Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Fulani translation * - Translations’ Index


Translation of the meanings Surah: Yūsuf   Ayah:

Simoore Yuusuf

الٓرۚ تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱلۡكِتَٰبِ ٱلۡمُبِينِ
Alif, laam, raa. Ɗen ko Aayeeje Deftere ɓanngunde nden.
Arabic explanations of the Qur’an:
إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ قُرۡءَٰنًا عَرَبِيّٗا لَّعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
Menen Men jippiniriinde janngeteende [e ɗemngal] Aarabu, belajo'o, on haqqilay.
Arabic explanations of the Qur’an:
نَحۡنُ نَقُصُّ عَلَيۡكَ أَحۡسَنَ ٱلۡقَصَصِ بِمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ وَإِن كُنتَ مِن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ
Menen Meɗen fillano maa ko ɓuri moƴƴude e fillayee, e kon ko Men wahayini e maaɗa ndee Alqur'aanaare, hay si woniino ado mayre, ko a jeyaaɗo e welsindiiɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
إِذۡ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَٰٓأَبَتِ إِنِّي رَأَيۡتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوۡكَبٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ رَأَيۡتُهُمۡ لِي سَٰجِدِينَ
Tuma nde Yuusufu maakannoo ben makko: "Ko onon yo baaba'en, mi yi'ii [e koyɗol] koode sappo e go'o, naange ngen kadi e lewru ndun; mi yi'ii ɗin no sujjana lam".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ يَٰبُنَيَّ لَا تَقۡصُصۡ رُءۡيَاكَ عَلَىٰٓ إِخۡوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيۡدًاۖ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لِلۡإِنسَٰنِ عَدُوّٞ مُّبِينٞ
[Ben makko] maaki: "Ko an yo ɓinngel am, wata a fillano musiɗɓe maa ɓen koyɗol maa ngol sakko ɓe fewjane feere; pellet seytaane ko gañoAade ɓannguɗo.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَكَذَٰلِكَ يَجۡتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكَ وَعَلَىٰٓ ءَالِ يَعۡقُوبَ كَمَآ أَتَمَّهَا عَلَىٰٓ أَبَوَيۡكَ مِن قَبۡلُ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡحَٰقَۚ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٞ
Ko wano nii Joomi maa suɓoray maa, O anndine firo koyɗi, O timmina neema Makko on e maaɗa e ɓeynguure Yaaquuba nden, wano O timminirnoo mo e baabiraaɓe maa ɓen ɗiɗo: Ibraahiima e ishaaqa. Pellet Joomi maa ko Annduɗo Ñeeñuɗo.
Arabic explanations of the Qur’an:
۞ لَّقَدۡ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخۡوَتِهِۦٓ ءَايَٰتٞ لِّلسَّآئِلِينَ
Gomɗii wonii e Yuusufa e musiɗɓe makko ɓen, taskuyeeji wonannde lanndotooɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
إِذۡ قَالُواْ لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَىٰٓ أَبِينَا مِنَّا وَنَحۡنُ عُصۡبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
tuma nde ɓe wi'unoo: "Pellet ko Yuusufa e neene-gooto mun on ɓuraa yiɗeede ka ben-men dii enen, enen le ko en jamaa ɗuuɗuɓe. Pellet ben-men wonii e majjere ɓanngunde".
Arabic explanations of the Qur’an:
ٱقۡتُلُواْ يُوسُفَ أَوِ ٱطۡرَحُوهُ أَرۡضٗا يَخۡلُ لَكُمۡ وَجۡهُ أَبِيكُمۡ وَتَكُونُواْ مِنۢ بَعۡدِهِۦ قَوۡمٗا صَٰلِحِينَ
Waree Yuusufa maa feroɗon mo e leydi; yeeso ben mon ngon heeranoo on, wonton ɓaawo ɗum yimɓe moƴƴuɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ قَآئِلٞ مِّنۡهُمۡ لَا تَقۡتُلُواْ يُوسُفَ وَأَلۡقُوهُ فِي غَيَٰبَتِ ٱلۡجُبِّ يَلۡتَقِطۡهُ بَعۡضُ ٱلسَّيَّارَةِ إِن كُنتُمۡ فَٰعِلِينَ
Gooto e maɓɓe wi'i: "Wata on waru Yuusufa, weddee mo ka niɓe woyndu yoga e seteeɓe hoccay mo, si on laatike gllooɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأۡمَ۬نَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُۥ لَنَٰصِحُونَ
Ɓe wi'i: "Ko an yo ben amen, ko heɓu-maa a hoolotaako men e fii Yuusufa? Menen le ko men laaɓamɓe mo reedu".
Arabic explanations of the Qur’an:
أَرۡسِلۡهُ مَعَنَا غَدٗا يَرۡتَعۡ وَيَلۡعَبۡ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ
Accitidu-mo e amen o ñaama, o fija. Menen ko men reenooɓe mo.
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ إِنِّي لَيَحۡزُنُنِيٓ أَن تَذۡهَبُواْ بِهِۦ وَأَخَافُ أَن يَأۡكُلَهُ ٱلذِّئۡبُ وَأَنتُمۡ عَنۡهُ غَٰفِلُونَ
O maaki: "Min no suninay lam nde yahdoton e makko; miɗo huli nde boyeeru ndu ñaamata-mo ka welsindi-ɗon e makko".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ لَئِنۡ أَكَلَهُ ٱلذِّئۡبُ وَنَحۡنُ عُصۡبَةٌ إِنَّآ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ
Ɓe wi'i: "Pellet si saafaandu ñaamii mo e hoore ko men jamaa ɗuuɗuɓe, haray ko men hayruɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا ذَهَبُواْ بِهِۦ وَأَجۡمَعُوٓاْ أَن يَجۡعَلُوهُ فِي غَيَٰبَتِ ٱلۡجُبِّۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمۡرِهِمۡ هَٰذَا وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Nde ɓe yahdunoo e makko, ɓe fottani ukkugol mo ka niɓe woyndu, Men wahayini e makko: "Ma a yeetitoyo ɓe ɗee kuuɗe maɓɓe hara ɓe so'aa anndude".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَجَآءُوٓ أَبَاهُمۡ عِشَآءٗ يَبۡكُونَ
Ɓe arti ka ben maɓɓe kiikiiɗe hiɓe woya .
