ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - فهرس التراجم
سورة الأعراف - Аъроф сураси
من مقاصد السورة:
انتصار الحق في صراعه مع الباطل، وبيان عاقبة المستكبرين في الدنيا والآخرة.
الٓمٓصٓ
التفاسير العربية:
كِتَٰبٌ أُنزِلَ إِلَيۡكَ فَلَا يَكُن فِي صَدۡرِكَ حَرَجٞ مِّنۡهُ لِتُنذِرَ بِهِۦ وَذِكۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ
Эй Пайғамбар, Қуръони карим сизга нозил қилинган китобдир. Ундан кўнглингиз тўқ бўлсин. Қалбингизда унга нисбатан заррача шубҳа, торлик қолмасин. Аллоҳ уни сизга одамларни огоҳлантиришингиз, у билан ҳужжатни барпо қилишингиз, мўминларга эслатмалар беришингиз учун нозил қилди. Зеро, эслатмалардан фақат мўминларгина фойдалана оладилар.
التفاسير العربية:
ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَۗ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ
Эй одамлар, Парвардигорингиз сизга нозил қилган Китобга ва Пайғамбарингизнинг суннатига эргашингиз. Ўзингизга дўст деб кўраётганингиз шайтонларга ва ёмон раҳнамоларга эргашмангиз. Ўзингизга нозил қилинган ҳақни қўйиб, ўшаларни дўст тутасизлар. Уларнинг васвасаларига алданасизлар. Сизлар ҳақни жуда кам эслайсизлар. Етарлича эслаганингизда ҳеч нарсани ҳақдан устун қўймаган ва Пайғамбарингиз олиб келган ваҳийга эргашган, унга амал қилган, ундан бошқасини эса тарк қилган бўлар эдингиз.
التفاسير العربية:
وَكَم مِّن قَرۡيَةٍ أَهۡلَكۡنَٰهَا فَجَآءَهَا بَأۡسُنَا بَيَٰتًا أَوۡ هُمۡ قَآئِلُونَ
Қанча-қанча ўлкаларни куфру залолатига маҳкам ёпишиб олганлари сабабли Ўз азобимиз билан ҳалок қилдик. Кеча бўлсин, кундуз бўлсин, Бизнинг қаттиқ азобимиз улар ғафлатдалик пайтларида нозил бўлди. Азобни ўзларидан даф қила олмай қолдилар. Ўша ишонган худолари ҳам уларга асқотмади.
التفاسير العربية:
فَلَنَسۡـَٔلَنَّ ٱلَّذِينَ أُرۡسِلَ إِلَيۡهِمۡ وَلَنَسۡـَٔلَنَّ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Қиёмат куни элчиларимизни юборган одамлардан пайғамбарларнинг даъватига қандай жавоб берганлари ҳақида албатта сўраймиз. Пайғамбарларни ҳам етказиши лозим бўлган хабарни етказганлари ва қавмлари қандай жавоб берганлари ҳақида албатта сўроққа тутамиз.
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ مَكَّنَّٰكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَۗ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ
Эй Одам болалари, сизларга заминни қароргоҳ қилиб, яшаш учун ҳамма қулайликларни муҳайё қилиб қўйгандик. Бунинг учун Аллоҳга шукр қилишингиз керак эди. Лекин сизларнинг шукрингиз жуда кам бўлди, етарлича бўлмади.
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ خَلَقۡنَٰكُمۡ ثُمَّ صَوَّرۡنَٰكُمۡ ثُمَّ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ لَمۡ يَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ
Эй инсонлар, отангиз Одамни яратиб, унга энг гўзал суратни, энг келишган қоматни бердик. Кейин унга ҳурмат кўрсатиб, фаришталарга унга сажда қилишни буюрдик. Ҳаммалари буйруққа бўйсуниб, сажда қилдилар. Фақат Иблис мутакаббирлик ва қайсарлик қилиб, сажда қилишдан бош тортди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من مقاصد إنزال القرآن الإنذار للكافرين والمعاندين، والتذكير للمؤمنين.
Қуръонни нозил қилишдан кўзланган мақсадлардан бири саркаш кофирларни огоҳлантириш ва мўминларга эслатма беришдир.
• أنزل الله القرآن إلى المؤمنين ليتبعوه ويعملوا به، فإن فعلوا ذلك كملت تربيتهم، وتمت عليهم النعمة، وهُدُوا لأحسن الأعمال والأخلاق.
