قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة القيرغيزية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
Нахл
سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:
التذكير بالنعم الدالة على المنعم سبحانه وتعالى.
يُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ بِٱلرُّوحِ مِنۡ أَمۡرِهِۦ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦٓ أَنۡ أَنذِرُوٓاْ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱتَّقُونِ
Аллах Өз элчилеринин кимисине кааласа, анда Өзүнүн өкүм-буйруктары менен: «Эй, элчилер! Адамдарды Аллахка ширк кылуудан коркуткула! Менден башка сыйынууга татыктуу кудай жок. Оо, адамдар! Андыктан менин буйруктарымды аткарып, тыйгандарымдан алыстап Менден корккула!» – деген кабар менен периштелерди түшүрөт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلۡأَنۡعَٰمَ خَلَقَهَاۖ لَكُمۡ فِيهَا دِفۡءٞ وَمَنَٰفِعُ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ
Оо, адамдар! Ошондой эле Ал силердин пайдаңар үчүн төө, уй, кой сыяктуу үй жаныбарларын жаратты. Ал эми бул пайдалардан – алардын жүндөрү жылуулук үчүн пайдаланылат. Ошондой эле алардын сүтүндө, терисинде жана аларды минүүдө башка дагы пайдалар бар жана алардан жейсиңер.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• عناية الله ورعايته بصَوْن النبي صلى الله عليه وسلم وحمايته من أذى المشركين.
• التسبيح والتحميد والصلاة علاج الهموم والأحزان، وطريق الخروج من الأزمات والمآزق والكروب.
Аллахты аруулоо, Ага мактоо айтуу жана пайгамбарга дуба жолдоо – кайгы-капачылыктан арылуунун дабасы жана кыйынчылыктардан кутулуунун жолу.
• المسلم مطالب على سبيل الفرضية بالعبادة التي هي الصلاة على الدوام حتى يأتيه الموت، ما لم يغلب الغشيان أو فقد الذاكرة على عقله.
Мусулман адамга өлүм келгенге чейин намаз ибадатын калтырбай аткаруу милдеттүү түрдө парз кылынган. Бир гана эси ооп калып же акыл-эсин жоготуп койгон учурда гана кечиримдүү.
• سمى الله الوحي روحًا؛ لأنه تحيا به النفوس.
وَتَحۡمِلُ أَثۡقَالَكُمۡ إِلَىٰ بَلَدٖ لَّمۡ تَكُونُواْ بَٰلِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ ٱلۡأَنفُسِۚ إِنَّ رَبَّكُمۡ لَرَءُوفٞ رَّحِيمٞ
Бул үй жаныбарлары силер жолго чыкканда оор жүктөрүңөрдү адамдар үчүн кыйынчылык менен гана жетүү мүмкүн болгон шаарларга ташып барышат. Эй, адамдар! Чындыгында Раббиңер силерге өтө Мээримдүү, Ырайымдуу. Анткени Ал силерге бул үй жаныбарларын баш ийдирди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلۡخَيۡلَ وَٱلۡبِغَالَ وَٱلۡحَمِيرَ لِتَرۡكَبُوهَا وَزِينَةٗۚ وَيَخۡلُقُ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Аллах силер миниш үчүн, жүгүңөрдү артыш үчүн жана адамдарга жагынганга кооздук болуш үчүн силерге жылкыларды, качырларды жана эшектерди жаратты. Ал Өзү жаратууну каалаган силер билбеген нерселерди жаратат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَعَلَى ٱللَّهِ قَصۡدُ ٱلسَّبِيلِ وَمِنۡهَا جَآئِرٞۚ وَلَوۡ شَآءَ لَهَدَىٰكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Өзүнүн ыраазылыгына жеткирген туура жолду ачыктап баяндоону Аллах Өз милдетине алган. Ал жол – Ислам дини. Жолдордун арасында акыйкаттан тайган шайтандын жолдору да бар. Исламдын жолунан башка бардык жолдор бурмаланган жолдор. Эгер Аллах баарыңар ыйманга келишиңерди каалаганда, анда Ал баарыңарга ага жетүүгө ийгилик бермек.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يُنۢبِتُ لَكُم بِهِ ٱلزَّرۡعَ وَٱلزَّيۡتُونَ وَٱلنَّخِيلَ وَٱلۡأَعۡنَٰبَ وَمِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ
Аллах ал суу аркылуу силер жеп жаткан өсүмдүктөрдү өстүрөт жана аны менен силерге зайтунду, курмаларды, жүзүмдөрдү жана мөмө-жемиштердин бардык түрлөрүн өстүрөт. Албетте бул сууда жана андан чыккан нерселерде Аллахтын жараткандары тууралуу ой жүгүрткөн адамдар үчүн Анын кудуреттүүлүгүн билдирген далилдер бар. Алар ошолорду Аллахтын кудуреттүүлүгүнө далил кылышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَۖ وَٱلنُّجُومُ مُسَخَّرَٰتُۢ بِأَمۡرِهِۦٓۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ
Ал силерге эс алышыңар үчүн түндү жана тиричилик кылышыңар үчүн күндүздү баш ийдирди. Жана жарык чачкан Күндү, нурун чачкан Айды жана Анын тагдыр буйругу менен силерге карап жылган жылдыздарды баш ийдирди. Силер алардын жардамы менен кургактык жана деңиз караңгылыктарында жол табасыңар жана убакыттарды билесиңер. Чындыгында бул баш ийдирүүдө – акылдарын иштеткен адамдар үчүн Аллахтын кудуреттүүлүгүнө ачык-айкын далилдер бар. Мына ошолор гана мындан эмне максат кылынганын аңдап билишет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَا ذَرَأَ لَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُخۡتَلِفًا أَلۡوَٰنُهُۥٓۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَذَّكَّرُونَ
Аллах жер бетинде жараткан ар түрдүү кен байлыктарды, жаныбарларды, өсүмдүктөрдү жана жашылча-жемиштерди силерге баш ийдирип койду. Чындыгында бул айтылган жаратууда жана моюн сундурууда насаат алган адамдар үчүн Аллахтын кудуреттүүлүгүнө ачык далилдер бар. Алар Аллах кудуреттүү жана жакшылык кылуучу экенин аңдап билишет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَهُوَ ٱلَّذِي سَخَّرَ ٱلۡبَحۡرَ لِتَأۡكُلُواْ مِنۡهُ لَحۡمٗا طَرِيّٗا وَتَسۡتَخۡرِجُواْ مِنۡهُ حِلۡيَةٗ تَلۡبَسُونَهَاۖ وَتَرَى ٱلۡفُلۡكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِهِۦ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Ал Аллах силерге деңизди баш ийдирип, анын үстүндө сүзүп жүрүүгө жана андагы нерселерди пайдаланууга мүмкүнчүлүк берди. Анткени силер андан жумшак эттүү балыктарды уулап жейсиңер, бермет сыяктуу асыл таштарды өзүңөр жана аялдарыңар тагыныш үчүн деңизден аласыңар. Ошондой эле кемелер деңиз толкундарынан сүзүп өткөндөрүн көрөсүңөр. Силер ал кемелерге соода-сатыктан түшкөн пайда сыяктуу Аллахтын жакшылыктарына жетиш үчүн отурасыңар. Силер муну Аллах берген жакшылыктарга шүгүр кылууну каалап, Анын Өзүнө гана ибадат кыласыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• من عظمة الله أنه يخلق ما لا يعلمه جميع البشر في كل حين يريد سبحانه.
Бүткүл адамзат билбеген нерселерди Аллах Өзү каалаган учурда жаратуусу Анын кудуреттүүлүгүн айгинелейт.
• خلق الله النجوم لزينة السماء، والهداية في ظلمات البر والبحر، ومعرفة الأوقات وحساب الأزمنة.
Аллах жылдыздарды асманды кооздош үчүн, кургактыкта жана деңизде жол табыш үчүн жана убакыт менен мезгилдерди эсептеп билиш үчүн жаратты.
• الثناء والشكر على الله الذي أنعم علينا بما يصلح حياتنا ويعيننا على أفضل معيشة.
Аллахка мактоолорду жана шүгүрлөрдү айтуу. Анткени Ал биздин жашообузга пайда алып келген жана жакшы жашоого жардам берген жакшылыктарды берди.
• الله سبحانه أنعم علينا بتسخير البحر لتناول اللحوم (الأسماك)، واستخراج اللؤلؤ والمرجان، وللركوب، والتجارة، وغير ذلك من المصالح والمنافع.
Аллах Таала бизге жакшылык кылып деңизди баш ийдирди. Биз андан балык алабыз, бермет жана маржандарды чыгарабыз, анын үстүндө сүзүп соода-сатык жүргүзөбүз жана сырткы коркунучтардан, баскынчы душмандардан мекенибизди коргойбуз.
وَأَلۡقَىٰ فِي ٱلۡأَرۡضِ رَوَٰسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمۡ وَأَنۡهَٰرٗا وَسُبُلٗا لَّعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Жер бетинде силерди чайпабаш үчүн жана кыймылдатпаш үчүн аны бекем кармаган тоолорду орнотту. Жана силер өзүңөр ичип, малдарыңарды жана эгинзарыңарды сугарыш үчүн жер бетинде дарыяларды агызды. Ошондой эле силер жүрүш үчүн жолдорду кылды. Алар менен көздөгөн жериңерге адашпастан жетесиңер.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَفَمَن يَخۡلُقُ كَمَن لَّا يَخۡلُقُۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ
Мына ушул жана башка нерселерди жараткан менен эч нерсени жарата албаганы бирдейби?! Бардык нерселерди жараткан Аллахтын улуктугуң эстебейсиңерби? Жалгыз Ага гана сыйынгыла жана эч бир нерсени жарата албагандарды Ага шерик кылбагыла.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِن تَعُدُّواْ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ لَا تُحۡصُوهَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Оо, адамдар! Аллахтын силерге берген көптөгөн жакшылыктарын эсептей турган болсоңор, анын көптүгүнөн жана ар түрдүүлүгүнөн анын эсебине жете албайсыңар. Чындыгында Аллах өтө Кечиримдүү, анткени Ал силерди шүгүр кылууну унутканыңар үчүн жазалаган жок. Ал Ырайымдуу, анткени Ал силердин кылган күнөөлөрүңөр же шүгүр кылуудагы кемчиликтериңер үчүн жакшылыктарын бербей койгон жок.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ لَا يَخۡلُقُونَ شَيۡـٔٗا وَهُمۡ يُخۡلَقُونَ
Ал эми мушриктердин Аллахтан башка сыйынган кудайлары аз нерсени да жарата алышпайт. Алардын Аллахтан башка сыйынган кудайчаларын жасаган да өздөрү. Анан кантип Аллахты таштап өз колдору менен жасаган нерселерине сыйынып жатышат?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۚ فَٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ قُلُوبُهُم مُّنكِرَةٞ وَهُم مُّسۡتَكۡبِرُونَ
Силердин чыныгы кудайыңар эч бир шериги жок болгон жалгыз кудай – ал Аллах. Ал эми акыретте сурак үчүн кайра тирилүүгө ишенбегендердин жүрөктөрүндө коркунуч болбогону үчүн алар Аллахтын жалгыздыгынын четке кагышат. Алар суракка да, жазага да ишенишпейт. Алар акыйкатты кабыл алышпаган жана ага моюн сунбаган текеберлер.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لَا جَرَمَ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡتَكۡبِرِينَ
Эч шексиз Аллах алардын жашырган иштерин билет жана ачык кылган иштерин да билет. Ал үчүн аларга сыйлык же жазасын берет. Чындыгында Аллахка моюн сунуп, Ага сыйынуудан текеберленгендерди жакшы көрбөйт. Тескерисинче, аларды ушунчалык жек көрөт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَآ أَنزَلَ رَبُّكُمۡ قَالُوٓاْ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ
Аллахтын жалгыздыгын четке кагып, кайра тирилүүнү жалганга чыгаргандарга: «Аллах Мухаммадга эмнени түшүрдү?» – деп айтылса, алар: «Ага эч нерсе түшкөн жок. Чындыгында ал өз оюнан эле мурункулардын окуяларын жана уламыштарын алып келди» – дешет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لِيَحۡمِلُوٓاْ أَوۡزَارَهُمۡ كَامِلَةٗ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَمِنۡ أَوۡزَارِ ٱلَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيۡرِ عِلۡمٍۗ أَلَا سَآءَ مَا يَزِرُونَ
Алардын натыйжасы – өздөрүнүн күнөөлөрүн толук көтөрүү жана наадандыктан, сокур ээрчүүдөн улам Исламдан адаштыргандардын да күнөөлөрүн көтөрүү болду. Өз күнөөлөрүн жана аларды ээрчигендердин да күнөөлөрүн көтөрүү кандай жаман!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
قَدۡ مَكَرَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ فَأَتَى ٱللَّهُ بُنۡيَٰنَهُم مِّنَ ٱلۡقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيۡهِمُ ٱلسَّقۡفُ مِن فَوۡقِهِمۡ وَأَتَىٰهُمُ ٱلۡعَذَابُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَشۡعُرُونَ
Алардан мурунку каапырлар да пайгамбарларына айла-амалдарды кылышкан. Кийин Аллах алардын турак-жайларын орду түбү менен бузуп таштады, алардын чатырлары үстүлөрүнө кулады. Алар күтпөгөн тараптан аларга азап келди. Алар турак-жайлары коргойт деп ойлошкон, бирок алар менен кошо кыйрап жок болду.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• في الآيات من أصناف نعم الله على العباد شيء عظيم، مجمل ومفصل، يدعو الله به العباد إلى القيام بشكره وذكره ودعائه.