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَآ إِنَّا ذَهَبۡنَا نَسۡتَبِقُ وَتَرَكۡنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَٰعِنَا فَأَكَلَهُ ٱلذِّئۡبُۖ وَمَآ أَنتَ بِمُؤۡمِنٖ لَّنَا وَلَوۡ كُنَّا صَٰدِقِينَ
Ɓe wi'i: "Ko an yo baaben amen, menen men yehii meɗen adondira, men acci Yuusufa ka kaake amen saafaandu ndun ñaami mo. A hoolotaako men non, hay si men wonii goonguɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَجَآءُو عَلَىٰ قَمِيصِهِۦ بِدَمٖ كَذِبٖۚ قَالَ بَلۡ سَوَّلَتۡ لَكُمۡ أَنفُسُكُمۡ أَمۡرٗاۖ فَصَبۡرٞ جَمِيلٞۖ وَٱللَّهُ ٱلۡمُسۡتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ
Ɓe ardi e dolokke makko on hino moddi ƴiiƴam fenaande. O maaki: "Si ko woni, wonkiiji mon ɗin cuɗinanii on fiyaaku. Ko muñal moƴƴal [heddanii lam]! Ko Alla woni wallitorɗo e ko sifotoɗon kon".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَجَآءَتۡ سَيَّارَةٞ فَأَرۡسَلُواْ وَارِدَهُمۡ فَأَدۡلَىٰ دَلۡوَهُۥۖ قَالَ يَٰبُشۡرَىٰ هَٰذَا غُلَٰمٞۚ وَأَسَرُّوهُ بِضَٰعَةٗۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِمَا يَعۡمَلُونَ
Seteeɓe ari, ɓe nuli ƴoogoowo maɓɓe on, o jippini baagal makko ngal. O wi'i: "Ee wel¨-welo am! E hino paykum!" Ɓe suuɗiri mo keyee maɓɓe. Alla non ko annduɗo ko ɓe gollata kon.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَشَرَوۡهُ بِثَمَنِۭ بَخۡسٖ دَرَٰهِمَ مَعۡدُودَةٖ وَكَانُواْ فِيهِ مِنَ ٱلزَّٰهِدِينَ
Ɓe yeeyiri mo coggel famɗungel: dirhamu-woy limotoo-koy. Ɓe woni welsindiiɓe e fii makko.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ ٱلَّذِي ٱشۡتَرَىٰهُ مِن مِّصۡرَ لِٱمۡرَأَتِهِۦٓ أَكۡرِمِي مَثۡوَىٰهُ عَسَىٰٓ أَن يَنفَعَنَآ أَوۡ نَتَّخِذَهُۥ وَلَدٗاۚ وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلِنُعَلِّمَهُۥ مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِۚ وَٱللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰٓ أَمۡرِهِۦ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Sooduɗo mo on Misra wi'ani ɓeyngu makko: "Teddin jipporde makko. Hino gasa ka o nafa en maa jogitoɗe mo ɓiɗɗo". Ko nii Men hoɗniri Yuusufa ka leydi fii yo Men anndin mo firo koyɗi. Alla ko fooluɗo e fiyaaku Makko on: kono ko ɓuri ɗuuɗude e yimɓe ɓen anndaa.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُۥٓ ءَاتَيۡنَٰهُ حُكۡمٗا وَعِلۡمٗاۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Nde o yottinoo sagatalaaku makko, Men okki mo faamu e anndal. Ko wano nii Men yoɓirta moƴƴinooɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَرَٰوَدَتۡهُ ٱلَّتِي هُوَ فِي بَيۡتِهَا عَن نَّفۡسِهِۦ وَغَلَّقَتِ ٱلۡأَبۡوَٰبَ وَقَالَتۡ هَيۡتَ لَكَۚ قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ رَبِّيٓ أَحۡسَنَ مَثۡوَايَۖ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلظَّٰلِمُونَ
On [debbo] mo on woni e suudu mun ɗaɓɓiri mo hoore-makko. O soki baafe ɗen o wi'i: "Mi heblanii-mo-ma!" O maaki: "Moolaare Alla! Jeyɗo lam on moƴƴinii weerde am. Si ko woni, tooñooɓe ɓen maletaake".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَقَدۡ هَمَّتۡ بِهِۦۖ وَهَمَّ بِهَا لَوۡلَآ أَن رَّءَا بُرۡهَٰنَ رَبِّهِۦۚ كَذَٰلِكَ لِنَصۡرِفَ عَنۡهُ ٱلسُّوٓءَ وَٱلۡفَحۡشَآءَۚ إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُخۡلَصِينَ
Gomɗii [debbo] on himmanii oon. Kanko kadi o himmanayno mo si wanaa o yi'ii hujja Joomi makko on. Ko nii [Men gerdiri] fii yo Men yiltu mo e bone e pankare. Pellet ko o jeyaaɗo e jeyaaɓe amen laɓɓinaaɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَٱسۡتَبَقَا ٱلۡبَابَ وَقَدَّتۡ قَمِيصَهُۥ مِن دُبُرٖ وَأَلۡفَيَا سَيِّدَهَا لَدَا ٱلۡبَابِۚ قَالَتۡ مَا جَزَآءُ مَنۡ أَرَادَ بِأَهۡلِكَ سُوٓءًا إِلَّآ أَن يُسۡجَنَ أَوۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Ɓe ɗiɗo kala ɓe adondiri ka baafal, o seekiri dolokke oya on ɓaawo. Ɓe tawi moodi makko ka baafal. [debbo] on wi'i: "Ko honɗum woni njoɓdi on faalanaaɗo ɓeynguure maa nden bonki si wanaa yo soke [o leptiree] lepte muusuɗe?"
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ هِيَ رَٰوَدَتۡنِي عَن نَّفۡسِيۚ وَشَهِدَ شَاهِدٞ مِّنۡ أَهۡلِهَآ إِن كَانَ قَمِيصُهُۥ قُدَّ مِن قُبُلٖ فَصَدَقَتۡ وَهُوَ مِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
[Yuusufu] maaki: "Ko kanko ɗaɓɓiri lam hoore-am". Tawanooɗo e yimɓe [debbo] on seeditii: "Si tawii dolokke mum on ko yeeso seekiraa, haray ko [debbo] on goongi, kanko [gorko] on ko jeyaaɗo e fenuɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَإِن كَانَ قَمِيصُهُۥ قُدَّ مِن دُبُرٖ فَكَذَبَتۡ وَهُوَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Si tawii non dolokke makko on ka ɓaawo seekiraa, haray [debbo] on fenii, kanko [gorko] on ko o jeyaaɗo goonguɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا رَءَا قَمِيصَهُۥ قُدَّ مِن دُبُرٖ قَالَ إِنَّهُۥ مِن كَيۡدِكُنَّۖ إِنَّ كَيۡدَكُنَّ عَظِيمٞ
Nde [moodi makko] yi'unoo dolokke on ko ɓaawo seekori, o wi'i: "Ɗum ko jeyaaɗum e pewje mon! Pellet pewje mon ɗen ko haawniiɗe!".