Аллоҳ Қуръонни мўминларга нозил қилди. Токи, унга эргашсинлар, амал қилсинлар. Шундай қилсалар, тарбиялари камол топиб, тўла, бекам-кўст неъматга эришадилар ҳамда энг гўзал амаллар ва хулқлар сари ҳидоят топадилар.
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسۡجُدَ إِذۡ أَمَرۡتُكَۖ قَالَ أَنَا۠ خَيۡرٞ مِّنۡهُ خَلَقۡتَنِي مِن نَّارٖ وَخَلَقۡتَهُۥ مِن طِينٖ
Аллоҳ таоло Иблисни койиб: "Одамга сажда қил, деган буйруғимга нега бўсунмадинг, бу ишдан сени нима қайтарди?", деб сўради. Иблис Парвардигорига шундай жавоб берди: "Бу ишдан мени ундан афзаллигим қайтарди. Мени ўтдан яратдинг, уни эса лойдан. Ўт лойдан улуғроқ".
التفاسير العربية:
قَالَ فَٱهۡبِطۡ مِنۡهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَٱخۡرُجۡ إِنَّكَ مِنَ ٱلصَّٰغِرِينَ
Шунда Аллоҳ деди: "Жаннатдан туш. У сен катта кетадиган жой эмас. У яхшиларнинг, покларнинг жойидир. Энди сенинг жаннатда туришга ҳаққинг йўқ. Энди сен, эй Иблис, гарчи ўзингни улуғлардан ҳисобласанг-да, хор ва ҳақир бўласан.
التفاسير العربية:
قَالَ فَبِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأَقۡعُدَنَّ لَهُمۡ صِرَٰطَكَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ
Иблис деди: "Менинг тақдиримга адашувни ёзганинг сабабли Одамга сажда қилиш ҳақидаги буйруғингга бўйсунмаган эдим. Энди мен Одам болаларининг Сенинг тўғри йўлингга юрадиган йўлларида туриб оламан-да, Сен мени оздирганинг каби уларни мен Сенинг йўлингдан оздираман".
التفاسير العربية:
ثُمَّ لَأٓتِيَنَّهُم مِّنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ وَعَنۡ أَيۡمَٰنِهِمۡ وَعَن شَمَآئِلِهِمۡۖ وَلَا تَجِدُ أَكۡثَرَهُمۡ شَٰكِرِينَ
"Кейин эса уларни охиратдан бездириш, дунёга қизиқтириш, дилларига шубҳалар солиш ва шаҳватларни чиройли қилиб кўрсатиш учун ҳамма тарафларидан келаман. Ўшанда, эй Парвардигорим, уларнинг қалбларига куфрни солганим туфайли кўпларини Сенга шукр қилгувчилардан топмассан".
التفاسير العربية:
قَالَ ٱخۡرُجۡ مِنۡهَا مَذۡءُومٗا مَّدۡحُورٗاۖ لَّمَن تَبِعَكَ مِنۡهُمۡ لَأَمۡلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Аллоҳ деди: "Эй Иблис, жаннатдан хор бўлиб, Аллоҳнинг раҳматидан қувилиб чиқ. Қиёмат куни жаҳаннамни сен ва сенга эргашганлар, Парвардигорига осийлик қилиб, сенга итоат этганлар билан тўлдираман".
التفاسير العربية:
وَيَٰٓـَٔادَمُ ٱسۡكُنۡ أَنتَ وَزَوۡجُكَ ٱلۡجَنَّةَ فَكُلَا مِنۡ حَيۡثُ شِئۡتُمَا وَلَا تَقۡرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Аллоҳ Одамга деди: "Эй Одам, сен ва аёлинг Ҳаво жаннатда яшайверинглар. Ундаги пок неъматлардан истаганингизча тановул қилаверинглар. Фақат мана бу дарахтдан еманглар. (Аллоҳ бир дарахтни тайин қилди) Мен тақиқлаганимдан кейин ҳам ундан есангизлар, Аллоҳнинг ҳадларидан ошган ҳисобланасизлар".
التفاسير العربية:
فَوَسۡوَسَ لَهُمَا ٱلشَّيۡطَٰنُ لِيُبۡدِيَ لَهُمَا مَا وُۥرِيَ عَنۡهُمَا مِن سَوۡءَٰتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَىٰكُمَا رَبُّكُمَا عَنۡ هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةِ إِلَّآ أَن تَكُونَا مَلَكَيۡنِ أَوۡ تَكُونَا مِنَ ٱلۡخَٰلِدِينَ
Шайтон уларнинг беркитилган авратларини очиб юбориш учун васваса қилиб, шундай деди: "Аллоҳ сизларнинг фаришталарга айланиб, жаннатда абадий қолиб кетишингизни истамагани учун сизларга бу дарахтдан тановул қилишни ман қилди".