Бул аяттарда Аллахтын пенделерге берген түрдүү жакшылыктары – улуу нерсе экендиги айтылды. Ал кыска да кеңири да болот. Аллах ал аркылуу пенделерин Ага шүгүр кылууга, Аны эстөөгө жана Ага дуба кылууга чакырат.
• طبيعة الإنسان الظلم والتجرُّؤ على المعاصي والتقصير في حقوق ربه، كَفَّار لنعم الله، لا يشكرها ولا يعترف بها إلا من هداه الله.
Зулумдук кылуу, күнөө кылууга батынуу жана Раббисинин акыларына кош көңүл кароо – инсандын табиятында бар. Ал Аллахтын жакшылыктарын көп танат. Аллах Өзү туура жолго салгандардан башкалар ал үчүн шүгүр кылышпайт жана аны моюндарына алышпайт.
ثُمَّ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يُخۡزِيهِمۡ وَيَقُولُ أَيۡنَ شُرَكَآءِيَ ٱلَّذِينَ كُنتُمۡ تُشَٰٓقُّونَ فِيهِمۡۚ قَالَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ إِنَّ ٱلۡخِزۡيَ ٱلۡيَوۡمَ وَٱلسُّوٓءَ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
Андан кийин Аллах аларды азаптап кордойт. Аларга айтылат: «Сыйынууда Мага шерик кылган, алар үчүн пайгамбарларым жана ыймандуулар менен душмандашкан Мага шерик кылгандарыңар кайда?!». Ошондо чыныгы аалымдар айтышат: «Чындыгында кыямат күнү кордук жана азап каапырлардын башына түшөт».
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱلَّذِينَ تَتَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِيٓ أَنفُسِهِمۡۖ فَأَلۡقَوُاْ ٱلسَّلَمَ مَا كُنَّا نَعۡمَلُ مِن سُوٓءِۭۚ بَلَىٰٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمُۢ بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Аллахка каапырлык кылышып өздөрүнө зулумдук кылгандардын жандарын өлүм периштеси жана анын жардамчы периштелери алып жатканда алар баштарына түшкөн өлүмгө моюн сунушуп, бирок каапырлыктарын жана күнөөлөрүн четке кагышты. Алар четке какканыбыз пайда берет деп ойлошту. Ошондо аларга: «Силер жалган айттыңар! Силер буга чейин күнөөлөрдү кылган каапыр элеңер. Чындыгында Аллах силердин бул дүйнөдө эмне кылганыңарды билет. Ага мунун эч бири жашыруун эмес. Ал жакында силерди ал үчүн жазалайт» – деп айтылат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَٱدۡخُلُوٓاْ أَبۡوَٰبَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِينَ فِيهَاۖ فَلَبِئۡسَ مَثۡوَى ٱلۡمُتَكَبِّرِينَ
Аларга айтылат: «Кылган иш-аракеттериңерге жараша тозоктун эшиктеринен киргиле! Ал жайда түбөлүк каласыңар. Аллахка ыйман келтирип, жалгыз Ага сыйынуудан текеберленгендердин жайы кандай жаман!»
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ وَقِيلَ لِلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ مَاذَآ أَنزَلَ رَبُّكُمۡۚ قَالُواْ خَيۡرٗاۗ لِّلَّذِينَ أَحۡسَنُواْ فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٞۚ وَلَدَارُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞۚ وَلَنِعۡمَ دَارُ ٱلۡمُتَّقِينَ
Раббисинин буйруктарын аткарып, тыйгандарын таштап Андан корккон адамдардан: «Силердин пайгамбарыңарга Раббиңер эмне түшүрдү?» – деп суралганда, алар: «Аллах ага улуу жакшылыкты түшүрдү» – дешет. Аллахка талаптагыдай ибадат кылышып жана бул дүйнө жашоосунда адамдар менен жакшы мамиледе болгондор үчүн жеңиш жана мол ырыскы ж.б. жакшы сыйлыктар бар. Ал эми Аллахтын алар үчүн акыретте даярдап койгон сыйлыгы – аларга бул дүйнөдө бергенинен да жакшыраак. Раббисинин буйруктарын аткарып, тыйгандарынан алыстаган такыбалардын жайы болгон акырет жайы кандай сонун!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
جَنَّٰتُ عَدۡنٖ يَدۡخُلُونَهَا تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ لَهُمۡ فِيهَا مَا يَشَآءُونَۚ كَذَٰلِكَ يَجۡزِي ٱللَّهُ ٱلۡمُتَّقِينَ
Бул алар кирип турукташып жашашкан бейиштер! Андагы кан сарайлардын жана бак-дарактардын алдыларынан дарыялар агып турат. Алар үчүн бул бейиштерде көңүлдөр самаган тамак-аштар, суусундуктар ж.б. нерселер бар. Мухаммаддын үммөтүндөгү такыбаларга берилген мындай сыйлык – мурунку үммөттөрдүн такыбаларына да берилет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱلَّذِينَ تَتَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Жүрөктөрү каапырлыктан таза болгон абалдагы адамдардын жандарын өлүм периштеси жана анын жардамчы периштелери алып жатышканда аларга кайрылып: «Силерге тынчтык болсун! Бардык балээлерден кутулдуңар. Бул дүйнөдө туура ишенимди тутунуп жана жакшы иштерди кылганыңар үчүн бейишке киргиле!» – деп айтышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَوۡ يَأۡتِيَ أَمۡرُ رَبِّكَۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ ٱللَّهُ وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Ал мушриктер менен жалганчылар аларга өлүм периштеси жана анын жардамчы периштелери жандарын алыш үчүн жана жүздөрү менен жондоруна уруу үчүн келишин, же болбосо алар бул дүйнөдө азап менен жок кылынсын деген Аллахтын буйругу келишин күтүп жатышабы? Меккелик мушриктер кылып жатышкан мына ушундай ишти алардан мурунку мушриктер да кылышкан. Ошол себептен Аллах аларды кыйратып жок кылды. Аларды жок кылганда Ал аларга зулумдук кылган жок. Бирок алар Аллахка кылган каапырлыктары себептүү өздөрүн кыйроого учуратып зулумдук кылышты.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• فضيلة أهل العلم، وأنهم الناطقون بالحق في الدنيا ويوم يقوم الأشهاد، وأن لقولهم اعتبارًا عند الله وعند خلقه.
Илимдүүлөрдүн артыкчылыгы. Алар бул дүйнөдө жана күбөлөр күбөлүккө өткөн күндө чындык менен сүйлөшөт жана алардын сөзү Аллахтын жана адамдардын алдында өтүмдүү.
• من أدب الملائكة مع الله أنهم أسندوا العلم إلى الله دون أن يقولوا: إنا نعلم ما كنتم تعملون، وإشعارًا بأنهم ما علموا ذلك إلا بتعليم من الله تعالى.
Периштелердин Аллах менен болгон адептеринен – алар илимди Аллахка гана таандык кылышты. Алар: «Биз силердин кылганыңарды билебиз» – дешкен жок. Алар муну Аллахтын үйрөткөнү аркылуу гана билишкенин айтышты.
• من كرم الله وجوده أنه يعطي أهل الجنة كل ما تمنوه عليه، حتى إنه يُذَكِّرهم أشياء من النعيم لم تخطر على قلوبهم.
Аллах бейишке киргендерге алар каалаган бардык нерсени берүүсү, жадакалса алардын жүрөктөрү да сезбеген кээ бир жакшылыктарды эскерүүсү – Аллахтын берешендигинен.
• العمل هو السبب والأصل في دخول الجنة والنجاة من النار، وذلك يحصل برحمة الله ومنَّته على المؤمنين لا بحولهم وقوتهم.
Жакшылык иш-аракеттерди кылуу – бейишке кирүүнүн жана тозоктон кутулуунун негизи. Бул нерсе ыймандуулардын өз күчү менен эмес, Аллахтын аларга кылган ырайымдуулугунан жана айкөлдүгүнөн болот.