Arabic explanations of the Qur’an:
يُوسُفُ أَعۡرِضۡ عَنۡ هَٰذَاۚ وَٱسۡتَغۡفِرِي لِذَنۢبِكِۖ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ ٱلۡخَاطِـِٔينَ
Yuusufa, ɗuurno gaayi e ɗum. An [debbo on], insinano junuubi(bakkaat) maa ɗin; tawde pellet a jeyaama e woopuɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
۞ وَقَالَ نِسۡوَةٞ فِي ٱلۡمَدِينَةِ ٱمۡرَأَتُ ٱلۡعَزِيزِ تُرَٰوِدُ فَتَىٰهَا عَن نَّفۡسِهِۦۖ قَدۡ شَغَفَهَا حُبًّاۖ إِنَّا لَنَرَىٰهَا فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
Rewɓe ɓen ka saare wi'i: "Debbo laamɗo on ɗaɓɓirii kurkaadu makko ndun hoore-makko! Gomɗii giggol ɓurtirii mo. Menen dey meɗen yi'a oo [debbo] e majjere ɓanngunde".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا سَمِعَتۡ بِمَكۡرِهِنَّ أَرۡسَلَتۡ إِلَيۡهِنَّ وَأَعۡتَدَتۡ لَهُنَّ مُتَّكَـٔٗا وَءَاتَتۡ كُلَّ وَٰحِدَةٖ مِّنۡهُنَّ سِكِّينٗا وَقَالَتِ ٱخۡرُجۡ عَلَيۡهِنَّۖ فَلَمَّا رَأَيۡنَهُۥٓ أَكۡبَرۡنَهُۥ وَقَطَّعۡنَ أَيۡدِيَهُنَّ وَقُلۡنَ حَٰشَ لِلَّهِ مَا هَٰذَا بَشَرًا إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا مَلَكٞ كَرِيمٞ
Nde o nanunoo pewje maɓɓe ɗen, o nulani ɓe, o hebilani ɓe ngawluuji, o jonni gooto kala e maɓɓe laɓi, o wi'i: "Yaltu e maɓɓe!". Nde ɓe yi'unoo mo, ɓe mawnini mo, ɓe hetti juuɗe maɓɓe ɗen, ɓe wi'i: "Kaawee Alla! Oo wanaa ɓanndinke, oo wonaali si wanaa malaa'ikaajo tedduɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَتۡ فَذَٰلِكُنَّ ٱلَّذِي لُمۡتُنَّنِي فِيهِۖ وَلَقَدۡ رَٰوَدتُّهُۥ عَن نَّفۡسِهِۦ فَٱسۡتَعۡصَمَۖ وَلَئِن لَّمۡ يَفۡعَلۡ مَآ ءَامُرُهُۥ لَيُسۡجَنَنَّ وَلَيَكُونٗا مِّنَ ٱلصَّٰغِرِينَ
O wi'i: "Ko oo mo'on felirɗon lam fii mun, gomɗii mi ɗaɓɓirii mo hoore-makko o haɗitii. Si wonii o waɗaali ko mi yamirta mo kon, ma o soke ma o laato jeyaaɗo e hoyɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ رَبِّ ٱلسِّجۡنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدۡعُونَنِيٓ إِلَيۡهِۖ وَإِلَّا تَصۡرِفۡ عَنِّي كَيۡدَهُنَّ أَصۡبُ إِلَيۡهِنَّ وَأَكُن مِّنَ ٱلۡجَٰهِلِينَ
O maaki: "Joomi am, Ko kaso ngon ɓurani lam e ko ɓe noddata lam e mun kon. Si a pottinaani lam pewje maɓɓe ɗen, mi ooñoto e maɓɓe, mi jeyee e majjuɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَٱسۡتَجَابَ لَهُۥ رَبُّهُۥ فَصَرَفَ عَنۡهُ كَيۡدَهُنَّۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Joomi makko jaabinani mo, O firliti e makko pewje maɓɓe ɗen. Pellet, ko Kanko woni Nanoowo, Annduɗo On.
Arabic explanations of the Qur’an:
ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّنۢ بَعۡدِ مَا رَأَوُاْ ٱلۡأٓيَٰتِ لَيَسۡجُنُنَّهُۥ حَتَّىٰ حِينٖ
Refti feeñani (rewɓe) ɓen ɓaawo nde ɓe yi'i maandeeji ɗin, ma o sok-mbo tigi haa e saa'i.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَدَخَلَ مَعَهُ ٱلسِّجۡنَ فَتَيَانِۖ قَالَ أَحَدُهُمَآ إِنِّيٓ أَرَىٰنِيٓ أَعۡصِرُ خَمۡرٗاۖ وَقَالَ ٱلۡأٓخَرُ إِنِّيٓ أَرَىٰنِيٓ أَحۡمِلُ فَوۡقَ رَأۡسِي خُبۡزٗا تَأۡكُلُ ٱلطَّيۡرُ مِنۡهُۖ نَبِّئۡنَا بِتَأۡوِيلِهِۦٓۖ إِنَّا نَرَىٰكَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Sukaaɓe ɗiɗo naatidi e makko ka kaso. Goɗɗo e maɓɓe wi'i: "Min mi hoyɗii hoore-am miɗo siiwa sanngara". Oya kadi wi': "Min mi hoyɗii hoore-am miɗo ronndii ka hoore-am cobbal, colli no ñaama e maggal". Humpitii men firo ɗin, menen men yi'ii ma jeyaaɗo e moƴƴinooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ لَا يَأۡتِيكُمَا طَعَامٞ تُرۡزَقَانِهِۦٓ إِلَّا نَبَّأۡتُكُمَا بِتَأۡوِيلِهِۦ قَبۡلَ أَن يَأۡتِيَكُمَاۚ ذَٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّيٓۚ إِنِّي تَرَكۡتُ مِلَّةَ قَوۡمٖ لَّا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ كَٰفِرُونَ
O maaki: "Ñaametee mo wonaɗon okkoreede on aratah on si wanaa mi humpitay on firo mun ado o arde on. Ɗum mo'on ko jeyeeɗum e ko Joomi am anndini lam. Min mi ɗalii diina yimɓe ɓe gomɗinaa Alla, hara kamɓe e fii laakara ko ɓe yedduɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَٱتَّبَعۡتُ مِلَّةَ ءَابَآءِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَۚ مَا كَانَ لَنَآ أَن نُّشۡرِكَ بِٱللَّهِ مِن شَيۡءٖۚ ذَٰلِكَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ عَلَيۡنَا وَعَلَى ٱلنَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَشۡكُرُونَ
Jokku-mi diina baabiraaɓe am ɓen: Ibraahiima e Ishaaqa e Yaaquuba. Haananaa men nde men kafidata e Alla hay e huunde. Ɗum ko jeyaaɗum e ɓural Alla e dow amen e hoore yimɓe ɓen; kono ko ɓuri ɗuuɗude e yimɓe ɓen ɓe yettataa.
Arabic explanations of the Qur’an:
يَٰصَٰحِبَيِ ٱلسِّجۡنِ ءَأَرۡبَابٞ مُّتَفَرِّقُونَ خَيۡرٌ أَمِ ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ
Ko onon yo wondiiɓe am ɗiɗo ka kaso! E ko reweteeɗi sertuɗi ɓuri moƴƴude, kaa ko Alla Gooto Fooluɗo on?
Arabic explanations of the Qur’an:
مَا تَعۡبُدُونَ مِن دُونِهِۦٓ إِلَّآ أَسۡمَآءٗ سَمَّيۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُكُم مَّآ أَنزَلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٍۚ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُۚ ذَٰلِكَ ٱلدِّينُ ٱلۡقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
On alah e rewde gaanin Makko, si wanah inɗe ɗe innuɗon ɗum, onon e baabiraaɓe mon, Alla jippinanaali ɗen hujja. Ñaawoore nden alanah si wanaa Alla. O yamirii wata on rewu si wanaa Kanko. Ko ɗum ɗum woni diina ñiiɓuka kan; kono ko ɓuri ɗuuɗude e yimɓe ɓen ɓe anndaa.