التفاسير العربية:
فَدَلَّىٰهُمَا بِغُرُورٖۚ فَلَمَّا ذَاقَا ٱلشَّجَرَةَ بَدَتۡ لَهُمَا سَوۡءَٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخۡصِفَانِ عَلَيۡهِمَا مِن وَرَقِ ٱلۡجَنَّةِۖ وَنَادَىٰهُمَا رَبُّهُمَآ أَلَمۡ أَنۡهَكُمَا عَن تِلۡكُمَا ٱلشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَآ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمَا عَدُوّٞ مُّبِينٞ
Уларни алдов ва найранг билан йўлдан оздириб, мартабаларини тушириб юборди. Улар ман қилинган дарахтдан тановул қилишгач, авратлари очилиб қолди. Жаннатдаги дарахтларнинг барглари билан авратларини тўса бошладилар. Шунда Парвардигор уларга нидо қилиб, шундай деди: "Сизларга бу дарахтдан ейишни ман қилмаганмидим? Сизларга шайтон ғирт душмандир, демаганмидим?"
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• دلّت الآيات على أن من عصى مولاه فهو ذليل.
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمۡنَآ أَنفُسَنَا وَإِن لَّمۡ تَغۡفِرۡ لَنَا وَتَرۡحَمۡنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Одам ва Ҳаво деди: "Парвардигоро, сен ман қилган дарахтдан тановул қилиб, ўзимизга ўзимиз жабр қилдик. Энди Ўзинг гуноҳларимизни кечириб, Ўз раҳматинг ила раҳм этмасанг, дунёю охиратимиздан айрилиб, зиён кўргувчилардан бўлиб қоламиз".
التفاسير العربية:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمۡ لِبَاسٗا يُوَٰرِي سَوۡءَٰتِكُمۡ وَرِيشٗاۖ وَلِبَاسُ ٱلتَّقۡوَىٰ ذَٰلِكَ خَيۡرٞۚ ذَٰلِكَ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
"Эй Одам болалари, авратларингизни ёпиб юришингиз учун сизларга зарурий либосни ҳам, одамлар орасида гўзал бўлишингиз учун камолот либосини ҳам нозил қилдик. Аллоҳнинг буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилишда ўз ифодасини топган тақво либоси ҳиссий либосдан яхшироқ. Либос ҳақидаги бу гаплар Аллоҳнинг қудратига далолат қиладиган оят-аломатлар жумласидандир. Шояд, У Зотнинг неъматларини эслаб, шукр қилсангизлар.
التفاسير العربية:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ لَا يَفۡتِنَنَّكُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ كَمَآ أَخۡرَجَ أَبَوَيۡكُم مِّنَ ٱلۡجَنَّةِ يَنزِعُ عَنۡهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوۡءَٰتِهِمَآۚ إِنَّهُۥ يَرَىٰكُمۡ هُوَ وَقَبِيلُهُۥ مِنۡ حَيۡثُ لَا تَرَوۡنَهُمۡۗ إِنَّا جَعَلۡنَا ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ
"Эй Одам болалари, авратни тўсадиган ҳиссий либосни ёки тақво либосини тарк қилишни чиройли қилиб кўрсатаётган шайтоннинг васвасасига учманглар. У ота-онангизга ман қилинган дарахтдан тановул қилишни чиройли қилиб кўрсатиб, уларни йўлдан оздирганди. Натижада улар жаннатдан қувилгандилар ва авратлари очилиб қолганди. Шайтон ва унинг зурриёти сизларни кўриб турадилар. Сизлар эса уларни кўрмайсизлар. Ундан ва унинг зурриётидан эҳтиёт бўлишингиз лозим. Биз шайтонларни Аллоҳга иймон келтирмайдиганларга дўст қилдик. Аммо улар солиҳ амалларни қиладиган мўминларга қарши йўл топа олмаслар.
