ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ


ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫: ߟߐ߬ߖߟߎ߬ߡߊ߬ߣߍ߲ ߠߎ߬ ߝߐߘߊ   ߟߝߊߙߌ ߘߏ߫:

سۈرە ساپپات

ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
تنزيه الله عما نسبه إليه المشركون، وإبطال مزاعمهم في الملائكة والجن.
ئاللاھ تائالانى مۇشرىكلار نىسبەت بەرگەن كەمچىلىكلەردىن پاك دەپ بىلىش، ئۇلارنىڭ پەرىشتىلەر ۋە جىنلار ھەققىدىكى بىلجىرلاشلىرىنىڭ تامامەن قۇرۇق سەپسەتە ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويۇش، بۇ سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن بىرىدۇر.

وَٱلصَّٰٓفَّٰتِ صَفّٗا
ئىبادەتكە تۇرغانلىرىدا زىچ سەپ تۈزۈپ تۇرىدىغان پەرىشتىلەر بىلەن قەسەمكى،
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلزَّٰجِرَٰتِ زَجۡرٗا
بۇلۇتلارنى توسۇپ، ئاللاھ يامغۇر يېغىشىنى خالىغان يەرگە ئېلىپ بارىدىغان پەرىشتىلەر بىلەن قەسەمكى،
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلتَّٰلِيَٰتِ ذِكۡرًا
ئاللاھنىڭ كالامىنى تىلاۋەت قىلىپ تۇرىدىغان پەرىشتىلەر بىلەن قەسەمكى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ إِلَٰهَكُمۡ لَوَٰحِدٞ
ئەي ئىنسانلار! شەكسىزكى سىلەرنىڭ بەرھەق مەبۇدۇڭلار ئەلۋەتتە يەككە - يېگانە، شېرىكى يوق ئاللاھ تائالادۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا وَرَبُّ ٱلۡمَشَٰرِقِ
ئۇ ئاسمانلارنىڭ، زېمىننىڭ ۋە ئۇ ئىككىسىنىڭ ئارىسىدىكى نەرسىلەرنىڭ پەرۋەردىگارىدۇر، يىل بويى چىقىپ، پېتىۋاتقان قۇياشنىڭمۇ پەرۋەردىگارىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا زَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنۡيَا بِزِينَةٍ ٱلۡكَوَاكِبِ
شەكسىزكى بىز ئاسمانلار ئىچىدىن زېمىنغا ئەڭ يېقىن بولغىنىنى كۆركەم زىننەتلەر بىلەن بېزىدۇق، ئۇ زىننەتلەر قارىماققا بەئەينى چاقناپ تۇرغان جاۋاھىراتلارغا ئوخشاپ كېتىدىغان يۇلتۇزلاردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَحِفۡظٗا مِّن كُلِّ شَيۡطَٰنٖ مَّارِدٖ
بىز دۇنيا ئاسمىنىنى ئاللاھنىڭ ئىتائىتىدىن چىققان ھەر قانداق ئىسيانكار شەيتاندىن قوغدىدۇق، ئۇلار شۇ يۇلتۇزلار بىلەن ئېتىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَّا يَسَّمَّعُونَ إِلَى ٱلۡمَلَإِ ٱلۡأَعۡلَىٰ وَيُقۡذَفُونَ مِن كُلِّ جَانِبٖ
بۇ شەيتانلار ئاسماندىكى پەرىشتىلەرگە پەرۋەردىگارى ئۆزىنىڭ شەرىئىتى ۋە تەقدىر قىلغان ئىشلارنى ئېيتقان چاغدىكى سۆزلىرىنى ئاڭلىيالمايدۇ. ئۇلار ھەر تەرەپتىن ئېتىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
دُحُورٗاۖ وَلَهُمۡ عَذَابٞ وَاصِبٌ
بۇنداق قىلىشىمىز ئۇلارنى رەھمىتىمىزدىن قوغلاش، پەرىشتىلەرنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلىۋېلىشىدىن يىراق قىلىش ئۈچۈندۇر. ئاخىرەتتە ئۇلارغا ئۈزۈلۈپ قالمايدىغان دەرتلىك ئازاب بار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا مَنۡ خَطِفَ ٱلۡخَطۡفَةَ فَأَتۡبَعَهُۥ شِهَابٞ ثَاقِبٞ
لېكىن شەيتانلاردىن ئوغرىلىقچە گەپ تىڭشايدىغانلىرىمۇ بار بولۇپ، ئۇ شەيتان ئوغرىلىقچە ئاڭلىۋالغىنى پەرىشتىلەر ئۆز - ئارا قىلىشقان، ئەمما تېخىچە زېمىن ئەھلىگە يېتىپ بارمىغان پاراڭلاردىندۇر. ئاندىن يورۇق يۇلتۇز ئۇنى قوغلاپ كۆيدۈرۈۋېتىدۇ. شەيتان بەزىدە بۇ گەپلەرنى يورۇق يۇلتۇز كۆيدۈرۈۋېتىشتىن بۇرۇن ھەمراھلىرىغا ئېتىۋېلىپ، ئۇ گەپلەر كاھىنلارنىڭ قۇلىقىغىچە يېتىپ كېلىشى مۇمكىن. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئۇنىڭغا يەنە يۈز يالغاننى قېتىپ ساختىپەزلىك قىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱسۡتَفۡتِهِمۡ أَهُمۡ أَشَدُّ خَلۡقًا أَم مَّنۡ خَلَقۡنَآۚ إِنَّا خَلَقۡنَٰهُم مِّن طِينٖ لَّازِبِۭ
ئەي مۇھەممەد! قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان كاپىرلاردىن سوراپ باققىن: ئۇلارنى يارىتىش قىيىنمىكەن ياكى ئۇلاردىن نەچچە ھەسسە كۈچلۈك ھەم زور بولغان ئاسمانلارنى، زېمىننى ۋە پەرىشتىلەرنى يارىتىشمۇ؟ بىز ئۇلارنى يېپىشقاق لايدىن ياراتتۇق. شۇنداق تۇرۇپمۇ ئۇلار قانداقسىگە قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغاندۇ؟ ھالبۇكى ئۇلار يېپىشقاق لايدىن ئىبارەت ئىنتايىن ئاجىز بىر مەخلۇقتىن يارىتىلغان مەخلۇقلاردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بَلۡ عَجِبۡتَ وَيَسۡخَرُونَ
ئەي مۇھەممەد! بەلكى سەن ئاللاھنىڭ قۇدرىتىدىن ۋە مەخلۇقاتلىرىنى ئىشلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىدىن، مۇشرىكلارنىڭ ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىشلىرىدىن ئەجەبلىنىدىغانسەن. بۇ مۇشرىكلارنىڭ ئۆلگەندىن كېيىنكى تىرىلىشكە بولغان ئىنكارىنىڭ كۈچلۈكلىكىدىن سېنىڭ قايتا تىرىلىش ھەققىدە دېگەنلىرىڭنىمۇ مەسخىرە قىلىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذَا ذُكِّرُواْ لَا يَذۡكُرُونَ
بۇ مۇشرىكلار نۇرغۇنلىغان پەند - نەسىھەتلەر بىلەن نەسىھەت قىلىنسىمۇ ئىبرەت ئالمايدۇ ۋە مەنپەئەتلەنمەيدۇ. چۈنكى ئۇلار قەلبلىرى تولىمۇ قېتىپ كەتكەن كىشىلەردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذَا رَأَوۡاْ ءَايَةٗ يَسۡتَسۡخِرُونَ
ئۇلار پەيغەمبەرنىڭ پەيغەمبەرلىكىنىڭ راستلىقىغا ئىسپات بولىدىغان مۆجىزىلەردىن بىرەرىنى كۆرسە تېخىمۇ مەسخىرە قىلىشىپ، ئۇنىڭدىن ھەيرەتتە بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا سِحۡرٞ مُّبِينٌ
ئۇلار: مۇھەممەد ئېلىپ كەلگەن بۇ نەرسە پەقەت ئوپئوچۇق سېھىردۇر، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗا وَعِظَٰمًا أَءِنَّا لَمَبۡعُوثُونَ
بىز ئۆلۈپ، توپىغا ئايلىنىپ، چىرىپ، كۇكۇم تالقان بولۇپ كەتسەكمۇ يەنە شۇنىڭدىن كېيىن قايتا تىرىلىمىزمۇ؟ شەكسىزكى بۇ مۇمكىن بولمايدىغان ئىشتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَءَابَآؤُنَا ٱلۡأَوَّلُونَ
ياكى بىزنىڭ ئىلگىرى ئۆلۈپ كەتكەن ئاتا-بوۋىلىرىمىزمۇ تىرىلدۈرىلەمدۇ؟ دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ نَعَمۡ وَأَنتُمۡ دَٰخِرُونَ
ئەي مۇھەممەد! ئۇلارغا جاۋابەن ئېيتقىنكى: ئەلۋەتتە، سىلەر تۇپراققا ئايلىنىپ، چىرىپ كەتكىنىڭلاردىن كېيىن قايتا تىرگۈزۈلىسىلەر. سىلەرنىڭ ئىلگىرىكى ئەجداتلىرىڭلارمۇ تىرگۈزۈلىدۇ، سىلەر ھەممىڭلار خارۇزار بولغان ھالدا تىرگۈزۈلىسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِنَّمَا هِيَ زَجۡرَةٞ وَٰحِدَةٞ فَإِذَا هُمۡ يَنظُرُونَ
قايتا تىرىلىش پەقەت سۈرگە بىر قېتىم پۈۋلەشتۇر (يەنى ئىككىنچى قېتىملىق پۈۋلەش). بۇ چاغدا ئۇلارنىڭ ھەممىسى قىيامەتنىڭ قورقۇنچلۇق كۆرۈنۈشلىرىگە قاراپ، ئاللاھنىڭ ئۆزلىرىنى نېمە قىلىدىغانلىقىنى كۈتۈپ تۇرۇشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالُواْ يَٰوَيۡلَنَا هَٰذَا يَوۡمُ ٱلدِّينِ
قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلغان مۇشرىكلار: ۋاي ھالاك بولدۇق، بۇ ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ ھاياتىي دۇنيادىكى قىلمىشلىرىغا قارىتا جازا - مۇكاپات بېرىدىغان ھېساب - كىتاب كۈنى ئىكەن، دېيىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
هَٰذَا يَوۡمُ ٱلۡفَصۡلِ ٱلَّذِي كُنتُم بِهِۦ تُكَذِّبُونَ
ئۇلارغا جاۋابەن: بۇ بەندىلەرنىڭ ئوتتۇرىسىدا ھۆكۈم قىلىنىدىغان بىر كۈندۇركى، سىلەر دۇنيادىكى ۋاقتىڭلاردا بۇ كۈننى ئىنكار قىلىپ، يالغانغا چىقارغان ئىدىڭلار، دېيىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ ٱحۡشُرُواْ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ وَأَزۡوَٰجَهُمۡ وَمَا كَانُواْ يَعۡبُدُونَ
ئۇ كۈندە پەرىشتىلەرگە: شېرىك كەلتۈرگەنلىكلىرى تۈپەيلى ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغان زالىملارنى ۋە ئۇلارنىڭ شېرىك كەلتۈرۈشتىكى ھەمداشلىرىنى، ئۇلارنىڭ يالغانلىرىنى تەشۋىق قىلىشىپ بېرىدىغانلارنىمۇ ھەمدە ئۇلارنىڭ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنغان بۇتلىرىنىمۇ توپلاڭلار، ئاندىن ئۇلارغا دوزاخنىڭ يولىنى تونۇتۇپ، شۇ تەرەپكە يالاپ ئېلىپ مېڭىڭلار. چۈنكى ئۇلارنىڭ بارىدىغان جايى شۇدۇر، دېيىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مِن دُونِ ٱللَّهِ فَٱهۡدُوهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡجَحِيمِ
ئۇ كۈندە پەرىشتىلەرگە: شېرىك كەلتۈرگەنلىكلىرى تۈپەيلى ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغان زالىملارنى ۋە ئۇلارنىڭ شېرىك كەلتۈرۈشتىكى ھەمداشلىرىنى، ئۇلارنىڭ يالغانلىرىنى تەشۋىق قىلىشىپ بېرىدىغانلارنىمۇ ھەمدە ئۇلارنىڭ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنغان بۇتلىرىنىمۇ توپلاڭلار، ئاندىن ئۇلارغا دوزاخنىڭ يولىنى تونۇتۇپ، شۇ تەرەپكە يالاپ ئېلىپ مېڭىڭلار. چۈنكى ئۇلارنىڭ بارىدىغان جايى شۇدۇر، دېيىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقِفُوهُمۡۖ إِنَّهُم مَّسۡـُٔولُونَ
ئۇلارنى دوزاخقا كىرگۈزۈشتىن بۇرۇن ھېساب ئۈچۈن توختىتىپ تۇرۇڭلار، چۈنكى ئۇلار سوراققا تارتىلىدۇ. ئاندىن كېيىن ئۇلارنى دوزاخقا يالاپ ئېلىپ بېرىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• تزيين السماء الدنيا بالكواكب لمنافع؛ منها: تحصيل الزينة، والحفظ من الشيطان المارد.
بۇ ئايەتلەر دۇنيا ئاسمىنىنىڭ تۈرلۈك مەنپەئەتلەر تۈپەيلىدىن يۇلتۇزلار بىلەن بېزەلگەنلىكىنى ئىپادىلەيدۇ. كۆركەملەشتۈرۈش ۋە جىن-شەيتانلاردىن قوغداش مۇشۇ مەنپەئەتلەرنىڭ جۈملىسىدىندۇر.

