟
آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین وجود دارد، چه مخلوقات و چه پادشاهی و تدبیر، فقط از آنِ الله است، و اگر آنچه را در دل‌های‌تان است آشکار کنید یا پنهان دارید، الله آن را می‌داند و شما را در قبال آن محاسبه خواهد کرد، سپس براساس بخشش و رحمت خویش برای هرکس بخواهد می‌بخشد و از عدالت و حکمت خویش، هرکس را بخواهد عذاب می‌کند و الله بر هر چیزی تواناست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 285

اٰمَنَ الرَّسُوْلُ بِمَاۤ اُنْزِلَ اِلَیْهِ مِنْ رَّبِّهٖ وَالْمُؤْمِنُوْنَ ؕ— كُلٌّ اٰمَنَ بِاللّٰهِ وَمَلٰٓىِٕكَتِهٖ وَكُتُبِهٖ وَرُسُلِهٖ ۫— لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ اَحَدٍ مِّنْ رُّسُلِهٖ ۫— وَقَالُوْا سَمِعْنَا وَاَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَاِلَیْكَ الْمَصِیْرُ ۟
محمد صلی الله علیه وسلم، رسول الله، به تمام آنچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورد و مؤمنان نیز ایمان آوردند، تمام آنها به الله ایمان آوردند و به تمام فرشتگان ایمان آوردند و به تمام کتاب‌های الله که بر پیامبران علیهم السلام نازل کرده و به تمام رسولانی که فرستاده است، ایمان آوردند؛ و با ایمان به آنها، گفتند: میان هیچ‌یک از رسولان الله تفاوت نمی‌گذاریم، و گفتند: آنچه که ما را به آن امر فرمودی و آنچه که ما را از آن نهی فرمودی شنیدیم، و با انجام آنچه به آن امر فرمودی و ترک آنچه از آن نهی فرمودی از تو فرمان‌برداری کردیم، و از تو تقاضا داریم که پروردگارا، ما را بیامرز؛ زیرا بازگشت تمام امور ما، فقط به‌سوی توست.
আরবি তাফসীরসমূহ:

আয়াত: 286

لَا یُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَا ؕ— لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ؕ— رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَاۤ اِنْ نَّسِیْنَاۤ اَوْ اَخْطَاْنَا ۚ— رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَیْنَاۤ اِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهٗ عَلَی الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِنَا ۚ— رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهٖ ۚ— وَاعْفُ عَنَّا ۥ— وَاغْفِرْ لَنَا ۥ— وَارْحَمْنَا ۥ— اَنْتَ مَوْلٰىنَا فَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْكٰفِرِیْنَ ۟۠
الله هیچ‌کس را جز به اعمالی که در توانش است مکلف نمی‌کند؛ زیرا دین الله بر آسانی استوار است و مشقتی در آن نیست، پس هرکس خیری کسب کرده باشد، ثواب عملش بدون اینکه ذره‌ای از آن کاسته شود برای اوست، و هرکس بدی‌ای کسب کرده باشد، مجازات گناهی که کسب کرده برایش است و دیگری بار گناه او را به دوش نمی‌کشد. و رسولان و مؤمنان گفتند: پروردگارا اگر بدون قصد، در رفتار یا گفتار فراموش یا اشتباه کردیم، ما را مجازات نکن، پروردگارا ما را به آنچه بر ما دشوار است و توانش را نداریم مکلف نفرما، چنان‌که کسانی را که پیش از ما بودند مانند یهودیان، برای مجازات ستم‌شان، مکلف کردی، و اوامر و نواهی‌ای را که بر ما دشوار است و توانش را نداریم بر ما تحمیل نکن، و از گناهان‌مان درگذر، و ما را بیامرز، و به فضل خویش بر ما رحم فرما، که تو سرپرست و یاور ما هستی، پس ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
আরবি তাফসীরসমূহ:
এই পৃষ্ঠার আয়াতগুলোর কতক ফায়দা:
• جواز أخذ الرهن لضمان الحقوق في حال عدم القدرة على توثيق الحق، إلا إذا وَثِقَ المتعاملون بعضهم ببعض.
جواز دریافت رهن برای ضمانت حقوق در صورت عدم توانایی بر ثبت حق، مگر اینکه طرفین معامله به یکدیگر اعتماد کنند.
• حرمة كتمان الشهادة وإثم من يكتمها ولا يؤديها.
حرمت کتمان شهادت و گناه کسی‌که آن را پنهان کرده و ادا نکند.
• كمال علم الله تعالى واطلاعه على خلقه، وقدرته التامة على حسابهم على ما اكتسبوا من أعمال.
علم و آگاهی کامل الله متعال بر مخلوقاتش، و قدرت کامل او برای محاسبۀ آنها در قبال اعمالی که انجام داده‌اند.
• تقرير أركان الإيمان وبيان أصوله.
شرح و بيان ارکان و اصول ایمان.
• قام هذا الدين على اليسر ورفع الحرج والمشقة عن العباد، فلا يكلفهم الله إلا ما يطيقون، ولا يحاسبهم على ما لا يستطيعون.
دین اسلام بر آسانی و رفع حرج و مشقت از بندگان استوار است، یعنی الله بندگان را به آنچه از توان‌شان خارج است مکلف نمی‌گرداند و در قبال آنچه توانش را ندارند بازخواست نمی‌کند.
 
অর্থসমূহের অনুবাদ সূরা: সূরা আল-বাকারা
সূরাসমূহের সূচী পৃষ্ঠার নাম্বার
 
কুরআনুল কারীমের অর্থসমূহের অনুবাদ - কুরআনুল কারীমের সংক্ষিপ্ত তাফসীরের ফার্সি ভাষায় অনুবাদ - অনুবাদসমূহের সূচী

কুরআনুল কারীমের সংক্ষিপ্ত তাফসীরের ফার্সি ভাষায় অনুবাদ। মারকাযু তাফসীর লিদ-দিরাসাতিল কুরআনিয়্যাহ থেকে প্রকাশিত।

বন্ধ