ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ


ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫: ߖߎߙߎ߲ߖߎߙߎ߲ߠߌ߲ߠߊ ߟߎ߬ ߝߐߘߊ   ߟߝߊߙߌ ߘߏ߫:

سورەتی الذاریات

ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
تعريف الجن والإنس بأن مصدر رزقهم من الله وحده؛ ليخلصوا له العبادة.
بەبیردا هێنانەوەى جنۆکە و مرۆڤ بەوەی سەرچاوەى ڕزقیان خواى گەورەیە بەتەنها ، بۆ ئەوەى دڵسۆز بن لە پەرستنیدا.

وَٱلذَّٰرِيَٰتِ ذَرۡوٗا
(اللە تعالی) سوێند دەخوات بەو بایانەی خۆڵ ھەڵئەگرن و بڵاوی ئەکەنەوە .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلۡحَٰمِلَٰتِ وِقۡرٗا
وە سوێند بەو پەڵە ھەورانەی باری قورسی باراناییان ھەڵگرتووە .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلۡجَٰرِيَٰتِ يُسۡرٗا
وە سوێند بەو کەشتییانەی کە بەئاسانیی لە ناو دەریاکاندا دێن و دەچن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلۡمُقَسِّمَٰتِ أَمۡرًا
وە سوێند بەو فریشتانەی کە ئەو کار و بارەی کە (اللە تعالی) دایناوە و دیاری کردووە بەسەر بەندەکانیدا، ئەوان دابەشی دەکەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٞ
بەڕاستی ئەوەی کە بەڵێنتان پێدراوە لەلایەن (اللە تعالی) -لە پاداشت و سزا - دێتەدی و ڕاستە، ھیچ گومانی تێدا نییە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ ٱلدِّينَ لَوَٰقِعٞ
بەڕاستی لێپرسینەوەی بەندەکان لە ڕۆژی قیامەت دێت و بەڕێوەیە و کەس لێی دەرباز نابێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الاعتبار بوقائع التاريخ من شأن ذوي القلوب الواعية.
پەند وەرگرتن لە ڕوداوەکانی مێژوو ودونیا ئەرکی خاوەن دڵە وریا و بەئاگاکانە.

• خلق الله الكون في ستة أيام لِحِكَم يعلمها الله، لعل منها بيان سُنَّة التدرج.
(اللە تعالی) خۆی دەزانێت حیکمەت لە دروست کردنی بوونەوەر لە شەش ڕۆژدا چیە، لەوانەیە بۆ ئەوەبێت یاسای پلە بەپلەمان پێ ڕابگەیەنێت.

• سوء أدب اليهود في وصفهم الله تعالى بالتعب بعد خلقه السماوات والأرض، وهذا كفر بالله.
بێ ئەدەبی جولەکەیە لەوەی کە ماندووبونیان داوەتە پاڵ پەروەردگار لەبەدیهێنانی ئاسمانەكان و زەوی لەشەش ڕۆژدا، بێگومان ئەمە کوفر و بێباوەڕییە .

وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡحُبُكِ
خواى گەورە سوێند دەخوات بەئاسمانی ڕێک و پێک دروستکراو، کە چەندەھا ِڕێگای تێدایە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّكُمۡ لَفِي قَوۡلٖ مُّخۡتَلِفٖ
بەڕاستی ئێوە -ئەی خەڵکی مەککە - قسەی جیاجیا و بێ سەروبەر دەکەن، دەڵێن: قورئان سیحرو جادووە، یا دەڵێن: شیعر و ھەڵبەستە، وە دەربارەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) جارێك دەڵێن: ساحیرە، وجارێكی تر دەڵێن : شاعیرە .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يُؤۡفَكُ عَنۡهُ مَنۡ أُفِكَ
ئەو کەسەی سەری لێ شێواوە و لەبەرنامەی (اللە تعالی) و پێغەمبەرەکەی (صلی الله علیه وسلم) لادراوە، ئەوە (اللە تعالی) ئاگادارە و دەزانێت کە ئەو دڵ ڕەقە و باوەڕ ناھێنێت بۆیە ڕێنموونی ناکات بۆ ڕێگەی ڕاست و باوەڕ .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُتِلَ ٱلۡخَرَّٰصُونَ
بەکوشت بچن و ماڵ وێران بن، ئەو درۆزن و بوختانچیانەی کەھەر جارەی شتێک بە قورئان و پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) دەڵێن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي غَمۡرَةٖ سَاهُونَ
ئەوانەی لە گێژاوی درۆ و دەلەسە کردندا غافڵ و بێ ئاگان لە ڕۆژی دوایی و هیچ گوێی پێ نادەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَسۡـَٔلُونَ أَيَّانَ يَوۡمُ ٱلدِّينِ
ئەپرسن: کەی ڕۆژی پاداشت و تۆڵەسەندنەوە دێتەدی؟ وە ھیچ کاریشی بۆ ناکەن .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَوۡمَ هُمۡ عَلَى ٱلنَّارِ يُفۡتَنُونَ
(اللە تعالی) وەڵامیان دەداتەوە و دەڵێت: ئەو ڕۆژەی ئەوان لەسەر ئاگری دۆزەخ ڕائەگیرێن و سزادەدرێن و دەسوتێنرێن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ذُوقُواْ فِتۡنَتَكُمۡ هَٰذَا ٱلَّذِي كُنتُم بِهِۦ تَسۡتَعۡجِلُونَ
پێیان دەووترێت: سزای خۆتان بچێژن، ئەمە ئەوەیە کە بەگاڵتەوە پرسیارتان لێی دەکرد و پەلەتان بوو لە ھاتنی.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ
ئەوانەی (اللە تعالی) یان بەچاکی ناسییوە و بەپێی فەرمانەکانی (اللە تعالی) ژیانی خۆیان بردوەتە سەر، وە خۆیان بەدوور گرتووە لەوەی قەدەغەی کردووە، ئەوانە لە ڕۆژی قیامەتدا وان لەناو باخ و باخاتەکانی بەھەشتی ڕازاوەدا، کەپڕیەتی لە کانیاو و ڕووباری سازگار .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ءَاخِذِينَ مَآ ءَاتَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَبۡلَ ذَٰلِكَ مُحۡسِنِينَ
(اللە تعالی) چ ناز و نیعمەتێکی پێ بەخشیون وەری ئەگرن بۆ خۆیان، چونکە ئەمانە لەمەوبەر لە دونیادا چاکەکار بوون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ
ئەوانە لە شەودا ماوەیەکی کەم نەبوایە نەدەخەوتن، وە زۆربەی کاتی شەوانیان بەشەو نوێژ دەبردەسەر .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ
لە بەرە بەیانیشدا داوای لێخۆشبوون و لێبوردنیان لە (اللە تعالی) ئەکرد، کە لەتاوانەکانیان ببورێت .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ
لەو ماڵ و سامانەی کە ھەیانبوو مافی داواکار و ھەژار و بێبەشکراوانیان دەدا و بێ بەشیان نەدەکردن، وبەشی ئەوانەیشیان دەدا کە خۆیان داوایان نەدەکرد، و دەستی خۆیان لەئاستیاندا نەدەگرتەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِي ٱلۡأَرۡضِ ءَايَٰتٞ لِّلۡمُوقِنِينَ
وە لەزەوی و ئەوەی کە تێیدایە، وەک شاخەکان و دەریا و زەریا و ڕووبارەکان و باخ و باخات و بێستان و ھەموو جۆرە گیانلەبەر و جانەوەرەکان، ھەموویان بەڵگە و نیشانەی ئاشکران، لەسەر تاک و تەنھایی و دەسەڵاتی بێ سنووری (اللە تعالی)، بۆ ئەو کەسانەی کە خاوەنی باوەڕێکی تەواون، کە زاتی پیرۆزی ئەو بەدیھێنەر و وێنەکێشی ھەموو بەدیھێنراوەکانە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ
لەخودی خۆتان - ئەی مرۆڤـ - بەڵگەو شاھیدێکی ئاشکران لەسەر گەورەیی و دەسەڵاتی بێ سنوور و ڕەھای (اللە تعالی)، ئایا ئەوە نابینن؟! سەرنج نادەن، تێنافکرن بۆئەوەى پەند وئامۆژگاری وەربگرن؟!!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِي ٱلسَّمَآءِ رِزۡقُكُمۡ وَمَا تُوعَدُونَ
دڵنیاش بن کە سەرچاوەی ڕزق و ڕۆزی - دونیا و دینتان - لە ئاسماندایە، ھەروەھا ئەو بەڵێنانەش کەپێتان دراوە لە - باش و خراپ - ھەر لەئاسمانەوە بڕیاری لەسەر دراوە .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَوَرَبِّ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ إِنَّهُۥ لَحَقّٞ مِّثۡلَ مَآ أَنَّكُمۡ تَنطِقُونَ
سوێند بەپەروەدگار و بەدیھێنەری زەوی و ئاسمانەکان، بەڕاستی ڕۆژی قیامەت دێت و ھیچ گومانی تێدا نییە، ھەروەکو چۆن قسە دەکەن و ئاخاوتن دەکەن!!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
هَلۡ أَتَىٰكَ حَدِيثُ ضَيۡفِ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلۡمُكۡرَمِينَ
- ئەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) - ئایا باسی میوانە بەقەدر و بەڕێزەکانی ئیبراھیم پێغەمبەرت پێگەیشتووە (سەلامی خوای لێ بێت) كە ئیبراهیم رێزی لێگرتن؟!!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ دَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗاۖ قَالَ سَلَٰمٞ قَوۡمٞ مُّنكَرُونَ
کاتێک چوونە ژوورەوە بۆ سەردانی، وتیان: سەلام، ئەویش وەڵامی دانەوە و وتی: سەلام لە ئێوەش، ( لەدڵی خۆیدا) وتی: کۆمەڵێکی نەناسن، نایانناسم.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَرَاغَ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ فَجَآءَ بِعِجۡلٖ سَمِينٖ
ئینجا ھەڵسا و بێ ئەوەی میوانەکان پێی بزانن، چوو بۆ لای ژنەکەی و گوێرەکەیەکی قەڵەوی ئامادە کرد و ھێنای بۆیان، وەھای زانی کە ئەوان مرۆڤن .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَقَرَّبَهُۥٓ إِلَيۡهِمۡ قَالَ أَلَا تَأۡكُلُونَ
گوێرەكەكەی لەبەردەمیاندا دانا و لێی نزیک کردنەوە و فەرمووی لێ کردن، (ئەوانیش نەیان خوارد چونکە فریشتە بوون) بۆیە زۆر بەنەرمی پێی وتن: ئەوە نافەرموون؟ ئەوە ناخۆن لەو خوانەی بۆتان ئامادەکراوە؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَوۡجَسَ مِنۡهُمۡ خِيفَةٗۖ قَالُواْ لَا تَخَفۡۖ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ
کە بینی لێیان نەخوارد، ترسی لێ نیشت، ئەوانیش کە زانییان حاڵی پەشێوە، دڵنەواییان کرد و وتیان: مەترسە، ئێمە فریشتەین، لەلایەن (اللە تعالی) وە نێردراوین، وە مژدەشیان دایە کە لەئایندەدا (اللە تعالی) منداڵێکی زانایان پێ دەبەخشێت، کە ئیسحاق پێغەمبەرە (سەلامی خوای لێ بێت).
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَقۡبَلَتِ ٱمۡرَأَتُهُۥ فِي صَرَّةٖ فَصَكَّتۡ وَجۡهَهَا وَقَالَتۡ عَجُوزٌ عَقِيمٞ
ھاوسەرەکەی کە لە تەمەندا بوو، گوێی لە گوفتاری فریشتەکان بوو، ھات و قریوەیەکی کرد و لەپی دەستی دا بەڕومەتی خۆیدا و بەسەر سوڕمانەوە وتی: پیرە ژنێکی نەزۆکی وەک من چۆن منداڵی دەبێت؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡعَلِيمُ
فریشتەکان پێیان وت: ئەوەی کە وتمان فەرمان و بڕیاری پەروەردگارتە و جێبەجێ دەبێت، چونکە ئەو زاتێکی تەواو دانایە لە بڕیار و پێشھاتەکاندا، تەواویش زانایە بەھەموو شتێک لە بوونەوەرەکەیدا.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• إحسان العمل وإخلاصه لله سبب لدخول الجنة.
وردی وچاکەکاری لە کردەوەدا ودڵسۆز بوون تێیدا بۆ (اللە تعالی) ھۆکارە بۆ چوونە بەھەشت.