• إثبات الصراط؛ وهو جسر ممدود على متن جهنم يعبره أهل الجنة، وتزل به أقدام أهل النار.
پىلسىرات كۆۋرۈكىنى ئىسپاتلاشنى ئىپادىلەيدىغان بولۇپ؛ ئۇ، جەھەننەم ئۈستىگە قۇرۇلغان بىر كۆۋرۈكتۇركى، جەننەت ئەھلى شۇ كۆۋرۈكتىن ئۆتىدۇ، دوزاخ ئەھلىنىڭ قەدەملىرى بۇ كۆۋرۈكتە تېيىلىپ كېتىدۇ.

مَا لَكُمۡ لَا تَنَاصَرُونَ
ئۇلارغا كايىلىپ: نېمىشقا دۇنيادا ھەمكارلاشقىنىڭلاردەك، بىر - بىرىڭلارغا ياردەم بەرمەيسىلەر؟ بۇتلىرىڭلارنىڭ سىلەرگە ياردەم بېرىدىغانلىقىنى دەۋا قىلاتتىڭلارغۇ؟ دېيىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بَلۡ هُمُ ٱلۡيَوۡمَ مُسۡتَسۡلِمُونَ
ئۇلار بۈگۈن ئاللاھنىڭ ئەمرىگە باش ئەگكەن ھالدا بويسۇنغۇچىلاردۇر، ئۇلار تولىمۇ ئاجىز بولغانلىقى ھەمدە تەدبىرىمۇ ئاز بولغانلىقتىن بىر - بىرىگە ياردەم بېرەلمەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَقۡبَلَ بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ يَتَسَآءَلُونَ
ئۇلار بىر - بىرىگە قارىشىپ تاپا - تەنە قىلىشىدۇ، ئەمەلىيەتتە تاپا - تەنە ۋە دەتالاشلار قىلچە ئەسقاتمايدىغان چاغدا دەتالاش قىلىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُوٓاْ إِنَّكُمۡ كُنتُمۡ تَأۡتُونَنَا عَنِ ٱلۡيَمِينِ
ئەگەشكۈچىلەر ئەگەشتۈرگۈچىلەرگە: ئەي كاتتىۋاشلار! شەكسىزكى سىلەر بىزگە دىن ۋە ھەق تەرەپتىن كېلىپ، كۇپرىنى ۋە ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈشنى ھەمدە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنى پەردازلاپ كۆرسىتىپ، پەيغەمبەرلەر ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىن ئېلىپ كەلگەن ھەقىقەتتىن نەپرەتلەندۈرەتتىڭلارغۇ، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ بَل لَّمۡ تَكُونُواْ مُؤۡمِنِينَ
ئەگەشتۈرگۈچىلەر ئەگەشكۈچىلەرگە: بۇ ئىش سىلەر ئويلىغاندەك ئەمەس، ئەكسىچە سىلەر كۇپرى ئۈستىدە بولۇپ، مۇئمىن بولمىغان ئىدىڭلار. بەلكى سىلەر ئىنكار قىلغۇچى ئىدىڭلار، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا كَانَ لَنَا عَلَيۡكُم مِّن سُلۡطَٰنِۭۖ بَلۡ كُنتُمۡ قَوۡمٗا طَٰغِينَ
بىز سىلەرنى كۇپرىغا، شېرىككە ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرگە چۈشۈرۈش ئۈچۈن، بىزنىڭ سىلەرنى مەجبۇرلاپ ئۇ ئىشلارنى قىلدۇرغىدەك كۈچىمىز يوق ئىدى، بەلكى سىلەر كۇپرى ۋە ئازغۇنلۇقتا چەكتىن ئاشقان كىشىلەر ئىدىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَحَقَّ عَلَيۡنَا قَوۡلُ رَبِّنَآۖ إِنَّا لَذَآئِقُونَ
بىزگە ۋە سىلەرگە ئاللاھنىڭ: «چوقۇمكى جەھەننەمنى سەن ۋە ساڭا ئەگەشكەنلەر بىلەن تولدۇرىمەن» دېگەن سۆزىدىكى تەھدىتى ھەقلىق بولدى. شۇ سەۋەبتىن بىز شەكسىز پەرۋەردىگارىمىز تەھدىت قىلغان ئازابنى تېتىيمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَغۡوَيۡنَٰكُمۡ إِنَّا كُنَّا غَٰوِينَ
بىز سىلەرنى ئازغۇنلۇققا ۋە كۇپرىغا چاقىردۇق، چۈنكى بىز توغرا يولدىن ئېزىپ كەتكەنلەر ئىدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِنَّهُمۡ يَوۡمَئِذٖ فِي ٱلۡعَذَابِ مُشۡتَرِكُونَ
ئەگەشكەنلەر ۋە ئەگەشتۈرگەنلەر قىيامەت كۈنىدىكى ئازابتا ئورتاقتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا كَذَٰلِكَ نَفۡعَلُ بِٱلۡمُجۡرِمِينَ
بىز بۇلارغا ئازابنى تېتىتقىنىمىزدەك، ئۇلاردىن باشقا جىنايەتچىلەرگىمۇ تېتىتىمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُمۡ كَانُوٓاْ إِذَا قِيلَ لَهُمۡ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ يَسۡتَكۡبِرُونَ
شەكسىزكى بۇ مۇشرىكلارغا دۇنيادىكى ۋاقىتتا: ئاللاھتىن باشقا ئىلاھ يوق، دېگەن تەۋھىد كەلىمىسىنىڭ روھىغا ئەمەل قىلىپ، ئۇنىڭغا قارشى ئىش قىلىشنى تاشلاڭلار دېيىلسە، ئۇلار ھەقتىن باش تارتىپ، چوڭچىلىق قىلىپ باتىل چاقىرىققا ئاۋاز قوشۇپ ئىتائەت قىلىشنى رەت قىلاتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوٓاْ ءَالِهَتِنَا لِشَاعِرٖ مَّجۡنُونِۭ
ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ كۇپرىسىغا باھانە قىلىپ: بىز بىر ساراڭ شائىرنىڭ گېپىنى دەپ ئىلاھلىرىمىزغا چوقۇنۇشنى تاشلايمىزمۇ؟ دېيىشەتتى. ئۇلار بۇ سۆزلىرى ئارقىلىق ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىنى مەقسەت قىلاتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بَلۡ جَآءَ بِٱلۡحَقِّ وَصَدَّقَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
ئۇلار ھەقىقەتەنمۇ ئېغىر بوھتان قىلدى، چۈنكى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى ساراڭمۇ ئەمەس، شائىرمۇ ئەمەس ئىدى. بۇنىڭ ئەكسىچە ئۇ ئاللاھنى يەككە - يېگانە دەپ بىلىشكە ۋە پەيغەمبەرلىرىگە ئەگىشىشكە چاقىرىدىغان قۇرئاننى ئېلىپ كەلگەن بولۇپ، ئۇ بارلىق پەيغەمبەرلەرنىڭ ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىن تەۋھىد ۋە قىيامەتنىڭ بولىدىغانلىقى ھەققىدە مەلۇماتلار ئېلىپ كەلگەنلىكىنى تەستىقلىدى، ئۇلارغا ھېچنەرسىدە قارشى چىقمىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّكُمۡ لَذَآئِقُواْ ٱلۡعَذَابِ ٱلۡأَلِيمِ
ئەي مۇشرىكلار! سىلەر ئۆزۈڭلارنىڭ كۇپرىسى ۋە پەيغەمبەرلەرنى ئىنكار قىلغانلىقىڭلار سەۋەبلىك قىيامەت كۈنى چوقۇم بىئارام قىلغۇچى ئازابنى تېتىيسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا تُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
ئەي مۇشرىكلار! سىلەر پەقەت دۇنيادا ئاللاھقا كاپىر بولۇش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنى قىلىشتىن ئىبارەت ئۆز قىلمىشلىرىڭلارغا قارىتا جازالىنىسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا عِبَادَ ٱللَّهِ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
ئىبادەتتە ئىخلاسمەنلىك ئاتا قىلىنغان، ھەمدە قۇلچىلىقنى ئاللاھقا خالىس قىلغان ئاللاھنىڭ مۇئمىن بەندىلىرى بۇ ئازابتىن قۇتۇلۇپ قالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ رِزۡقٞ مَّعۡلُومٞ
ئەنە شۇ ئىخلاسمەن بەندىلەرگە ئاللاھ تائالا لەززەتلىكلىكى، ياخشىلىقى ۋە داۋاملىقلىقى مەلۇم بولغان رىزىقلارنى ئاتا قىلغان كىشىلەردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَوَٰكِهُ وَهُم مُّكۡرَمُونَ
ئۇلارغا ئەڭ ياخشى ۋە لەززەتلىك مېۋىلەردىن رىزىق بېرىلگەنلىكىمۇ مۇشۇ رىزىقنىڭ جۈملىسىدىندۇر. ئۇلار بۇنىڭدىنمۇ يۇقىرى مۇكاپاتلارغا ئېرىشىدۇ ھەمدە كەرەملىك ئاللاھنىڭ جامالىنى كۆرۈشكە مۇيەسسەر بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فِي جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ
ئۇلار مۇقىم نېئمەتلىك جەننەتلەردە ئېرىشكەن ئاشۇ نېئمەتلەرنىڭ ھەممىسى ئۈزۈلۈپ قالمايدۇ، يوقىلىپ كەتمەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
عَلَىٰ سُرُرٖ مُّتَقَٰبِلِينَ
ئۇلار ئۇدۇلمۇ - ئۇدۇل قويۇلغان كارىۋاتلار ئۈستىدە بىر - بىرىگە قارىشىپ ئولتۇرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يُطَافُ عَلَيۡهِم بِكَأۡسٖ مِّن مَّعِينِۭ
ئۇلارغا سۈزۈكلۈكى خۇددى ئېقىن سۇغا ئوخشايدىغان شاراپلار تولدۇرۇلغان جاملار ئايلاندۇرۇپ تۇرۇلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بَيۡضَآءَ لَذَّةٖ لِّلشَّٰرِبِينَ
ئۇ شاراپنىڭ رەڭگى ئاق بولۇپ، ئۇنى ئىچكەن ئادەم تولۇق لەززەتكە ئېرىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَا فِيهَا غَوۡلٞ وَلَا هُمۡ عَنۡهَا يُنزَفُونَ
ئۇ شاراپ دۇنيانىڭ ھاراقلىرىغا ئوخشىمايدۇ. چۈنكى ئۇنىڭدا بىھوش قىلىدىغان مەستلىك بولمايدۇ. ئۇنى ئىچكەن ئادەمنىڭ بېشى ئاغرىمايدۇ، ئۇنى ئىچكۈچىنىڭ تېنى ساغلام، ئەقلى - ھوشى جايىدا بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَعِندَهُمۡ قَٰصِرَٰتُ ٱلطَّرۡفِ عِينٞ
جەننەتتە ئۇلارنىڭ يېنىدا ئىپپەتلىك ئاياللار بار بولۇپ، ئۇ ئاياللار ئۆز ئەرلىرىدىن باشقىلارغا قارىمايدۇ، ئۇلار گۈزەل كۆزلۈك ساھىبجاماللاردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كَأَنَّهُنَّ بَيۡضٞ مَّكۡنُونٞ
ئۇلار ئازراق سېرىقلىق ئارىلاشقان رەڭلىرىنىڭ ئاقلىقىدا پۇختا ساقلانغان ئاق قۇشقا ئوخشاش بولۇپ، ئۇلارغا ئىلگىرى ھېچقانداق قول تېگىپ باقمىغان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَقۡبَلَ بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ يَتَسَآءَلُونَ
جەننەت ئەھلى بىر - بىرىگە قارىشىپ ئولتۇرۇپ، كەچمىشلىرى ۋە دۇنيادىكى ۋاقىتلىرىدا بېشىدىن ئۆتكەن ئىشلار ھەققىدە پاراڭلىشىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ قَآئِلٞ مِّنۡهُمۡ إِنِّي كَانَ لِي قَرِينٞ
بۇ مۇئمىنلەردىن بىرى: مېنىڭ دۇنيادىكى ۋاقتىمدا ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان بىر يېقىنىم بار ئىدى، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سبب عذاب الكافرين: العمل المنكر؛ وهو الشرك والمعاصي.
بۇ ئايەتلەر كاپىرلارنىڭ ئازابقا قېلىشىنىڭ سەۋەبى مۇنكەر ئىشنى قىلىش، يەنى شېرىك كەلتۈرۈش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنى قىلىش ئىكەنلىكىنى ئىپادىلەيدۇ.