Arabic explanations of the Qur’an:
يَٰصَٰحِبَيِ ٱلسِّجۡنِ أَمَّآ أَحَدُكُمَا فَيَسۡقِي رَبَّهُۥ خَمۡرٗاۖ وَأَمَّا ٱلۡأٓخَرُ فَيُصۡلَبُ فَتَأۡكُلُ ٱلطَّيۡرُ مِن رَّأۡسِهِۦۚ قُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ ٱلَّذِي فِيهِ تَسۡتَفۡتِيَانِ
Ko onon yo wondiiɓe am ɗiɗo ka kaso! Goɗɗo e mo'on yarnay koohoo mun on sanngara; oya on, o fetee, colli ɗin ñaama ka hoore makko. Fiyaaku mo lanndiɗon fii mun on ñaawaama.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُۥ نَاجٖ مِّنۡهُمَا ٱذۡكُرۡنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَىٰهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ ذِكۡرَ رَبِّهِۦ فَلَبِثَ فِي ٱلسِّجۡنِ بِضۡعَ سِنِينَ
O maakani on mo o sikke daɗay e maɓɓe kamɓe ɗiɗo: "Janto lam ka koohoojo maa on". Seytaane yejjintini mo jantanagol koohoojo makko on. [Yuusufu] ñiiɓiti ka kaso yoga e duuɓi.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ إِنِّيٓ أَرَىٰ سَبۡعَ بَقَرَٰتٖ سِمَانٖ يَأۡكُلُهُنَّ سَبۡعٌ عِجَافٞ وَسَبۡعَ سُنۢبُلَٰتٍ خُضۡرٖ وَأُخَرَ يَابِسَٰتٖۖ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمَلَأُ أَفۡتُونِي فِي رُءۡيَٰيَ إِن كُنتُمۡ لِلرُّءۡيَا تَعۡبُرُونَ
Laamɗo on wi'i: "Min mi yi'ii (e koyɗol) na'i jeeɗiɗi fayɗi, na nyaama fooƴuɗi jeeɗiɗi ɗin, e dukke jeeɗiɗi kecce, e goɗɗi goo yooruɗi. Ko onon yo dental, firtanee lam ngol koyɗol am, si on laatike firtooɓe koyɗi".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُوٓاْ أَضۡغَٰثُ أَحۡلَٰمٖۖ وَمَا نَحۡنُ بِتَأۡوِيلِ ٱلۡأَحۡلَٰمِ بِعَٰلِمِينَ
Ɓe wi'i: "Ko jiiɓu-jaaɓu koyɗi ! Men wonaali annduɓe firo koyɗi !".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ ٱلَّذِي نَجَا مِنۡهُمَا وَٱدَّكَرَ بَعۡدَ أُمَّةٍ أَنَا۠ أُنَبِّئُكُم بِتَأۡوِيلِهِۦ فَأَرۡسِلُونِ
Daɗuɗo on e ɓeya ɗiɗo miijitii ɓaawo dumunna o wi'i: "Min mi humpitay on firo maggol. Nulee lam".
Arabic explanations of the Qur’an:
يُوسُفُ أَيُّهَا ٱلصِّدِّيقُ أَفۡتِنَا فِي سَبۡعِ بَقَرَٰتٖ سِمَانٖ يَأۡكُلُهُنَّ سَبۡعٌ عِجَافٞ وَسَبۡعِ سُنۢبُلَٰتٍ خُضۡرٖ وَأُخَرَ يَابِسَٰتٖ لَّعَلِّيٓ أَرۡجِعُ إِلَى ٱلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Yuusufu, an yo goonguɗo! Yeetii men fii na'i jeeɗiɗi fayɗi, na nyaama fooƴuɗi jeeɗiɗi ɗin, e dukke jeeɗiɗi kecce, e goɗɗi goo yooruɗi, belajo'o mi ruttoo ka yimɓe ɓen, belajo'o, ɓe annday".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ تَزۡرَعُونَ سَبۡعَ سِنِينَ دَأَبٗا فَمَا حَصَدتُّمۡ فَذَرُوهُ فِي سُنۢبُلِهِۦٓ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّا تَأۡكُلُونَ
O maaki: "On remay duuɗi jeeɗiɗi jokkondirɗi. Kala ko soñuɗon, accon ɗum ka dukkal(butaali) mun, si wanaa seeɗa e kon ko ñaamoton".
Arabic explanations of the Qur’an:
ثُمَّ يَأۡتِي مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ سَبۡعٞ شِدَادٞ يَأۡكُلۡنَ مَا قَدَّمۡتُمۡ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّا تُحۡصِنُونَ
Refti aroyay ɓaawo ɗum, duuɓi jeeɗiɗi saɗtuɗi, ɗin (duuɓi) no ñaama kon ko marnaɗon ɗi si wanaa seeɗa e ko maroton [fii awdi].
Arabic explanations of the Qur’an:
ثُمَّ يَأۡتِي مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ عَامٞ فِيهِ يُغَاثُ ٱلنَّاسُ وَفِيهِ يَعۡصِرُونَ
Refti aroya ɓaawo ɗum, hitaande, ko e mayre yimɓe ɓen toɓetee, ko e mayre kadi ɓe hamata.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ ٱئۡتُونِي بِهِۦۖ فَلَمَّا جَآءَهُ ٱلرَّسُولُ قَالَ ٱرۡجِعۡ إِلَىٰ رَبِّكَ فَسۡـَٔلۡهُ مَا بَالُ ٱلنِّسۡوَةِ ٱلَّٰتِي قَطَّعۡنَ أَيۡدِيَهُنَّۚ إِنَّ رَبِّي بِكَيۡدِهِنَّ عَلِيمٞ
Laamɗo on wi'i: "Addanee lam on". Nde imminaaɗo on arunoo mo, o maaki: "Rutto ka koohoojo maa on lanndoɗaa mo: Ko woni fiyaaku ɓen rewɓe hettunooɓe juuɗe mun ɗen? Pellet Joomi am ko annduɗo pewje maɓɓe ɗen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ مَا خَطۡبُكُنَّ إِذۡ رَٰوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفۡسِهِۦۚ قُلۡنَ حَٰشَ لِلَّهِ مَا عَلِمۡنَا عَلَيۡهِ مِن سُوٓءٖۚ قَالَتِ ٱمۡرَأَتُ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡـَٰٔنَ حَصۡحَصَ ٱلۡحَقُّ أَنَا۠ رَٰوَدتُّهُۥ عَن نَّفۡسِهِۦ وَإِنَّهُۥ لَمِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
[Laamɗo on] wi'i: "Ko honɗum wonunoo fiyaaku mon tuma ɗaɓɓirnoɗon Yuusufa hoore-makko?" Ɓe wi'i: "Moolaare Alla! Men anndiraa mo ko boni". Ɓeyngu laamɗo on wi'i: "Jooni goonga kan feeñii. Ko min ɗaɓɓirnoo mo hoore-makko, pellet ko o jeyaaɗo e goonguɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
ذَٰلِكَ لِيَعۡلَمَ أَنِّي لَمۡ أَخُنۡهُ بِٱلۡغَيۡبِ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي كَيۡدَ ٱلۡخَآئِنِينَ
"Ɗum ko fii yo o anndu wonnde mi janfaaki mo ka wirnii, e wonnde Alla fewnatah pewje janfotooɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
۞ وَمَآ أُبَرِّئُ نَفۡسِيٓۚ إِنَّ ٱلنَّفۡسَ لَأَمَّارَةُۢ بِٱلسُّوٓءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّيٓۚ إِنَّ رَبِّي غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Mi laɓɓinaa hoore-am, tawde wonkii ko heewuki yamirde bone, si wanah kin ki Joomi am yurmini. Joomi am ko Haforoowo Hinnotooɗo.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ ٱئۡتُونِي بِهِۦٓ أَسۡتَخۡلِصۡهُ لِنَفۡسِيۖ فَلَمَّا كَلَّمَهُۥ قَالَ إِنَّكَ ٱلۡيَوۡمَ لَدَيۡنَا مَكِينٌ أَمِينٞ
Laamɗo on wi'i: "Addanee lam mo, mi heertinana mo hoore-am". Nde o yewtunoo mo, o wi'i: "An on hannde ka amen, ko a jom-nokku hoolaaɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ ٱجۡعَلۡنِي عَلَىٰ خَزَآئِنِ ٱلۡأَرۡضِۖ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٞ
O maaki: "Waɗam e hoore-ngaluuji leydi ndin: ko mi reenoowo annduɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي ٱلۡأَرۡضِ يَتَبَوَّأُ مِنۡهَا حَيۡثُ يَشَآءُۚ نُصِيبُ بِرَحۡمَتِنَا مَن نَّشَآءُۖ وَلَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ko wano nii Men ñimnirani Yuusufa ka leydi, himo jippora e mayri nokku ka o yiɗi. Meɗen heɓnira yurmeende Amen nden on mo Men muuyi, men yeebataa njoɓdi moƴƴinooɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَأَجۡرُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَكَانُواْ يَتَّقُونَ
