ترجمهٔ معانی سوره سوره ق - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - دایرة المعارف قرآن کریم

Қоф сураси

از اهداف این سوره:

وعظ القلوب بالموت والبعث.

Қалбларга ўлим ва қайта тирилишни эслатиб насиҳат қилинг.

---

آیه: 1

قٓۚ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡمَجِيدِ

Қоф. Бу каби ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасининг аввалида айтиб ўтилди. Қуръони Каримда жуда маънолар бор, хайр бор, барака бор. Аллоҳ ана шу Қуръонга қасам ичиб айтяптики, Қиёмат куни ҳисоб-китоб ва жазо ёки мукофот учун албатта қайта тириласизлар.

آیه: 2

بَلۡ عَجِبُوٓاْ أَن جَآءَهُم مُّنذِرٞ مِّنۡهُمۡ فَقَالَ ٱلۡكَٰفِرُونَ هَٰذَا شَيۡءٌ عَجِيبٌ

Уларнинг ҳақни тан олмасликларига сабаб сизнинг ёлғон гапираётганингизни билиб қолганлари эмас. Улар сизнинг ростгўй эканингизни жуда яхши биладилар. Бунинг сабаби бошқа ёқда. Улар огоҳлантирувчи пайғамбар фаришталардан эмас, ўзларига ўхшаган бир одам бўлиб чиққанидан ажабландилар. Шундан ажабланишиб: "Пайғамбарнинг ўзимизга ўхшаган бир одам бўлиши жуда қизиқ-ку", дедилар.

آیه: 3

أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗاۖ ذَٰلِكَ رَجۡعُۢ بَعِيدٞ

Ўлиб, тупроққа айланиб кетганимиздан кейин яна қайта тириламизми? Чириб кетган жасадларимизга қайтадан жон кирадими? Бўлиши мумкин эмас. Буни ақл бовар қилмайди.

آیه: 4

قَدۡ عَلِمۡنَا مَا تَنقُصُ ٱلۡأَرۡضُ مِنۡهُمۡۖ وَعِندَنَا كِتَٰبٌ حَفِيظُۢ

Улар ўлганларидан кейин замин уларнинг жасадларини еб битираётганини билиб турибмиз. Ҳаммаси Бизга аён. Биздан яширин ҳеч нарса йўқ. Бизда уларнинг ҳаётлик пайтларига алоқадор бўладими, ўлганларидан кейинги ишларга тегишли бўладими, Аллоҳнинг ҳамма тақдирини битиб, сақлаб қўйган китоб бор.

آیه: 5

بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَهُمۡ فِيٓ أَمۡرٖ مَّرِيجٍ

Балки Пайғамбар алайҳиссалом Қуръонни олиб келган пайтда анави мушриклар уни ёлғонга чиқардилар. Уларнинг иши доим беқарорлик. Бир қарорга кела олмай, иккиланаверадилар.

آیه: 6

أَفَلَمۡ يَنظُرُوٓاْ إِلَى ٱلسَّمَآءِ فَوۡقَهُمۡ كَيۡفَ بَنَيۡنَٰهَا وَزَيَّنَّٰهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٖ

Қайта тирилишни ёлғонга чиқараётган анави мушриклар тепаларидаги самога, уни қандай яратганимизга, бино қилганимизга, юлдузлар ила безаб қўйганимизга, унинг ҳеч қандай тешиклари, ёриқлари йўқ эканига назар ташламайдиларми?! Мана шундай самони яратган Зот ўликларни қайта тирилтира олмай қолармиди?!

آیه: 7

وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوۡجِۭ بَهِيجٖ

Заминни яшашга қулай бўлиши учун ёйиб қўйдик. Барқарор, қимирламай туриши учун унга мустаҳкам тоғларни ўрнатдик. Унда жуда гўзал турли хил ўсимликлар ва дарахтларни ундирдик, ўстирдик.

آیه: 8

تَبۡصِرَةٗ وَذِكۡرَىٰ لِكُلِّ عَبۡدٖ مُّنِيبٖ

Буларнинг ҳаммасини ҳар бир Парвардигорига қайтиб, тоат-ибодат қиладиган банда учун кўрсатма ва ибрат қилиб яратдик.