• من نعيم أهل الجنة أنهم نعموا باجتماع بعضهم مع بعض، ومقابلة بعضهم مع بعض، وهذا من كمال السرور.
جەننەت ئەھلىگە بېرىلىدىغان نېئمەتلەرنىڭ بىرى، ئۇلارنىڭ ئۆز - ئارا جەم بولۇش ۋە بىر - بىرىگە قاراپ ئولتۇرۇپ پۇرسىتىگە ئېرىشكەنلىكى بولۇپ، بۇ خۇرسەنلىكنىڭ كامالىتىدۇر.

يَقُولُ أَءِنَّكَ لَمِنَ ٱلۡمُصَدِّقِينَ
ئۇ ماڭا قايتا تىرىلىشنى ئىنكار قىلىپ، مەسخىرىلىك ھالدا: دوستۇم، سەن ئۆلۈكلەرنىڭ تىرىلىدىغانلىقى ھەققىدە راست دەۋاتامسەن؟دەيتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗا وَعِظَٰمًا أَءِنَّا لَمَدِينُونَ
بىز ئۆلۈپ، توپىغا ئايلىنىپ، چىرىگەن سۆڭەك بوپكەتسەكمۇ يەنە قايتا تىرگۈزۈلۈپ، دۇنيادا قىلغان ئەمەللىرىمىزگە قارىتا جازا - مۇكاپاتقا تارتىلىمىزمۇ؟ دەيتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ هَلۡ أَنتُم مُّطَّلِعُونَ
ئۇنىڭ مۇئمىن دوستى جەننەتتىكى يارەنلىرىگە: بېرى كېلىڭلار، ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان ئاشۇ دوستنىڭ ئاقىۋىتىنىڭ قانداق بولغانلىقىغا قاراپ باقايلى، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱطَّلَعَ فَرَءَاهُ فِي سَوَآءِ ٱلۡجَحِيمِ
ئۇ بوينىنى سوزۇپ قاراپ، دوستىنىڭ جەھەننەمنىڭ ئوتتۇرىدا تۇرغانلىقىنى كۆرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ تَٱللَّهِ إِن كِدتَّ لَتُرۡدِينِ
دەيدۇكى: ھەي بۇرادەر! ئاللاھ بىلەن قەسەم قىلىمەنكى، سەن مېنى كۇپرىغا ۋە ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىشقا چاقىرىپ، دوزاخقا كىرىش بىلەن مېنىمۇ تۈگەشتۈرگىلى تاس قاپتىكەنسەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوۡلَا نِعۡمَةُ رَبِّي لَكُنتُ مِنَ ٱلۡمُحۡضَرِينَ
ئەگەر ئاللاھ تائالا ئىمانغا يېتەكلەپ، مۇۋەپپەق قىلمىغان بولسا، ئەلۋەتتە مەنمۇ ساڭا ئوخشاش ئازابقا دۇچار بولاركەنمەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَمَا نَحۡنُ بِمَيِّتِينَ
بىز جەننەتكە كىرگەنلەر ئەمدى ئۆلمەيمىزمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا مَوۡتَتَنَا ٱلۡأُولَىٰ وَمَا نَحۡنُ بِمُعَذَّبِينَ
بىزگە دۇنيادىكى ئۆلۈمدىن باشقا ئۆلۈم يوق. بەلكى بىز ئەمدى جەننەتتە مەڭگۈ قالىمىز. بىز كاپىرلار ئازابلانغاندەك ئازابلانمايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
شەكسىزكى جەننەتكە كىرىش، ئۇنىڭدا مەڭگۈ قېلىش ھەمدە دوزاختىن ئامان بولۇشتىن ئىبارەت پەرۋەردىگارىمىز بىزگە بەرگەن مۇكاپات ئەلۋەتتە كاتتا غەلىبىدۇركى، ئۇنىڭغا ھېچبىر زەپەر تەڭ كەلمەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لِمِثۡلِ هَٰذَا فَلۡيَعۡمَلِ ٱلۡعَٰمِلُونَ
ئەمەل قىلغۇچىلار مانا مۇشۇنداق كاتتا مۇكاپات ئۈچۈن ئەمەل قىلسۇن. چۈنكى بۇ مۇتلەق پايدا تاپىدىغان تىجارەتتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَذَٰلِكَ خَيۡرٞ نُّزُلًا أَمۡ شَجَرَةُ ٱلزَّقُّومِ
مەرتىۋە ۋە كۈتۈلۈش جەھەتتە ئاللاھ تائالا ئۆزىگە قۇلچىلىق قىلىشتا ئىخلاسمەن بولغان بەندىلىرىگە تەييارلىغان ئاشۇ نېئمەتلەر ياخشى ھەم ئەۋزەلمۇ ياكى قۇرئاندا لەنەت ئوقۇلغان، كاپىرلارنىڭ يېمەكلىكى بولغان، نە ئاچلىققا، نە سەمرىشكە ئەسقاتمايدىغان زەققۇم دەرىخىمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا جَعَلۡنَٰهَا فِتۡنَةٗ لِّلظَّٰلِمِينَ
شەكسىزكى بىز بۇ دەرەخنى زالىملار كۇپرىسى ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلىرى تۈپەيلىدىن جازالىنىدىغان بىر جازا قىلدۇقكى، بۇ چاغدا ئۇلار: چوقۇم ئوت دەرەخنى يەيدۇ، ئاندىن ئۇ ئوتتا بىر نەرسە ئۈنۈشى مۇمكىن ئەمەس، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهَا شَجَرَةٞ تَخۡرُجُ فِيٓ أَصۡلِ ٱلۡجَحِيمِ
شەكسىزكى زەققۇم دەرىخى ئەڭ ناچار ئۆسۈملۈك بولۇپ، ئۇ جەھەننەمنىڭ قەرىدىن چىقىدىغان بىر دەرەختۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
طَلۡعُهَا كَأَنَّهُۥ رُءُوسُ ٱلشَّيَٰطِينِ
ئۇنىڭدىن چىققان مېۋىمۇ ناھايىتى كۆرۈمسىز بولۇپ، خۇددى شەيتانلارنىڭ بېشىغا ئوخشايدۇ. ئۇنىڭ كۆرۈنۈشىنىڭ سەتلىكى تەمىنىڭمۇ بەتتاملىقىنىڭ ئىسپاتىدۇر. بۇ، ئۇنىڭ مېۋىسىنىڭ تەمىمۇ ناچار دېگەنلىكتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِنَّهُمۡ لَأٓكِلُونَ مِنۡهَا فَمَالِـُٔونَ مِنۡهَا ٱلۡبُطُونَ
شەكسىزكى كاپىرلار ئۇنىڭ ئاچچىق ۋە كۆرۈمسىز مېۋىلىرىدىن يەپ، ئېچىرقاپ كەتكەن قوساقلىرىنى لىق تولدۇرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ إِنَّ لَهُمۡ عَلَيۡهَا لَشَوۡبٗا مِّنۡ حَمِيمٖ
ئۇلار ئۇنىڭ مېۋىلىرىدىن يەپ بولغاندىن كېيىن ئۇلارغا يېرىڭ - زەرداپ ئارىلاشتۇرۇلغان قايناق سۇ بېرىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ إِنَّ مَرۡجِعَهُمۡ لَإِلَى ٱلۡجَحِيمِ
ئاندىن كېيىن ئۇلار يەنە جەھەننەم ئازابىغا قايتۇرۇلىدۇ. دېمەك ئۇلار بىر ئازابتىن يەنە بىر ئازابقا يۆتكىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُمۡ أَلۡفَوۡاْ ءَابَآءَهُمۡ ضَآلِّينَ
شەكسىزكى بۇ كاپىرلار ئۆزلىرىنىڭ ئاتا - ئەجدادلىرىنى ھىدايەت يولىدىن ئېزىپ كەتكەن ھالەتتە بىلدى، شۇنىڭ بىلەن ھېچبىر دەلىل - پاكىتسىز ئۇلارنى دوراپ مېڭىشتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَهُمۡ عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِمۡ يُهۡرَعُونَ
ئۇلار ئازغۇنلۇقتا ئاتا - بوۋىلىرىنىڭ ئىزىدىن ئالدىراپ ماڭدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ ضَلَّ قَبۡلَهُمۡ أَكۡثَرُ ٱلۡأَوَّلِينَ
شەكسىزكى ئۇلاردىن بۇرۇنمۇ ئىلگىرىكىلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئېزىپ كەتكەن ئىدى. ئەي پەيغەمبەر! سېنىڭ قەۋمىڭ ئېزىپ كەتكەنلەرنىڭ تۇنجىسى ئەمەس.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا فِيهِم مُّنذِرِينَ
بىز ئىلگىرىكى ئاشۇ ئۈممەتلەر ئىچىگە ئاللاھنىڭ ئازابىدىن قورقۇتىدىغان پەيغەمبەرلەرنى ئەۋەتكەن ئىدۇق، ئاندىن ئۇلار كاپىر بولدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُنذَرِينَ
ئەي پەيغەمبەر! پەيغەمبەرلىرى ئاگاھلاندۇرۇپ تۇرسىمۇ ئۇلارنىڭ ئاگاھلاندۇرۇشلىرىغا قۇلاق سالمىغانلارنىڭ ئاقىۋىتى قانداق بولغانلىقىغا قارىغىن. شەكسىزكى ئۇلارنىڭ ئاقىۋىتى ئۆزلىرىنىڭ كۇپرى ۋە پەيغەمبەرلىرىنى ئىنكار قىلغانلىقى تۈپەيلىدىن دوزاخقا كىرىش ھەمدە ئۇنىڭدا مەڭگۈ قېلىش بولدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا عِبَادَ ٱللَّهِ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
لېكىن ئاللاھقا بولغان ئىمانىدا ئىخلاسمەن بولغان كىشىلەر بۇ ئىنكارچى كاپىرلارنىڭ ئاقىۋىتى بولغان ئازابتىن قۇتۇلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ نَادَىٰنَا نُوحٞ فَلَنِعۡمَ ٱلۡمُجِيبُونَ
شەكسىزكى پەيغەمبىرىمىز نۇھ ئۆزىنى ئىنكار قىلغان قەۋمىگە بەددۇئا قىلغان چاغدا بىزگە دۇئا قىلغان ئىدى. بىز نېمىدېگەن ياخشى ئىجابەت قىلغۇچىلارمىز. بىز ئۇنىڭ ئۇلارغا قىلغان بەددۇئاسىنى ھەقىقەتەن تېز ئىجابەت قىلدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَنَجَّيۡنَٰهُ وَأَهۡلَهُۥ مِنَ ٱلۡكَرۡبِ ٱلۡعَظِيمِ
بىز ئۇنى، ئائىلە - تاۋابىئاتىنى ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىرگە ئىمان ئېيتقان مۇئمىنلەرنى قەۋمىنىڭ ئەزىيەتلىرىدىن ھەمدە ئۇنىڭ قەۋمىدىن كاپىر بولغانلارغا ئەۋەتىلگەن توپاندا غەرق بوپكېتىشتىن ساقلاپ قالدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الظفر بنعيم الجنان هو الفوز الأعظم، ولمثل هذا العطاء والفضل ينبغي أن يعمل العاملون.
جەننەتنىڭ نېئمەتلىرىگە ئېرىشىش بۈيۈك غەلىبىدۇر. ئەمەل قىلغۇچىلار مانا مۇشۇنداق ئېھسان ۋە ئىلتىپاتلارغا ئېرىشىش ئۈچۈن ئەمەل قىلسۇن.

