ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
سۈرە ياسىن
ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
إثبات الرسالة والبعث ودلائلهما.
يسٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لِتُنذِرَ قَوۡمٗا مَّآ أُنذِرَ ءَابَآؤُهُمۡ فَهُمۡ غَٰفِلُونَ
بىز ساڭا بۇ قۇرئاننى شۇنداق بىر قەۋمنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن نازىل قىلدۇقكى، ئۇلار بولسا ئەرەبلەردۇر. ئىلگىرى ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرىدىغان بىرەر پەيغەمبەر كەلمىگەن بولغاچقا، ئۇلار ئىماندىن ۋە تەۋھىد ئېتىقادىدىن بىخەۋەردۇر. ئەنە شۇنىڭدەك ئاگاھلاندۇرۇش ئۈزۈلۈپ قالغان ھەر قانداق ئۈممەت (ئاللاھنىڭ بارلىق ۋە بىرلىكىنى) ئەسلىتىدىغان پەيغەمبەرلەرگە موھتاج بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَقَدۡ حَقَّ ٱلۡقَوۡلُ عَلَىٰٓ أَكۡثَرِهِمۡ فَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ
بۇلارنىڭ كۆپىنچىسىگە ئاللاھنىڭ ئازابى تېگىشلىك بولدى. چۈنكى ئۇلارغا ئاللاھ تەرىپىدىن پەيغەمبىرىنىڭ تىلىغا ئاساسەن ھەقىقەت كەلگەندىن كېيىن ئۇنىڭغا ئىمان ئېيتماي، كۇپرىدا چىڭ تۇرۇشتى. دېمەك ئۇلار ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىمان ئېيتمايدۇ، ئۆزلىرىگە كەلگەن ھەقىقەتكىمۇ ئەمەل قىلمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا جَعَلۡنَا فِيٓ أَعۡنَٰقِهِمۡ أَغۡلَٰلٗا فَهِيَ إِلَى ٱلۡأَذۡقَانِ فَهُم مُّقۡمَحُونَ
ئۇلار بۇنىڭدا (يەنى ھەقىقەتنى قوبۇل قىلماسلىقتا) بويۇنلىرىغا تاقاقلار سېلىنغان، قوللىرى زاڭاقلىرىنىڭ ئاستىغا بويۇنلىرى بىلەن قوشۇپ باغلانغان، شۇ سەۋەبتىن باشلىرىنى ئاسمان تەرەپكە كۆتۈرۈپ تۇرۇشقا مەجبۇر بولغان ۋە باشلىرىنى پەس قىلالمايدىغان ئادەملەرگە ئوخشايدۇ. يەنى ئۇلار ئاللاھقا ئىمان ئېيتىشتىن كىشەنلەنگەنلەردۇركى، ئۇنىڭغا باش ئېگەلمەيدۇ، ئۇنىڭ ئۈچۈن باشلىرىنى پەسمۇ قىلالمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَجَعَلۡنَا مِنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ سَدّٗا وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ سَدّٗا فَأَغۡشَيۡنَٰهُمۡ فَهُمۡ لَا يُبۡصِرُونَ
بىز ئۇلارنىڭ ئالدىدا ھەقىقەتتىن بىر توسۇق، كەينىدىمۇ بىر توسۇق پەيدا قىلدۇق، كۆزلىرىنى ھەقىقەتتىن پەردىلىۋەتتۇق. شۇڭا ئۇلار ھەقىقەتنى ئەسقاتىدىغان رەۋىشتە كۆرەلمەيدۇ. بۇ خىل ھالەت، ھەقىقەت ئاشكارا بولغان تۇرسىمۇ ئۇلار يەنىلا كۇپۇرلۇقتا چىڭ تۇرۇۋالغاندىن كېيىن شەكىللەندى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ ٱتَّبَعَ ٱلذِّكۡرَ وَخَشِيَ ٱلرَّحۡمَٰنَ بِٱلۡغَيۡبِۖ فَبَشِّرۡهُ بِمَغۡفِرَةٖ وَأَجۡرٖ كَرِيمٍ
شەكسىزكى بۇ قۇرئاننى راست دەپ بىلگەن، ئۇنىڭ ھۆكۈملىرىگە ئەمەل قىلغان، پەرۋەردىگارىدىن باشقا ھېچكىم كۆرمەيدىغان خىلۋەتتە قالغاندىمۇ ئۇنىڭدىن قورققان ئادەمگىلا سېنىڭ ئاگاھلاندۇرغىنىڭنىڭ پايدىسى بولىدۇ. مۇشۇنداق سۈپەتلەرگە ئىگە بولغان كىشىگە ئاللاھنىڭ ئۇنىڭ گۇناھىنى يوققا چىقىرىپ، مەغپىرەت قىلىدىغانلىقىدىن ھەمدە ئاخىرەتتە ئۇنى كۈتۈپ تۇرۇۋاتقان جەننەتتىن ئىبارەت كاتتا مۇكاپاتقا ئېرىشىدىغانلىقىدىن خۇشخەۋەر بەرگىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا نَحۡنُ نُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَنَكۡتُبُ مَا قَدَّمُواْ وَءَاثَٰرَهُمۡۚ وَكُلَّ شَيۡءٍ أَحۡصَيۡنَٰهُ فِيٓ إِمَامٖ مُّبِينٖ
شەكسىزكى بىز قىيامەت كۈنى ھېساب ئېلىش ئۈچۈن ئۆلۈكلەرنى تىرىلدۈرىمىز، بىز ئۇلارنىڭ ھاياتىي دۇنيادا قىلغان ياخشى ۋە يامان ئەمەللىرىنى خاتىرىلەپ قويىمىز، ئۇلارنىڭ مەيلى سەدىقە جارىيەگە ئوخشاش ياخشىلىقلىرى بولسۇن ياكى كۇپۇرلۇققا ئوخشاش يامانلىقلىرى بولسۇن، ئۇلار ئۆلگەندىن كېيىنمۇ ئىزى قېپقالىدىغان ئەمەللىرىنى خاتىرىلەپ قويىمىز. دەرۋەقە بىز ھەر نەرسىنى روشەن كىتابقا، يەنى لەۋھۇلمەھپۇزغا پۈتۈپ قويدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• العمل بالقرآن وخشية الله من أسباب دخول الجنة.