آیه: 9

وَنَزَّلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ مُّبَٰرَكٗا فَأَنۢبَتۡنَا بِهِۦ جَنَّٰتٖ وَحَبَّ ٱلۡحَصِيدِ

Осмондан фойдаси ва яхшилиги мўл бўлган ёмғирни ёғдириб, у билан боғларни ва ўриб олинадиган дон-дунларни ўстирдик.

آیه: 10

وَٱلنَّخۡلَ بَاسِقَٰتٖ لَّهَا طَلۡعٞ نَّضِيدٞ

Мевали новдалари зич жойлашган баланд хурмо дарахтларини ҳам ўстирдик.

آیه: 11

رِّزۡقٗا لِّلۡعِبَادِۖ وَأَحۡيَيۡنَا بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّيۡتٗاۚ كَذَٰلِكَ ٱلۡخُرُوجُ

Бу ўстирганларимиз ҳаммаси бандалар учун ризқдир. Улардан ейдилар, озуқаланадилар. Яна у билан қуриб-қақраб ётган шаҳарни яшнатдик, ўлик ерни тирилтирдик. Ўликларни тирилтиришимиз ҳам худди шунга ўхшайди.

آیه: 12

كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَأَصۡحَٰبُ ٱلرَّسِّ وَثَمُودُ

Эй Пайғамбар, анави ҳақни тан олмаганлардан олдин ҳам кўп қавмлар ўзларининг пайғамбарларини ёлғончига чиқарганлар. Нуҳ қавми, қудуқ эгалари ва Самуд қабиласи шулар жумласидандир.

آیه: 13

وَعَادٞ وَفِرۡعَوۡنُ وَإِخۡوَٰنُ لُوطٖ

Од, Фиръавн ва Лут қавми ҳам ёлғончига чиқарганлар.

آیه: 14

وَأَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ وَقَوۡمُ تُبَّعٖۚ كُلّٞ كَذَّبَ ٱلرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ

Дарахтзор эгалари бўлган Шуайб қавми ва Яман подшоҳи бўлган Туббаъ қавми ҳам Аллоҳнинг пайғамбарларини ёлғончига чиқардилар. Бас, ҳаммалари Аллоҳ ваъда қилган азобга ҳақли тарзда лойиқ бўлиб қолдилар.

آیه: 15

أَفَعَيِينَا بِٱلۡخَلۡقِ ٱلۡأَوَّلِۚ بَلۡ هُمۡ فِي لَبۡسٖ مِّنۡ خَلۡقٖ جَدِيدٖ

Дастлаб сизларни яратишдан ожизлик қилдикмики, яна янгидан яратишга ожизлик қилсак?! Асло ундай эмас. Фақат улар яна янгидан яралиш қандай бўлишини тасаввур қила олмай ҳайратланиб, шубҳаланиб туришибди.

از فواید آیات این صفحه:

• المشركون يستعظمون النبوة على البشر، ويمنحون صفة الألوهية للحجر!

Мушрикларнинг иши ҳеч бир мантиққа тўғри келмайди. Пайғамбарликни инсоннинг қўлидан келмайдиган ўта улуғ иш, деб биладилар-да, жонсиз тошларга худолик мақомини бериб юборадилар.

• خلق السماوات، وخلق الأرض، وإنزال المطر، وإنبات الأرض القاحلة، والخلق الأول: كلها أدلة على البعث.

Осмонлару ернинг яратилиши, ёмғирнинг ёғиши, қуриб-қақраб ётган ўлик ерга жон кириб яшнаб кетиши, инсонларнинг илк бора яратилишлари - шуларнинг ҳаммаси қайта тирилиш ҳақ эканини исботловчи далиллардир.

• التكذيب بالرسل عادة الأمم السابقة، وعقاب المكذبين سُنَّة إلهية.

Пайғамбарларни ёлғончига чиқариш ўтган умматларнинг одати бўлган. Ёлғончига чиқарувчиларни жазолаш эса илоҳий қонуниятдир.

آیه: 16

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ وَنَعۡلَمُ مَا تُوَسۡوِسُ بِهِۦ نَفۡسُهُۥۖ وَنَحۡنُ أَقۡرَبُ إِلَيۡهِ مِنۡ حَبۡلِ ٱلۡوَرِيدِ

Дарҳақиқат, инсонни яратдик. Кўнглидан қандай ўйлар, фикрлар ўтаётганини ҳам билиб турамиз. Биз унга юраги билан туташган жон томиридан ҳам яқинроқмиз.