وَقَالَ ٱلَّذِينَ أَشۡرَكُواْ لَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا عَبَدۡنَا مِن دُونِهِۦ مِن شَيۡءٖ نَّحۡنُ وَلَآ ءَابَآؤُنَا وَلَا حَرَّمۡنَا مِن دُونِهِۦ مِن شَيۡءٖۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ فَهَلۡ عَلَى ٱلرُّسُلِ إِلَّا ٱلۡبَلَٰغُ ٱلۡمُبِينُ
Аллах менен катар башкаларга сыйынып ширк кылгандар айтышты: «Эгерде Аллах бизди Өзүнө гана сыйынуубузду жана Ага ширк кылбашыбызды каалаганда, анда биз жана бизден мурунку ата-бабаларыбыз да Андан башка эч кимге сыйынмак эмес. Эгерде Ал биз бир нерсени арам кылышыбызды каалабаганда, анда биз аны арам кылмак эмеспиз». Мына ушундай эле жалган дооматтарды мурунку каапырлар да айтышкан. Элчилерге жеткир деп буйрулган нерселерди ачык-айкын жеткирүү милдети гана жүктөлгөн. Алар аны жеткиришти. Эми каапырлар тагдырды шылтоолоп доомат кыла алышпайт. Анткени Аллах аларга каалоо, тандоо берди жана аларга пайгамбарларды жиберди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَۖ فَمِنۡهُم مَّنۡ هَدَى ٱللَّهُ وَمِنۡهُم مَّنۡ حَقَّتۡ عَلَيۡهِ ٱلضَّلَٰلَةُۚ فَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُكَذِّبِينَ
Биз мурунку ар бир коомго пайгамбар жибергенбиз. Ал өз коомун жалгыз Аллахка сыйынууга жана Андан башка айкелдер менен шайтандарга сыйынууну таштоону буйруган. Алардын арасында Аллах ийгилик берип Ага ыйман келтиргендери жана пайгамбары алып келгенди ээрчигендери бар. Жана алардын арасында Аллахка каапырлык кылгандары жана пайгамбарынан баш тарткандары бар. Аллах аларга ийгилик бербеди. Андыктан аларга адашуу милдет болду. Эми жалганчылардын башына азап жана кыйроо түшкөндөн кийин алардын акыбети кандай болгонун өз көзүңөр менен көрүш үчүн жер бетин кыдыргыла!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِن تَحۡرِصۡ عَلَىٰ هُدَىٰهُمۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي مَن يُضِلُّۖ وَمَا لَهُم مِّن نَّٰصِرِينَ
Оо, пайгамбар! Сен аларга колундан келишинче даават кылып, алардын туура жолго келишин кааласаң да жана анын себептерин кылсаң да Аллах Өзү адаштыргандарды туура жолго түшүүгө ийгилик бербейт жана аларды азаптан коргогон Аллахтан башка эч бир жардамчы болбойт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَأَقۡسَمُواْ بِٱللَّهِ جَهۡدَ أَيۡمَٰنِهِمۡ لَا يَبۡعَثُ ٱللَّهُ مَن يَمُوتُۚ بَلَىٰ وَعۡدًا عَلَيۡهِ حَقّٗا وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Кайра тирилүүнү жалганга чыгаргандар ага эч кандай далили жок эле аны жокко чыгарып: «Аллах өлгөндөрдү кайра тирилтпейт» – деп баса белгилеп, аша чаап касам ичишти. Жок! Аллах бардык өлгөндөрдү кайра тирилтет. Анын убадасы чындык. Бирок адамдардын көпчүлүгү Аллах өлүктөрдү тирилтерин билишпейт. Алар кайра тирилүүнү четке кагышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لِيُبَيِّنَ لَهُمُ ٱلَّذِي يَخۡتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعۡلَمَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَنَّهُمۡ كَانُواْ كَٰذِبِينَ
Аллахты жалгыздоо, кайра тирилүү жана пайгамбарлык тууралуу алар талашып тартышкан нерселеринин чындыгын көргөзүш үчүн жана каапырлар Аллахтын шериктери бар деп айткан сөздөрүндө жана кайра тирилүүнү жокко чыгарууда жалганчы экендиктерин билиш үчүн Аллах кыямат күнү алардын баарысын кайра тирилтет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗۖ وَلَأَجۡرُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَكۡبَرُۚ لَوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ
Каапырлар кысымга алып жана азапка салгандан кийин алар Аллахтын ыраазылыгын көздөшүп өз үй-жайларын, үй-бүлөлөрүн жана мал-мүлктөрүн таштап каапыр өлкөдөн Ислам өлкөсүнө көчкөндөрдү Биз бул дүйнөдө аларды барктай турган жайга жайгаштырабыз. Албетте акырет сыйлыгы андан да чоңураак. Анткени бейиш да ошолорго кирет. Эгерде көчпөгөндөр көчкөндөрдүн сообун билишкенде, анда алар да калбай көчүшмөк.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱلَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَىٰ رَبِّهِمۡ يَتَوَكَّلُونَ
Аллах жолунда көчкөндөр – мына ошолор өз эли көрсөткөн зыяндарга жана өз үй-бүлөсүн, мекенин таштоого сабыр кылышкандар. Алар Аллахка моюн сунууга сабыр кылышкандар жана бардык иштеринде жалгыз Раббисине гана таянгандар. Ошол себептен Аллах аларга ушундай улуу сыйлыкты берди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• العاقل من يعتبر ويتعظ بما حل بالضالين المكذبين كيف آل أمرهم إلى الدمار والخراب والعذاب والهلاك.
Акылдуу адам адашкандардын, жалганга чыгаргандардын акыбети кандай кыйроого, азапка жана жок болууга алып келгенин көрүп сабак алат.
• الحكمة من البعث والمعاد إظهار الله الحقَّ فيما يختلف فيه الناس من أمر البعث وكل شيء.
Кайра тирилүүнүн жана акыретке кайтуунун түпкү максаты – адамдардын кайра тирилүү жана башка нерселер тууралуу талашып тартышуусундагы акыйкатты ачыкка чыгаруу.
• فضيلة الصّبر والتّوكل: أما الصّبر: فلما فيه من قهر النّفس، وأما التّوكل: فلأن فيه الثقة بالله تعالى والتعلق به.
Сабырдуулук жана тобокелчиликтин артыкчылыгы көп. Сабырдуулук напсини тыйдырат. Тобокелчилик Аллахка болгон ишеним жана байланышты (бекемдейт).
• جزاء المهاجرين الذين تركوا ديارهم وأموالهم وصبروا على الأذى وتوكّلوا على ربّهم، هو الموطن الأفضل، والمنزلة الحسنة، والعيشة الرّضية، والرّزق الطّيّب الوفير، والنّصر على الأعداء، والسّيادة على البلاد والعباد.
Өз мекенин, мал-мүлкүн таштап, кыйноолорго сабыр кылып жана Раббисине тобокел кылып Аллах жолунда көчкөндөрдүн сыйлыгы – эң жакшы турак-жай, эң бийик даража, бакубат жашоо, кенен адал ырыскы, душмандарды жеңүү, өлкөлөрдү жана адамдарды башкаруу.
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ إِلَّا رِجَالٗا نُّوحِيٓ إِلَيۡهِمۡۖ فَسۡـَٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّكۡرِ إِن كُنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ
Оо, пайгамбар! Биз сенден мурун адамзаттан эркек кишилерге гана кабар түшүрүп аларды пайгамбар кылып жибергенбиз. Ал эми периштелерден пайгамбар жиберген эмеспиз. Бул Биздин адатта карманган жолубуз. Эгерде муну четке каксаңар, анда мурунку Китеп ээлеринен сурагыла. Алар силерге пайгамбарлар адамзаттан болгондугун айтышат. Алар периштелерден болгон эмес, эгер силер аларды адамзаттан эмес деп билген болсоңор.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلزُّبُرِۗ وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ وَلَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ
Биз адамзаттан болгон ошол пайгамбарларды ачык-айкын далилдер жана ыйык китептер менен жибердик. Оо, пайгамбар! Биз сага Куранды адамдарга түшүндүрүү зарыл болгон жерлерин ачыкташ үчүн түшүрдүк. Балким алар акылдарын иштетип, андагы айтылгандардан сабак алышар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَفَأَمِنَ ٱلَّذِينَ مَكَرُواْ ٱلسَّيِّـَٔاتِ أَن يَخۡسِفَ ٱللَّهُ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضَ أَوۡ يَأۡتِيَهُمُ ٱلۡعَذَابُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَشۡعُرُونَ
Аллахтын жолунан тосуш үчүн айла-амалдарды кылгандар Аллах Карунду жерге жуттургандай аларды да жерге жуттуруудан же алар күтпөгөн тараптан аларга азап келүүсүнөн көңүлдөрү тынчпы?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَوۡ يَأۡخُذَهُمۡ عَلَىٰ تَخَوُّفٖ فَإِنَّ رَبَّكُمۡ لَرَءُوفٞ رَّحِيمٌ
Же алар Аллахтан корккон абалда Анын азабына кабылышынан көңүлдөрү тынчпы?! Аллах аларды бардык абалда азаптоого кудуреттүү. Чындыгында Раббиңер өтө Мээримдүү, Ырайымдуу. Ал жазалоону эртелетпейт. Балким пенделери Ага тообо кылып кайтышар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَىٰ مَا خَلَقَ ٱللَّهُ مِن شَيۡءٖ يَتَفَيَّؤُاْ ظِلَٰلُهُۥ عَنِ ٱلۡيَمِينِ وَٱلشَّمَآئِلِ سُجَّدٗا لِّلَّهِ وَهُمۡ دَٰخِرُونَ
Жалганга чыгарган адамдар Анын жараткандарына ой жүгүртүү менен назар салышпайбы? Алардын көлөкөсү Раббисине моюн сунуп Ага чындап сажда кылган абалда күндүзү күндүн жүрүшүнө, түндөсү айдын жылышына карап оңго, солго жылып жатпайбы?
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن دَآبَّةٖ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَهُمۡ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ
Асмандар менен жердеги жандыктардын баарысы жалгыз Аллахка гана сажда кылышат. Периштелер да жалгыз Ага гана сажда кылышат. Алар Аллахка ибадат кылуудан жана Ага моюн сунуудан текеберленишпейт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ وَقَالَ ٱللَّهُ لَا تَتَّخِذُوٓاْ إِلَٰهَيۡنِ ٱثۡنَيۡنِۖ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ فَإِيَّٰيَ فَٱرۡهَبُونِ
Аллах бардык пенделерине айтты: «Эки кудай тутуп албагыла! Чындыгында Ал жалгыз чыныгы Кудай, Анын экинчиси да шериги да жок. Менден гана корккула жана Менден башка эч кимден коркпогула».
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَهُ ٱلدِّينُ وَاصِبًاۚ أَفَغَيۡرَ ٱللَّهِ تَتَّقُونَ
Жаратууда, бийлик кылууда жана башкарууда асмандар менен жердеги нерселер жалгыз Ага гана таандык. Баш ийүү, жалбаруу, ыкластуулук жалгыз Ага гана тиешелүү. Эми силер Аллахтан башкадан коркуп жатасыңарбы?! Жок! Андан гана корккула!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَا بِكُم مِّن نِّعۡمَةٖ فَمِنَ ٱللَّهِۖ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ ٱلضُّرُّ فَإِلَيۡهِ تَجۡـَٔرُونَ
Оо, адамдар! Силерде болгон диний жана дүйнөлүк жакшылыктардын баарысы бир Аллахтын Өзүнөн. Кийин силердин башыңарга балээ же оору же жакырлык түшсө, ал нерседен кутулуш үчүн жалгыз Ага гана дуба кылып жалбарасыңар. Ким жакшылыктарды берип, жамандыктардан куткарган болсо, анда жалгыз ошого гана сыйынуу милдет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ثُمَّ إِذَا كَشَفَ ٱلضُّرَّ عَنكُمۡ إِذَا فَرِيقٞ مِّنكُم بِرَبِّهِمۡ يُشۡرِكُونَ
Анан Ал силердин дубаңарды кабыл кылып, башыңарга түшкөн балээден куткаргандан кийин силердин бир тобуңар Раббисине ширк кылып, Аны менен катар башкаларга да сыйынып кетишти. Бул не деген жүзү каралык?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• على المجرم أن يستحي من ربه أن تكون نعم الله عليه نازلة في جميع اللحظات ومعاصيه صاعدة إلى ربه في كل الأوقات.
Күнөөкөр адам Раббисинен уялуусу керек. Анткени Аллахтын жакшылыктары ага бардык убакта түшүп турат, ал эми анын кылган күнөөлөрү Раббисине бардык учурда көтөрүлүп турат.
• ينبغي لأهل الكفر والتكذيب وأنواع المعاصي الخوف من الله تعالى أن يأخذهم بالعذاب على غِرَّة وهم لا يشعرون.
Каапырлар, жалганчылар жана күнөөкөрлөр Аллахтан коркуулары зарыл. Анткени Ал аларды күтпөгөн жерден азапка салуусу мүмкүн.