• إن طعام أهل النار هو الزقّوم ذو الثمر المرّ الكريه الطعم والرائحة، العسير البلع، المؤلم الأكل.
شەكسىزكى دوزىخىيلارنىڭ يېمەكلىكى مېۋىسى ئاچچىق، بەتتام، بەتبۇي، ناھايىتى تەس يۇتقىلى بولىدىغان، يېگۈچىنى قاتتىق بىئارام قىلىدىغان زەققۇم دەرىخىدۇر.

• أجاب الله تعالى دعاء نوح عليه السلام بإهلاك قومه، والله نعم المقصود المجيب.
ئاللاھ تائالا نۇھ ئەلەيھىسسالامنىڭ قەۋمىنىڭ ھالاكىتى توغرىسىدا قىلغان دۇئاسىنى ئىجابەت قىلدى. ئاللاھ تائالا نېمىدېگەن ياخشى مەقسەتكە ئېرىشتۈرگۈچى، نېمىدېگەن تېز ئىجابەت قىلغۇچى؟

وَجَعَلۡنَا ذُرِّيَّتَهُۥ هُمُ ٱلۡبَاقِينَ
بىز نۇھنىڭ ئائىلىسىنى ۋە مۇئمىن ئەگەشكۈچىلىرىنىلا قۇتۇلدۇردۇق. ئۇنىڭ قەۋمىدىن كاپىر بولغانلارنى غەرق قىلىۋەتتۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَرَكۡنَا عَلَيۡهِ فِي ٱلۡأٓخِرِينَ
بىز كېيىنكى ئۈممەتلەرگە نۇھنىڭ ياخشى نامىنى قالدۇردۇقكى، ئۇلار ئۇنى مەدھىيىلەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سَلَٰمٌ عَلَىٰ نُوحٖ فِي ٱلۡعَٰلَمِينَ
كېيىنكى ئۈممەتلەر نۇھنىڭ يامان گېپىنى قىلماستىن، ئامان - ئېسەنلىك تىلەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
شەكسىزكى بىز نۇھنى مۇكاپاتلىغىنىمىزدەك، ياخشىلارغىمۇ يالغۇز ئاللاھ تائالا ئۈچۈن قىلغان تائەت - ئىبادەتلىرىنىڭ مۇكاپاتىنى بېرىمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
شەكسىزكى نۇھ ئاللاھقا ئىتائەت قىلىدىغان مۇئمىن بەندىلىرىمىزدىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ أَغۡرَقۡنَا ٱلۡأٓخَرِينَ
ئاندىن كېيىن بىز توپان بالاسى ئەۋەتكەن كىشىلەرنى تەلتۆكۈس غەرق قىلىۋەتتۇق، ئۇلاردىن ھېچكىم ئامان قالمىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ وَإِنَّ مِن شِيعَتِهِۦ لَإِبۡرَٰهِيمَ
شەكسىزكى ئىبراھىمنىڭ ئاللاھ تەرەپكە چاقىرىشى بىلەن دىنىغا قوشۇلغانلار ئۇنىڭ دىنىغا تەۋە كىشىلەردىندۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ جَآءَ رَبَّهُۥ بِقَلۡبٖ سَلِيمٍ
ئۆز ۋاقتىدا ئىبراھىم پەرۋەردىگارىغا شېرىكتىن ساغلام، ئاللاھنىڭ مەخلۇقاتلىرىغا كۆيۈنگۈچى قەلب بىلەن كەلگەن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوۡمِهِۦ مَاذَا تَعۡبُدُونَ
ئۆز ۋاقتىدا ئىبراھىم ئاتىسى ئازەر ۋە ئۇنىڭ قەۋمىگە كايىپ: ئاللاھنى قويۇپ نېمىگە چوقۇنۇۋاتىسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَئِفۡكًا ءَالِهَةٗ دُونَ ٱللَّهِ تُرِيدُونَ
ئاللاھنى قويۇپ ساختا ئىلاھلارغا چوقۇنۇۋاتامسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَمَا ظَنُّكُم بِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
ھەي خالايىق! ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارىدىن باشقىغا چوقۇنغان پېتى ئۇنىڭغا ئۇچرىشىپ قالساڭلار، نېمىمۇ دەرسىلەر؟ ئۆزۈڭلارغا قانداق مۇئامىلە قىلار دەپ قارايسىلەر؟ دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَنَظَرَ نَظۡرَةٗ فِي ٱلنُّجُومِ
ئىبراھىم قەۋمى بىلەن بىرگە (ئۇلارنىڭ دىنىي مۇراسىمىغا) چىقىشتىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن بىرەر باھانە تېپىشنى ئويلاپ يۇلتۇزلارغا كۆز يۈگۈرتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَقَالَ إِنِّي سَقِيمٞ
ئاندىن قەۋمى بىلەن بىرگە مۇراسىمغا چىقماسلىققا ئۆزىنىڭ ئاغرىپ قالغانلىقىنى باھانە قىلىپ كۆرسەتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَوَلَّوۡاْ عَنۡهُ مُدۡبِرِينَ
ئاندىن ئۇلار ئىبراھىمنى تاشلاپ كېتىشتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَرَاغَ إِلَىٰٓ ءَالِهَتِهِمۡ فَقَالَ أَلَا تَأۡكُلُونَ
شۇنىڭ بىلەن ئىبراھىم ئۇلارنىڭ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان بۇتلىرىنىڭ يېنىغا بېرىپ، مەسخىرىلىك تەلەپپۇزدا مۇنۇلارنى ئېيتتى: مۇشرىكلار سىلەرگە تەييارلىغان يېمەكلىكتىن يېمەمسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَا لَكُمۡ لَا تَنطِقُونَ
نېمىشقا گەپ قىلمايسىلەر؟ نېمىشقا سوئال سورىغۇچىغا ئىنكاس بىلدۈرمەيسىلەر؟ ئاللاھنى قويۇپ مۇشۇنداق نەرسىگىمۇ چوقۇنىلامدۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَرَاغَ عَلَيۡهِمۡ ضَرۡبَۢا بِٱلۡيَمِينِ
ئاندىن ئىبراھىم ئۇلارغا تېخىمۇ يېقىنلىشىپ، ئۇلارنى پاچاقلاپ تاشلاش ئۈچۈن كۈچەپ ئۇرۇشقا باشلىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَقۡبَلُوٓاْ إِلَيۡهِ يَزِفُّونَ
ئارقىدىنلا بۇ بۇتلارنىڭ چوقۇنغۇچىلىرى ئىبراھىمنىڭ قېشىغا ئالدىراپ كېلىشتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ أَتَعۡبُدُونَ مَا تَنۡحِتُونَ
ئىبراھىم تەمكىنلىك بىلەن ئۇلارغا تىكىلىپ، ئۇلارغا كايىغان ھالدا مۇنداق دېدى: سىلەر ئاللاھنى قويۇپ ئۆز قوللىرىڭلار بىلەن ئويۇپ ياسىغان مۇشۇ بۇتلارغا چوقۇنۇۋاتامسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱللَّهُ خَلَقَكُمۡ وَمَا تَعۡمَلُونَ
ھالبۇكى، ئاللاھ تائالا سىلەرنى ۋە ياسىغان نەرسەڭلارنىمۇ ياراتقان بولۇپ، مۇشۇ بۇتلارمۇ سىلەرنىڭ ياسىغان نەرسىلىرىڭلاردىن بىرىدۇر. ئۇنداق بولغانىكەن، پەقەت ئاللاھ تائالالا قۇلچىلىق قىلىنىشقا ۋە ئۇنىڭغا باشقا ھېچنەرسە شېرىك كەلتۈرۈلمەسلىككە لايىقتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ ٱبۡنُواْ لَهُۥ بُنۡيَٰنٗا فَأَلۡقُوهُ فِي ٱلۡجَحِيمِ
ئۇلار ئىبراھىمغا پاكىت بىلەن تاقابىل تۇرالماي، كۈچكە تايانماقچى بولۇشۇپ، ئىبراھىمنى قانداق قىلىش توغرىسىدا ئۆز - ئارا مەسلىھەتلىشىپ: ئىبراھىم ئۈچۈن بىر بىنا سېلىڭلار، ئاندىن ئۇنى ئوتۇن بىلەن تولدۇرۇپ، ئوت يېقىڭلار. ئاندىن ئۇنى ئوتقا تاشلاڭلار، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَرَادُواْ بِهِۦ كَيۡدٗا فَجَعَلۡنَٰهُمُ ٱلۡأَسۡفَلِينَ
ئىبراھىمنىڭ قەۋمى ئۇنى كۆزدىن يوقىتىپ، بىراقلا قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئۇنىڭغا سۇيىقەست قىلماقچى بولۇشتى. نەتىجىدە بىز ئىبراھىمغا ئوتنى سالقىن ۋە زىيانسىز قىلىش ئارقىلىق ئۇلارنى زىيان تارتقۇزدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالَ إِنِّي ذَاهِبٌ إِلَىٰ رَبِّي سَيَهۡدِينِ
ئىبراھىم ئېيتتى: شەكسىزكى مەن پەرۋەردىگارىمغا لايىقىدا قۇلچىلىق قىلىش ئىمكانىيىتىگە ئېرىشىش ئۈچۈن قەۋمىمنىڭ يۇرتىنى تاشلاپ چىقىپ كېتىمەن. چوقۇمكى پەرۋەردىگارىم ماڭا دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىكىم ئۈچۈن ياخشى بولىدىغان يولنى كۆرسىتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
رَبِّ هَبۡ لِي مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
ئەي رەببىم، ماڭا مۇساپىرچىلىقتا قەۋمىمنىڭ ئورنىدا غەمخورلۇق قىلىدىغان سالىھ بىر پەرزەنت ئاتا قىلغىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَبَشَّرۡنَٰهُ بِغُلَٰمٍ حَلِيمٖ
بىز ئۇنىڭ دۇئاسىنى ئىجابەت قىلىپ، ئۇنى خۇرسەن قىلىدىغان بىر خەۋەرنى يەتكۈزدۇق. ئۇنىڭغا چوڭ بولغۇچە ياشايدىغان ھەم ئېغىر - بېسىق بولىدىغان بىر بالىسى بولىدىغانلىقىدىن خۇشبېشارەت بەردۇق. بۇ بالا ئىسمائىل ئەلەيھىسسالام ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ ٱلسَّعۡيَ قَالَ يَٰبُنَيَّ إِنِّيٓ أَرَىٰ فِي ٱلۡمَنَامِ أَنِّيٓ أَذۡبَحُكَ فَٱنظُرۡ مَاذَا تَرَىٰۚ قَالَ يَٰٓأَبَتِ ٱفۡعَلۡ مَا تُؤۡمَرُۖ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلصَّٰبِرِينَ
ئىسمائىل چوڭىيىپ، داداىسىنىڭ ئىش - كۈشلىرىگە يارىغۇدەك بولغاندا دادىسى ئىبراھىم بىر چۈش كۆردى. پەيغەمبەرلەرنىڭ چۈشى ۋەھىي ئىدى. ئىبراھىم ئوغلىغا كۆرگەن چۈشىنىڭ تەبىرىنى يېشىپ: ئوغلۇم! مەن سېنى بوغۇزلاپ (يەنى قۇربانلىق قىلىشقا بۇيرۇلۇپ) چۈش كۆرۈپتىمەن. سەن بۇنىڭغا نېمە دەيسەن؟ دېدى. ئىسمائىل دادىسىغا جاۋابەن: ئەي ئاتا! ئاللاھ مېنى بوغۇزلاشقا بۇيرۇغان بولسا، شۇنداق قىلغىن. مېنىڭ ئاللاھنىڭ ھۆكمىگە مەمنۇنىيەت بىلەن سەۋر قىلىدىغانلاردىن ئىكەنلىكىمنى بىلىپ قالىسەن، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• من مظاهر الإنعام على نوح: نجاة نوح ومن آمن معه، وجعل ذريته أصول البشر والأعراق والأجناس، وإبقاء الذكر الجميل والثناء الحسن.
نۇھ ئەلەيھىسسالامنى ۋە ئۇنىڭغا ئىمان ئېيتقان مۇئمىنلەرنى قۇتۇلدۇرۇش، ئۇنىڭ ئەۋلادلىرىنى پۈتكۈل ئىنسانىيەتنىڭ ئەجدادى قىلىش، ئۇنىڭ ياخشى نامىنى قالدۇرۇش قاتارلىق ئىشلار نۇھ ئەلەيھىسسالامغا ئاتا قىلىنغان نېئمەتلەرنىڭ جۈملىسىدىندۇر.