آیه: 17

إِذۡ يَتَلَقَّى ٱلۡمُتَلَقِّيَانِ عَنِ ٱلۡيَمِينِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ قَعِيدٞ

Зеро, унинг ҳар бир ишини икки қабул қилгувчи фаришта қабул қилиб туради. Уларнинг бири ўнг тарафида ўтирса, иккинчиси чап тарафида ўтиради.

آیه: 18

مَّا يَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَيۡهِ رَقِيبٌ عَتِيدٞ

Бирон сўз айтса, ўша заҳоти унинг ҳузурида ҳозиру нозир турган бир кузатувчи фаришта ёзиб қўяди.

آیه: 19

وَجَآءَتۡ سَكۡرَةُ ٱلۡمَوۡتِ بِٱلۡحَقِّۖ ذَٰلِكَ مَا كُنتَ مِنۡهُ تَحِيدُ

Ўлим шиддати чиндан етиб келди. Энди ундан қочиб бўлмайди. Эй ғофил инсон, сен қочиб юрган нарса мана шу эди.

آیه: 20

وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡوَعِيدِ

Сурга вакил қилинган фаришта уни иккинчи марта чалди. Бу Қиёмат кунидир. Кофирлар ва осийларга азоб ваъда қилинган кундир.

آیه: 21

وَجَآءَتۡ كُلُّ نَفۡسٖ مَّعَهَا سَآئِقٞ وَشَهِيدٞ

Ҳар бир жонни бир фаришта ҳайдаб келди. Яна бир фаришта эса унинг қилган ишларига гувоҳ бўлиб келди.

آیه: 22

لَّقَدۡ كُنتَ فِي غَفۡلَةٖ مِّنۡ هَٰذَا فَكَشَفۡنَا عَنكَ غِطَآءَكَ فَبَصَرُكَ ٱلۡيَوۡمَ حَدِيدٞ

Ҳайдаб келинаётган инсонга шундай дейилади: "У дунёда шаҳватлару лаззатларга берилиб, мана шу кундан ғафлатда қолган эдинг. Кўзингдан ғафлат пардасини кўтардик. Энди азобу уқубатларни ўз кўзинг билан кўрасан. Бугун кўзинг жуда ўткир кўради.

آیه: 23

وَقَالَ قَرِينُهُۥ هَٰذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ

Унинг ҳамроҳи, яъни, унга вакил қилинган фаришта деди: "Мендаги унинг амали мана шу. Камайтирилмаган ҳам, кўпайтирилмаган ҳам".

آیه: 24

أَلۡقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٖ

Аллоҳ ўша ҳайдаб ва гувоҳ бўлиб келаётган фаришталарга айтади: "Ҳар бир ҳақни тан олмай, саркашлик қилган кўрнамак кофирни дўзахга улоқтиринглар".

آیه: 25

مَّنَّاعٖ لِّلۡخَيۡرِ مُعۡتَدٖ مُّرِيبٍ

Аллоҳ вожиб қилган ҳақиқатдан қайтараверадиган, Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошаверадиган, Аллоҳнинг ваъдаларига шубҳа билан қарайверадиган зўравонни.

آیه: 26

ٱلَّذِي جَعَلَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَأَلۡقِيَاهُ فِي ٱلۡعَذَابِ ٱلشَّدِيدِ

Ширк келтириб, Аллоҳ билан бирга яна бир илоҳни қилиб олиб, унга ибодат қиладиган мушрикни. Бас, уни қаттиқ азобга улоқтиринглар.

آیه: 27

۞ قَالَ قَرِينُهُۥ رَبَّنَا مَآ أَطۡغَيۡتُهُۥ وَلَٰكِن كَانَ فِي ضَلَٰلِۭ بَعِيدٖ

Унинг шайтон ҳамроҳи ўзини оқлаб деди: "Парвардигоро, уни мен йўлдан оздирмадим. Унинг ўзи ҳақдан анча узоқлашиб, адашиб кетганди".

آیه: 28

قَالَ لَا تَخۡتَصِمُواْ لَدَيَّ وَقَدۡ قَدَّمۡتُ إِلَيۡكُم بِٱلۡوَعِيدِ

Аллоҳ деди: "Менинг ҳузуримда тортишманглар. Бундан фойда йўқ. У дунёда Менга куфр келтириб, осийлик қилганларга пайғамбарларим орқали қаттиқ азобни ваъда қилганман".