• جميع النعم من الله تعالى، سواء المادية كالرّزق والسّلامة والصّحة، أو المعنوية كالأمان والجاه والمنصب ونحوها.
Бардык жакшылыктар Аллахтан. Ал жакшылык ырыскы, саламаттык, чың ден-соолук сыяктуу материалдык болобу же тынчтык, кадыр-барк, бийлик ж.б. сыяктуу руханий болобу, баарысы Аллахтан.
• لا يجد الإنسان ملجأً لكشف الضُّرِّ عنه في وقت الشدائد إلا الله تعالى فيضجّ بالدّعاء إليه؛ لعلمه أنه لا يقدر أحد على إزالة الكرب سواه.
Адам кыйынчылык убактарда балээден кутулуш үчүн Аллахтан башка барар жай таппайт. Ошондо ал Ага жалынып дуба кылат. Анткени Андан башка эч ким аны кыйынчылыктан куткарууга күчү жетпесин билет.
لِيَكۡفُرُواْ بِمَآ ءَاتَيۡنَٰهُمۡۚ فَتَمَتَّعُواْ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ
Алардын Аллахка кылган ширктери – аларды кыйынчылыктан куткаруу сыяктуу Анын аларга кылган жакшылыктарын танууга түрттү. Мына ошондуктан аларга: «Эртеби-кечпи акыры силерге Аллахтын азабы келгенге чейин берилген жакшылыктарга жыргай бергиле» – деп айтылат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَيَجۡعَلُونَ لِمَا لَا يَعۡلَمُونَ نَصِيبٗا مِّمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡۗ تَٱللَّهِ لَتُسۡـَٔلُنَّ عَمَّا كُنتُمۡ تَفۡتَرُونَ
Мушриктер өздөрүнүн эч нерсе билбеген, пайда-зыян бербеген жансыз кудайларына Биз аларга ырыскы кылып берген мал-мүлктөрүнүн бир бөлүгүн аларга жакындаш үчүн арнашат. Эй, мушриктер! Аллахка ант, силер кыямат күнү бул айкелдерди кудайлар деп жана мал-мүлкүңөрдөн алардын да энчиси бар деп ойлогонуңар үчүн сөзсүз сураласыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَيَجۡعَلُونَ لِلَّهِ ٱلۡبَنَٰتِ سُبۡحَٰنَهُۥ وَلَهُم مَّا يَشۡتَهُونَ
Мушриктер Аллахтын кыздары бар, алар периштелер деп ойлошот. Ошондой эле Ага перзентти таңуулашып, өздөрүнө жакпаган нерселерди Ага тийиштүү кылышат. Аллах алардын кылып жаткандарынан аруу жана ыйык. Ал эми өздөрүнө болсо көңүлдөрүнө жаккан уул балдарды арнашат. Мындан да өткөн күнөө барбы?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِٱلۡأُنثَىٰ ظَلَّ وَجۡهُهُۥ مُسۡوَدّٗا وَهُوَ كَظِيمٞ
Эгерде ал мушриктердин бирөөсүнө кыздуу болгону тууралуу кабар айтылса, анда уккан нерсесин ушунчалык жек көргөндүгүнөн жүзү карарып, жүрөгү кайгы-капага толуп кетет. Андан соң өзүнө жакпаган нерсени Аллахка тийиштүү кылат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يَتَوَٰرَىٰ مِنَ ٱلۡقَوۡمِ مِن سُوٓءِ مَا بُشِّرَ بِهِۦٓۚ أَيُمۡسِكُهُۥ عَلَىٰ هُونٍ أَمۡ يَدُسُّهُۥ فِي ٱلتُّرَابِۗ أَلَا سَآءَ مَا يَحۡكُمُونَ
Ал кыздуу болгондугу тууралуу айтылган сүйүнчү кабардын жамандыгынан намыстанып элге көрүнбөй жашырынып: «Бул кызды кордукка карабай алып калсамбы же жерге тирүүлөй көмүп салсамбы?» – деп өзүнчө сүйлөнөт. Мушриктердин бул кылган өкүмү кандай жаман! Анткени алар Раббисине өздөрүнө жакпаган нерсени өкүм кылышты.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لِلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ مَثَلُ ٱلسَّوۡءِۖ وَلِلَّهِ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Акыретке ыйман келтирбеген каапырларга балага болгон муктаждык, наадандык жана каапырлык сыяктуу эң төмөн сыпаттар таандык. Ал эми Аллахка улуулук, кемчилсиздик, беймуктаждык, илим сыяктуу мактоого арзыган бийик сыпаттар таандык. Ал Өз падышалыгында Кудуреттүү, Ага эч ким үстөмдүк кыла албайт. Ал жаратууда, башкарууда жана өкүм кылууда Даанышман.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَوۡ يُؤَاخِذُ ٱللَّهُ ٱلنَّاسَ بِظُلۡمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيۡهَا مِن دَآبَّةٖ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗىۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ لَا يَسۡتَـٔۡخِرُونَ سَاعَةٗ وَلَا يَسۡتَقۡدِمُونَ
Эгерде Аллах таала адамдарды зулумдуктары, каапырлыктары себептүү жазалай турган болсо, анда жер бетинде кыбыр эткен адам да жандык да калмак эмес. Бирок Ал Өз илиминде аларды белгилүү убакытка чейин кечиктирет. Эгер Анын илиминде белгиленген ошол убакыт келсе, анда алар аны бир аз мөөнөткө алдыга да артка да жылдыра алышпайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَيَجۡعَلُونَ لِلَّهِ مَا يَكۡرَهُونَۚ وَتَصِفُ أَلۡسِنَتُهُمُ ٱلۡكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ لَا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ ٱلنَّارَ وَأَنَّهُم مُّفۡرَطُونَ
Алар өздөрүнө жакпаган кыз перзентти Аллахка таңуулашат жана алар үчүн Аллахтын алдында эң жакшы даража бар деп тилдери менен жалган сүйлөшөт. Эгер алар айткандай кайра тирилери чындык болсо, анда алар үчүн тозок болору анык. Алар ал жайга ташталат жана ал жактан эч качан чыгышпайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
تَٱللَّهِ لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰٓ أُمَمٖ مِّن قَبۡلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَعۡمَٰلَهُمۡ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ ٱلۡيَوۡمَ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Оо, Мухаммад! Аллахка ант, Биз сенден мурунку коомдорго да пайгамбарларды жибергенбиз. Бирок шайтан алар кылган ширкти, каапырлыкты жана күнөөлөрдү аларга кооз кылып көргөздү. Алар аны кыяматта бизге колдоо көргөзгөн колдоочу болот деп ойлошот. Алар үчүн кыяматта жан ооруткан азап бар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ ٱلَّذِي ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Оо, пайгамбар! Биз сага адамдар талашып тартышып жаткан Аллахты жалгыздоо, кайра тирилүү жана шарият өкүмдөрү сыяктуу нерселерди жалпы адамдарга түшүндүрүп беришиң үчүн гана Куранды түшүрдүк. Ошондой эле Куран – туура жол жана Аллахка, пайгамбарларга, Курандагы келген нерселерге ыйман келтиргендер үчүн ырайымдуулук. Мына ошолор гана акыйкаттан пайда алышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• من جهالات المشركين: نسبة البنات إلى الله تعالى، ونسبة البنين لأنفسهم، وأَنفَتُهم من البنات، وتغيّر وجوههم حزنًا وغمَّا بالبنت، واستخفاء الواحد منهم وتغيبه عن مواجهة القوم من شدّة الحزن وسوء الخزي والعار والحياء الذي يلحقه بسبب البنت.
Мушриктердин наадандыктарынан – Аллахка кыздарды, ал эми өздөрүнө уул балдарды тийиштүү кылганы, кыздуу болууну жек көрүүлөрү, кыздуу болгону үчүн маанайы бузулуп жүздөрү кубаруусу жана кызы себептүү адамдардан уялып, кайгырып, айып көрүп, кордукка кабылгандай элге көрүнбөй жашынып жүрүүсү.
• من سنن الله إمهال الكفار وعدم معاجلتهم بالعقوبة ليترك الفرصة لهم للإيمان والتوبة.
Каапырларга мөөнөт берүү жана аларга ыйман келтирүүгө, тообо кылууга мүмкүнчүлүк бериш үчүн жазаны кечиктирүү – Аллахтын жолдорунан.
• مهمة النبي صلى الله عليه وسلم الكبرى هي تبيان ما جاء في القرآن، وبيان ما اختلف فيه أهل الملل والأهواء من الدين والأحكام، فتقوم الحجة عليهم ببيانه.
Пайгамбардын эң чоң милдети – Курандагы келген нерселерди түшүндүрүү жана башка диндерди жана өз каалоолорун ээрчигендердин дин жана шарият өкүмдөрү тууралуу талашып тартышкандарын баяндоо. Аны баяндаган соң алар кыяматта доомат коё алышпайт.