Pellet ko njoɓdi laakara ndin ɓuri moƴƴannde ɓen gomɗimɓe ɓe laatii gomɗuɓe.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَجَآءَ إِخۡوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَعَرَفَهُمۡ وَهُمۡ لَهُۥ مُنكِرُونَ
Baaba-gootooɓe Yuusufa ɓen ari ɓe naati ka makko. O annditi ɓe, kono kamɓe ɓe paayti mo.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ قَالَ ٱئۡتُونِي بِأَخٖ لَّكُم مِّنۡ أَبِيكُمۡۚ أَلَا تَرَوۡنَ أَنِّيٓ أُوفِي ٱلۡكَيۡلَ وَأَنَا۠ خَيۡرُ ٱلۡمُنزِلِينَ
Tuma nde o hebllannooɓe doŋlle maɓɓe ɗen, o maaki: "Addanee lam musiɗɗo mon baaba-gooto. E on yi'aali miɗo timmina ɓetu ngun, e wonnde ko mi ɓurdo moƴƴude e weernooɓe ɓen?"
Arabic explanations of the Qur’an:
فَإِن لَّمۡ تَأۡتُونِي بِهِۦ فَلَا كَيۡلَ لَكُمۡ عِندِي وَلَا تَقۡرَبُونِ
Si on addanaali lam mo, haray ɓetu alanaa on ka am ɗoo; wata on ɓado lam kadi".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ سَنُرَٰوِدُ عَنۡهُ أَبَاهُ وَإِنَّا لَفَٰعِلُونَ
Ɓe wi'i: "Men ɗaɓɓiray mo ben makko, menen ko men gollooɓe (ɗum)".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ لِفِتۡيَٰنِهِ ٱجۡعَلُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ فِي رِحَالِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَعۡرِفُونَهَآ إِذَا ٱنقَلَبُوٓاْ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
O maakani gollooɓe makko ɓen: "Waɗee coggeeli(njigguuji) maɓɓe ɗin ka doŋlle maɓɓe: belajo'o ɓe annditay ɗi si ɓe ruttike ka yimɓe maɓɓe ɓen, belajo'o ɓe yiltoto".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا رَجَعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيهِمۡ قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مُنِعَ مِنَّا ٱلۡكَيۡلُ فَأَرۡسِلۡ مَعَنَآ أَخَانَا نَكۡتَلۡ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ
Tuma nde ɓe ruttinoo ka ben maɓɓe, ɓe wi'i: "Ko an yo ben(baaba) amen, men salanaama ɓetu. neldu amen musiɗɗo amen on, men ɓetanee. Ko men reenooɓe mo".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ هَلۡ ءَامَنُكُمۡ عَلَيۡهِ إِلَّا كَمَآ أَمِنتُكُمۡ عَلَىٰٓ أَخِيهِ مِن قَبۡلُ فَٱللَّهُ خَيۡرٌ حَٰفِظٗاۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
O maaki: "Hara mi hooloray on e fii makko, si wanaa no mi hoolornoo on non e neene-gooto makko on ko adii? Ko Alla woni moƴƴo reenoowo, ko Kanko ɓuri moƴƴude yurmeteeɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا فَتَحُواْ مَتَٰعَهُمۡ وَجَدُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ رُدَّتۡ إِلَيۡهِمۡۖ قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَا نَبۡغِيۖ هَٰذِهِۦ بِضَٰعَتُنَا رُدَّتۡ إِلَيۡنَاۖ وَنَمِيرُ أَهۡلَنَا وَنَحۡفَظُ أَخَانَا وَنَزۡدَادُ كَيۡلَ بَعِيرٖۖ ذَٰلِكَ كَيۡلٞ يَسِيرٞ
Nde ɓe udditunoo doŋlle maɓɓe ɗen, ɓe tawi coggeeli(njigguuji) maɓɓe ɗin ruttaama e maɓɓe. Ɓe wi'i: "Ko an yo ben amen, ko men ɗaɓɓata [kadi]? Ɗii ko coggeeli amen, ɗi ruttaama e amen. Meɗen jiggana yimɓe amen, men reena musiɗɗo amen on, men ɓeydora ɓetu ngelooba; ɗum ko ɓetu newiingu".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ لَنۡ أُرۡسِلَهُۥ مَعَكُمۡ حَتَّىٰ تُؤۡتُونِ مَوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ لَتَأۡتُنَّنِي بِهِۦٓ إِلَّآ أَن يُحَاطَ بِكُمۡۖ فَلَمَّآ ءَاتَوۡهُ مَوۡثِقَهُمۡ قَالَ ٱللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٞ
O maaki: "Mi immindintaa(neldatah) mo e mooɗon haa ƴettanon mi ahadi ka Alla, wonnde on artiranay lam mo si wanaa hara on huɓinda". Ɓaawo ɓe ƴettanii mo ahadi maɓɓe ndin, o maaki: "Alla e dow ko wowluɗen kon, ko O deeno".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَقَالَ يَٰبَنِيَّ لَا تَدۡخُلُواْ مِنۢ بَابٖ وَٰحِدٖ وَٱدۡخُلُواْ مِنۡ أَبۡوَٰبٖ مُّتَفَرِّقَةٖۖ وَمَآ أُغۡنِي عَنكُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍۖ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُۖ وَعَلَيۡهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ
O maaki: "Ko onon yo ɓiɗɓe am, wata on naatiroy e damal gootal, naatiree e dame seertuɗe. Mi dun-cantaa on e (muyɗe) Alla hay e huunde. Ñaawoore alanaa si wanaa Alla: Ko e Makko mi fawii, ko e makko kadi, yo fawo fawotooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا دَخَلُواْ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَهُمۡ أَبُوهُم مَّا كَانَ يُغۡنِي عَنۡهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍ إِلَّا حَاجَةٗ فِي نَفۡسِ يَعۡقُوبَ قَضَىٰهَاۚ وَإِنَّهُۥ لَذُو عِلۡمٖ لِّمَا عَلَّمۡنَٰهُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Nde ɓe naatirnoo nokku ka ben maɓɓe yamirnoo ɓe ɗon, ɗum wonaano no duncana ɓe [ko iwri] ka Alla si wanaa haaju wonunooɗo e fittaandu Yaaquuba mo o gasini. Kanko on, ko o jom-ganndal ngal Men anndini mo. Kono ko ɓuri ɗuuɗude e yimɓe ɓen ɓe anndaa.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَىٰ يُوسُفَ ءَاوَىٰٓ إِلَيۡهِ أَخَاهُۖ قَالَ إِنِّيٓ أَنَا۠ أَخُوكَ فَلَا تَبۡتَئِسۡ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Nde ɓe naatunoo ka Yuusufa, o maɓɓi neene-gooto makko on e makko, o maaki: "Ko mi neene-gooto maa, wata a sunor ko ɓe huuwaynoo".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ جَعَلَ ٱلسِّقَايَةَ فِي رَحۡلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا ٱلۡعِيرُ إِنَّكُمۡ لَسَٰرِقُونَ
Tuma nde o hebilannoo ɓe doŋlle maɓɓe ɗen, o waɗi etirgal ngal ka doŋngal neene-gooto makko on, refti ewnotooɗo eewnii: "Ko onon yo seteeɓe, Ko on wuyɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ وَأَقۡبَلُواْ عَلَيۡهِم مَّاذَا تَفۡقِدُونَ
Ɓe fewtiti e maɓɓe ɓe wi'i: "Ko honɗum hattiɗon?"