• فضل قيام الليل وأنه من أفضل القربات.
گەورەیی شەو نوێژ، وە لەچاکترین ھۆکارەکانە بۆ نزیکبوونەوە لەپەروەردگار.

• من آداب الضيافة: رد التحية بأحسن منها، وتحضير المائدة خفية، والاستعداد للضيوف قبل نزولهم، وعدم استثناء شيء من المائدة، والإشراف على تحضيرها، والإسراع بها، وتقريبها للضيوف، وخطابهم برفق.
لە ئادابی میوانداری: وەڵامدانەوەی سەلامە بەجوانتر، وە ئامادەکرنی خوانێک بەبێ ئاگایی میوان، وە خۆ ئامادەکردن بۆ میوانەکان پێش ھاتنیان، وە ھیچ جیاوازییەک نەکرێت لەدانانی خوانەکە بۆ میوانەکان، وە پەلە بکرێت لەئامادەکردنیدا، وە نزیک بکرێتەوە لە میوانەکان، وە گفتوگۆیان لەگەڵ بکرێت بە نەرم و نیانی.

۞ قَالَ فَمَا خَطۡبُكُمۡ أَيُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ
ئینجا کە ئیبراھیم (سەلامی خوای لێ بێت) دڵنیا بوو، لێی پرسین: ئەی فریشتە نێردراوەکان! باشە چ کارێکی گەورەتان بەدەستەوەیە، بۆچی نێردراون، مەبەستان چییە؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِينَ
فریشتەکان لە وەڵامدا وتیان: ئێمە (الله تعالى) ڕەوانەى کردووین بۆ سەر گەلێكی تاوانکار و تاوانبار و بەدڕەوشت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لِنُرۡسِلَ عَلَيۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن طِينٖ
بۆ ئەوەی بەرد بارانیان بکەین، بەخشتی سورەوەکراو، کە لەڕەقییدا وەک بەرد وەھا بێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلۡمُسۡرِفِينَ
بەردەکانیش نیشانەدارن، یاخود ناونوس کراون بەفەرمانی پەروەردگارت، تا بدات بەتەوقی سەری ئەو بێباوەڕ وتاوانکەر و بەدڕەوشت و لەسنوور دەرچووانەدا.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَخۡرَجۡنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
ئەوسا ھەرچی باوەڕدار بوو لە گەلی (لوط) (سەلامی خوای لێ بێت) دەرمان کردن و ڕزگارمان کردن، وە دوورمان خستنەوە لەو بەڵایەی کە بەسەر تاوانباراندا ھێنرا.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَمَا وَجَدۡنَا فِيهَا غَيۡرَ بَيۡتٖ مِّنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ
جا سەیر لەوەدا بوو لەو شار و شارۆچکەیەدا جگە لە تاقە خێزانێکی ڕەوشت بەرز، جگە لە بنەماڵەیەکی مسوڵمانی خواناس، کەسی ترمان بەدی نەکرد، ئەویش ماڵی (لوط) پێغەمبەرە (سەلامی خوای لێ بێت).
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَرَكۡنَا فِيهَآ ءَايَةٗ لِّلَّذِينَ يَخَافُونَ ٱلۡعَذَابَ ٱلۡأَلِيمَ
لە جێگای ئەو گەلە یاخییە لەناو براوە - گەلی لوط (سەلامی خوای لێ بێت) - نیشانەی ئاشکرامان بەجێھێشتووە، تا ببێتە پەند و عیبرەت بۆ ئەوانەی بیر دەکەنەوە و لەسزادانی پڕ ئێش و ئازارمان دەترسن بۆئەوەى وەکو ئەوان کردەوە نەکەن وڕزگاریان بێت لە سزای خواى گەورە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِي مُوسَىٰٓ إِذۡ أَرۡسَلۡنَٰهُ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ بِسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٖ
ئێمە (موسا) مان بەچەند بەڵگەیەکی ئاشکرا و دیار لەسەر پێغەمبەرێتیەکەی نارد بۆ لای فیرعەون، بەڵگەیە بۆ ئەو کەسانەی کە دەترسن لەسزایەکی بە ئازار .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَوَلَّىٰ بِرُكۡنِهِۦ وَقَالَ سَٰحِرٌ أَوۡ مَجۡنُونٞ
بەڵام فیرعەون پشتی تێکرد و بەتوانا و دەوڵەت و لەشکر و ھێزەکەی خۆیدا نازی و گوێی بەڕێنمایی و ئامۆژگاریەکانی موسا نەدا و وتی: موسا ساحیرە، یان شێت و دێوانەیە، شتانێک دەڵێت ئەقڵ نایگرێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَخَذۡنَٰهُ وَجُنُودَهُۥ فَنَبَذۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡيَمِّ وَهُوَ مُلِيمٞ
ئێمەش خۆی و لەشکرەکەیمان بەرەو دەریای سوور برد و ھەموویانمان فڕێدایە ناو دەریاکەوە، بۆیە خنکار و لەناومان بردن، ئەو فیرعەونە کە لەبەر کافری و خراپەکاری و ئەو درۆیانەی کە دەیکرد و دەیووت: من خوای سەر زەویم. شایستەی لۆمە و ئەو بەسەر ھاتە بوو کە دووچاری بوو.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِي عَادٍ إِذۡ أَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلرِّيحَ ٱلۡعَقِيمَ
ھەروەھا لە بەسەرھاتی عادیش کە گەلی ھود (سەلامی خوای لێ بێت) بوو، پەند و ئامۆژگاری تێدایە، بۆ ئەو کەسانەی کە لە سزایەکی بە ئازار دەترسن. ئەوە بوو بایەکی بێ باران و بێ قازانج و نەزۆک و دوابڕمان ناردە سەریان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَا تَذَرُ مِن شَيۡءٍ أَتَتۡ عَلَيۡهِ إِلَّا جَعَلَتۡهُ كَٱلرَّمِيمِ
ئەو ڕەشە بایە ئەوەندە بەھێز و توند بوو، بەسەر ھەر شتێک و ھەر کەسێکدا بڕۆشتایە، بێ کەڵکی دەکرد و لەناوی دەبرد، وەک شتێکی فڕێ دراوی بێ کەڵکی لێ دەکرد .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفِي ثَمُودَ إِذۡ قِيلَ لَهُمۡ تَمَتَّعُواْ حَتَّىٰ حِينٖ
ھەروەھا لە بەسەرھاتی (سەمود) کە گەلی صالح (سەلامی خوای لێ بێت) بوون، پەند و ئامۆژگاری تێدایە، بۆ ئەو کەسانەی کە لە سزایەکی بە ئازار دەترسن. کاتێک پێیان وترا: کە ئێوە لە ژیانی دونیا بەھرە بەرن و سوود مەندبن و ڕابوێرن، تا کاتێکی دیاریکراو -کە کاتی مردنتانە-.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَعَتَوۡاْ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِمۡ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ وَهُمۡ يَنظُرُونَ
کەچی ئەوانیش خۆیان زۆر بەگەورە دەزانی لەئاست ئیمان هێنان وگوێڕایەڵی و ملکەچی فەرمانەکانی (اللە تعالی) نەدەبوون، لە کوتوپڕێکدا ھەورە بروسکەیەک و شریخەیەک پێچانیەوە و چاوی ئەبڵەق کردن و مردن یەخەی پێگرتن (ھەرچەندە سێ ڕۆژ پێش ئەو سزادانە ھەڕەشە و ئاگادار کرابونەوە).