وَٱللَّهُ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَحۡيَا بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَآۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَسۡمَعُونَ
Аллах асман тараптан жамгыр түшүрүп, ал себептүү какыраган как жерден өсүмдүктөрдү чыгарып жерге жан киргизди. Чындыгында жамгырдын асмандан түшүүсүндө жана ал аркылуу жерден өсүмдүктөрдү чыгаруусунда Аллахтын сөзүн угуп, ага ой жүгүрткөн адамдар үчүн Аллахтын кудуреттүүлүгүнө ачык-айкын далилдер бар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِنَّ لَكُمۡ فِي ٱلۡأَنۡعَٰمِ لَعِبۡرَةٗۖ نُّسۡقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهِۦ مِنۢ بَيۡنِ فَرۡثٖ وَدَمٖ لَّبَنًا خَالِصٗا سَآئِغٗا لِّلشَّٰرِبِينَ
Оо, адамдар! Чындыгында төөдө, уйда, койдо силер үчүн үлгү-сабактар бар. Биз силерди алардын курсагындагы бок-жини менен кандан турган заттын арасынан желиндери аркылуу сүт чыгарып ичиребиз. Буга карабастан ичкендерге жагымдуу таза, даамдуу сүт болуп чыгат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمِن ثَمَرَٰتِ ٱلنَّخِيلِ وَٱلۡأَعۡنَٰبِ تَتَّخِذُونَ مِنۡهُ سَكَرٗا وَرِزۡقًا حَسَنًاۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ
Жана Биз силерге ырыскы кылып берген курманын жана жүзүмдүн мөмөлөрүндө да силер үчүн үлгү-сабактар бар. Силер алардан адамдын акылын мас кылган шараптарды чыгарасыңар. Бул жакшы эмес. Ошондой эле алардан курма, мейиз, сирке, коюу ширелерди чыгарып пайдаланасыңар. Чындыгында бул айтылгандарда Аллахтын кудуреттүүлүгүнө жана пенделерине кылган жакшылыктарына акыл жүгүрткөн адамдар үчүн далилдер бар. Мына ошолор мындан сабак алышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ فَٱسۡلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلٗاۚ يَخۡرُجُ مِنۢ بُطُونِهَا شَرَابٞ مُّخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهُۥ فِيهِ شِفَآءٞ لِّلنَّاسِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ
Андан кийин өзүң каалаган мөмөлөрдөн жегин жана Раббиң сага баш ийдирип илхам кылган жолдор менен жүргүн». Мына ошол бал аарынын ичинен ак, сары ж.б. түрдүү түстөгү балдар чыгат. Анда адамдар үчүн шыпаа бар. Алар аны менен ооруларынан дарыланышат. Чындыгында бал аарыга кылынган илхамда жана анын ичинен чыккан балда Аллахтын кудуреттүүлүгү жана Ал жараткандарынын иштерин башкаруусу тууралуу ой жүгүрткөн адамдар үчүн далилдер бар. Мына ошолор мындан сабак алышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ خَلَقَكُمۡ ثُمَّ يَتَوَفَّىٰكُمۡۚ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰٓ أَرۡذَلِ ٱلۡعُمُرِ لِكَيۡ لَا يَعۡلَمَ بَعۡدَ عِلۡمٖ شَيۡـًٔاۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٞ قَدِيرٞ
Аллах силерди мурда болбогондой көрүнүштө жаратты. Кийин ажалыңар келгенде силерди өлтүрөт. Силердин араңарда өмүрдүн эң жаман баскычы болгон карылыкка жетип көп жашагандар бар. Ал мурда билгендеринин да унутуп калат. Чындыгында Аллах Билүүчү, Ага пенделеринин кылган иштеринин бири да жашыруун эмес. Ал Кудуреттүү, Аны эч нерсе алсырата албайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ فَضَّلَ بَعۡضَكُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ فِي ٱلرِّزۡقِۚ فَمَا ٱلَّذِينَ فُضِّلُواْ بِرَآدِّي رِزۡقِهِمۡ عَلَىٰ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُهُمۡ فَهُمۡ فِيهِ سَوَآءٌۚ أَفَبِنِعۡمَةِ ٱللَّهِ يَجۡحَدُونَ
Аллах таала силерге берген ырыскыда бириңерди башкаңардан артык кылып, силердин араңарда бай жана кедейлерди, башчы жана баш ийүүчүлөрдү кылды. Ал эми Аллах көп ырыскы берип артык кылгандары мал-мүлктө кулдары менен тең ата болуп алар менен шериктеш болобуз деп Аллахтын аларга берген нерселерин жокко чыгарышпайт. Эгерде алар өздөрүнө кулдары тең ата болуп шерик болуусун каалашпаса, анда неге Аллахка кулдарын Ага шерик кылууну каалап жатышат? Бул эмне деген зулумдук! Мындан да өткөн Аллахтын жакшылыктарын жокко чыгаруу барбы?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا وَجَعَلَ لَكُم مِّنۡ أَزۡوَٰجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةٗ وَرَزَقَكُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِۚ أَفَبِٱلۡبَٰطِلِ يُؤۡمِنُونَ وَبِنِعۡمَتِ ٱللَّهِ هُمۡ يَكۡفُرُونَ
Оо, адамдар! Аллах силерге ынак болсун деп өзүңөрдөн жубайларды жаратты жана жубайларыңардан балдарды, неберелерди жаратты. Силерге эт, дан азыктары, мөмө-жемиштер сыяктуу адал тамак-аштарды ырыскы кылды. Эми алар жалган кудайларга жана айкелдерге ыйман келтирип жатышабы?! Санаса санак жетпеген Аллахтын көптөгөн жакшылыктарын жокко чыгарып, жалгыз Ага ыйман келтирип шүгүр кылышпай жатабы?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• جعل تعالى لعباده من ثمرات النخيل والأعناب منافع للعباد، ومصالح من أنواع الرزق الحسن الذي يأكله العباد طريًّا ونضيجًا وحاضرًا ومُدَّخَرًا وطعامًا وشرابًا.
Аллах таала пенделери үчүн курманын жана жүзүмдүн мөмөлөрүндө көптөгөн пайдаларды кылып койду. Адамдар аларды жаңы бышканда же эзилип бышканда же бышкан учурунда же сакталган абалда же тамак-ашта же суусундукта ар кандай түрдөгү ырыскы кылып пайдаланышат.
• في خلق النحلة الصغيرة وما يخرج من بطونها من عسل لذيذ مختلف الألوان بحسب اختلاف أرضها ومراعيها، دليل على كمال عناية الله تعالى، وتمام لطفه بعباده، وأنه الذي لا ينبغي أن يوحَّد غيره ويُدْعى سواه.
Кичинекей бал аарынын жаратылуусу жана жайыттар менен жерлердин ар түрдүүлүгүнө жараша анын ичинен чыккан ар кандай түстөгү таттуу бал – Аллахтын пенделерине болгон камкордугуна жана мээримдүүлүгүнө далил. Андыктан, жалгыз гана Аны сүйүү жана Ага гана дуба кылуу зарыл.
• من منن الله العظيمة على عباده أن جعل لهم أزواجًا ليسكنوا إليها، وجعل لهم من أزواجهم أولادًا تقرُّ بهم أعينهم، ويخدمونهم ويقضون حوائجهم، وينتفعون بهم من وجوه كثيرة.
Аллахтын пенделерине кылган улуу жакшылыктарынан – аларга эс алуулары үчүн жубайларды жаратуусу жана жубайларынан аларды кубанычка салган балдарды жаратуусу. Алар муктаждыктарына жардам беришет жана көп жактан пайда келтиришет.
وَيَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَمۡلِكُ لَهُمۡ رِزۡقٗا مِّنَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ شَيۡـٔٗا وَلَا يَسۡتَطِيعُونَ
Ал мушриктер Аллахтан башка кудайларга сыйынышат. Алар болсо асмандар менен жерден аларга эч кандай ырыскы бере алышпайт жана аларга ээлик да кылышпайт. Анткени алар эч нерсени билбеген жансыз заттар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَلَا تَضۡرِبُواْ لِلَّهِ ٱلۡأَمۡثَالَۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ
Эй, адамдар! Силерге пайда да зыян да бере албаган бул айкелдерди Аллахка окшотпогула! Сыйынууда Ага шерик кыла тургандай Анын эч кандай окшошу жок. Чындыгында Аллах Өзүнө тийиштүү улуктук жана кемчиликсиз сыпаттарды билет. Силер аны билбейсиңер. Ошондуктан Аны өзүңөрдүн кудайларыңарга окшоштуруп Ага ширк кылып атасыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلًا عَبۡدٗا مَّمۡلُوكٗا لَّا يَقۡدِرُ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَمَن رَّزَقۡنَٰهُ مِنَّا رِزۡقًا حَسَنٗا فَهُوَ يُنفِقُ مِنۡهُ سِرّٗا وَجَهۡرًاۖ هَلۡ يَسۡتَوُۥنَۚ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Аллах мушриктерге жооп кылып мисал келтирет – эч нерсе кыла албаган, садака кылганга эч нерсеси жок алсыз кул жана Биз Өз алдыбыздан адал байлык берип, ал андан өзү каалагандай ачык да жашыруун сарптаган эркин адам экөөсү бири-бирине тең эмес. Силер Өз мүлкүн Өзү каалагандай сарптап башкарган Аллах менен алсыз кудайларыңарды кантип теңеп жатасыңар?! Аллах Өзү гана мактоолорго татыктуу. Бирок мушриктердин көпчүлүгү кудай болууга жана сыйынылууга жалгыз Аллах Өзү гана татыктуу экендигин билишпейт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا رَّجُلَيۡنِ أَحَدُهُمَآ أَبۡكَمُ لَا يَقۡدِرُ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوۡلَىٰهُ أَيۡنَمَا يُوَجِّههُّ لَا يَأۡتِ بِخَيۡرٍ هَلۡ يَسۡتَوِي هُوَ وَمَن يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ
Аллах аларга жооп кылып эки адам тууралуу дагы бир мисалды келтирди – алардын бирөөсү дудук-дүлөй, ал дудуктугу себептүү сүйлөбөйт, дүлөйлүгү себептүү укпайт, сөзгө түшүнбөйт. Өзүнө да башкага да пайда бере албайт. Аны баккан үй-бүлөсү үчүн ал оор түйшүк. Аны кайда жиберсе да жакшылык алып келбейт, көздөгөн максатты ишке ашырбайт. Эми ушундай адам менен кулагы уккан, сүйлөгөн, ашыкча пайда келтирген, адамдарды адилеттикке буйруган, табияты түз жана эч кандай бурмаланбаган туура жолдогу адам тең болобу? Эй, мушриктер! Силер улуктук жана кемчиликсиз сыпаттарга ээ болгон Аллахка өзүңөрдүн укпаган, сүйлөбөгөн, пайда келтирбеген, зыяндан куткарбаган кудайларыңарды кантип теңеп жатасыңар?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلِلَّهِ غَيۡبُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَمَآ أَمۡرُ ٱلسَّاعَةِ إِلَّا كَلَمۡحِ ٱلۡبَصَرِ أَوۡ هُوَ أَقۡرَبُۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Асмандардагы жана жердеги кайып нерселердин илими жалгыз Аллахка гана таандык. Аны жеке Өзү гана билет, жаратылгандардан эч кимиси билбейт. Ал эми Өзүнө гана тийиштүү кайыптардан болгон кыяматтын тез болушун Ал каалай турган болсо, анда көз ачып жумгуча эле келтирип коёт, балким андан да тезирээк болот. Чындыгында Аллах бардык нерсеге кудуреттүү, Аны эч ким алсыра албайт. Эгерде ал бир ишти кааласа, анда «Бол!» деп гана айтат, ал ошол замат болот.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ أَخۡرَجَكُم مِّنۢ بُطُونِ أُمَّهَٰتِكُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ شَيۡـٔٗا وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Оо, адамдар! Төрөт убагы келгенде Аллах силерди энеңердин курсагынан эч нерсени билбеген ымыркай абалда чыгарды жана силерге угуш үчүн кулак, көрүш үчүн көз жана акыл жүгүртүш үчүн жүрөктөрдү берди. Балким Ал силерге берген жакшылыктарга шүгүр кыларсыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَى ٱلطَّيۡرِ مُسَخَّرَٰتٖ فِي جَوِّ ٱلسَّمَآءِ مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱللَّهُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Мушриктер абада калкып жеңил учкан куштарга назар салышпайбы? Аллах аларга канаттарды берди жана абаны жумшак кылды. Ошондой эле аларга канаттарын жазып, кайра жыйноону илхам кылды. Аларды кудуреттүү Аллах гана жерге түшүрбөй абада кармайт. Чындыгында бул моюн сундурууда жана түшүрбөй кармоодо Аллахка ыйман келтирген адамдар үчүн белгилер бар. Анткени алар гана белгилерден жана сабактардан пайда алышат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• لله تعالى الحكمة البالغة في قسمة الأرزاق بين العباد، إذ جعل منهم الغني والفقير والمتوسط؛ ليتكامل الكون، ويتعايش الناس، ويخدم بعضهم بعضًا.
Пенделердин арасында ырыскыны бөлүштүрүүдөгү чыныгы даанышмандык Аллахка гана таандык. Ал бул ааламды бүт тараптан толук кылыш үчүн, адамдар бирге жашаш үчүн жана бири-бирине кызмат кылуулары үчүн алардын арасында бай, кедей жана орто жашагандарды кылып койду.
• دَلَّ المثلان في الآيات على ضلالة المشركين وبطلان عبادة الأصنام؛ لأن شأن الإله المعبود أن يكون مالكًا قادرًا على التصرف في الأشياء، وعلى نفع غيره ممن يعبدونه، وعلى الأمر بالخير والعدل.
Аяттарда келтирилген эки мисал мушриктердин адашкандыгын жана айкелдерге сыйынуунун жалган экендигин билдирет. Анткени чыныгы кудай бардык ишти башкарууга, Ага сыйынгандарга пайда келтирүүгө жана жакшылыкка жана адилеттикке буйрууга кудуреттүү падыша болуш керек.
• من نعمه تعالى ومن مظاهر قدرته خلق الناس من بطون أمهاتهم لا علم لهم بشيء، ثم تزويدهم بوسائل المعرفة والعلم، وهي السمع والأبصار والأفئدة، فبها يعلمون ويدركون.