إِذۡ أَرۡسَلۡنَآ إِلَيۡهِمُ ٱثۡنَيۡنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزۡنَا بِثَالِثٖ فَقَالُوٓاْ إِنَّآ إِلَيۡكُم مُّرۡسَلُونَ
ئەينى چاغدا بىز ئۇلارنى ئاللاھنى بىر دەپ بىلىشكە ۋە ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىشقا چاقىرىشى ئۈچۈن دەسلەپتە ئىككى پەيغەمبەر ئەۋەتتۇق. ئۇلار بۇ ئىككى پەيغەمبەرنى ئىنكار قىلدى. شۇنىڭ بىلەن بىز ئۈچىنچى بىر پەيغەمبەرنى ئەۋەتىش ئارقىلىق ئۇلارنى كۈچەيتتۇق. ئاندىن بۇ ئۈچ پەيغەمبەر (ئەنتاكىيە) ئاھالىسىگە: بىز ئۈچىمىز ھەقىقەتەن سىلەرگە ئەۋەتىلگەن ئەلچىلەرمىز. سىلەرنى ئاللاھنى بىر دەپ بىلىشكە ۋە ئۇنىڭ شەرىئىتىگە ئەمەل قىلىشقا چاقىرىمىز، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ مَآ أَنتُمۡ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُنَا وَمَآ أَنزَلَ ٱلرَّحۡمَٰنُ مِن شَيۡءٍ إِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا تَكۡذِبُونَ
شەھەر ئاھالىسى ئۇلارغا: سىلەرمۇ پەقەت بىزگە ئوخشاش ئىنسان، چۈنكى سىلەرنىڭ بىزدىن ھېچقانداق ئارتۇقچىلىقىڭلار يوق. مېھرىبان ئاللاھمۇ سىلەرگە ۋەھىي نازىل قىلغىنى يوق. سىلەر پەقەت بۇ دەۋايىڭلاردا ئاللاھقا يالغاننى چاپلاۋاتىسىلەر، دېيىشتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُوٓاْ إِنَّا تَطَيَّرۡنَا بِكُمۡۖ لَئِن لَّمۡ تَنتَهُواْ لَنَرۡجُمَنَّكُمۡ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٞ
شەھەر ئاھالىسى ئەلچىلەرگە: شەكسىزكى بىز سىلەردىن شۇملۇق كېلىدۇ، دەپ قارايمىز. ئەگەر سىلەر بىزنى تەۋھىدكە چاقىرىشتىن توختىمىساڭلار، سىلەرنى تاش ئېتىپ ئۆلتۈرىمىز، بىزنىڭ قاتتىق ئازابىمىزغا ئۇچرايسىلەر، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ طَٰٓئِرُكُم مَّعَكُمۡ أَئِن ذُكِّرۡتُمۚ بَلۡ أَنتُمۡ قَوۡمٞ مُّسۡرِفُونَ
ئەلچىلەر ئۇلارغا جاۋابەن: سىلەرنىڭ شۇملۇقۇڭلار ئۆزۈڭلاردا ئەزەلدىن بار، چۈنكى سىلەر ئاللاھقا كاپىر بولۇپ، ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئەگەشمىدىڭلار. بىز سىلەرگە ئاللاھنى ئەسلىتىپ قويساق، (بىزدىن) شۇملۇق كېلىدۇ، دەپ قارامسىلەر؟ ئەكسىچە سىلەر كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەت ئۆتكۈزۈشتە چەكتىن ئاشىدىغان قەۋم سىلەر، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَجَآءَ مِنۡ أَقۡصَا ٱلۡمَدِينَةِ رَجُلٞ يَسۡعَىٰ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱتَّبِعُواْ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
شەھەرنىڭ چېتىدىن بىر ئادەم قەۋمىنىڭ پەيغەمبەرلەرنى ئىنكار قىلىپ. ئۆلتۈرۈش ۋە ئەزىيەت بېرىش بىلەن تەھدىت سالغانلىقىدىن ئەنسىرەپ يۈگۈرگىنىچە كېلىپ ئېيتتى: ئەي كۆپچىلىك! بۇ پەيغەمبەرلەر ئېلىپ كەلگەنگە ئەگىشىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَالِيَ لَآ أَعۡبُدُ ٱلَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
بۇ نەسىھەت قىلغۇچى ئادەم ئېيتتى: مەن ئۆزۈمنى ياراتقان ئاللاھقا نېمە دەپ ئىبادەت قىلمىغۇدەكمەن؟ سىلەرمۇ نېمىشقا ئۆزۈڭلارنى ياراتقان رەببىڭلارغا ئىبادەت قىلمايسىلەر؟ ھالبۇكى سىلەر جازا - مۇكاپات ئۈچۈن قايتا تىرىلدۈرۈلۈپ يالغۇز ئۇنىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلۇسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ءَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةً إِن يُرِدۡنِ ٱلرَّحۡمَٰنُ بِضُرّٖ لَّا تُغۡنِ عَنِّي شَفَٰعَتُهُمۡ شَيۡـٔٗا وَلَا يُنقِذُونِ
مەن ئۆزۈمنى ياراتقان ئاللاھنى قويۇپ، (مەبۇد بولۇشقا) قىلچە سالاھىيىتى بولمىغان مەبۇدلارنى (ئىلاھ) قىلىمەنمۇ؟ ئەگەر مېھرىبان ئاللاھ ماڭا بىرەر خاپىلىقنى ئىرادە قىلسا، بۇ مەبۇدلارنىڭ شاپائىتى ھېچنېمىگە ئار تۇرالمايدۇ. چۈنكى بۇ مەبۇدلار ماڭا بىرە پايدا - زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ. ناۋادا مەن كاپىر پېتى ئۆلۈپ كەتسەم، بۇ مەبۇدلار مېنى ئاللاھ ئىرادە قىلغان جازادىن قۇتۇلدۇرالمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنِّيٓ إِذٗا لَّفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
ناۋادا مەن ئاللاھنى قويۇپ باشقا مەبۇدلارنى ئىلاھ قىلىۋالىدىغان بولسام، قۇلچىلىق قىلىشقا تېگىشلىك بولمىغان نەرسىگە چوقۇنۇپ، قۇلچىلىققا ھەقىقىي لايىق بولغان زاتقا ئىبادەت قىلىشنى تەرك ئەتكەنلىكىم ئۈچۈن ئەلۋەتتە ئوپئوچۇق گۇمراھلىققا چۈشكەن بولىمەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنِّيٓ ءَامَنتُ بِرَبِّكُمۡ فَٱسۡمَعُونِ