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَمَا ٱسۡتَطَٰعُواْ مِن قِيَامٖ وَمَا كَانُواْ مُنتَصِرِينَ
ئینجا کە گرمەکە ڕووی تێکردن و ھەموویانی دا بەزەویدا و توانای ھەستانەوەی لێ بڕین، نەیان توانی خۆیان ڕزگار بکەن، وە یارمەتیدەرێکیشیان دەست نەکەوت کە یارمەتیان بدات و ڕزگاریان بکات.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَوۡمَ نُوحٖ مِّن قَبۡلُۖ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَوۡمٗا فَٰسِقِينَ
ھەروەھا پێش ئەم درۆزنانە گەلی (نوح) مان بەئاو خنکاند - ژێر ئاومان کردن و خنکان - چونکە گەلێکی بێ باوەڕ و لەڕێگای (اللە تعالی) ترازا بوون، بۆیە شایەنی ئەو سزایە بوون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلسَّمَآءَ بَنَيۡنَٰهَا بِأَيۡيْدٖ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ
ئێمە بە ھێز و توانای خۆمان ئاسمانمان بەدی ھێناوە، بەباشی و پوختی ئەو کارەمان کردووە، وە بەردەوام لەلایەکانیەوە لە فراوان کردنیداین.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلۡأَرۡضَ فَرَشۡنَٰهَا فَنِعۡمَ ٱلۡمَٰهِدُونَ
زەویشمان تەخت کردووە وەک دۆشەکێک بۆیان، بۆ ئەوەی ئۆقرەی لەسەر بگرن، ئێمە ڕاخەرێکی زۆر چاکین چونکە بەم شێوەیە زەویمان بەدیهێناوە بۆیان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمِن كُلِّ شَيۡءٍ خَلَقۡنَا زَوۡجَيۡنِ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ
لە ھەموو شتێکیش ئێمە جووتمان بەدی ھێناوە، وەک نێر و مێ، زەوی و ئاسمان، دەریا و وشکانی، بۆ ئەوەی ئێوە بیربکەنەوە لە تاکبوونی -وەحدانیەتی- (اللە تعالی) چۆن ئەم دونیایەی بەپێی ڕێسایەكی ڕێکوپێک بەدیهێناوە، وە بیر لەتوانا و دەسەڵاتی بکەنەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَفِرُّوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۖ إِنِّي لَكُم مِّنۡهُ نَذِيرٞ مُّبِينٞ
دەی ڕاکەن و ھەڵبێن لەتاوان و سزا بۆ لای پاداشت، فەرمانی (اللە تعالی) جێبەجێ بکەن و بێ گوێی مەکەن، - ئەی خەڵکینە - دڵنیاش بن کە من لەلایەن (اللە تعالی) ڕەوانە کراوم و بێدارکەرەوەیەکی ئاشکرام تا لەسزای خواى گەورە و لەخەوی غەفڵەت بێدارتان بکەمەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَا تَجۡعَلُواْ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۖ إِنِّي لَكُم مِّنۡهُ نَذِيرٞ مُّبِينٞ
- خەڵکینە - ڕەوا نییە ھیچ کەس و ھیچ شتێک بکەنە ھاوەڵ و ھاوتای (اللە تعالی)، دڵنیاش بن کە من بێدارکەرەوەیەکی ئاشکرام لەلایەن (اللە تعالی) وە ڕەوانە کراوم، تا لە ڕاستییەکان ئاگادارتان بکەمەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الإيمان أعلى درجة من الإسلام.
ئیمان و باوەڕ پلەوپایەی لە پلەوپایەی ئیسلام بەرزترە.