Аллахтын жакшылыктарынан жана Анын кудуреттүүлүгүнүн белгилеринен – адамдарды алар эч нерсе билбеген абалда энелеринин курсагынан чыгаруусу, андан соң аларга кулак, көз, жүрөктөр сымал үйрөнүүгө себеп болгон нерселерди берүүсү. Алар аркылуу үйрөнүшөт жана баамдашат.
وَٱللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنۢ بُيُوتِكُمۡ سَكَنٗا وَجَعَلَ لَكُم مِّن جُلُودِ ٱلۡأَنۡعَٰمِ بُيُوتٗا تَسۡتَخِفُّونَهَا يَوۡمَ ظَعۡنِكُمۡ وَيَوۡمَ إِقَامَتِكُمۡ وَمِنۡ أَصۡوَافِهَا وَأَوۡبَارِهَا وَأَشۡعَارِهَآ أَثَٰثٗا وَمَتَٰعًا إِلَىٰ حِينٖ
Аллах таала силер таштардан жана башка нерселерден курган үйлөрүңөрдү силер үчүн эс алуу жана турак-жай кылды. Жана силерге шаардагы үйлөргө окшош кылып төөнүн, уйдун, койдун терилеринен чөлдөрдө чатырларды кылды. Бир жерден экинчи жерге көчкөн сапарларыңарда аларды ташууну жана конгондо аны орнотууну жеңил кылды. Ошондой эле белгилүү бир убакка чейин пайдаланууңар үчүн койдун, төөнүн, эчкинин жүндөрүнөн үйлөрүңөргө керектүү буюмдарды, кийимдерди, жамынчыларды кылды.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلَٰلٗا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ ٱلۡجِبَالِ أَكۡنَٰنٗا وَجَعَلَ لَكُمۡ سَرَٰبِيلَ تَقِيكُمُ ٱلۡحَرَّ وَسَرَٰبِيلَ تَقِيكُم بَأۡسَكُمۡۚ كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تُسۡلِمُونَ
Аллах силерге ысыкта көлөкөлөнүш үчүн бак-дарактарды, турак-жайларды кылды жана силерге сууктан, ысыктан, душмандан коргонуш үчүн тоолорго үнкүрлөрдү кылды. Ошондой эле ысык-сууктан сактаныш үчүн силерге кебезден ж.б. нерселерден кийим-кечектерди кылды жана согушта бири-бириңердин соккуңардан коргонуш үчүн силерди коргогон соот кийимдерди кылды. Алар аркылуу курал денеңерге тешип кире албайт. Ошондой эле Аллах силерге жогорудагы жакшылыктарды берген сыяктуу эле силер жалгыз Ага моюн сунуп, Ага эч бир нерсени шерик кылбашыңарды каалап Ал силерге жакшылыктарын толук кылып берет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنَّمَا عَلَيۡكَ ٱلۡبَلَٰغُ ٱلۡمُبِينُ
Оо, пайгамбар! Эгерде алар сен алып келген нерсеге ыйман келтирүүдөн жана ишенүүдөн баш тартышса, анда сенин милдетиң сага буйрулган нерсени гана ачык-айкын кылып жеткирүү. Ал эми аларды туура жолго салуу сенин милдетиң эмес.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يَعۡرِفُونَ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكۡثَرُهُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ
Мушриктер Аллахтын аларга берген жакшылыктарын билишет. Аларга пайгамбарды жиберүү да ошол жакшылыктардан. Кийин алар үчүн шүгүр кылышпай, пайгамбарды жалганга чыгарышып жакшылыктарды танышат. Алардын көпчүлүгү Аллахтын жакшылыктарын тангандар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَيَوۡمَ نَبۡعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٖ شَهِيدٗا ثُمَّ لَا يُؤۡذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلَا هُمۡ يُسۡتَعۡتَبُونَ
Оо, пайгамбар! Аллах ар бир үммөттөн аларга жиберилген элчини кайра тирилтип, ал мусулмандын ыйманына жана каапырдын каапырлыгына күбөгө өтө турган күндү эстегин. Ошондон кийин каапырларга алардын кылган каапырлыгы үчүн кечирим суроого уруксат берилбейт жана алар Раббисин ыраазы кылган иштерди кылыш үчүн бул дүйнөгө да кайтышпайт. Акырет – ибадат кылуу жайы эмес, сурак берүү жайы.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِذَا رَءَا ٱلَّذِينَ أَشۡرَكُواْ شُرَكَآءَهُمۡ قَالُواْ رَبَّنَا هَٰٓؤُلَآءِ شُرَكَآؤُنَا ٱلَّذِينَ كُنَّا نَدۡعُواْ مِن دُونِكَۖ فَأَلۡقَوۡاْ إِلَيۡهِمُ ٱلۡقَوۡلَ إِنَّكُمۡ لَكَٰذِبُونَ
Мушриктер Аллахка шерик кылып сыйынган кудайларын акыретте көрүшкөндө айтышат: «Оо, Раббибиз! Мына ушулар Сенден башка сыйынган кудайларыбыз». Алар муну күнөөлөрүн аларга артыш үчүн айтышат. Ошондо Аллах алардын кудайларын тилге келтирип, алар айтышат: «Эй, мушриктер! Чындыгында силер Аллах менен катар сыйынган шериктерде анык жалганчысыңар. Аны менен катар сыйынылган эч кандай шерик жок».
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• دلت الآيات على جواز الانتفاع بالأصواف والأوبار والأشعار على كل حال، ومنها استخدامها في البيوت والأثاث.
Бул аяттар бардык абалда малдын жүндөрүн, тыбыттарын жана кылдарын пайдаланууга уруксат экендигине далил болот. Ошондой эле үй ичинде жана эмеректерде пайдаланууга да уруксат.
• كثرة النعم من الأسباب الجالبة من العباد مزيد الشكر، والثناء بها على الله تعالى.
Жакшылыктардын көптүгү пенделерден ашыкча шүгүр кылууну жана ал үчүн Аллахка мактоолорду айтууну талап кылган себептерден.
• الشهيد الذي يشهد على كل أمة هو أزكى الشهداء وأعدلهم، وهم الرسل الذين إذا شهدوا تمّ الحكم على أقوامهم.
Бардык үммөткө күбөгө өткөн адам – эң таза жана адилеттүү күбө. Алар - күбөгө өткөндө коомуна толук өкүм чыгарыла турган пайгамбарлар.
• في قوله تعالى: ﴿وَسَرَابِيلَ تَقِيكُم بِأْسَكُمْ﴾ دليل على اتخاذ العباد عدّة الجهاد؛ ليستعينوا بها على قتال الأعداء.
Аллахтын «соккуңардан сактай турган соот кийимдерди» деген сөзү – пенделер согушка курал-жарактарды камдап жана алардын жардамы менен душмандарга каршы согушууга колдонуусу керектигине далил болот.
ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ زِدۡنَٰهُمۡ عَذَابٗا فَوۡقَ ٱلۡعَذَابِ بِمَا كَانُواْ يُفۡسِدُونَ
Аллахка каапырлык кылышып, башкаларды Аллахтын жолунан бурган адамдардын азабына азап кошобуз. Алар каапырлыктары үчүн ага татыктуу болушту. Себеби алар өздөрү бузулушту жана башкаларды адаштыруу менен бузушту.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَيَوۡمَ نَبۡعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٖ شَهِيدًا عَلَيۡهِم مِّنۡ أَنفُسِهِمۡۖ وَجِئۡنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِۚ وَنَزَّلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ تِبۡيَٰنٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِينَ
Оо, пайгамбар! Биз ар бир үммөттөн пайгамбарды кайра тирилтип, ал алардын каапырлыгына же ыйманына күбөгө өтө турган күндү эстегин. Ошол пайгамбар алардын өздөрүнөн жана ошолордун тилинде сүйлөйт. Эй, пайгамбар! Биз сени бардык үммөттөргө күбө катары алып келдик. Биз сага адал-арам, сыйлык-жаза ж.б. түшүндүрүүсү зарыл болгон бардык нерселерди баяндоо үчүн Куранды түшүрдүк. Биз аны адамдарды акыйкатка багытташ үчүн, ага ыйман келтирип, андагы айтылгандарды аткаргандарга ырайым болуш үчүн жана түбөлүк жыргалчылыкты күтүшүп Аллахка ыйман келтиргендерге сүйүнчү кабар кылып түшүрдүк.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَٱلۡإِحۡسَٰنِ وَإِيتَآيِٕ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَيَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِ وَٱلۡبَغۡيِۚ يَعِظُكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ
Чындыгында Аллах пенделерин адилеттүүлүккө, Аллахтын жана адамдардын алдындагы милдеттерин аткарууга жана өкүм чыгарууда бирин экинчисинен артык көрбөгөнгө буйруду. Бирок артык көрүүнү талап кылганга укуктуу болгон абалда гана уруксат. Ошондой эле пендеге милдет болбогон жакшылык иштерди кылууга буйруду, мисалы, өз ыктыяры менен садака кылуу, зулум кылганды кечирүү, жакын туугандарга муктаж болгон нерселерин берүүгө буйруу, бардык жаман сөздөрдөн жана зына сыяктуу жаман иштерден тыюу, шарият жаман көргөн бардык күнөөлөрдөн тыюу, адамдарга текеберлик жана зулумдук кылуудан тыюу. Аллах бул аятта силерге буйруган жана тыйган нерселерди аткарууну осуят кылат. Балким Анын кылган окуятынан сабак аларсыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَأَوۡفُواْ بِعَهۡدِ ٱللَّهِ إِذَا عَٰهَدتُّمۡ وَلَا تَنقُضُواْ ٱلۡأَيۡمَٰنَ بَعۡدَ تَوۡكِيدِهَا وَقَدۡ جَعَلۡتُمُ ٱللَّهَ عَلَيۡكُمۡ كَفِيلًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا تَفۡعَلُونَ
Аллахка же адамдарга берген бардык убадаңарды аткаргыла! Аллахтын аты менен касам ичип берген бекем анттарыңарды бузбагыла! Силер аткарам деп касам ичип Аллахты өзүңөргө күбө кылгансыңар. Чындыгында Аллах силердин кылып жатканыңарды билет. Ага эч бир нерсе жашыруун эмес. Ал жакында силерге сыйлыгыңарды же жазаңарды берет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّتِي نَقَضَتۡ غَزۡلَهَا مِنۢ بَعۡدِ قُوَّةٍ أَنكَٰثٗا تَتَّخِذُونَ أَيۡمَٰنَكُمۡ دَخَلَۢا بَيۡنَكُمۡ أَن تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرۡبَىٰ مِنۡ أُمَّةٍۚ إِنَّمَا يَبۡلُوكُمُ ٱللَّهُ بِهِۦۚ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ
Жеңил ойлуу кем акыл адамдардай убадаларын бузгандардан болбогула! Бул акылсыз аялга окшобогула – ал жүндү же кебезди ийригенден тажап, бекем ийригенден кийин мурункудай кылып кайра аны чечип чубап салды. Ал ийригенден да чубагандан да чарчады, көздөгөн ой-максатына да жетпеди. Силердин үммөтүңөр душмандарыңардан көп жана кубаттуу болуш үчүн силер антыңарды бири-бириңерди алдаган куралга айлантып алдыңар. Аллах силерди убадаларына бек бекен деп сынап жатат. Силер аны аткарасыңарбы же бузасыңарбы? Кыяматта Аллах силердин бул дүйнөдө талашып тартышканыңарды сөзсүз ачык айтып берет. Ошондо акыйкатчыл адамды жалганга чыгарган адамдан, чынчылды жалганчыдан айырмалап берет.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَكُمۡ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَلَٰكِن يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِي مَن يَشَآءُۚ وَلَتُسۡـَٔلُنَّ عَمَّا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Эгерде Аллах кааласа баарыңарды акыйкатты карманган бир үммөт кылып коймок. Бирок Аллах Өз адилеттиги менен кимиңерди кааласа акыйкатта жана убадаларды аткарууда жардамсыз калтырып адаштырат жана Өз айкөлдүгү менен кимге кааласа ийгилик берет. Силер кыяматта бул дүйнөдө кылган иштериңер үчүн сөзсүз сураласыңар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• للكفار الذين يصدون عن سبيل الله عذاب مضاعف بسبب إفسادهم في الدنيا بالكفر والمعصية.