آیه: 29

مَا يُبَدَّلُ ٱلۡقَوۡلُ لَدَيَّ وَمَآ أَنَا۠ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ

Менинг ҳузуримда айтилган гап, берилган ваъда ўзгартирилмас. Мен бандаларга зулм қилгувчи ҳам эмасман. Уларнинг яхшиликларини камайтириб ёки ёмонликларини кўпайтириб юбормайман. Ҳар кимга қилган ишига яраша жазо ёки мукофот бераман.

آیه: 30

يَوۡمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ ٱمۡتَلَأۡتِ وَتَقُولُ هَلۡ مِن مَّزِيدٖ

У кунда жаҳаннамга: "Кофирлар ва осийларга тўлдингми?", деймиз. У эса Парвардигори учун кофирлардан ғазабланиб: "Яна қўшимча борми?", дейди.

آیه: 31

وَأُزۡلِفَتِ ٱلۡجَنَّةُ لِلۡمُتَّقِينَ غَيۡرَ بَعِيدٍ

Жаннат Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилган зотларга яқинлаштирилди. Улар жаннатдаги неъматларни кўриб турдилар.

آیه: 32

هَٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٖ

Уларга шундай дейилади: "Мана шу Аллоҳга қайтган, тавба қилган ҳамда Парвардигор буюрган вазифаларга риоя қилган зотлар учун ваъда қилинган мукофотдир".

آیه: 33

مَّنۡ خَشِيَ ٱلرَّحۡمَٰنَ بِٱلۡغَيۡبِ وَجَآءَ بِقَلۡبٖ مُّنِيبٍ

Кимлар Аллоҳдан бошқа ҳеч ким кўрмайдиган жойда ҳам тақво қилсалар, Аллоҳга интилиб, қайта-қайта тавбалар қилиб, соғлом қалб билан йўлиқсалар, уларга шундай дейилади: "Жаннатга ўзингларга ёқмайдиган нарсалардан омон ҳолда, тинч, хотиржам киринглар. Бу кун мангулик кунидир. Унда тугаб қолиш, якунланиш, ниҳояланиш бўлмайди".

آیه: 34

ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٖۖ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُلُودِ

Уларга шундай дейилади: "Жаннатга ўзингларга ёқмайдиган нарсалардан омон ҳолда, тинч, хотиржам киринглар. Бу кун мангулик кунидир. Унда тугаб қолиш, якунланиш, ниҳояланиш бўлмайди".

آیه: 35

لَهُم مَّا يَشَآءُونَ فِيهَا وَلَدَيۡنَا مَزِيدٞ

Уларга жаннатда истаган нарсалари муҳайё қилинади. Битмас-туганмас неъматлар ичида бўладилар. Бундан ташқари яна Бизнинг ҳузуримизда уларга аталган кўз кўриб қулоқ эшитмаган, ҳатто хаёлга ҳам келмайдиган неъматлар ҳам бор. Аллоҳнинг Жамолини кўриш шулар жумласидандир.

از فواید آیات این صفحه:

• علم الله بما يخطر في النفوس من خير وشر.

Аллоҳ кўнгилдан ўтган яхши ё ёмон хаёлларни ҳам билади.

• خطورة الغفلة عن الدار الآخرة.

Охиратдан ғафлатда қолиш ўта хатарли.

• ثبوت صفة العدل لله تعالى.

Оятларда Аллоҳнинг одиллик сифати ўз исботини топиб турибди.

آیه: 36

وَكَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّن قَرۡنٍ هُمۡ أَشَدُّ مِنۡهُم بَطۡشٗا فَنَقَّبُواْ فِي ٱلۡبِلَٰدِ هَلۡ مِن مَّحِيصٍ

Ўтмишда анави ҳақни ноҳаққа чиқараётган Макка мушрикларидан кўра қудратилироқ қанча авлодни ҳалок этганмиз. Ўшанда улар бирон нажот, қочгани жой бормикин, дея шаҳарма-шаҳар изғиб юргандилар.

آیه: 37

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِمَن كَانَ لَهُۥ قَلۡبٌ أَوۡ أَلۡقَى ٱلسَّمۡعَ وَهُوَ شَهِيدٞ

Бу ишда, яъни, ўтган умматларнинг ҳалок этилишида ақл юритадиган қалби бор ёки бепарво бўлмасдан, сидқидилдан қулоқ соладиган одам учун эслатма-ибрат бордир.