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ نَفۡقِدُ صُوَاعَ ٱلۡمَلِكِ وَلِمَن جَآءَ بِهِۦ حِمۡلُ بَعِيرٖ وَأَنَا۠ بِهِۦ زَعِيمٞ
Ɓe wi'i: "Men hattike etirde laamɗo on. Hino woodani kala adduɗo ngal, doŋngal ngelooba, ko min woni fawtiiɗo ɗum".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ تَٱللَّهِ لَقَدۡ عَلِمۡتُم مَّا جِئۡنَا لِنُفۡسِدَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا كُنَّا سَٰرِقِينَ
Ɓe wi'i: "Men woondirii Alla, gomɗii hiɗon anndi men araali bonnugol ka leydi, men laataaki kadi wuyɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ فَمَا جَزَٰٓؤُهُۥٓ إِن كُنتُمۡ كَٰذِبِينَ
Ɓe wi'i: "Ko wonata njoɓdi makko si tawii ko on fenooɓe?"
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ جَزَٰٓؤُهُۥ مَن وُجِدَ فِي رَحۡلِهِۦ فَهُوَ جَزَٰٓؤُهُۥۚ كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلظَّٰلِمِينَ
Ɓe wi'i: "Njoɓdi makko: ko kala mo: [ɗum] tawaa ka doŋngal mun, haray ko kanko [tigir] woni njoɓdi mun. Ko wano non men yoɓitirta tooñooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَبَدَأَ بِأَوۡعِيَتِهِمۡ قَبۡلَ وِعَآءِ أَخِيهِ ثُمَّ ٱسۡتَخۡرَجَهَا مِن وِعَآءِ أَخِيهِۚ كَذَٰلِكَ كِدۡنَا لِيُوسُفَۖ مَا كَانَ لِيَأۡخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ ٱلۡمَلِكِ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ نَرۡفَعُ دَرَجَٰتٖ مَّن نَّشَآءُۗ وَفَوۡقَ كُلِّ ذِي عِلۡمٍ عَلِيمٞ
[Yuusufu] fuɗɗori doŋle maɓɓe ɗen ado doŋngal neene-gooto makko on; refti o yaltiniri nde ka doŋngal neene-gooto makko on. Ko wano non men fewjirani Yuusufa, [tawde] o hattantaano nanngude neene-gooto makko on ka sariya laamɗo on, si wanaa hara ko Alla muuyi. Meɗen ɓantana darajaaji on mo Men muuyi. No e dow kala jom-ganndal ganndo [goo].
Arabic explanations of the Qur’an:
۞ قَالُوٓاْ إِن يَسۡرِقۡ فَقَدۡ سَرَقَ أَخٞ لَّهُۥ مِن قَبۡلُۚ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفۡسِهِۦ وَلَمۡ يُبۡدِهَا لَهُمۡۚ قَالَ أَنتُمۡ شَرّٞ مَّكَانٗاۖ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا تَصِفُونَ
Ɓe wi'i: "Si o wujjii, haray neene-gooto makko wujjiino ko adii". Yuusufu mari ɗum ka wonkii makko, o feññinanaali ɓe ɗum. O maaki: "Ko onon ɓuri bonnde nokku! Ko Alla ɓuri anndude ko sifotoɗon".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡعَزِيزُ إِنَّ لَهُۥٓ أَبٗا شَيۡخٗا كَبِيرٗا فَخُذۡ أَحَدَنَا مَكَانَهُۥٓۖ إِنَّا نَرَىٰكَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ɓe wi'i: "Ko an yo laamɗo on, oo no mari baabiraawo nawyuɗo oggos; ƴettu gooto e amen lonto makko. Menen men yi'ii ma jeyaaɗo e moƴƴinooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِ أَن نَّأۡخُذَ إِلَّا مَن وَجَدۡنَا مَتَٰعَنَا عِندَهُۥٓ إِنَّآ إِذٗا لَّظَٰلِمُونَ
O maaki: "Moolaara Alla nde men nanngata si wanaa on mo men tawi doŋlle amen ɗen e juuɗe mun. Mene haray ontuma ko men tooñuɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا ٱسۡتَيۡـَٔسُواْ مِنۡهُ خَلَصُواْ نَجِيّٗاۖ قَالَ كَبِيرُهُمۡ أَلَمۡ تَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ أَبَاكُمۡ قَدۡ أَخَذَ عَلَيۡكُم مَّوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَمِن قَبۡلُ مَا فَرَّطتُمۡ فِي يُوسُفَۖ فَلَنۡ أَبۡرَحَ ٱلۡأَرۡضَ حَتَّىٰ يَأۡذَنَ لِيٓ أَبِيٓ أَوۡ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ لِيۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ
Nde ɓe taƴinoo fii hettugol mo, ɓe martiti ko ɓe gunndondirɓe. Mawɗo maɓɓe on wi'i: "E on anndaa wonnde ben mon ƴettodii e mo'on ahadi ka Alla, e aranun tuma welsindinoɗon e Yuusufa? Mi seerataa leydi ndin haa ben am duŋanoo lam maa O ñaawana lam [hettugol mo], ko Kanko ɓuri moƴƴude e ñaawooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
ٱرۡجِعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيكُمۡ فَقُولُواْ يَٰٓأَبَانَآ إِنَّ ٱبۡنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدۡنَآ إِلَّا بِمَا عَلِمۡنَا وَمَا كُنَّا لِلۡغَيۡبِ حَٰفِظِينَ
Ruttee ka ben mon wi'on: "Ko an yo ben amen, ɓiɗɗo maa on wujjii. Men seedaaki si wanaa ko men anndi, men wonaali reenuɓe ko wirnii.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَسۡـَٔلِ ٱلۡقَرۡيَةَ ٱلَّتِي كُنَّا فِيهَا وَٱلۡعِيرَ ٱلَّتِيٓ أَقۡبَلۡنَا فِيهَاۖ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ
Lanndo (yimɓe) saare nden nde men wonunoo e mun, e seteeɓe ɓen ɓe men hawrondirnoo e mun. Pellet ko men goonguɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ بَلۡ سَوَّلَتۡ لَكُمۡ أَنفُسُكُمۡ أَمۡرٗاۖ فَصَبۡرٞ جَمِيلٌۖ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَأۡتِيَنِي بِهِمۡ جَمِيعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ
[Yaaquuba] maaki: "Wonkiiji mon ɗin cuɗanii on fiyaake! Ko muñal labangal. Hino hasii ka Alla artiranta mi ɓe, ɓe denndaangal. Ko Kanko woni Annduɗo, Ñeeñuɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰٓأَسَفَىٰ عَلَىٰ يُوسُفَ وَٱبۡيَضَّتۡ عَيۡنَاهُ مِنَ ٱلۡحُزۡنِ فَهُوَ كَظِيمٞ
O ɗuurnii ɓe o maaki: "Ee suno am e fii Yuusufa!" Gite makko ɗen rawniri suno. Ko o suuɗɗo suno.