Аллахтын жолунан тоскон каапырлар үчүн эселеген азаптар бар. Анткени алар каапырлыктары жана күнөөлөрү себептүү бул дүйнөдө бузукулук кылышты.
• لا تخلو الأرض من أهل الصلاح والعلم، وهم أئمة الهدى خلفاء الأنبياء، والعلماء حفظة شرائع الأنبياء.
Жер бети илимдүү жана жакшы адамдардан куру калбайт. Мына ошолор туура жол башчылары, пайгамбарлардын орун басарлары жана пайгамбарлардын шарияттарын сактагандар.
وَلَا تَتَّخِذُوٓاْ أَيۡمَٰنَكُمۡ دَخَلَۢا بَيۡنَكُمۡ فَتَزِلَّ قَدَمُۢ بَعۡدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُواْ ٱلسُّوٓءَ بِمَا صَدَدتُّمۡ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَكُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Өз каалооңорду ээрчип антыңарды каалаганда аткарып, каалаганда бузуп аны бири-бириңерди алдаган куралга айлантып албагыла! Эгерде силер ошондой кыла турган болсоңор, анда акыйкат жолдо бекем турсаңар да ал жолдон тайып кетесиңер. Өзүңөр адашып жана башкаларды адаштырганыңар себептүү азаптын даамын татасыңар. Силер үчүн эселеген азаптар болот.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا تَشۡتَرُواْ بِعَهۡدِ ٱللَّهِ ثَمَنٗا قَلِيلًاۚ إِنَّمَا عِندَ ٱللَّهِ هُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Силер Аллахка берилген убаданы бузуп арзыбаган нерсеге алмаштырып жибербегиле! Чындыгында бул дүйнөдөгү Аллахтын алдындагы жеңиш, олжолор жана акыреттеги Анын алдындагы түбөлүк жыргалчылык – арзыбаган нерсе үчүн убаданы бузуп жеткениңерге караганда жакшыраак, эгер муну билген болсоңор.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
مَا عِندَكُمۡ يَنفَدُ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ بَاقٖۗ وَلَنَجۡزِيَنَّ ٱلَّذِينَ صَبَرُوٓاْ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Эй, адамдар! Силердин алдыңардагы мал-мүлктөр, ырахат-жыргалчылыктар канчалык көп болсо дагы акыры түгөнөт. Ал эми Аллахтын алдындагы сыйлыктар түбөлүктүү. Силер убактылуу нерсени түбөлүктүүдөн кантип артык көрүп жатасыңар? Убадаларын бузбай ага бекем болуп сабыр кылгандардын соопторун кылган ибадаттарынан да жакшыраак кылып беребиз. Жакшылыктын сыйлыгын он эседен жети жүз эсеге чейин же андан да эселеп көбөйтүп беребиз.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَنُحۡيِيَنَّهُۥ حَيَوٰةٗ طَيِّبَةٗۖ وَلَنَجۡزِيَنَّهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Эркек болобу же аял болобу, ал Аллахка ыйман келтирип, шариятка туура келгендей жакшы иштерди кылса, анда Биз аны бул дүйнө жашоосунда Аллахтын тагдырына ыраазы болуп, каниеттүүлүк кылып, ибадаттарга ийгилик берүү менен сөзсүз жакшы жашатабыз жана акыретте алардын соопторун бул дүйнөдө кылган жакшы иштеринин сообунан да артык кылып беребиз.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِذَا بَدَّلۡنَآ ءَايَةٗ مَّكَانَ ءَايَةٖ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوٓاْ إِنَّمَآ أَنتَ مُفۡتَرِۭۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Эгерде Биз бир аяттын өкүмүн өчүрүп анын ордуна башка бир аятты алып келсек, алар: «Эй, Мухаммад! Албетте сен жалганчысың. Аллахтын атынан жалганды ойлоп таап жатасың» – деп айтышат. Алардын көпчүлүгү өзгөртүлгөн өкүмдүн артында Аллахтын сыры бар экендигинин билишпейт. Аллах кандай максатта Курандан кайсы өкүмдү өчүрүүнү же өчүрбөштү Өзү жакшы Билүүчү.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
قُلۡ نَزَّلَهُۥ رُوحُ ٱلۡقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِٱلۡحَقِّ لِيُثَبِّتَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهُدٗى وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِينَ
Оо, пайгамбар! Аларга айт: «Эч кандай катасы, өзгөрүүсү жана бурмалануусу жок бул Куран менен Жебреил периште Аллахтын алдынан акыйкат менен түштү. Аны Аллахка ыйман келтиргендин ыйманын бекемдеш үчүн түшүрдү. Андан жаңы нерсе түшкөн сайын, анын кээ бир өкүмдөрү өчүрүлгөн сайын ыймандары бекемдейт. Ошондой эле аларды акыйкатка багыттап, мусулмандар жете турган улуу соопторду сүйүнчүлөш үчүн түшүрдү».
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• العمل الصالح المقرون بالإيمان يجعل الحياة طيبة.
• الطريق إلى السلامة من شر الشيطان هو الالتجاء إلى الله، والاستعاذة به من شره.
Шайтандын жамандыктарынан коопсуз болуунун жолу – Аллахтан коргонуу издөө жана анын жамандыгынан коргоосун суроо.
• على المؤمنين أن يجعلوا القرآن إمامهم، فيتربوا بعلومه، ويتخلقوا بأخلاقه، ويستضيئوا بنوره، فبذلك تستقيم أمورهم الدينية والدنيوية.
Ыймандуулар үчүн Куранды жол башчы кылуулары милдет. Алар андагы илимдер менен тарбияланып, адеп-ахлактарга жетип, нуру менен нурдануулары зарыл. Мына ушулар менен алардын эки дүйнөдөгү иштери жөнгө салынат.
وَلَقَدۡ نَعۡلَمُ أَنَّهُمۡ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُۥ بَشَرٞۗ لِّسَانُ ٱلَّذِي يُلۡحِدُونَ إِلَيۡهِ أَعۡجَمِيّٞ وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيّٞ مُّبِينٌ
Биз мушриктердин: «Чындыгында Мухаммадга Куранды бир адам эле үйрөтүп жатат» — деп жатышканын билебиз. Алардын бул айткандары жалган. Алар үйрөтүп жатат деп ойлошкон адам тили бөлөк адам. Ал эми бул Куран жогорку адабий таза араб тилинде түшкөн. Алар кантип аны тили бөлөк адамдан үйрөндү деп айтып жатышат?
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ لَا يَهۡدِيهِمُ ٱللَّهُ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Аллахтын аяттары Ал тараптан түшкөн деп ыйман келтирбегендер бул жолдон кайтышмайынча Аллах аларга туура жолго түшүүгө ийгилик бербейт. Алар Аллахка каапырлык кылып, Анын аяттарын жалганга чыгаргандары себептүү аларга жан ооруткан азаптар бар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّمَا يَفۡتَرِي ٱلۡكَذِبَ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰذِبُونَ
Мухаммад Раббиси тараптан алып келген нерседе жалганчы эмес. Чындыгында ал жалганды Аллахтын аяттарына ишенбегендер гана ойлоп таап жатышат. Анткени алар азаптан коркушпайт жана сооп да үмүт кылышпайт. Мына ошол каапырлык менен сыпатталгандар өздөрү жалганчылар. Анткени жалган айтуу алардын көнгөн адаты болуп калган.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
مَن كَفَرَ بِٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ إِيمَٰنِهِۦٓ إِلَّا مَنۡ أُكۡرِهَ وَقَلۡبُهُۥ مُطۡمَئِنُّۢ بِٱلۡإِيمَٰنِ وَلَٰكِن مَّن شَرَحَ بِٱلۡكُفۡرِ صَدۡرٗا فَعَلَيۡهِمۡ غَضَبٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Кимде-ким ыйманга келгенден кийин Аллахка каапырлык кылып, көкүрөгүн каапырлыкка кенен ачып койсо, аны ыймандан артык көрүп тандаса, ага баш ийип каапырлык сөзүн сүйлөсө, анда ал Исламдан чыгат. Аларга Аллахтын каары болот жана алар үчүн чоң азап бар. Ал эми каапырлык кылууга мажбур кылынып, тили менен каапырлык сөзүн сүйлөсө, бирок жүрөгүндө ыймандын акыйкатына шектенбей бейкут болгондор күнөөкөр болушпайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ ٱسۡتَحَبُّواْ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا عَلَى ٱلۡأٓخِرَةِ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ошол Ислам дининен чыгуунун себеби — алар каапырлыктары үчүн сыйлык катары алышкан арзыбаган дүйнөнү акыреттен артык көрүштү. Ал эми Аллах каапыр коомго ыйманга келүүгө ийгилик бербейт. Тескерисинче, аларды жардамсыз таштайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ طَبَعَ ٱللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ وَسَمۡعِهِمۡ وَأَبۡصَٰرِهِمۡۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ
Ыйманга келип кайра динден кайтып кеткендер — Аллах жүрөктөрүнө мөөр баскандар. Алар насааттарды түшүнүшпөйт. Алардын кулактарына да мөөр басылган, алар насааттарды угуп пайда алышпайт. Алардын көздөрүнө да мөөр басылган, алар ыйманды билдирген аят-белгилерге көз салышпайт. Мына ошолор бактылуулук менен бактысыздыктын себептеринен жана Аллахтын аларга даярдаган азабынан бейкапар жүргөндөр.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَٰهَدُواْ وَصَبَرُوٓاْ إِنَّ رَبَّكَ مِنۢ بَعۡدِهَا لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Оо, пайгамбар! Сенин Раббиң ыймандуулардын алсыздарына өтө Кечиримдүү, Ырайымдуу. Мушриктер аларды дини үчүн азаптап, кордук көрсөтүшкөндө алар каапырлык сөзүн айтышка аргасыз болушту, бирок жүрөктөрүндөгү ыйманы өзгөргөн жок. Ошондон кийин алар Меккеден Мединага көчүштү. Кийин Аллахтын сөзү бийик болуш үчүн, ал эми каапырлардын сөзү төмөн болуш үчүн Анын жолунда согушушту жана андагы кыйынчылыктарга сабыр кылышты. Чындыгында Раббиң алар кабылган ошол сыноолордон жана азаптоолордон кийин аргалары калбай каапырлык сөздү айтышса да Ал аларга Кечиримдүү, аларга Ырайымдуу. Анткени алар каапырлык сөздү аргасыздан гана айтууга мажбур болушту.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• الترخيص للمُكرَه بالنطق بالكفر ظاهرًا مع اطمئنان القلب بالإيمان.
Жүрөгүндөгү ыйманы өзгөрбөгөн абалда сыртынан каапырлык сөздү айтууга мажбурланган адамга аны айтуу уруксат.