• أفعال الإنسان يخلقها الله ويفعلها العبد باختياره.
ئىنساننىڭ ئىش - ھەرىكىتىنى ئاللاھ يارىتىدۇ، بەندە بولسا ئۆز ئىختىيارى بىلەن قىلىدۇ.

• الذبيح بحسب دلالة هذه الآيات وترتيبها هو إسماعيل عليه السلام؛ لأنه هو المُبَشَّر به أولًا، وأما إسحاق عليه السلام فبُشِّر به بعد إسماعيل عليه السلام.
بۇ ئايەتلەر ئۇقتۇرغان مەنىلەر ۋە ئۇنىڭ تەرتىپىگە قارىغاندا قۇربانلىق قىلىنغۇچى ئىسمائىل ئەلەيھىسسالامدۇر. چۈنكى ئۇ تۇنجى بولۇپ بېشارەت بېرىلگەن پەرزەنتتۇر. ئىسھاق ئەلەيھىسسالام بولسا، ئىسمائىل ئەلەيھىسسالامدىن كېيىن تۇغۇلىدىغانلىقى ھەققىدە بېشارەت بېرىلگەن.

• قول إسماعيل: ﴿سَتَجِدُنِي إِن شَآءَ اْللهُ مِنَ اْلصَّابِرِينَ﴾ سبب لتوفيق الله له بالصبر؛ لأنه جعل الأمر لله.
ئىسمائىلنىڭ: «ئاللاھ خالىسا مېنىڭ سەۋر قىلغۇچىلاردىن بولىدىغانلىقىمنى بىلىپ قالىسەن» دېگەن سۆزى ئاللاھنىڭ ئۇنى سەۋرگە مۇۋەپپەق قىلىشىنىڭ سەۋەبىدۇر. چۈنكى ئۇ ئىشىنى ئاللاھقا تاپشۇرغان ئىدى.