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ تَٱللَّهِ تَفۡتَؤُاْ تَذۡكُرُ يُوسُفَ حَتَّىٰ تَكُونَ حَرَضًا أَوۡ تَكُونَ مِنَ ٱلۡهَٰلِكِينَ
Ɓe wi'i: "Men woodirii Alla! A seerataa hiɗa janntoo fii Yuusufa, haa wonaa horsuɗo maa wonaa jeyaaɗo e halkiiɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ إِنَّمَآ أَشۡكُواْ بَثِّي وَحُزۡنِيٓ إِلَى ٱللَّهِ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
O maaki: "Anndee ko e Alla mi wullitotoo annde am e sunaare am. Miɗo anndi ka Alla ko on anndaa".
Arabic explanations of the Qur’an:
يَٰبَنِيَّ ٱذۡهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَاْيۡـَٔسُواْ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ لَا يَاْيۡـَٔسُ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ
"Ko onon yo ɓiɗɓe am, yehee tefon fii Yuusufa e neene-gooto makko on. Wata on taƴo e yurmeende Alla. Ko fii, taƴotaako e yurmeende Alla si wanaa yimɓe yedduɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَيۡهِ قَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهۡلَنَا ٱلضُّرُّ وَجِئۡنَا بِبِضَٰعَةٖ مُّزۡجَىٰةٖ فَأَوۡفِ لَنَا ٱلۡكَيۡلَ وَتَصَدَّقۡ عَلَيۡنَآۖ إِنَّ ٱللَّهَ يَجۡزِي ٱلۡمُتَصَدِّقِينَ
Nde ɓe naatunoo ka makko [kanko Yuusufa], ɓe wi'i: "Ko an yo laamɗo, lorra heɓii men memen e ɓeynguure amen; men ardii e sil'a jaasuɗo. Hunnan men ɓetu ngun, sakko-ɗaa e amen. Pellet, Alla yoɓay sakkotooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ هَلۡ عَلِمۡتُم مَّا فَعَلۡتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذۡ أَنتُمۡ جَٰهِلُونَ
O maaki: "Enee, on annditii ko waɗunoɗon Yuusufa e neene-gooto makko on kon tuma nde wonunoɗon majjuɓe?"
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُوٓاْ أَءِنَّكَ لَأَنتَ يُوسُفُۖ قَالَ أَنَا۠ يُوسُفُ وَهَٰذَآ أَخِيۖ قَدۡ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡنَآۖ إِنَّهُۥ مَن يَتَّقِ وَيَصۡبِرۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ɓe wi'i: "Kere ko an woni Yuusufa?" O maaki: "Ko min woni Yuusufa. Oo ɗoo ko miñam. Gomɗii Alla moƴƴike e amen. Ko fii, mo gomɗii o muññike, pellet, Alla yeebataa njoɓdi moƴƴinooɓe ɓen".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ تَٱللَّهِ لَقَدۡ ءَاثَرَكَ ٱللَّهُ عَلَيۡنَا وَإِن كُنَّا لَخَٰطِـِٔينَ
Ɓe wi'i: "Men woondiri Alla, Alla ɓurnii ma e amen, men woniino woopuɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ لَا تَثۡرِيبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡيَوۡمَۖ يَغۡفِرُ ٱللَّهُ لَكُمۡۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
O maaki: "Feloore alaa e hoore-mon hannde! Yo Alla yawtan on. Ko Kano woni Moƴƴo Yurmeteeɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
ٱذۡهَبُواْ بِقَمِيصِي هَٰذَا فَأَلۡقُوهُ عَلَىٰ وَجۡهِ أَبِي يَأۡتِ بَصِيرٗا وَأۡتُونِي بِأَهۡلِكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Yahdee e oo dolokke am ɗoo, werloɗon mo ka yeeso baaben am: o wattinay yi'oowo. Addanon lam ɓeynguure mon nden ɓe denndaangal".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَلَمَّا فَصَلَتِ ٱلۡعِيرُ قَالَ أَبُوهُمۡ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَۖ لَوۡلَآ أَن تُفَنِّدُونِ
Nde seteeɓe ɓen seerti [yalti Misra]ben maɓɓe maaki: "Min miɗo heɓa balangol Yuusufa, sinno wanaa fii yo on ɗaytinam".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ تَٱللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَٰلِكَ ٱلۡقَدِيمِ
Ɓe wi'i: "Men woondirii Alla, an hiɗa e majjere maaɗa ɓooyunde nden".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّآ أَن جَآءَ ٱلۡبَشِيرُ أَلۡقَىٰهُ عَلَىٰ وَجۡهِهِۦ فَٱرۡتَدَّ بَصِيرٗاۖ قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكُمۡ إِنِّيٓ أَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Nde wewlinoowo on arunoo, o werlii [dolokke] on ka yeeso makko, o wonti yi'oowo. O maaki: "E mi wi'anaano on miɗo anndi ka Alla ko on anndaa?"
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا ٱسۡتَغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَآ إِنَّا كُنَّا خَٰطِـِٔينَ
Ɓe wi'i: "Ko an yo ben amen, insinano men junuubi amen. Menen men woniino woopuɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
قَالَ سَوۡفَ أَسۡتَغۡفِرُ لَكُمۡ رَبِّيٓۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ
O maaki: "Armami insinano on Joomi am. Ko Kanko woni Haforoowo, Hinnotooɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَىٰ يُوسُفَ ءَاوَىٰٓ إِلَيۡهِ أَبَوَيۡهِ وَقَالَ ٱدۡخُلُواْ مِصۡرَ إِن شَآءَ ٱللَّهُ ءَامِنِينَ
Nde ɓe naatunoo ka Yuusufa, o weerni ka makko [ɗon] mawɓe makko ɓen ɗiɗo, o maaki: "Naatiree Misra, si Alla muuyii, ko on hooliiɓe".