• المرتدون استوجبوا غضب الله وعذابه؛ لأنهم استحبوا الحياة الدنيا على الآخرة، وحرموا من هداية الله، وطبع الله على قلوبهم وسمعهم وأبصارهم، وجعلوا من الغافلين عما يراد بهم من العذاب الشديد يوم القيامة.
Динден кайтып кеткендер Аллахтын каарына жана азабына татыктуу болушту. Анткени алар бул дүйнөнү акыреттен артык көрүштү. Ошондуктан алар Аллахтын туура жолунан куру калышты, Аллах алардын жүрөктөрүнө, кулактарына жана көздөрүнө мөөр басты жана алар кыяматта аларга даярдалган катуу азаптан бейкапар калышты.
۞ يَوۡمَ تَأۡتِي كُلُّ نَفۡسٖ تُجَٰدِلُ عَن نَّفۡسِهَا وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
Оо, пайгамбар! Ал жердин ушунчалык кыйынчылыгы себептүү ар бир адам башкаларды унутуп, өзүнүн гана таламын талашып калган күндү эстегин. Ар бир адамга кылган жакшылык-жамандыгы үчүн сыйгылы же жазасы толук берилет. Алардын жакшылыктары кемитилип же күнөөлөрү көбөйтүлүп зулумдук кылынбайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا قَرۡيَةٗ كَانَتۡ ءَامِنَةٗ مُّطۡمَئِنَّةٗ يَأۡتِيهَا رِزۡقُهَا رَغَدٗا مِّن كُلِّ مَكَانٖ فَكَفَرَتۡ بِأَنۡعُمِ ٱللَّهِ فَأَذَٰقَهَا ٱللَّهُ لِبَاسَ ٱلۡجُوعِ وَٱلۡخَوۡفِ بِمَا كَانُواْ يَصۡنَعُونَ
Аллах Мекке шаарын мисал кылды. Ал шаардын тургундары коркунучтан коопсуз жана тынч эле. Ошол эле учурда анын айланасындагы адамдар таланып тонолууда болчу. Ал шаардын ырыскысы бүт тараптан оңой жолдо келип турчу. Кийин анын жашоочулары Аллахтын аларга берген жакшылыктарын танышып, Ага шүгүр кылышпады. Ошондо Аллах аларды ачкачылык жана жүздөрүнөн эле билинген катуу коркунуч менен жазалады. Бул нерсе алардын каапырлык кылгандары жана жалганга чыгаргандары себептүү алардын кийими сыяктуу эле болуп калды.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَقَدۡ جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مِّنۡهُمۡ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَهُمۡ ظَٰلِمُونَ
Меккенин элине өздөрүнөн эле болгон пайгамбар келди. Алар аны аманаткөй жана чынчыл деп билишчи. Ал – Мухаммад эле. Алар Раббиси тараптан ага түшкөн нерсени жалганга чыгарышканда аларга ачкачылык, коркунуч сыяктуу Аллахтын азабы түштү. Алар Аллахка ширк кылып, Анын пайгамбарын жалганга чыгарышып өздөрүн кыйроого дуушар кылып залым болушту.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ حَلَٰلٗا طَيِّبٗا وَٱشۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ إِيَّاهُ تَعۡبُدُونَ
Оо, пенделер! Аллах силерге ырыскы кылып берген жегенге жагымдуу адал нерселерден жегиле! Жана Аллах силерге берген жакшылыктарды танбастан моюнга алып Ага шүгүр кылгыла! Эгерде Ага ширк кылбай жалгыз Ага гана сыйынган болсоңор, анда ал жакшылыктарды Ал ыраазы болгон жолдорго сарптагыла!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَيۡتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحۡمَ ٱلۡخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦۖ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Аллах силерге адалдап союлбастан өлгөн малды, аккан канды, чочконун бүт мүчөлөрүн, Аллахтан башкага жакындаш максатта курмандыкка чалынган малдын этин арам кылды. Бул арам кылуу – ыктыяры бар болгон абалга гана тийиштүү. Ал эми ким ушул айтылгандарды аргасыз жегенге мажбур болуп, ал арамга көңүлү тартпай, бирок зарылдык чекте гана жеген болсо, анда ал күнөөкөр эмес. Чындыгында Аллах Кечиримдүү, Ал анын жегенин кечирет. Ал ага Ырайымдуу, анткени аргасыз абалда аны жешке уруксат берди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلۡسِنَتُكُمُ ٱلۡكَذِبَ هَٰذَا حَلَٰلٞ وَهَٰذَا حَرَامٞ لِّتَفۡتَرُواْ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ لَا يُفۡلِحُونَ
Эй, мушриктер! Аллахка жалган жалаа жабыш максатта «Бул нерсе адал, бул нерсе арам» – деп адалды арам кылып же арамды адал кылып Аллахка карата тилиңерден чыккан жалганды айтпагыла! Чындыгында Аллахка жалган жалаа жапкандар көздөгөн ой-максаттарына жетишпейт жана корккон нерселеринен да кутулушпайт.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَعَلَى ٱلَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمۡنَا مَا قَصَصۡنَا عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُۖ وَمَا ظَلَمۡنَٰهُمۡ وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Биз сага (Анъаам сүрөөсүнүн 146-аятында) айтып өткөн нерселерди айрыкча жөөттөргө арам кылдык. Биз муну арам кылуу менен аларга зулумдук кылган жокпуз. Бирок алар жазага татыктуу себептерди кылып өздөрүнө-өздөрү зулумдук кылышты. Анан Биз аларды чектен чыккандыгы үчүн жазалап, алардын жазасы катары ошол нерселерди аларга арам кылдык.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• الجزاء من جنس العمل؛ فإن أهل القرية لما بطروا النعمة بُدِّلوا بنقيضها، وهو مَحْقُها وسَلْبُها ووقعوا في شدة الجوع بعد الشبع، وفي الخوف والهلع بعد الأمن والاطمئنان، وفي قلة موارد العيش بعد الكفاية.
Сыйлык же жаза – кылынган иш-аракеттин түрүнө жараша болот. Качан шаар жашоочулары жакшылыкты танып кетишкенде аларга анын тескериси болуп калды, тагыраак айтканда ал жакшылык алардан кетти жана тартылып алынды. Жана алар токчулуктан кийин ачарчылыкка, тынчтыктан кийин коркунучка, бакубатчылыктан кийин жокчулукка туш болушту.
• وجوب الإيمان بالله وبالرسل، وعبادة الله وحده، وشكره على نعمه وآلائه الكثيرة، وأن العذاب الإلهي لاحقٌ بكل من كفر بالله وعصاه، وجحد نعمة الله عليه.
Аллахка жана пайгамбарга ыйман келтирүүнүн, жалгыз Аллахка сыйынуунун жана Анын көптөгөн жакшылыктарына шүгүр кылуунун парздыгы. Ал эми Аллахка каапырлык кылып, Ага баш ийбегендер жана Анын жакшылыктарын танып кеткендер Аллахтын азабына дуушар болушат.
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ ٱلسُّوٓءَ بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ تَابُواْ مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ وَأَصۡلَحُوٓاْ إِنَّ رَبَّكَ مِنۢ بَعۡدِهَا لَغَفُورٞ رَّحِيمٌ
Оо, пайгамбар! Андан соң сенин Раббиң – арты эмне менен бүтөрүн билбестен атайылап күнөө кылышса да, бирок кийин ошол кылган күнөөлөрү үчүн Аллахка тообо кылышып, бузукулук аралашкан иштерин оңдогон адамдарга – албетте Раббиң алар тообо кылышкандан кийин алардын күнөөлөрүн Кечирүүчү, аларга Ырайымдуу.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ثُمَّ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ أَنِ ٱتَّبِعۡ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۖ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Оо, пайгамбар! Андан соң Биз сага кабар түшүрдүк: «Жалгыз Аллахка сыйынууда, мушриктерден баш тартууда, Аллахтын жолуна чакырууда жана бардык диндерден Ислам динине кайтып Анын шариятын аткарууда Ибрахимдин динин ээрчигин. Анткени ал кээ бир мушриктер ойлогондой эч качан мушриктерден болгон эмес. Тескерисинче, Ал жалгыз Аллахка гана сыйынган».
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّمَا جُعِلَ ٱلسَّبۡتُ عَلَى ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِۚ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ
Ишенби күн тууралуу талашып тартышкан жөөттөргө ал күнү бардык тиричиликтерин таштап аны улуктоо парз кылынды. Буга чейин алар жума күнү тиричиликтерин таштоого буйрулушкан эле, бирок алар адашып кетишти. Эй, пайгамбар! Чындыгында Раббиң кыямат күнү ошол талашып тартышкандардын талашы тууралуу өкүм кылат. Ошондо алардын ар бири өзүнө татыктуу жазасын алат.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِۦ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ
Оо, пайгамбар! Сен жана сени ээрчиген ыймандуулар адамдарды Ислам динине даават кылганда алардын абалына, түшүнүгүнө, кызыгуусуна карап жана коркутуу же кызыктыруу менен насаат айтып чакыргыла. Алар менен эң жакшы сөз, ой-пикир жана адепке туура келген жолдо талаш жүргүз. Бирок адамдарды туура жолго салыш сенин колуңда эмес. Сенин милдетиң аларга жеткирүү гана. Чындыгында Раббиң Ислам дининен адашкандарды жана туура жолго түшкөндөрдү эң жакшы билет. Андыктан аларды көрүп жаныңды кейитпе.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِنۡ عَاقَبۡتُمۡ فَعَاقِبُواْ بِمِثۡلِ مَا عُوقِبۡتُم بِهِۦۖ وَلَئِن صَبَرۡتُمۡ لَهُوَ خَيۡرٞ لِّلصَّٰبِرِينَ
Эгерде душманыңарды жазалоону кааласаңар, анда алар силерге кылган зыяндан ашырбастан жазалагыла! Эгерде жазалаганга күчүңөр жетип туруп аларды жазалабай сабыр кылсаңар, анда аларды адилеттик менен жазалооңорго караганда сабырдуулук кылганыңар жакшыраак.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱصۡبِرۡ وَمَا صَبۡرُكَ إِلَّا بِٱللَّهِۚ وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَيۡهِمۡ وَلَا تَكُ فِي ضَيۡقٖ مِّمَّا يَمۡكُرُونَ
Оо, пайгамбар! Алардын сага берген зыяндарына сабыр кыл! Сенин сабыр кылууга болгон ийгилигиң – Аллахтын сага берген ийгилигине гана байланыштуу. Каапырлардын сенден жүз бурушканына капаланба жана алардын сага кылган айла-амалдары себептүү жүрөгүң кысылбасын!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَواْ وَّٱلَّذِينَ هُم مُّحۡسِنُونَ
Албетте Аллах күнөөлөрдү таштап Андан корккондор менен бирге жана ошондой эле ибадаттарды кылып, буйрулган нерселерди аткарып жакшылык кылгандар менен бирге. Ал Өз жеңиши жана колдоосу менен дайым алар менен бирге.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• اقتضت رحمة الله أن يقبل توبة عباده الذين يعملون السوء من الكفر والمعاصي، ثم يتوبون ويصلحون أعمالهم، فيغفر الله لهم.
Аллахтын ырайымдуулугу Анын пенделери каапырлык же күнөө кылгандан кийин тообо кылышса жана жакшы иштерди кылышса, анда алардын тооболорун кабыл кылууну талап кылат. Жана Аллах аларды кечирет.
• يحسن بالمسلم أن يتخذ إبراهيم عليه السلام قدوة له.
قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة القيرغيزية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
الترجمة القيرغيزية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.