التفاسير العربية:
وَإِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةٗ قَالُواْ وَجَدۡنَا عَلَيۡهَآ ءَابَآءَنَا وَٱللَّهُ أَمَرَنَا بِهَاۗ قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَأۡمُرُ بِٱلۡفَحۡشَآءِۖ أَتَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Мушриклар ширк келтириш ва Байтуллоҳни яланғоч тавоф қилиш каби ўта оғир гуноҳларни қиладилар-да, ортидан, ота-боболаримиз шундай қилардилар, уларга Аллоҳ шундай қилишни буюрган экан, дея важ-карсонлар кўрсатидилар. Эй Муҳаммад, уларга раддия билдириб, шундай деб айтинг: "Аллоҳ гуноҳларга буюрмайди. Гуноҳлардан қайтаради. Бундай даъвони қилишга қандай ҳаддингиз сиғди? Эй мушриклар, Аллоҳ шаънига билиб-билмасдан ёлғон туҳматларни гапирасизларми?"
التفاسير العربية:
قُلۡ أَمَرَ رَبِّي بِٱلۡقِسۡطِۖ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۚ كَمَا بَدَأَكُمۡ تَعُودُونَ
Эй Муҳаммад, анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳ бузуқлик ва гуноҳга эмас, адолатга буюради. Хусусан, масжидларда холис Ўзигагина ибодат қилишга буюради. Ихлосу тоат ила ёлғиз Ўзигагина дуо қилишга буюради. Сизларни йўқдан бор қилганидек, яна бир марта қайта тирилтиради. Йўқдан бор қилишга Қодир Зот қайта тирилтиришга ҳам қодир".
التفاسير العربية:
فَرِيقًا هَدَىٰ وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلضَّلَٰلَةُۚ إِنَّهُمُ ٱتَّخَذُواْ ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَيَحۡسَبُونَ أَنَّهُم مُّهۡتَدُونَ
Аллоҳ одамларни икки гуруҳга бўлди. Биринчи гуруҳга ҳидоят йўлларини очиб, ундаги тўсиқларни олиб ташлади. Шу билан улар ҳидоят топдилар. Иккинчи гуруҳнинг эса ҳақ йўлдан адашиб, йўлдан озиши муқаррар бўлди. Чунки улар Аллоҳни қўйиб, шайтонларни дўст тутдилар. Нодонларча уларга эргашдилар ва улар ҳақида тўғри йўлга ҳидоят топганлар, деган гумонда бўлдилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من أَشْبَهَ آدم بالاعتراف وسؤال المغفرة والندم والإقلاع - إذا صدرت منه الذنوب - اجتباه ربه وهداه. ومن أَشْبَهَ إبليس - إذا صدر منه الذنب بالإصرار والعناد - فإنه لا يزداد من الله إلا بُعْدًا.
Ўз айбига иқрор бўлиш, надомат чекиш ва кечирим сўрашда Одам алайҳиссаломга ўхшаган инсон Парвардигорининг ҳидоят топган сара бандасидир. Гуноҳни қилиб, яна саркашлигу тескарилигида давом этаверишда Иблисга ўхшаган инсон эса Аллоҳдан узоқлашгандан-узоқлашиб бораверади.
• اللباس نوعان: ظاهري يستر العورةَ، وباطني وهو التقوى الذي يستمر مع العبد، وهو جمال القلب والروح.
Либос икки хил бўлади. Авратни тўсадиган зоҳирий либос ва банданинг доимий ҳамроҳи бўлган ботиний либос. У қалбнинг гўзаллиги бўлмиш тақводир.
۞ يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ
Эй Одам болалари, авратингларни ёпадиган, намоз ва тавоф онида эса сизларни гўзал қилиб кўрсатадиган тоза либосларни кийинглар. Аллоҳ ҳалол қилган неъматлардан еб-ичинглар. Бу ишда ҳаддан ошманглар. Ҳалолдан ҳаромга ўтиб кетиб қолманглар. Аллоҳ ҳаддан ошганларни ёқтирмайди.
التفاسير العربية:
قُلۡ مَنۡ حَرَّمَ زِينَةَ ٱللَّهِ ٱلَّتِيٓ أَخۡرَجَ لِعِبَادِهِۦ وَٱلطَّيِّبَٰتِ مِنَ ٱلرِّزۡقِۚ قُلۡ هِيَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا خَالِصَةٗ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ
Эй Пайғамбар, Аллоҳ ҳалол қилган либослар ва хуш неъматларни ҳаром қиладиган мушрикларга айтинг: "Сизларни безаб турган либосни сизларга ким ҳаром қилди? Сизларга Аллоҳ ризқ қилиб берган хуш неъматларни, ейимликлар ва ичимликларни ким ҳаром қилди?" Эй Пайғамбар, айтинг: "Бу хуш неъматлар бу дунёда мўминлар учундир. Мўминларга аталган неъматларга бошқалар бу дунёда шериклик қилсалар ҳам Қиёматда шериклик қила олмайдилар. Охиратда мўминларга аталган неъматлар фақат уларгагина хос бўлади. Кофир унга шерик бўла олмайди. Чунки жаннат кофирларга ҳаромдир". Биз оятларни идрок қиладиганлар учун мана шундай муфассал баён қиламиз. Зеро, идрок қила оладиганларгина улардан фойдалана оладилар.