ئى قەۋمىم! مەن ھەقىقەتەن مېنىڭ ۋە سىلەرنىڭ ھەممىمىزنىڭ پەرۋەردىگارىغا ئىمان ئېيتتىم. ماڭا قۇلاق سېلىڭلار، مەن سىلەر ماڭا تەھدىت سېلىۋاتقان ئۆلۈمگە پەرۋا قىلمايمەن. نەتىجىدە ئۇنىڭ قەۋمىنىڭ بەرگەن جاۋابى ئۇنى ئۆلتۈرۈش بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئاللاھ ئۇنى جەننەتكە كىرگۈزدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قِيلَ ٱدۡخُلِ ٱلۡجَنَّةَۖ قَالَ يَٰلَيۡتَ قَوۡمِي يَعۡلَمُونَ
ئۇ شېھىت بولغاندىن كېيىن ئۇنى ھۆرمەتلەپ: جەننەتكە كىرگىن، دېيىلدى. ئۇ جەننەتكە كىرىپ، جەننەتنىڭ ئىچىدىكى نازۇنېئمەتلەرنى كۆرگەندىن كېيىن (قەۋمىنىڭمۇ مۇشۇ جەننەتكە كىرىشىنى) ئارزۇ قىلىپ: كاشكى مېنى يالغانغا چىقىرىپ، ئۆلتۈرۈۋەتكەن قەۋمىم گۇناھلىرىمنىڭ مەغپىرەت قىلىنغانلىقىنى ۋە پەرۋەردىگارىمنىڭ مېنى ھۆرمەتكە ئېرىشتۈرگەنلىكىنى بىلگەن بولسىچۇ! (كاشكى ئۇلارمۇ) مەن ئىمان ئېيتقاندەك ئىمان ئېيتىپ، ماڭا ئوخشاش مۇكاپاتلارغا ئېرىشكەن بولسىچۇ! دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ ٱلۡمُكۡرَمِينَ
ئۇ شېھىت بولغاندىن كېيىن ئۇنى ھۆرمەتلەپ: جەننەتكە كىرگىن، دېيىلدى. ئۇ جەننەتكە كىرىپ، جەننەتنىڭ ئىچىدىكى نازۇنېئمەتلەرنى كۆرگەندىن كېيىن (قەۋمىنىڭمۇ مۇشۇ جەننەتكە كىرىشىنى) ئارزۇ قىلىپ: كاشكى مېنى يالغانغا چىقىرىپ، ئۆلتۈرۈۋەتكەن قەۋمىم گۇناھلىرىمنىڭ مەغپىرەت قىلىنغانلىقىنى ۋە پەرۋەردىگارىمنىڭ مېنى ھۆرمەتكە ئېرىشتۈرگەنلىكىنى بىلگەن بولسىچۇ! (كاشكى ئۇلارمۇ) مەن ئىمان ئېيتقاندەك ئىمان ئېيتىپ، ماڭا ئوخشاش مۇكاپاتلارغا ئېرىشكەن بولسىچۇ! دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
۞ وَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَىٰ قَوۡمِهِۦ مِنۢ بَعۡدِهِۦ مِن جُندٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَمَا كُنَّا مُنزِلِينَ
بىز ئۇنى ئىنكار قىلىپ ئۆلتۈرۈۋەتكەن قەۋمىنى ھالاك قىلىش ئۈچۈن ئاسماندىن پەرىشتىلەردىن تەشكىللەنگەن بىرەر قوشۇن چۈشۈرۈشكە موھتاج بولمىدۇق. چۈنكى ئۇلارنى ھالاك قىلىش ئۇنىڭدىن تولىمۇ قولاي ئىدى. شۇڭا بىز ئۇلارنىڭ ھالاكىتىنىڭ پەقەت ئاسمان تەرەپتىن كەلگەن بىر ئاۋاز بىلەنلا تاماملىنىشىنى بېكىتتۇق، ئازاب پەرىشتىلىرىنى چۈشۈرۈپمۇ ئولتۇرمىدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِن كَانَتۡ إِلَّا صَيۡحَةٗ وَٰحِدَةٗ فَإِذَا هُمۡ خَٰمِدُونَ
شۇنداق قىلىپ ئۇنىڭ قەۋمىنىڭ ھالاك قىلىنىش ھېكايىسى پەقەت بىز ئۇلارغا ئەۋەتكەن بىر ئاۋاز بىلەنلا پۈتتى. ئۇلار بىردىنلا يىقىلىپ، بۇندىن ئىلگىرى ھېچ مەۋجۇت بوپباقمىغاندەك بولۇپ كېتىشتى. ئۇلار خۇددى لاۋۇلداپ كۆيۈۋېتىپ، بىردىنلا ئۆچۈپ قالغان، ئاندىن ھېچ ئىزناسى قالمىغان ئوتقا ئوخشايتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَٰحَسۡرَةً عَلَى ٱلۡعِبَادِۚ مَا يَأۡتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
پەيغەمبەرلەرنى ئىنكار قىلغۇچى بەندىلەرگە مىڭ ئەپسۇسكى، ئۇلار قىيامەت كۈنى ئازابنى كۆرگەندە ھەسرەت چېكىشىدۇ. بۇنداق بولۇشى ئۇلار دۇنيادىكى ۋاقىتلىرىدا ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىن بىرەر پەيغەمبەر كەلسىلا ئۇلار ئۇنى مەسخىرە قىلىپ، زاڭلىق قىلىشاتتى. ئۇلارنىڭ قىيامەت كۈنىدىكى ئاقىۋىتى ئاللاھنىڭ ھەقلىرىگە سەل قارىغانلىقلىرى ئۈچۈن پۇشايمان قىلىش بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَلَمۡ يَرَوۡاْ كَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّنَ ٱلۡقُرُونِ أَنَّهُمۡ إِلَيۡهِمۡ لَا يَرۡجِعُونَ
بۇ ئىنكارچىلار، پەيغەمبەرلەرنى مەسخىرە قىلغۇچىلار ئۆزلىرىدىن ئىلگىرىكى ئۈممەتلەرنىڭ ئىبرەتلىك ھالىنى كۆرمىدىمۇ؟ ئۇلار بىر ئۆلۈپ كەتكەن پېتى بۇ دۇنياغا يەنە بىر قېتىم قايتقىنى يوق. ئۇلار بۇنىڭ ئەكسىچە ئۆزلىرىنىڭ قىلمىشلىرى بىلەن ئۇچرىشىپ بولدى. ئاللاھ تائالا چوقۇم ئۇلارنى ئۆز قىلمىشلىرىغا قارىتا جازا - مۇكاپاتقا تارتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَءَايَةٞ لَّهُمُ ٱلۡأَرۡضُ ٱلۡمَيۡتَةُ أَحۡيَيۡنَٰهَا وَأَخۡرَجۡنَا مِنۡهَا حَبّٗا فَمِنۡهُ يَأۡكُلُونَ
قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلغۇچىلار ئۈچۈن ئۆلگەندىن كېيىن قايتا تىرىلىشنىڭ بەرھەقلىقىنىڭ ئالامىتى شۇكى، بۇ قاقاس زېمىنغا بىز ئاسماندىن يامغۇر ياغدۇرغاندىن كېيىن ئۇنىڭدا تۈرلۈك - تۈرلۈك ئۆسۈملۈكلەرنى ئۆستۈرۈپ، ئىنسانلارنىڭ يېيىشى ئۈچۈن تۈرلۈك ئاشلىقلارنى چىقىرىپ بەردۇق. مۇشۇنداق (قاقاس) زېمىننى يامغۇر ياغدۇرۇش ۋە ئۆسۈملۈكلەرنى ئۆستۈرۈش ئارقىلىق جانلاندۇرغان زات ئۆلۈكلەرنى تىرگۈزۈشكە ۋە ئۇلارنى قەبرىلىرىدىن تىرىك پېتى چىقىرىشقا ئەلۋەتتە قادىردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لِيَأۡكُلُواْ مِن ثَمَرِهِۦ وَمَا عَمِلَتۡهُ أَيۡدِيهِمۡۚ أَفَلَا يَشۡكُرُونَ
(بۇنداق قىلىشىمىز) ئىنسانلارنىڭ ئاللاھ تائالا نېئمەت قىلىپ بەرگەن ئاشۇ باغنىڭ مېۋىلىرىدىن يېيىشلىرى ئۈچۈندۇركى، ئۇلارنىڭ بۇنىڭدا ھېچقانداق قان - تەرى يوق. ئۇنداق بولغان ئىكەن، ئۇلار يالغۇز ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىش ھەمدە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتىش ئارقىلىق ئۇنىڭ بەرگەن نېئمەتلىرىگە شۈكۈر قىلمامدۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلۡأَزۡوَٰجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنۢبِتُ ٱلۡأَرۡضُ وَمِنۡ أَنفُسِهِمۡ وَمِمَّا لَا يَعۡلَمُونَ
تۈرلۈك - تۈرلۈك مېۋىلەرنى ۋە دەل - دەرەخلەرنى ياراتقان ئاللاھ تائالا مۇقەددەستۇركى، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئۆزلىرىدىنمۇ ئەر ۋە ئاياللارنى ياراتتى، ئىنسانلار قۇرۇقلۇقتىكى، دېڭىزدىكى ۋە باشقا جايلاردىكى ئاللاھ تائالانىڭ مەخلۇقاتلىرىدىن بىلمەيدىغان يەنە باشقا نەرسىلەرنىمۇ ياراتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَءَايَةٞ لَّهُمُ ٱلَّيۡلُ نَسۡلَخُ مِنۡهُ ٱلنَّهَارَ فَإِذَا هُم مُّظۡلِمُونَ
ئىنسانلارغا ئاللاھ تائالانىڭ يەككە - يېگانىلىكىنى ئۇقتۇرىدىغان يەنە بىر ئالامەت شۇكى، بىز كۈندۈزنى ئاخىرلاشتۇرۇپ، كېچىنى كەلتۈرۈش ئارقىلىق يورۇقلۇقنى يوق قىلىمىز. كۈندۈزنى يورۇقلۇقتىن چىقىرىپ، كۈندۈز ئاخىرلاشقاندىن كېيىن قاراڭغۇلۇقنى كەلتۈرسەك، ئىنسانلار بىردىنلا قاراڭغۇلۇق ئىچىگە كىرىپ كېتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلشَّمۡسُ تَجۡرِي لِمُسۡتَقَرّٖ لَّهَاۚ ذَٰلِكَ تَقۡدِيرُ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡعَلِيمِ
ئىنسانلارغا ئاللاھنىڭ يەككە - يېگانىلىكىنى ئۇقتۇرىدىغان يەنە بىر ئالامەت شۇكى، بۇ قۇياش بەلگىلەنگەن جايغا قاراپ ماڭىدۇ، ئۇنىڭ قانچىلىك مېڭىشىنى پەقەت ئاللاھ بىلىدۇ، ئۇ بېكىتىلگەن جايدىن ئۆتۈپ كەتمەيدۇ. مانا بۇ ھەممىدىن غالىب، ھېچكىم يېڭەلمەيدىغان، ھەممىنى بىلگۈچى، مەخلۇقاتلىرىنىڭ ئىشىدىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدىغان زاتنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلۡقَمَرَ قَدَّرۡنَٰهُ مَنَازِلَ حَتَّىٰ عَادَ كَٱلۡعُرۡجُونِ ٱلۡقَدِيمِ
ئىنسانلارغا ئاللاھ تائالانىڭ يەككە - يېگانىلىكىنى ئۇقتۇرىدىغان يەنە بىر ئالامەت مۇشۇ ئايدۇركى، بىز ئۇنىڭ ھەر كېچە بېسىپ ئۆتىدىغان مۇساپىسىنى بېكىتتۇق. ئۇ دەسلەپتە كىچىك كۆرۈنۈپ، ئاستا - ئاستا چوڭىيىپ، ئاندىن يەنە كىچىكلەشكە باشلايدۇ، نىھايەت ئۇ ئىنچىكىلەپ، ئېگىلىپ، سۇسلىشىپ، كونىراپ كەتكەنلىكتىن كۆزگىمۇ چېلىقمايدىغان خورمىنىڭ ئەگرى شېخىدەك بوپقالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَا ٱلشَّمۡسُ يَنۢبَغِي لَهَآ أَن تُدۡرِكَ ٱلۡقَمَرَ وَلَا ٱلَّيۡلُ سَابِقُ ٱلنَّهَارِۚ وَكُلّٞ فِي فَلَكٖ يَسۡبَحُونَ
قۇياش بىلەن ئاينىڭ ۋە كېچە بىلەن كۈندۈزنىڭ ئالامەتلىرى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن بېكىتىلگەن بولۇپ، ئۇلار ئاللاھ ئۆزلىرىگە بېكىتىپ بەرگەن چەكتىن ئۆتۈپ كەتمەيدۇ. مەسىلەن قۇياشنىڭ ئۆز يۆنىلىشىنى ئۆزگەرتىپ ئايغا يېتىشىۋېلىشى ياكى ئۇنىڭ نۇرىنى ئۆچۈرۈۋېتىشى مۇمكىن ئەمەس، كېچىنىڭمۇ كۈندۈزنىڭ ئالدىغا چىقىپ كېتىپ، كۈندۈزنىڭ ۋاقتى ئاخىرلاشماي تۇرۇپ كۈندۈزگە كىرىۋېلىشى مۇمكىن ئەمەس. مۇشۇ مەخلۇقاتلارنىڭ ھەممىسى ئاللاھنىڭ ئىرادىسىگە بويسۇندۇرۇلغان بولۇپ، ئۇلاردىن باشقا نۇرغۇنلىغان پىلانېتلار ۋە سەييارىلەر باردۇركى، ئۇلارنىڭمۇ ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى ۋە نازارىتى ئاستىدا ئۆزلىرىگە خاس ئوربىتىلىرى بار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• ما أهون الخلق على الله إذا عصوه، وما أكرمهم عليه إن أطاعوه.