فَلَمَّآ أَسۡلَمَا وَتَلَّهُۥ لِلۡجَبِينِ
ئاتا - بالا ئىككىسى ئاللاھقا باش ئېگىپ، ئەمرىگە بويسۇنغاچقا، ئىبراھىم ئوغلىنى قۇربانلىق قىلىش ھەققىدىكى ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىنى بەجا كەلتۈرۈش ئۈچۈن ئۇنى يېنىچە ياتقۇزدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَنَٰدَيۡنَٰهُ أَن يَٰٓإِبۡرَٰهِيمُ
ئىبراھىم ئوغلىنى بوغۇزلاش ئارقىلىق ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىنى بەجا كەلتۈرۈشكە تەمشىلىۋاتقاندا بىز ئۇنىڭغا مۇنداق نىدا قىلدۇق: ئەي ئىبراھىم!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَدۡ صَدَّقۡتَ ٱلرُّءۡيَآۚ إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
سەن ئوغلۇڭ ئىسمائىلنى بوغۇزلاشتا قەتئىي نىيەتكە كېلىش ئارقىلىق چۈشۈڭدە كۆرگەنلىرىڭنى ئىشقا ئاشۇردۇڭ. شەكسىزكى بىز - سېنى بۇ بۈيۈك سىناقتىن قۇتۇلدۇرۇش ئارقىلىق مۇكاپاتلىغىنىمىزدەك - ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنىمۇ مۇكاپاتلاپ، سىناقلاردىن ۋە ئېغىر كۈنلەردىن قۇتۇلدۇرىمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ ٱلۡبَلَٰٓؤُاْ ٱلۡمُبِينُ
شەكسىزكى بۇ ئەلۋەتتە ئوپئوچۇق بىر سىناق ئىدى. ئىبراھىم بۇ سىناقتىن شەكسىز ئۆتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَفَدَيۡنَٰهُ بِذِبۡحٍ عَظِيمٖ
بىز ئىسمائىلنىڭ ئورنىغا بوغۇزلاش ئۈچۈن چوڭ بىر قوچقارنى بەردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَرَكۡنَا عَلَيۡهِ فِي ٱلۡأٓخِرِينَ
كېيىنكى ئۈممەتلەر ئىچىدە ئىبراھىمنىڭ ياخشى نامىنى قالدۇردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سَلَٰمٌ عَلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ
ئىبراھىمغا ئاللاھنىڭ سالامى بولسۇن! ھەر قانداق زىيان ۋە ئاپەتتىن ئامان قېلىشى ئۈچۈن تىلەكلەر ياغسۇن!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
بىز ئىبراھىمنىڭ ئىتائىتىگە قارىتا مۇكاپات بەرگىنىمىزدەك، ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنىمۇ مۇكاپاتلايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
شەكسىزكى ئىبراھىم ئاللاھقا بولغان قۇلچىلىق ۋەزىپىسىنى لايىقىدا بەجا كەلتۈرىدىغان مۇئمىن بەندىلىرىمىزدىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَبَشَّرۡنَٰهُ بِإِسۡحَٰقَ نَبِيّٗا مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
بىز ئۇنىڭغا كەلگۈسىدە پەيغەمبەر ۋە سالىھ بەندە بولىدىغان يەنە بىر پەرزەنت بىلەن خۇشبېشارەت بەردۇقكى، ئۇ ئىسھاق ئىدى. بۇ، ئۇنىڭ يالغۇز ئوغلى ئىسمائىلنى قۇربانلىق قىلىش ئارقىلىق ئاللاھقا كۆرسەتكەن ئىتائەتمەنلىكىنىڭ مۇكاپاتىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَبَٰرَكۡنَا عَلَيۡهِ وَعَلَىٰٓ إِسۡحَٰقَۚ وَمِن ذُرِّيَّتِهِمَا مُحۡسِنٞ وَظَالِمٞ لِّنَفۡسِهِۦ مُبِينٞ
بىز ئۇنىڭغا ۋە ئوغلى ئىسھاققا بەرىكەت ئاتا قىلىپ، كۆپلىگەن نېئمەتلەرنى بەردۇق. ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىنىڭ كۆپلۈكىمۇ شۇ نېئمەتلەردىن بىرى ئىدى. ئۇلارنىڭ ئەۋلادلىرى ئىچىدە پەرۋەردىگارىغا ئىتائەت قىلىش ئارقىلىق ياخشى بەندە بولىدىغانلىرىمۇ، كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنى قىلىش ئارقىلىق ئۆزىگە ئوچۇق - ئاشكارا زۇلۇم قىلىدىغانلىرىمۇ بار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ مَنَنَّا عَلَىٰ مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ
شەكسىزكى بىز مۇساغا ۋە قېرىندىشى ھارۇنغا پەيغەمبەرلىكنى ئىلتىپات قىلدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَنَجَّيۡنَٰهُمَا وَقَوۡمَهُمَا مِنَ ٱلۡكَرۡبِ ٱلۡعَظِيمِ
بىز ئۇلارنى ۋە ئۇلارنىڭ قەمى بەنىي ئىسرائىلنى پىرئەۋننىڭ ئېكسپىلاتاتسىيەسىدىن ھەمدە غەرق بولۇپ كېتىشتىن قۇتۇلدۇردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَنَصَرۡنَٰهُمۡ فَكَانُواْ هُمُ ٱلۡغَٰلِبِينَ
بىز ئۇلارغا پىرئەۋن ۋە ئۇنىڭ لەشكەرلىرىگە قارشى ياردەم بەردۇق. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار دۈشمەنلىرى ئۈستىدىن غەلىبە قىلدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَءَاتَيۡنَٰهُمَا ٱلۡكِتَٰبَ ٱلۡمُسۡتَبِينَ
بىز مۇساغا ۋە قېرىندىشى ھارۇنغا ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىن چۈشۈرۈلگەن روشەن كىتاب تەۋراتنى بەردۇقكى، ئۇنىڭدا قىلچە چۈشىنىكسىزلىك يوق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَهَدَيۡنَٰهُمَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ
بىز ئۇلارنى قىلچە ئەگرىلىك بولمىغان تۈپتۈز يولغا باشلىدۇق. ئۇ يول بولسا ياراتقۇچى زاتنىڭ رازىلىقىغا ئېرىشتۈرىدىغان ئىسلام يولىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَرَكۡنَا عَلَيۡهِمَا فِي ٱلۡأٓخِرِينَ
بىز كېيىنكىلەر ئىچىدە ئۇلارنىڭمۇ ياخشى نامىنى قالدۇردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سَلَٰمٌ عَلَىٰ مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ
ئۇلارغا ئاللاھ تەرەپتىن سالاملار ۋە مەدھىيەلەر بولسۇن! ھەر قانداق يامانلىقتىن ئامان بولۇشلىرى ئۈچۈن تىلەكلەر ياغسۇن!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
شەكسىزكى بىز مۇسا ۋە ھارۇننى مۇكاپاتلىغىنىمىزدەك، رەببىگە ئىتائەتمەن بولۇش ئارقىلىق ياخشى ئىش قىلغۇچىلارنىمۇ شۇنداق مۇكاپاتلايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُمَا مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
شەكسىزكى مۇسا بىلەن ھارۇن ئاللاھ كۆرسەتكەن بويىچە ئەمەل قىلىدىغان مۇئمىن بەندىلىرىمىزدىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ إِلۡيَاسَ لَمِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
شەكسىزكى ئىلياسمۇ پەرۋەردىگارى تەرىپىدىن ئەۋەتىلگەن پەيغەمبەرلەردىن بىرىدۇركى، ئاللاھ تائالا ئۇنىڭغا پەيغەمبەرلىك نېئمىتىنى بەردى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ قَالَ لِقَوۡمِهِۦٓ أَلَا تَتَّقُونَ
ئۆز ۋاقتىدا ئۇ ئۆزى پەيغەمبەر قىلىنىپ ئەۋەتىلگەن قەۋمى بەنىي ئىسرائىلغا: ئەي قەۋمىم! ئاللاھنىڭ بۇيرۇقلىرىغا بويسۇنۇش ئارقىلىق ئۇنىڭدىن قورقمامسلەر؟ تەۋھىد ئاللاھنىڭ بۇيرۇقلىرىنىڭ بىرىدۇر. چەكلىمىلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئاللاھتىن قورقمامسىلەركى، شېرىك شۇ چەكلىمىلەردىن بىرىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَتَدۡعُونَ بَعۡلٗا وَتَذَرُونَ أَحۡسَنَ ٱلۡخَٰلِقِينَ
ئاللاھنى قويۇپ بەئلى دېگەن بۇتۇڭلارغا چوقۇنامسىلەر؟ ئەمەلىيەتتە سىلەر ئەڭ گۈزەل ياراتقۇچى بولغان ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىشنى تاشلاۋاتىسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱللَّهَ رَبَّكُمۡ وَرَبَّ ءَابَآئِكُمُ ٱلۡأَوَّلِينَ
ئۇ ئاللاھ سىلەرنى ۋە سىلەردىن ئىلگىرىكى ئاتا - بوۋىلىرىڭلارنى ياراتقان پەرۋەردىگارىڭلاردۇر. نە پايدا، نە زىيان يەتكۈزەلمەيدىغان بۇتلار ئەمەس، بەلكى پەقەت ئاللاھلا قۇلچىلىق قىلىشقا ھەقىقىي لايىقتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• قوله: ﴿فَلَمَّآ أَسْلَمَا﴾ دليل على أن إبراهيم وإسماعيل عليهما السلام كانا في غاية التسليم لأمر الله تعالى.
ئاللاھ تائالانىڭ: «ئاتا - بالا ئىككىسى بويسۇنغاندا» دېگەن سۆزى ئىبراھىم ۋە ئىسمائىل ئەلەيھىسسالاملارنىڭ ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىغا يۈكسەك دەرىجىدە بويسۇنىدىغانلىقىنىڭ ئىسپاتىدۇر.

• من مقاصد الشرع تحرير العباد من عبودية البشر.
بەندىلەرنى ئىنسانغا قۇل بولۇشتىن ئازات قىلىش شەرىئەتنىڭ مەقسەتلىرىدىن بىرىدۇر.

• الثناء الحسن والذكر الطيب من النعيم المعجل في الدنيا.
ياخشى نام ۋە گۈزەل ئەسلىمە مۇشۇ دۇنيادىلا بېرىلىدىغان نېئمەتلەرنىڭ بىرىدۇر.

فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمۡ لَمُحۡضَرُونَ
ئىلياسنىڭ قەۋمىنىڭ ئۇنىڭغا تۇتقان پوزىتسىيەسى ئۇنى ئىنكار قىلىشتىن باشقا نەرسە بولمىدى. ئۇلار ئىنكار قىلغانلىقلىرى تۈپەيلىدىن ئازابقا دۇچار قىلىنىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا عِبَادَ ٱللَّهِ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
لېكىن ئۇنىڭ قەۋمى ئىچىدىن مۇئمىن بولۇپ، ئىبادەتلىرىدە ئاللاھقا ئىخلاسمەن بولغانلار بۇنىڭ سىرتىدا. بۇنداق كىشىلەر ئازابقا تاشلىنىشتىن قۇتۇلغۇچىلاردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَرَكۡنَا عَلَيۡهِ فِي ٱلۡأٓخِرِينَ
بىز كېيىنكىلەر ئىچىدە ئۇنىڭمۇ ياخشى نامىنى قالدۇردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سَلَٰمٌ عَلَىٰٓ إِلۡ يَاسِينَ
ئىلياسقا ئاللاھنىڭ سالامى ۋە مەدھىيەسى بولسۇن!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ
شەكسىزكى بىز مۇسا ۋە ھارۇننى مۇكاپاتلىغىنىمىزدەك، رەببىگە ئىتائەتمەن بولۇپ ياخشى ئەمەل قىلغۇچىلارنىمۇ شۇنداق مۇكاپاتلايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
شەكسىزكى ئىلياس پەرۋەردىگارىغا بولغان ئىمانىدا ھەقىقىي راستچىل، مۇئمىن بەندىلىرىمىزدىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ لُوطٗا لَّمِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
شەكسىزكى، لۇت ئاللاھ تائالا ئۆز قەۋمىگە خۇشبېشارەت بەرگۈچى ۋە ئاگاھلاندۇرغۇچى قىلىپ ئەۋەتكەن پەيغەمبەرلەردىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ نَجَّيۡنَٰهُ وَأَهۡلَهُۥٓ أَجۡمَعِينَ
ئۆز ۋاقتىدىكى ئىشنى ئەسلىگىنكى، بىز لۇتنى ۋە ئۇنىڭ پۈتۈن تەۋەلىكىنى قەۋمىگە ئەۋەتىلگەن ئازابتىن ساقلاپ قالدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا عَجُوزٗا فِي ٱلۡغَٰبِرِينَ
پەقەت ئۇنىڭ ئايالى قەۋمىگە ئوخشاش كاپىر بولغاچقا، ئۇنىڭغىمۇ ئۇلارنىڭ بېشىغا كەلگەن ئازاب كەلدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ دَمَّرۡنَا ٱلۡأٓخَرِينَ
ئاندىن ئۇنىڭ قەۋمىدىن ئۇنى ئىنكار قىلىپ، ئۇ ئېلىپ كەلگەن دىنغا ئىشەنمىگەنلەرنى ھالاك قىلدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّكُمۡ لَتَمُرُّونَ عَلَيۡهِم مُّصۡبِحِينَ
ئەي مەككە ئاھالىسى! شەكسىزكى سىلەر شامغا ماڭغاندا سەپەر جەريانىدا سەھەردە ئۇلارنىڭ تۇرالغۇلىرىدىن ئۆتۈپ تۇرىسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَبِٱلَّيۡلِۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
شۇنداقلا ئۇ جايدىن كېچىدىمۇ ئۆتۈپ تۇرىسىلەر. بۇ ھەقتە ئويلىنىپ، ئۇلار پەيغەمبەرلىرىنى ئىنكار قىلىپ، كاپىر بولۇپ، ئىلگىرى ھېچكىم قىلىپ باقمىغان قەبىھ قىلمىشلارنى قىلغاندىن كېيىن ئۇلار دۇچار بولغان يامان ئاقىۋەتتىن ئىبرەت ئالمامسىلەر؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ يُونُسَ لَمِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
شەكسىزكى بەندىمىز يۇنۇس ئاللاھ تائالا ئۆز قەۋملىرىگە خۇشبېشارەت بەرگۈچى ۋە ئاگاھلاندۇرغۇچى قىلىپ ئەۋەتكەن پەيغەمبەرلەردىن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ أَبَقَ إِلَى ٱلۡفُلۡكِ ٱلۡمَشۡحُونِ
ئەينى چاغدا ئۇ پەرۋەردىگارىنىڭ رۇخسىتىسىز قەۋمىدىن قېچىپ، يولۇچىلار ۋە يۈك - تاقلار بىلەن تولغان كېمىگە چىقتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ ٱلۡمُدۡحَضِينَ
كېمە بەك لىق بولۇپ كەتكەنلىكتىن چۆكۈپ كېتىشكە تاس قالدى. شۇنىڭ بىلەن كېمىدىكىلەر يولۇچىلارنىڭ كۆپلۈكىدىن كېمىنىڭ چۆكۈپ كېتىشىدىن ئەنسىرەپ، بەزى كىشىلەرنى تاشلىۋېتىش ئۈچۈن چەك تاشلاشتى. يۇنۇسمۇ دېڭىزغا تاشلىنىدىغانلاردىن بىرى بوپقېلىپ، ئۇلار ئۇنىمۇ دېڭىزغا تاشلىۋەتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱلۡتَقَمَهُ ٱلۡحُوتُ وَهُوَ مُلِيمٞ
ئۇلار ئۇنى دېڭىزغا تاشلىغاندا چوڭ بىر بېلىق ئۇنى تۇتۇپلا يۇتۇۋەتتى. ئەمەلىيەتتە ئۇ پەرۋەردىگارىنىڭ رۇخسىتىسىز دېڭىزغا بارغانلىقى ئۈچۈن مالامەت قىلىنىشقا تېگىشلىك ئىشنى قىلغان ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَوۡلَآ أَنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلۡمُسَبِّحِينَ
يۇنۇس بېشىغا بۇ كۈن كېلىشتىن ئىلگىرى ئاللاھنى كۆپ ئەسلەيدىغانلاردىن بولمىسا ئىدى، بېلىقنىڭ قارنىدىكى ۋاقتىدىمۇ ئاللاھقا كۆپ تەسبىھ ئېيتمىغان بولسا ئىدى،
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَلَبِثَ فِي بَطۡنِهِۦٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ
ئەلۋەتتە قىيامەتكە قەدەر بېلىقنىڭ قارنىدا تۇرۇپ قالاتتى. چۈنكى بېلىقنىڭ قارنى ئۇنىڭ قەبرىسى بولاتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ فَنَبَذۡنَٰهُ بِٱلۡعَرَآءِ وَهُوَ سَقِيمٞ
شۇنىڭ بىلەن بىز ئۇنى بېلىقنىڭ قارنىدىن چىقىرىپ، دەل - دەرەخ ۋە قۇرۇلۇشلار بولمىغان بىر جايغا تاشلىدۇق. ئۇ بېلىقنىڭ قارنىدا مەلۇم ۋاقىت تۇرغان بولغاچقا بەدىنى ئاجىزلاپ كەتكەن ئىدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَنۢبَتۡنَا عَلَيۡهِ شَجَرَةٗ مِّن يَقۡطِينٖ
بىز ئاشۇ ئاق يەردە ئۇنىڭ ئۈستىدىن سايە تاشلاپ تۇرىدىغان ۋە مېۋىسىنى يېگىلى بولىدىغان بىر خىل كاۋىنى ئۆستۈرۈپ بەردۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَرۡسَلۡنَٰهُ إِلَىٰ مِاْئَةِ أَلۡفٍ أَوۡ يَزِيدُونَ
بىز ئۇنى يۈز مىڭ، بەلكى ئۇنىڭدىنمۇ كۆپرەك بىر قەۋمگە پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَـَٔامَنُواْ فَمَتَّعۡنَٰهُمۡ إِلَىٰ حِينٖ
ئاندىن ئۇلار ئۇنىڭغا ئىمان ئېيتىپ، ئۇ ئېلىپ كەلگەن دىنغا ئىشەندى. شۇنىڭ بىلەن ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ بېكىتىلگەن ئەجىلى توشقانغا قەدەر ئۇلارنى ھاياتىي دۇنيادا قالدۇردى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱسۡتَفۡتِهِمۡ أَلِرَبِّكَ ٱلۡبَنَاتُ وَلَهُمُ ٱلۡبَنُونَ
ئەي مۇھەممەد! بۇ مۇشرىكلاردىن مۇنداق ئىنكار سوئالىنى سوراپ باققىن: سىلەر ئۆزۈڭلار ياقتۇرمايدىغان قىزلارنى ئاللاھقا نىسبەت بېرىپ، ئۆزۈڭلار ياقتۇرىدىغان ئوغۇللارنى ئۆزۈڭلارنىڭ قىلامسىلەر؟ بۇ قانداق تەقسىمات؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ خَلَقۡنَا ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ إِنَٰثٗا وَهُمۡ شَٰهِدُونَ
ئۇلار قانداقمۇ پەرىشتىلەرنى چىشى جىنسلىق دەپ بىلجىرلايدۇ؟ ئۇلار ئۇ پەرىشتىلەر يارىتىلغان يەردە يوق بولۇپ، ئۇلارنىڭ يارىتىلىشىنى كۆرۈپ باقمىغان تۇرسا؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَلَآ إِنَّهُم مِّنۡ إِفۡكِهِمۡ لَيَقُولُونَ
ئۇلارنىڭ ئاللاھقا بۆھتان قىلىپ، ئۇ زاتقا بالا نىسبەت بېرىشى ۋە ئۇلارنىڭ بۇ دەۋاسىدا يالغانچى ئىكەنلىكى مۇشرىكلارنىڭ يالغانلىرىدىندۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَدَ ٱللَّهُ وَإِنَّهُمۡ لَكَٰذِبُونَ
ئۇلارنىڭ ئاللاھقا بۆھتان قىلىپ، ئۇ زاتقا بالا نىسبەت بېرىشى ۋە ئۇلارنىڭ بۇ دەۋاسىدا يالغانچى ئىكەنلىكى مۇشرىكلارنىڭ يالغانلىرىدىندۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَصۡطَفَى ٱلۡبَنَاتِ عَلَى ٱلۡبَنِينَ
ئاللاھ تائالا ئۆزىگە سىلەر ياقتۇرىدىغان ئوغۇللارنى قويۇپ، سىلەر ياقتۇرمايدىغان قىزلارنى تاللىدىمۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئىش يوق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سُنَّة الله التي لا تتبدل ولا تتغير: إنجاء المؤمنين وإهلاك الكافرين.
ئاللاھنىڭ ئۆزگەرمەس قانۇنىيىتى مۇئمىنلەرنى قۇتۇلدۇرۇپ، كاپىرلارنى ھالاك قىلىشتۇر.

• ضرورة العظة والاعتبار بمصير الذين كذبوا الرسل حتى لا يحل بهم ما حل بغيرهم.
پەيغەمبەرلەرنى ئىنكار قىلغانلارنىڭ بېشىغا كەلگەن ئازابقا دۇچار بوپقالماسلىق ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئاقىۋىتىدىن ئىبرەت ئېلىش زۆرۈر.

• جواز القُرْعة شرعًا لقوله تعالى: ﴿ فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ اْلْمُدْحَضِينَ ﴾.
ئاللاھ تائالا «كېمىدىكىلەر چەك تاشلاشتى، يۇنۇس (چەكتە) مەغلۇب بولغانلاردىن بولۇپ (دېڭىزغا تاشلاندى) دېگەنلىكى ئۈچۈن چەك تاشلاش شەرىئەت نۇقتىسىدىنمۇ دۇرۇس.