• إهلاك الله للأمم المكذبة درس للناس جميعًا.
لەناو بردنی ئەو گەلە بێباوەڕ و درۆزنانە پەند و ئامۆژگاری تێدایە بۆ ھەموو مرۆڤەکان.

• الخوف من الله يقتضي الفرار إليه سبحانه بالعمل الصالح، وليس الفرار منه.
ترسان لە (اللە تعالی) پێویستی بە ئەنجامدانی فەرمانەکان و كار و كردەوەی چاكەیە و هەڵبێیت و ڕابكەیت بۆ لای، نەوەک ڕاکەی لێی.

كَذَٰلِكَ مَآ أَتَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُواْ سَاحِرٌ أَوۡ مَجۡنُونٌ
ھەروەک چۆن ئەو بێباوەڕ و بتپەرستانەی مەککە دەربارەی پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) ھەر جارەی قسەیەکیان دەکرد و ئیمانیان پێ نەدەھێنا، بە ھەمان شێوە گەلانی پێشوویش ھەر پێغەمبەرێکیان لەلایەن (اللە تعالی) بۆ بھاتایە، بە درۆزنیان دادەنا و جارێک دەیانووت: ساحیرە و جادوگەرە، وە جارێکی تر دەیانووت: شێتە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَتَوَاصَوۡاْ بِهِۦۚ بَلۡ هُمۡ قَوۡمٞ طَاغُونَ
سەیرە، دەڵێی ئەوان و ئەمان بە گوێی یەکدا خوێندویانە و ڕاسپاردەیان بۆ یەکتر دابەزاندووە!! نەخێر، بەڵکو ھەموویان لە خووی بێباوەڕیی و سەرکەشیدا کۆبونەتەوە .
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ فَمَآ أَنتَ بِمَلُومٖ
- ئەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) - پشتیان تێکە و گوێ مەدەرە درۆ و دەلەسەکانی ئەو بێباوەڕانە، گلەیی لە تۆ ناکرێ کەوا ئەمانە بەکافری ئەمێننەوە و موسوڵمان نابن، تۆ ئەوەی لەسەر شانت بوو گەیاندووتە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَذَكِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّكۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
پشت ھەڵکردنیان لەبەرنامەکەت وات لێنەکا کە ئاگادار و وریایان نەکەیتەوە، بەردەوام ئامۆژگاریان بکە و ڕاستیەکانیان بۆ ڕوون بکەرەوە، چونکە ئامۆژگاری و یادخستنەوە سوود بە ئیمانداران دەگەیەنێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ
لەڕاستیدا من مرۆڤـ و جنۆکەم تەنھا بۆ پەرستنی خۆم بەدیهێناوە، نەک بۆ ئەوەی ھاوەڵ و شەریکم بۆ بڕیار بدەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَآ أُرِيدُ مِنۡهُم مِّن رِّزۡقٖ وَمَآ أُرِيدُ أَن يُطۡعِمُونِ
خۆ من نە ڕزق و ڕۆزیم لەوان دەوێت، نەخواردن و خواردنەوە، چونکە من پێویستم بەھیچ کام لەوانە نییە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ ذُو ٱلۡقُوَّةِ ٱلۡمَتِينُ
لە ڕاستیدا ھەر (اللە تعالی) خۆی ڕۆزی بەخش و ڕۆزی دەرە، ھەموو چاوەڕێی دەستی ئەون تا ڕۆزییان بۆ بنێرێت، چونکە خاوەنی گەنجینەی ڕزق و ڕۆزی بێ سنورە، وە خاوەنی توانا و دەسەڵاتێکی زۆر بەھێزە، کە ھەرگیز ھێز و تواناکەی ھیچ کزییەک ڕووی تێناکات، وە ھەموو مرۆڤـ و جنۆکەکان ملکەچی ھێز و توانای ئەون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُواْ ذَنُوبٗا مِّثۡلَ ذَنُوبِ أَصۡحَٰبِهِمۡ فَلَا يَسۡتَعۡجِلُونِ
بەڕاستی ئەوانەی ستەم و ناحەقییان بەرامبەر بەخۆیان کرد بەوەی باوەڕیان بە پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) نەکرد، سزای زۆر سەختمان ئامادە کردووە بۆیان، ھەروەک چۆن بۆ ھاوەڵ و ھاوبیرەکانی پێش خۆیانمان ئامادە کردبوو، ئەو سزایەش کاتی دیاریکراوی خۆی ھەیە، جا با پەلە پەلی سزادانیان نەبێت لێم، سەرەنجام ھەر بۆیان دێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن يَوۡمِهِمُ ٱلَّذِي يُوعَدُونَ
وەیل و تیاچوونی ھەمیشەیی بۆ ئەوانەی کە باوەڕیان بە (اللە تعالی) و بە پێغەمبەرەکەیان نەکرد، لەو ڕۆژەی ھەڕەشەیان لێ ئەکرێت کە ڕۆژی قیامەتە، بەسزادانیان بەسزایەکی سەختی بە ئازار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الكفر ملة واحدة وإن اختلفت وسائله وتنوع أهله ومكانه وزمانه.
کوفر ھەمووی یەک میللەتە -گەلە- ھەرچەندە جیاواز بن لەکات و شوێن و گەلەکانیان.

• شهادة الله لرسوله صلى الله عليه وسلم بتبليغ الرسالة.
(اللە تعالی) شاھیدی ئەوەیە کە پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) بەرنامەکەی بەتەواوی گەیاندووە.

• الحكمة من خلق الجن والإنس تحقيق عبادة الله بكل مظاهرها.
حیكمەت و دانایی لە بەدیھێنانی مرۆڤـ و جنۆكەكان تەنھا بۆ پەرستنی (اللە تعالی) یە بە ھەموو شێوەیەک.

• سوف تتغير أحوال الكون يوم القيامة.
لە ڕۆژی قیامەتدا شێوەی گەردوون و بوونەوەر دەگۆڕدرێت.

 
ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫: ߖߎߙߎ߲ߖߎߙߎ߲ߠߌ߲ߠߊ ߟߎ߬ ߝߐߘߊ
ߝߐߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ ߞߐߜߍ ߝߙߍߕߍ
 
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ

الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

ߘߊߕߎ߲߯ߠߌ߲