بۇ ئايەتلەر ناۋادا مەخلۇقاتلار ئاللاھقا ئاسىيلىق قىلسا، ئاللاھنىڭ نەزىرىدە ئۇلارنىڭ قىلچە قىممىتى بولمايدۇ، ئەگەر ئۇلار ئاللاھقا ئىتائەت قىلسا، ئاللاھقا نىسبەتەن نەقەدەر قىممەتلىك ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرىدۇ.
وَءَايَةٞ لَّهُمۡ أَنَّا حَمَلۡنَا ذُرِّيَّتَهُمۡ فِي ٱلۡفُلۡكِ ٱلۡمَشۡحُونِ
شۇنداقلا ئىنسانلارغا ئاللاھنىڭ يەككە - يېگانىلىقى ۋە بەندىلىرىگە نېئمەتلەرنى ئاتا قىلىدىغانلىقىنىڭ يەنە بىر ئالامىتى شۇكى، نۇھنىڭ زامانىدا تۇپان بالاسىدىن ئامان قالغان كىشىلەرنى ئاللاھنىڭ مەخلۇقاتلىرى توشقۇزۇلغان كېمىگە چىقارغانلىقىمىزدۇر. ئۇ كېمىگە ھەر تۈر مەخلۇقتىن بىر جۈپتىن ئېلىنغان ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِن نَّشَأۡ نُغۡرِقۡهُمۡ فَلَا صَرِيخَ لَهُمۡ وَلَا هُمۡ يُنقَذُونَ
ناۋادا بىز ئۇلارنى غەرق قىلىۋېتىشنى خالىغان بولساق ئەلۋەتتە شۇنداق قىلاتتۇق. بىز ئۇلارنى غەرق قىلىۋېتىشنى ئىرادە قىلغىنىمىزدا، ئۇلارنى قۇتۇلدۇرۇپ قالىدىغان نىجاتكار بولمايتتى. مۇبادا ئۇلار بىزنىڭ بۇيرۇقىمىز ۋە ھۆكمىمىز بىلەن غەرق قىلىنغان بولسا، ئۇلارنى ھېچكىم قۇتۇلدۇرۇپ قالالمايتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا رَحۡمَةٗ مِّنَّا وَمَتَٰعًا إِلَىٰ حِينٖ
لېكىن بىز غەرق بوپكېتىشتىن قۇتۇلدۇرۇپ، مەلۇم مۇددەت دۇنيادىن بەھىرلىنىشى ئۈچۈن قايتا ھاياتلىققا ئېرىشتۈرۈش ئارقىلىق ئۇلارغا شەپقەت قىلىمىز، ئۇلار بېكىتىلگەن چەكتىن ئۆتۈپ كېتەلمەيدۇ. ئۇلار بۇنىڭدىن ئىبرەت ئېلىپ، ئىمان ئېيتىۋالغاي.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ٱتَّقُواْ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيكُمۡ وَمَا خَلۡفَكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ
ئىمان ئېيتىشتىن يۈز ئۆرۈگەن بۇ مۇشرىكلارغا: ئالدىڭلاردا كېلىدىغان ئاخىرەتتىن ۋە ئۇنىڭ دەھشەتلىرىدىن بولۇڭلار، ئاللاھنىڭ سىلەرنى مەرھەمىتىگە ئېلىپ، ياخشىلىق قىلىشىنى ئۈمىد قىلىپ ئۆتكۈنچى دۇنيادىن پەخەس بولۇڭلار دېيىلسە، ئۇلار بۇنداق قىلمايدۇ. ئەكسىچە ئۇنىڭدىن پەرۋاسىزلارچە يۈز ئۆرۈيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ قَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنُطۡعِمُ مَن لَّوۡ يَشَآءُ ٱللَّهُ أَطۡعَمَهُۥٓ إِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
بۇ تەرسالارغا: ئاللاھ رىزىق قىلىپ بەرگەن ماللىرىڭلارنىڭ بىر قىسمىنى ئاجىز كەمبەغەللەرگىمۇ بېرىڭلار دېيىلسە، ئۇلار ئىمان ئېيتقان كىشىلەرگە قوپاللىق بىلەن رەددىيە قايتۇرۇپ: ئاللاھ خالىسا تاماق بېرىدىغان كىشىلەرگە بىز تاماق بېرىمىزمۇ؟ بىز ئاللاھنىڭ خاھىشىغا خىلاپ ئىش قىلمايمىز. ئەي مۇئمىنلەر، سىلەر ئوپئوچۇق خاتالىق ئىچىدە ۋە ھەقىقەتتىن يىراق سىلەر، دېيىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا ٱلۡوَعۡدُ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان كاپىرلار قايتا تىرىلىشنى يالغانغا چىقىرىپ ۋە ئۇنى يىراق ساناپ: ئەي مۇئمىنلەر، بۇ قايتا تىرىلىش قاچان بولىدۇ؟ ئەگەر ئۇنىڭ چوقۇم بولىدىغانلىقى ھەققىدىكى داۋايىڭلاردا راستچىل بولساڭلار قېنى دەپ بېقىڭلار، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَا يَنظُرُونَ إِلَّا صَيۡحَةٗ وَٰحِدَةٗ تَأۡخُذُهُمۡ وَهُمۡ يَخِصِّمُونَ
قايتا تىرىلىشنى يىراق سانايدىغان بۇ ئىنكارچىلار پەقەت سۈر پۈۋلەنگەن چاغدىكى بىرىنچى پۈۋلىنىشنى كۈتىدۇ. ئاندىن ئۇلار سودا - سېتىق، دېھقانچىلىق، پادىچىلىق ۋە باشقا دۇنيا مەشغۇلاتلىرى بىلەن ئاۋارە بولۇپ تۇرغاندا بۇ ئاۋاز ئۇلارغا ئۇشتۇمتۇت كېلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَا يَسۡتَطِيعُونَ تَوۡصِيَةٗ وَلَآ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِمۡ يَرۡجِعُونَ
ئۇلارغا بۇ ئاۋاز ئۇشتۇمتۇت كەلگەندە ئۇلار ئۆز-ئارا ۋەسىيەت قالدۇرۇشقىمۇ ئۈلگۈرەلمەيدۇ، ئۇلار ھەتتا تۇرالغۇلىرىغا ۋە بالا - چاقىلىرىنىڭ يېنىغا قايتىشقىمۇ ئۈلگۈرەلمەيدۇ. ئەكسىچە ئۇلار مۇشۇنداق مەشغۇلاتلىرى بىلەن تۇرغان يېرىدىلا جان ئۈزىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ يَٰوَيۡلَنَا مَنۢ بَعَثَنَا مِن مَّرۡقَدِنَاۜۗ هَٰذَا مَا وَعَدَ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَصَدَقَ ٱلۡمُرۡسَلُونَ
قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلغان بۇ كاپىرلار پۇشايمان قىلىپ: ۋاي ئىسىت! بىزنى قەبرىلىرىمىزدىن كىم چىقاردى؟ دېيىشىدۇ. ئاندىن ئۇلارنىڭ بۇ سوئاللىرىغا: بۇ ئاللاھ ۋەدە قىلغان ئىشتۇر، بۇ ئىش چوقۇم يۈز بېرەتتى. پەيغەمبەرلەر پەرۋەردىگارىدىن يەتكۈزگەن ئىشلاردا راست ئېيتقان ئىدى، دەپ جاۋاب بېرىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلۡيَوۡمَ لَا تُظۡلَمُ نَفۡسٞ شَيۡـٔٗا وَلَا تُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
ئۇ كۈندە ھۆكۈم ئادالەت بىلەن بولىدۇ. ئەي بەندىلەر! سىلەر خاتالىقلىرىڭلار كۆپەيتىلىش ياكى ياخشىلىقلىرىڭلار كېمەيتىلىش بىلەن زۇلۇمغا ئۇچرىمايسىلەر. شەكسىزكى سىلەر ھاياتىي دۇنيادىكى قىلمىشلىرىڭلارنىڭ جازا - مۇكاپاتىغا تولۇق ئېرىشىسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
هُمۡ وَأَزۡوَٰجُهُمۡ فِي ظِلَٰلٍ عَلَى ٱلۡأَرَآئِكِ مُتَّكِـُٔونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱمۡتَٰزُواْ ٱلۡيَوۡمَ أَيُّهَا ٱلۡمُجۡرِمُونَ
قىيامەت كۈنى مۇشرىكلارغا: مۇئمىنلەردىن ئايرىلىڭلار، ئۇلارغا سىلەر بىلەن بىرگە تۇرۇش ياراشمايدۇ. چۈنكى سىلەرگە بېرىلىدىغان جازا بىلەن ئۇلارغا بېرىلىدىغان مۇكاپات، سىلەرنىڭ سۈپەتلىرىڭلار بىلەن ئۇلارنىڭ سۈپەتلىرى ئوخشىمايدۇ دېيىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ أَلَمۡ أَعۡهَدۡ إِلَيۡكُمۡ يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ أَن لَّا تَعۡبُدُواْ ٱلشَّيۡطَٰنَۖ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٞ
مەن سىلەرگە نەسىھەت قىلمىدىممۇ، پەيغەمبەرلىرىمنىڭ تىلى ئارقىلىق: ئەي ئادەمزات! تۈرلۈك كۇپرى ۋە ئاسىيلىقلارنى قىلىش ئارقىلىق شەيتاننىڭ كەينىگە كىرمەڭلار. چۈنكى شەيتان سىلەرگە ئوپئوچۇق دۈشمەندۇر. ئۇنداق بولغانىكەن، قانداقسىگە دۈشمەنلىكى ئاشكارا دۈشمەننىڭ كەينىگە كىرىسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَنِ ٱعۡبُدُونِيۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِيمٞ
ئەي ئادەمزات! مەن سىلەرنى پەقەت ماڭىلا ئىبادەت قىلىشقا، ماڭا ھېچنەرسىنى شېرىك كەلتۈرمەسلىككە بۇيرۇدۇم. چۈنكى يالغۇز ماڭا ئىبادەت قىلىش ۋە ئىتائەت قىلىش مېنىڭ رازىلىقىمغا ۋە جەننەتكە ئېرىشتۈرىدىغان تۈپتۈز يولدۇر. لېكىن سىلەر مېنىڭ نەسىھەتلىرىمنى ۋە بۇيرۇغانلىرىمىنى بەجا كەلتۈرمىدىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ أَضَلَّ مِنكُمۡ جِبِلّٗا كَثِيرًاۖ أَفَلَمۡ تَكُونُواْ تَعۡقِلُونَ
ھەقىقەتەن شەيتان سىلەردىن كۆپىڭلارنى ئازدۇردى. سىلەرنى پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ ئىتائىتىگە ۋە يالغۇز ئۇنىڭغىلا قۇلچىلىق قىلىشقا بۇيرۇيدىغان، دۈشمەنلىكى ئوچۇق - ئاشكارا بولغان دۈشمەن شەيتاننىڭ كەينىگە كىرىشتىن توسىدىغان ئەقلىڭلار يوقمىدى؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱلۡيَوۡمَ نَخۡتِمُ عَلَىٰٓ أَفۡوَٰهِهِمۡ وَتُكَلِّمُنَآ أَيۡدِيهِمۡ وَتَشۡهَدُ أَرۡجُلُهُم بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
بىز بۈگۈن ئۇلارنىڭ ئېغىزلىرىنى پېچەتلىۋېتىمىز، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ كۇپرىلىرى ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلىرىنى ئىنكار قىلىدىغان سۆزلەرنى قىلالمايدىغان گاچىلارغا ئايلىنىدۇ. بىزگە ئۇلارنىڭ دۇنيادىكى قىلمىشلىرىنى ئۇلارنىڭ قوللىرى ئېيتىپ بېرىدۇ، پۇتلىرى ئۇلار ئىشلىگەن گۇناھ - مەئسىيەتلەر ۋە ماڭغان يامان يوللار ھەققىدە گۇۋاھلىق بېرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوۡ نَشَآءُ لَطَمَسۡنَا عَلَىٰٓ أَعۡيُنِهِمۡ فَٱسۡتَبَقُواْ ٱلصِّرَٰطَ فَأَنَّىٰ يُبۡصِرُونَ
ئەگەر بىز خالىغان بولساق، ئۇلارنىڭ كۆزلىرىنى كۆرمەس قىلىۋېتەتتۇق، ئاندىن ئۇلار كۆرەلمەيتتى. ئاندىن ئۇلار جەننەت تەرەپكە ئۆتۈش ئۈچۈن پىلسىرات تەرەپكە يۈگۈرۈشىدۇ. لېكىن ئۇلار كۆزلىرى يوق ھالەتتە ئۇنىڭدىن ئۆتەلىشى ئېھتىمالدىن تولىمۇ يىراقتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوۡ نَشَآءُ لَمَسَخۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ مَكَانَتِهِمۡ فَمَا ٱسۡتَطَٰعُواْ مُضِيّٗا وَلَا يَرۡجِعُونَ