Arabic explanations of the Qur’an:
وَرَفَعَ أَبَوَيۡهِ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ وَخَرُّواْ لَهُۥ سُجَّدٗاۖ وَقَالَ يَٰٓأَبَتِ هَٰذَا تَأۡوِيلُ رُءۡيَٰيَ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَعَلَهَا رَبِّي حَقّٗاۖ وَقَدۡ أَحۡسَنَ بِيٓ إِذۡ أَخۡرَجَنِي مِنَ ٱلسِّجۡنِ وَجَآءَ بِكُم مِّنَ ٱلۡبَدۡوِ مِنۢ بَعۡدِ أَن نَّزَغَ ٱلشَّيۡطَٰنُ بَيۡنِي وَبَيۡنَ إِخۡوَتِيٓۚ إِنَّ رَبِّي لَطِيفٞ لِّمَا يَشَآءُۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ
O towniri mawɓe makko ɓen ɗiɗo ka belorki(danki), ɓe naayirani mo sujjugol. O maaki:"Ko onon yo baaba'en, ko ɗum ɗoo woni firo koyɗol am ngol oya tuma, gomɗii Joomi am waɗii ngol goonga. Gomɗii O moƴƴike e am tuma O yaltinnoo lam ka kaso, O itti on ka ladde, ɓaawo nde seytaane bonnii hakkunde am e ben-gootooɓe am ɓen. Pellet, Joomi am ko newaniiɗo ko O muuyi kon. Ko Kanko woni Annduɗo, Ñeeñuɗo".
Arabic explanations of the Qur’an:
۞ رَبِّ قَدۡ ءَاتَيۡتَنِي مِنَ ٱلۡمُلۡكِ وَعَلَّمۡتَنِي مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِۚ فَاطِرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ أَنتَ وَلِيِّۦ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۖ تَوَفَّنِي مُسۡلِمٗا وَأَلۡحِقۡنِي بِٱلصَّٰلِحِينَ
Joomi am, gomɗii A yeɗii lam laamu, A anndinii lam kadi firo koyɗi. [An] Taguɗo kammuuli ɗin e leydi ndin, ko An woni giɗo am aduna e laakara. Ƴettitam ko mi juulɗo, waɗitdaa lam e moƴƴuɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
ذَٰلِكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلۡغَيۡبِ نُوحِيهِ إِلَيۡكَۖ وَمَا كُنتَ لَدَيۡهِمۡ إِذۡ أَجۡمَعُوٓاْ أَمۡرَهُمۡ وَهُمۡ يَمۡكُرُونَ
Ɗum ko jeyaaɗum e kumpite wirniiɗe, Meɗen wahayini ɗe e maaɗa. A tawanooka e maɓɓe tuma nde ɓe eɓɓunoo fiyaaku maɓɓe on hiɓe fewja.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَمَآ أَكۡثَرُ ٱلنَّاسِ وَلَوۡ حَرَصۡتَ بِمُؤۡمِنِينَ
Ko ɓuri ɗuuɗude e yimɓe ɓen, hay si a rerɗi, (ɓe) wonaali gomɗinooɓe.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَمَا تَسۡـَٔلُهُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ
A ɗaɓɓiraali ɓe e ɗum njoɓdi. Nde wonaali si wanaa waaju wonannde winndere nden.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَكَأَيِّن مِّنۡ ءَايَةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ يَمُرُّونَ عَلَيۡهَا وَهُمۡ عَنۡهَا مُعۡرِضُونَ
Ɗuuɗii e Aayeeje ka kammuuli e ka leydi, hiɓe rewa e majje hara ko ɓe ɗuurniiɓe ɗe.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَمَا يُؤۡمِنُ أَكۡثَرُهُم بِٱللَّهِ إِلَّا وَهُم مُّشۡرِكُونَ
Ko ɓuri ɗuuɗude e maɓɓe gomɗintaa Alla, si wanaa hara ko ɓe sirkuɓe.
Arabic explanations of the Qur’an:
أَفَأَمِنُوٓاْ أَن تَأۡتِيَهُمۡ غَٰشِيَةٞ مِّنۡ عَذَابِ ٱللَّهِ أَوۡ تَأۡتِيَهُمُ ٱلسَّاعَةُ بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
E ɓe hooli nde hippooje arata ɓe e lepte Alla ɗen maa darngal ngal ardira ɓe juhal, hara kamɓe ɓe so'aa?
Arabic explanations of the Qur’an:
قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِيۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Maaku: "Ko ngo'ol woni laawol am, miɗo noddira e Alla dow hujja, min e ɓen jokkuɓe lam. Senayee woodanii Alla! Mi wonaali jeyaaɗo e sirkooɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ إِلَّا رِجَالٗا نُّوحِيٓ إِلَيۡهِم مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡقُرَىٰٓۗ أَفَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۗ وَلَدَارُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Men Nulaali ado maa si wanaa worɓe jeyaaɓe e yimɓe ca'e ɗen, Meɗen wahayina e maɓɓe. E ɓee [fennooɓe ma] yiilotaako ka leydi, ɓe ndaara ko honno battane ɓen adinooɓe ɓe wa'unoo? Pellet ko saare laakara nden ɓuri moƴƴannde ɓen huluɓe [Alla]. E on haqqiltaa?
Arabic explanations of the Qur’an:
حَتَّىٰٓ إِذَا ٱسۡتَيۡـَٔسَ ٱلرُّسُلُ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ كُذِبُواْ جَآءَهُمۡ نَصۡرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَآءُۖ وَلَا يُرَدُّ بَأۡسُنَا عَنِ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Haa si tawii Nulaaɓe ɓen taƴike, (heeferɓe ɓen) fellita wonnde kamɓe ɓe fennaama, ballal Amen ngal ara e maɓɓe; Men daɗnda on mo Men muuyi, lepte Amen ɗen ruttetaake gaayi e yimɓe bomɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
لَقَدۡ كَانَ فِي قَصَصِهِمۡ عِبۡرَةٞ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِۗ مَا كَانَ حَدِيثٗا يُفۡتَرَىٰ وَلَٰكِن تَصۡدِيقَ ٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَتَفۡصِيلَ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Gomɗii wonii e fillayeeje maɓɓe ɗin tasakuyye wonannde joomiraaɓe haqqillaaji ɓen. Nde wonaali yewtere fefindaande. Ko woni, ko nde goonginnde ɗen adinooɗe nde, e fensitunde kala huunde, e peewal e yurmeende wonannde yimɓe gomɗimɓe ɓen.
Arabic explanations of the Qur’an:
 
Translation of the meanings Surah: Yūsuf
Surahs’ Index Page Number
 
Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Fulani translation - Translations’ Index

Translation of the meanings of the Noble Qur'an into the Fulani language, translated by the team of Rowad Translation Center, in collaboration with www.islamhouse.com

close