مَا لَكُمۡ كَيۡفَ تَحۡكُمُونَ
ئەي مۇشرىكلار! نېمىشقا قىزلارنى ئاللاھقا نىسبەت بېرىپ، ئوغۇللارنى ئۆزۈڭلارغا خاس قىلىدىغان بۇنداق يولسىز ھۆكۈمنى چىقىرىسىلەر!؟.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَلَا تَذَكَّرُونَ
ئۆزۈڭلارنىڭ بۇ بۇزۇق ئېتىقادىنىڭ تامامەن ئاساسسىز ئىكەنلىلكىنى ئويلاپ باقمامسىلەر؟ چۈنكى سىلەر ئويلانغان بولساڭلار، ھەرگىزمۇ بۇنداق گەپنى دېمەيتتىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ لَكُمۡ سُلۡطَٰنٞ مُّبِينٞ
ياكى سىلەرنىڭ بۇ ھەقتە بىرەر كىتابتىن ياكى پەيغەمبەردىن روشەن دەلىل - پاكىتىڭلار بارمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأۡتُواْ بِكِتَٰبِكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
ئەگەر سىلەر مۇشۇ بىلجىرلاشلىرىڭلاردا راستچىل بولساڭلار، سىلەرنىڭ بۇنداق دېيىشىڭلارغا سەۋەب بولغان پاكىت بار كىتابىڭلارنى كەلتۈرۈپ بېقىڭلار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَجَعَلُواْ بَيۡنَهُۥ وَبَيۡنَ ٱلۡجِنَّةِ نَسَبٗاۚ وَلَقَدۡ عَلِمَتِ ٱلۡجِنَّةُ إِنَّهُمۡ لَمُحۡضَرُونَ
مۇشرىكلار ئاللاھ تائالا بىلەن ئۇلارنىڭ كۆزلىرىگە كۆرۈنمەيدىغان پەرىشتىلەر ئارىسىدا بىر نەسەب مۇناسىۋىتى بار دېيىشتى. چۈنكى ئۇلار پەرىشىتلەرنى ئاللاھنىڭ قىزلىرى دەپ بىلجىرلاشتى. ھالبۇكى پەرىشتىلەر ئاللاھنىڭ چوقۇم مۇشرىكلارنى ھېساب ئېلىش ئۈچۈن توپلايدىغانلىقىنى بىلەتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ
ئاللاھ تائالا مۇشرىكلار ئېيتقاندەك بالىسى بولۇش، شېرىكى بولۇش دېگەندەك نالايىق سۈپەتلەردىن پاك ھەم مۇقەددەستۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا عِبَادَ ٱللَّهِ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
لېكىن ئاللاھنىڭ ئىخلاسمەن بەندىلىرى ئاللاھنى پەقەت ئۇنىڭ زاتىغا ماس كېلىدىغان ئۇلۇغلۇق ۋە مۇكەممەللىك سۈپەتلىرى بىلانلا سۈپەتلەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِنَّكُمۡ وَمَا تَعۡبُدُونَ
ئەي مۇشرىكلار! شەكسىزكى سىلەر ۋە ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان بۇتلىرىڭلار ھەق دىندىن ھېچكىمنى ئازدۇرۇۋېتەلمەيسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَآ أَنتُمۡ عَلَيۡهِ بِفَٰتِنِينَ
ئەي مۇشرىكلار! شەكسىزكى سىلەر ۋە ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان بۇتلىرىڭلار ھەق دىندىن ھېچكىمنى ئازدۇرۇۋېتەلمەيسىلەر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا مَنۡ هُوَ صَالِ ٱلۡجَحِيمِ
لېكىن ئاللاھ دوزىخىي بولۇشىنى پۈتۈۋەتكەن كىشىلەر بۇنىڭ سىرتىدا بولۇپ، ئاللاھ تائالا ئۆزىنىڭ بۇلار ھەققىدىكى ھۆكمىنى چوقۇم ئىشقا ئاشۇرىدۇ - دە، ئۇلار كاپىر بولۇپ، دوزاخقا كىرىدۇ. بىراق سىلەر ۋە سىلەرنىڭ مەبۇدلىرىڭلارنىڭ بۇنىڭغا ئارىلىشىشقا قىلچە سالاھىيىتىڭلار توشمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا مِنَّآ إِلَّا لَهُۥ مَقَامٞ مَّعۡلُومٞ
پەرىشتىلەر ئۆزلىرىنىڭ ئاللاھقا بولغان قۇلچىلىقلىرىنى ھەمدە مۇشرىكلارنىڭ بىلجىرلاشلىرىدىن ئادا - جۇدا ئىكەنلىكىنى ئىزھار قىلىشىپ: بىزدىن ھەر بىرىمىزنىڭ ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىش ۋە تائەت - ئىبادەت قىلىشتا مۇئەييەن ئورنى بار.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّا لَنَحۡنُ ٱلصَّآفُّونَ
شەكسىزكى بىز پەرىشتىلەر ئاللاھقا قۇلچىقلىق قىلىش ۋە تائەت - ئىبادەت قىلىش ئۈچۈن سەپ - سەپ بولۇپ تۇرغۇچىلارمىز. شەكسىزكى بىز ئاللاھنى نالايىق سۈپەتلەردىن پاك دەپ ئېتىقاد قىلغۇچىلارمىز، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّا لَنَحۡنُ ٱلۡمُسَبِّحُونَ
شەكسىزكى بىز پەرىشتىلەر ئاللاھقا قۇلچىقلىق قىلىش ۋە تائەت - ئىبادەت قىلىش ئۈچۈن سەپ - سەپ بولۇپ تۇرغۇچىلارمىز. شەكسىزكى بىز ئاللاھنى نالايىق سۈپەتلەردىن پاك دەپ ئېتىقاد قىلغۇچىلارمىز، دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِن كَانُواْ لَيَقُولُونَ
مەككە مۇشرىكلىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام پەيغەمبەر بولۇپ ئەۋەتىلىشتىن بۇرۇن: كاشكى بىزنىڭمۇ تەۋراتقا ئوخشاش ئىلگىرىكىلەردىن قالغان بىرەر كىتابىمىز بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئاللاھ ئۈچۈن خالىس ئىبادەت قىلغان بولاتتۇق، دېيىشەتتى. ھالبۇكى ئۇلار بۇ سۆزلىرىدە يالغانچىلاردۇر. چۈنكى دەرۋەقە ئۇلارغا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام قۇرئان كەرىمنى ئېلىپ كەلسە ئۇلار ئۇنىڭغا كاپىر بولۇشتى. ئۇلار قىيامەت كۈنى ئۆزلىرىنى كۈتۈپ تۇرغان قاتتىق ئازابنى چوقۇم بىلىپ قالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَوۡ أَنَّ عِندَنَا ذِكۡرٗا مِّنَ ٱلۡأَوَّلِينَ
مەككە مۇشرىكلىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام پەيغەمبەر بولۇپ ئەۋەتىلىشتىن بۇرۇن: كاشكى بىزنىڭمۇ تەۋراتقا ئوخشاش ئىلگىرىكىلەردىن قالغان بىرەر كىتابىمىز بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئاللاھ ئۈچۈن خالىس ئىبادەت قىلغان بولاتتۇق، دېيىشەتتى. ھالبۇكى ئۇلار بۇ سۆزلىرىدە يالغانچىلاردۇر. چۈنكى دەرۋەقە ئۇلارغا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام قۇرئان كەرىمنى ئېلىپ كەلسە ئۇلار ئۇنىڭغا كاپىر بولۇشتى. ئۇلار قىيامەت كۈنى ئۆزلىرىنى كۈتۈپ تۇرغان قاتتىق ئازابنى چوقۇم بىلىپ قالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَكُنَّا عِبَادَ ٱللَّهِ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
مەككە مۇشرىكلىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام پەيغەمبەر بولۇپ ئەۋەتىلىشتىن بۇرۇن: كاشكى بىزنىڭمۇ تەۋراتقا ئوخشاش ئىلگىرىكىلەردىن قالغان بىرەر كىتابىمىز بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئاللاھ ئۈچۈن خالىس ئىبادەت قىلغان بولاتتۇق، دېيىشەتتى. ھالبۇكى ئۇلار بۇ سۆزلىرىدە يالغانچىلاردۇر. چۈنكى دەرۋەقە ئۇلارغا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام قۇرئان كەرىمنى ئېلىپ كەلسە ئۇلار ئۇنىڭغا كاپىر بولۇشتى. ئۇلار قىيامەت كۈنى ئۆزلىرىنى كۈتۈپ تۇرغان قاتتىق ئازابنى چوقۇم بىلىپ قالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَكَفَرُواْ بِهِۦۖ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ
مەككە مۇشرىكلىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام پەيغەمبەر بولۇپ ئەۋەتىلىشتىن بۇرۇن: كاشكى بىزنىڭمۇ تەۋراتقا ئوخشاش ئىلگىرىكىلەردىن قالغان بىرەر كىتابىمىز بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئاللاھ ئۈچۈن خالىس ئىبادەت قىلغان بولاتتۇق، دېيىشەتتى. ھالبۇكى ئۇلار بۇ سۆزلىرىدە يالغانچىلاردۇر. چۈنكى دەرۋەقە ئۇلارغا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام قۇرئان كەرىمنى ئېلىپ كەلسە ئۇلار ئۇنىڭغا كاپىر بولۇشتى. ئۇلار قىيامەت كۈنى ئۆزلىرىنى كۈتۈپ تۇرغان قاتتىق ئازابنى چوقۇم بىلىپ قالىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ سَبَقَتۡ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا ٱلۡمُرۡسَلِينَ
پەيغەمبەرلىرىمىزگە ئاللاھنىڭ روشەن پاكىت ۋە كۈچ - قۇۋۋەت ئاتا قىلىشى بىلەن دۈشمەنلىرى ئۈستىدىن چوقۇم غەلىبە قىلىدىغانلىقى ھەمدە بۇ غەلىبىنىڭ ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا كۈرەش قىلىدىغان ئەسكەرلىرىمىزگە مەنسۇپ ئىكەنلىكى ھەققىدىكى سۆزىمىز ئىلگىرىلا دېيىلىپ بولغان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُمۡ لَهُمُ ٱلۡمَنصُورُونَ
پەيغەمبەرلىرىمىزگە ئاللاھنىڭ روشەن پاكىت ۋە كۈچ - قۇۋۋەت ئاتا قىلىشى بىلەن دۈشمەنلىرى ئۈستىدىن چوقۇم غەلىبە قىلىدىغانلىقى ھەمدە بۇ غەلىبىنىڭ ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا كۈرەش قىلىدىغان ئەسكەرلىرىمىزگە مەنسۇپ ئىكەنلىكى ھەققىدىكى سۆزىمىز ئىلگىرىلا دېيىلىپ بولغان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ ٱلۡغَٰلِبُونَ
پەيغەمبەرلىرىمىزگە ئاللاھنىڭ روشەن پاكىت ۋە كۈچ - قۇۋۋەت ئاتا قىلىشى بىلەن دۈشمەنلىرى ئۈستىدىن چوقۇم غەلىبە قىلىدىغانلىقى ھەمدە بۇ غەلىبىنىڭ ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا كۈرەش قىلىدىغان ئەسكەرلىرىمىزگە مەنسۇپ ئىكەنلىكى ھەققىدىكى سۆزىمىز ئىلگىرىلا دېيىلىپ بولغان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ حَتَّىٰ حِينٖ
ئەي پەيغەمبەر! بۇ تەرسا مۇشرىكلار بىلەن كارىڭ بولمىسۇن. ئۇلارغا ئازاب كېلىدىغان ۋاقىتنى ئاللاھ ئۆزى بىلىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَبۡصِرۡهُمۡ فَسَوۡفَ يُبۡصِرُونَ
ئۇلارغا ئازاب كېلىدىغان ۋاقىتقىچىلىك ئۇلارنى كۈتكىن. ئۇلار ئۆزلىرىگە چۈشىنىش ئەسقاتمايدىغان ۋاقىتتا چۈشىنىپ يېتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَبِعَذَابِنَا يَسۡتَعۡجِلُونَ
بۇ مۇشرىكلار ئاللاھنىڭ ئازابىنى ئالدىرىتىۋاتامدۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِذَا نَزَلَ بِسَاحَتِهِمۡ فَسَآءَ صَبَاحُ ٱلۡمُنذَرِينَ
ئاللاھنىڭ ئازابى چۈشكەن سەباھ، ئۇلار ئۈچۈن نېمىدېگەن يامان ئەتتىگەن!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ حَتَّىٰ حِينٖ
ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھنىڭ ئازابى كەلگەنگە قەدەر ئۇلارغا پەرۋا قىلمىغىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَبۡصِرۡ فَسَوۡفَ يُبۡصِرُونَ
سەنمۇ كۈتكىن، ئۇلارمۇ كۈتسۇن، ئاللاھنىڭ ئازابى ۋە جازاسى قانداق بولىدىكىن قېنى؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
سُبۡحَٰنَ رَبِّكَ رَبِّ ٱلۡعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ
ئەي مۇھەممەد! كۈچ - قۇۋۋەت ئىگىسى بولغان رەببىڭنى مۇشرىكلار سۈپەتلىگەن كەمچىلىكلەردىن پاك ۋە مۇقەددەس دەپ بىلگىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَسَلَٰمٌ عَلَى ٱلۡمُرۡسَلِينَ
بارلىق پەيغەمبەرلەرگە ئاللاھنىڭ سالامى ۋە مەدھىيەسى بولسۇن!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
پۈتۈن مەدھىيە ئاللاھ تائالاغا خاستۇر. ئۇ مەدھىيەگە لايىقتۇر، ئۇ جىمى ئالەملەرنىڭ پەرۋەردىگارىدۇر، ئۇنىڭدىن باشقا رەب يوقتۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سُنَّة الله نصر المرسلين وورثتهم بالحجة والغلبة، وفي الآيات بشارة عظيمة؛ لمن اتصف بأنه من جند الله، أنه غالب منصور.
ئاللاھنىڭ تۇتقان يولى پەيغەمبەرلەرنىڭ زەپەر قۇچىدىغانلىقى ھەمدە ئۇلارنىڭ دەلىل - پاكىت ۋە غەلىبىگە ئىگە بولىدىغانلىقى بولۇپ، يۇقىرىدىكى ئايەتلەردە ئاللاھنىڭ قوشۇنى دەپ سۈپەتلەنگەن كىشىلەرنىڭ چوقۇم غەلىبىگە ئېرىشىدىغانلىقى ھەققىدە كاتتا بېشارەت بار.

• في الآيات دليل على بيان عجز المشركين وعجز آلهتهم عن إضلال أحد، وبشارة لعباد الله المخلصين بأن الله بقدرته ينجيهم من إضلال الضالين المضلين.
بۇ ئايەتلەردە مۇشرىكلارنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ ئىلاھلىرىنىڭ بىرەر كىشىنى ئازدۇرۇشقىمۇ كۈچى يەتمەيدىغانلىقىنى بايان قىلىدىغان دەلىل - پاكىتلار بار، شۇنداقلا ئاللاھنىڭ ئىخلاسمەن بەندىلىرىگە ئاللاھ تائالا ئۆز قۇدرىتى بىلەن ئۇلارنى ئازغۇنلارنىڭ ۋە ئازدۇرغۇچىلارنىڭ ئازغۇنلۇقىدىن قۇتۇلدۇرىدىغانلىقى ھەققىدە خۇشبېشارەت بار.

 
ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫: ߟߐ߬ߖߟߎ߬ߡߊ߬ߣߍ߲ ߠߎ߬ ߝߐߘߊ
ߝߐߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ ߞߐߜߍ ߝߙߍߕߍ
 
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ

الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

ߘߊߕߎ߲߯ߠߌ߲