ئەگەر بىز ئۇلارنىڭ تەقى - تۇرقىنى ئۆزگەرتىپ، پۇتلىرى ئۈستىدىلا ئولتۇرغۇزۇۋېتىشنى خالىساق ئىدۇق، ئەلۋەتتە شۇنداق قىلاتتۇق. ئاندىن ئۇلار تۇرغان يەرلىرىدىن قىمىرلىيالمايتتى ۋە نە ئالدىغا، نە كەينىگە ماڭالمايتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا عَلَّمۡنَٰهُ ٱلشِّعۡرَ وَمَا يَنۢبَغِي لَهُۥٓۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ وَقُرۡءَانٞ مُّبِينٞ
بىز مۇھەممەدكە شېئىر ئۆگەتكىنىمىز يوق ھەم بۇنداق بولۇشى مۇمكىنمۇ ئەمەس. چۈنكى ئۇ تەبىئىتىدىن ئۇنداق ئادەم ئەمەس، سىلەرنىڭ ئۇنى شائىر دەپ بىلجىرلاشلىرىڭلار توغرا بولىدىغان دەرىجىدە ئۇنىڭ خاراكتېرىمۇ بۇنىڭغا يول قويمايدۇ. بىز ئۇنىڭغا پەقەت زىكرىنى ۋە ئويلىنىدىغان ئادەم ئۈچۈن روشەن قۇرئاننىلا ئۆگەتتۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لِّيُنذِرَ مَن كَانَ حَيّٗا وَيَحِقَّ ٱلۡقَوۡلُ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
(بۇ قۇرئان) قەلبى تىرىك، پاراسەتلىك كىشىلەرنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈندۇركى، ئۇنىڭدىن شۇنداق كىشى مەنپەئەتلىنەلەيدۇ. كاپىرلارغا ئازاب لايىقتۇر. چۈنكى قۇرئاننىڭ نازىل قىلىنىشى ۋە ئۇنىڭ چاقىرىقى ئۇلارغا يېتىپ كېلىشى بىلەن ئۇلارنىڭ ھېچقانداق باھانىسى قالمىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• في يوم القيامة يتجلى لأهل الإيمان من رحمة ربهم ما لا يخطر على بالهم.
قىيامەت كۈنىدە ئىمان ئەھلىگە پەرۋەردىگارىنىڭ رەھمەتلىرىدىن ئۇلارنىڭ خىيالىغا كېرىپ باقمىغان ئىشلار نامايەن بولىدۇ.
• أهل الجنة مسرورون بكل ما تهواه النفوس وتلذه العيون ويتمناه المتمنون.
جەننەت ئەھلى كۆڭۈللەر تارتىدىغان، كۆزلەر ھۇزۇرلىنىدىغان، ھەر كىم ئارزۇ قىلىدىغان بارچە نېئمەتلەر بىلەن خۇشاللىققا چۆمىدۇ.
• ذو القلب هو الذي يزكو بالقرآن، ويزداد من العلم منه والعمل.
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا خَلَقۡنَا لَهُم مِّمَّا عَمِلَتۡ أَيۡدِينَآ أَنۡعَٰمٗا فَهُمۡ لَهَا مَٰلِكُونَ
ئۇلار بىزنىڭ ئۆزلىرىگە چارىپايلارنى يارىتىپ بەرگەنلىكىمىزنى كۆرمىدىمۇ؟ ئۇلار شۇ چارىپايلارنىڭ تىزگىنىنى قولىدا تۇتقۇچىلاردۇركى، ئۇ نەرسىلەرنى ئۆزلىرىنىڭ مەنپەتلىرىگە قاراپ ئىشلىتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَهُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ وَمَشَارِبُۚ أَفَلَا يَشۡكُرُونَ
بۇ چارىپايلاردا ئۇلار ئۈچۈن مېنىش ۋە گۆشلىرىنى يېيىشتىن باشقا يەنە تىۋىتلىرى، قىغلىرى، يۇڭلىرى ۋە پۇللىرىغا ئوخشاش كۆپلىگەن مەنپەئەتلەر بار. ئۇلار بۇ نەرسىلەردىن بىساتلارنى ۋە كىيىم - كېچەكلەرنى ئىشلەپ چىقىرىدۇ. بۇ نەرسىلەرنىڭ سۈتلىرىمۇ بار بولۇپ، ئىنسانلار ئۇنىڭدىن ئىچىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىگە مۇشۇنچىۋالا كۆپ نېئمەتلەرنى ۋە ئۇنىڭدىن باشقا نېئمەتلەرنى ئىلتىپات قىلغان ئاللاھ تائالاغا شۈكرى قىلمامدۇ!؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَا يَسۡتَطِيعُونَ نَصۡرَهُمۡ وَهُمۡ لَهُمۡ جُندٞ مُّحۡضَرُونَ
ئۇلار تۇتۇۋالغان ئاشۇ ئىلاھلار ئۆزلىرىگىمۇ، ئاللاھنى قويۇپ ئۆزلىرىگە چوقۇنغان ئىنسانلارغىمۇ ياردەم بېرەلمەيدۇ. ئۇلار ۋە ئۇلارنىڭ بۇتلىرى ھەممەيلەن ئازابقا دۇچار قىلىنىدۇ. ئۇلاردىن ھەركىم بىربىرىدىن مۇناسىۋىتىنى ئۈزىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَا يَحۡزُنكَ قَوۡلُهُمۡۘ إِنَّا نَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَ
ئەي پەيغەمبەر! ئۇلارنىڭ: سەن ھەرگىزمۇ پەيغەمبەر ئەمەس، بىر بولسا سەن بىر شائىر، دېگەندەك ۋە ئۇنىڭدىن باشقا تۈرلۈك بوھتانلىرى سېنى قايغۇغا سالمىسۇن. شەكسىزكى بىز ئۇلارنىڭ يوشۇرغانلىرىنىمۇ، ئاشكارا قىلغانلىرىنىمۇ بىلىمىز، بىزگە ئۇنىڭدىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ، بىز ئۇلارنى شۇ قىلمىشلىرىغا قارىتا جازالايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَلَمۡ يَرَ ٱلۡإِنسَٰنُ أَنَّا خَلَقۡنَٰهُ مِن نُّطۡفَةٖ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٞ مُّبِينٞ
ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان ئىنسان بىزنىڭ ئۇنى ئىلگىرى مەنىيدىن ياراتقانلىقىمىزنى، ئاندىن كېيىن ئۇ بىر قانچە باسقۇچنى بېسىپ ئۆتۈپ تۇغۇلۇپ، چوڭ بولغىنىنى ئويلىنىپ باقمامدۇ؟ ئەمدىلىكتە ئۇ ناھايىتى تولا دەتالاش قىلىدىغان جىدەلخور بوپقالدى. ئۇ بۇ ئىشلارنىڭ ئۆلگەندىن كېيىن قايتا تىرىلىشنىڭ تامامەن مۇمكىنلىكىگە ئىسپات بولالايدىغانلىقىنى چۈشىنىپ يەتمىدىمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ يُحۡيِيهَا ٱلَّذِيٓ أَنشَأَهَآ أَوَّلَ مَرَّةٖۖ وَهُوَ بِكُلِّ خَلۡقٍ عَلِيمٌ
ئەي مۇھەممەد! ئۇنىڭغا جاۋابەن ئېيتقىنكى: بۇ چىرىپ كەتكەن سۆڭەكنى تۇنجى قېتىم ياراتقان زات تىرگۈزىدۇ. چۈنكى ئۇنى تۇنجى قېتىم ياراتقان زات ئۇنىڭغا قايتا ھاياتلىق بېرىشتىن ئاجىز ئەمەس. ئۇ زات بولسا پۈتكۈل مەخلۇقاتلىرىنى بىلگۈچى، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدىغان ئاللاھ تائالادۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُم مِّنَ ٱلشَّجَرِ ٱلۡأَخۡضَرِ نَارٗا فَإِذَآ أَنتُم مِّنۡهُ تُوقِدُونَ
ئەي ئىنسانلار! ئۇ زات سىلەرگە ياپيېشىل، ھۆل دەرەختىن ئوت چىقىرىپ بەردى. سىلەر ئۇ دەرەختىن ئوت چىقىرىسىلەر، يەنى سىلەر ئۇنى قالاپ ئىسىنىسىلەر. دېمەككى، سۇ تېمىپ تۇرىدىغان يېشىل دەرەخ بىلەن لاۋۇلداپ يانىدىغان ئوتتىن ئىبارەت ئىككى زىت نەرسىنى بىر يەرگە كەلتۈرگەن زات ئەلۋەتتە ئۆلۈكلەرنى تىرگۈزۈشكە قادىردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَلَيۡسَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِقَٰدِرٍ عَلَىٰٓ أَن يَخۡلُقَ مِثۡلَهُمۚ بَلَىٰ وَهُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِيمُ
ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئىككىسىنىڭ ئىچىدىكى زور مەخلۇقاتلار بىلەن قوشۇپ ياراتقان زات ئۆلۈكلەرنى قايتا تىرگۈزۈشكە قادىر ئەمەسمۇ؟! ئۇ زات پۈتكۈل مەخلۇقاتلارنى ئەڭ مۇكەممەل رەۋىشتە ياراتقۇچىدۇر، ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى بىلگۈچىدۇر، ئۇنىڭغا ئۇلاردىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّمَآ أَمۡرُهُۥٓ إِذَآ أَرَادَ شَيۡـًٔا أَن يَقُولَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
شەكسىزكى ئاللاھ تائالا بىرەر نەرسىنى ئاپرىدە قىلماقچى بولسا، ئۇنىڭغا: ۋۇجۇدقا كەل، دەيدۇ - دە، ئۇ نەرسە شۇ ھامانلا ۋۇجۇدقا كېلىدۇ. ئاللاھنىڭ ھاياتلىق ئاتا قىلىشنى، جېنىنى ئېلىشنى، قايتا تىرگۈزۈشنى ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ئىشلارنى ئىشقا ئاشۇرۇشنى ئىرادە قىلىشىمۇ دەل مۇشۇنىڭ جۈملىسىدىندۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَسُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
ئاللاھ تائالا مۇشرىكلار نىسبەت بەرگەن ئاجىزلىقتىن پاك ھەم مۇقەددەستۇر. پۈتۈن نەرسىلەر ئۇنىڭ ئىلكىدەدۇركى، ئۇ ئاشۇ نەرسىلەردە ئۆزى خالىغانچە تەسەررۇپ قىلىدۇ. ھەر نەرسىنىڭ ئاچقۇچى ئۇنىڭ قولىدىدۇر، سىلەر ئاخىرەتتە ئۇنىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلىسىلەر، ئاندىن ئاللاھ سىلەرنىڭ ئەمەللىرىڭلارغا يارىشا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• من فضل الله ونعمته على الناس تذليل الأنعام لهم، وتسخيرها لمنافعهم المختلفة.
بۇ ئايەتلەر ئاللاھنىڭ ئىنسانلارغا چارىپايلارنى بويسۇندۇرۇپ بەرگەنلىكى ھەمدە ئۇلارنى ئىنسانلارنىڭ تۈرلۈك مەنپەئەتلىرىگە خىزمەتكە سېلىپ بەرگەنلىكى ئىنسانلارغا قىلغان پەزلى ۋە مەرھەمىتىدىن ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرۇپ بېرىدۇ.
• وفرة الأدلة العقلية على يوم القيامة وإعراض المشركين عنها.
قىيامەتنىڭ راستلىقىغا ئەقلىي دەلىللەر شۇنچىۋالا تولۇق تۇرسىمۇ يەنىلا مۇشرىكلارنىڭ ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈيدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ بېرىدۇ.
• من صفات الله تعالى أن علمه تعالى محيط بجميع مخلوقاته في جميع أحوالها، في جميع الأوقات، ويعلم ما تنقص الأرض من أجساد الأموات وما يبقى، ويعلم الغيب والشهادة.
ئاللاھ تائالانىڭ ھەر قانداق ۋاقىتتا پۈتكۈل مەخلۇقاتلىرىنى بارچە ئەھۋالى بىلەن قوشۇپ مۇكەممەل بىلىدىغانلىقى ئۇنىڭ سۈپەتلىرىدىن بىرىدۇر. ئۇ زېمىننىڭ ئۆلۈكلەرنىڭ جىسمىدىن كېمەيتكىنىنىمۇ، قېپقالغىنىنىمۇ بىلىدۇ، غەيىبنىمۇ ۋە ھازىرنىمۇ بىلىدۇ.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.