آیه: 38

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ وَمَا مَسَّنَا مِن لُّغُوبٖ

Дарҳақиқат, осмонлару ерни ва улар орасидаги нарсаларни олти кунда яратдик. Ҳолбуки, уларни бир лаҳзада яратиб қўйишимиз ҳам мумкин эди. Яҳудийлар айтганидек, Биз чарчаб кетмадик.

آیه: 39

فَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ قَبۡلَ طُلُوعِ ٱلشَّمۡسِ وَقَبۡلَ ٱلۡغُرُوبِ

Эй Пайғамбар, яҳудийлар ва бошқалар айтаётган гапларга сабр қилинг. Қуёш чиқишидан олдин бомдодни, ботишидан олдин эса асрни ўқиб, ҳамду сано, тасбеҳ айтинг.

آیه: 40

وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَسَبِّحۡهُ وَأَدۡبَٰرَ ٱلسُّجُودِ

Туннинг бир қисмида ҳам У Зотга ибодат қилинг ва намозлардан кейин тасбеҳ айтинг.

آیه: 41

وَٱسۡتَمِعۡ يَوۡمَ يُنَادِ ٱلۡمُنَادِ مِن مَّكَانٖ قَرِيبٖ

Эй Пайғамбар, Сурга дам уришга вакил этилган фаришта унга иккинчи марта яқин жойдан дам урадиган кунда қулоқ солинг.

آیه: 42

يَوۡمَ يَسۡمَعُونَ ٱلصَّيۡحَةَ بِٱلۡحَقِّۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُرُوجِ

Бутун халойиқ қайта тирилиш қичқириғини шак-шубҳасиз, чиндан эшитадиган кунда. Бу кун ўликлар ҳисоб-китоб ва жазо ёки мукофот учун қабрлардан чиқиб келадиган кундир.

آیه: 43

إِنَّا نَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَإِلَيۡنَا ٱلۡمَصِيرُ

Жон берадиган ҳам, жон оладиган ҳам Бизмиз. Бу ишни Биздан бошқа ҳеч ким қила олмайди. Қиёмат куни ҳисоб-китоб ва жазо ёки мукофот учун ёлғиз Бизнинг ҳузуримизга қайтилади.

آیه: 44

يَوۡمَ تَشَقَّقُ ٱلۡأَرۡضُ عَنۡهُمۡ سِرَاعٗاۚ ذَٰلِكَ حَشۡرٌ عَلَيۡنَا يَسِيرٞ

Қабрда ётганлар учун тепаларидаги ер ёрилиб, шошиб чиқиб келадилар. Бу тўплаш Биз учун енгилдир.

آیه: 45

نَّحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَقُولُونَۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِجَبَّارٖۖ فَذَكِّرۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ

Анави ҳақни ноҳаққа чиқараётган кимсалар айтаётган гапларни Биз яхши биламиз. Эй Пайғамбар, сиз уларни мажбурлаб иймонга келтирадиган зўравон эмассиз. Сиз фақат Аллоҳ етказиб қўйишни буюрган ишни етказиб қўясиз, холос. Бас, кофирлар ва осийларга аталган азоб ҳақидаги ваъдамдан қўрқадиган зотларга Қуръон билан насиҳат қилинг. Зеро, ана шу қўрқадиган зотларгина Қуръонга ва ундаги насиҳатларга қулоқ соладилар.

از فواید آیات این صفحه:

• الاعتبار بوقائع التاريخ من شأن ذوي القلوب الواعية.

Тарихий воқелардан онгли қалби бор кишиларгина ибрат оладилар.

• خلق الله الكون في ستة أيام لِحِكَم يعلمها الله، لعل منها بيان سُنَّة التدرج.

Аллоҳ коинотни фақат Ўзи билган бир ҳикмат билан олти кунда яратди. Даражама-даражалик қонунияти шулардан бири бўлса ҳам ажаб эмас.

• سوء أدب اليهود في وصفهم الله تعالى بالتعب بعد خلقه السماوات والأرض، وهذا كفر بالله.

Яҳудийлар Аллоҳни тавсифлашда ўта беодоблик қилганлар. Осмонлару ерни яратганидан кейин чарчаб қолган, деганлар. Бу Аллоҳга куфр келтиришдир.