التفاسير العربية:
قُلۡ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ ٱلۡفَوَٰحِشَ مَا ظَهَرَ مِنۡهَا وَمَا بَطَنَ وَٱلۡإِثۡمَ وَٱلۡبَغۡيَ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَأَن تُشۡرِكُواْ بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Эй Пайғамбар, Аллоҳ ҳалол қилган неъматларни ҳаром қиладиган анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳ бандаларига энг қабиҳ гуноҳ саналмиш яширин ва ошкора бузуқликларни, барча гуноҳ ишларни, одамларнинг қони, моли ва обрўларига золимона тажовуз қилишни, Аллоҳга бошқани шерик қилишингизни, Аллоҳ шаъни, номлари, сифатлари ва шариати ҳақида билиб-билмай ножўя гапларни айтишингизни ҳаром қилди".
التفاسير العربية:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ إِمَّا يَأۡتِيَنَّكُمۡ رُسُلٞ مِّنكُمۡ يَقُصُّونَ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِي فَمَنِ ٱتَّقَىٰ وَأَصۡلَحَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Эй Одам болалари, сизларга Мен тарафимдан ўз қавмингиздан бўлган пайғамбарлар келиб, Мен нозил қилган китобларимни тиловат қилиб берсалар, уларга итоат этинглар, олиб келган ҳукмларига амал қилинглар. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан қўрқадиган, солиҳ амаллар қиладиган зотлар учун Қиёмат кунида ҳеч қандай хавф-хатар йўқдир. Улар бу дунёда эриша олмай қолган насибаларига хафа ҳам бўлмайдилар.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Оятларимизга ишонмаган, уларни ёлғонга чиқарган ва пайғамбарлар олиб келган ҳукмларга амал қилишдан ўзларини катта олган кофирлар эса дўзахга ошно бўлиб, у ерда абадий қолажаклар.
التفاسير العربية:
فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَوۡ كَذَّبَ بِـَٔايَٰتِهِۦٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ يَنَالُهُمۡ نَصِيبُهُم مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوۡنَهُمۡ قَالُوٓاْ أَيۡنَ مَا كُنتُمۡ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِۖ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَنَّهُمۡ كَانُواْ كَٰفِرِينَ
Аллоҳга ёлғон тўқиб, ширк келтирган, У Зотдан нуқсон излаган, У Зот айтмаган гапни айтди деган, У Зотнинг тўғри йўлига бошлайдиган оятларини ёлғонга чиқарган одамдан кўра золимроқ кимса йўқ! Бундай разил сифатларга эга бўлганлар бу дунёда ўзларига лавҳул-маҳфузда битилган насибаларини олаверадилар. Кейин ўлим фариштаси ва унинг ёрдамчилари уларнинг жонларини олгани келганларида уларни койиб, шундай дейдилар: "Аллоҳни қўйиб, бошқаларга ибодат қилгандингиз? Қани энди ўша худоларингиз? Уларни чақиринг, сизларга ёрдам берсинлар". Шунда мушриклар фаришталарга: "Биз сиғинган худоларимиз биздан юз ўгириб кетишди, уларнинг қаёқдалигини билмаймиз", дея ўзларининг кофир бўлганларига иқрор бўладилар. Аммо у пайтда бу иқрорлари фойда қилмайди, аксинча, ўзларига қарши ҳужжат бўлади.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• المؤمن مأمور بتعظيم شعائر الله من خلال ستر العورة والتجمل في أثناء صلاته وخاصة عند التوجه للمسجد.
Мўмин кишига Аллоҳ буюрган ибодатларга нисбатан эҳтиром кўрсатиш буюрилган. Шунинг учун намозда, хусусан, Масжид ал-Ҳарамга юзланиб намоз ва тавоф амалларини адо қилаётганда авратини ёпиши ва тоза кийимларни кийиши лозим.
• من فسر القرآن بغير علم أو أفتى بغير علم أو حكم بغير علم فقد قال على الله بغير علم وهذا من أعظم المحرمات.
Ким Қуръонни билиб-билмай тафсир қилса ёки билиб-билмай ҳукм чиқарса, билиб-билмай Аллоҳга қарши гапирибди. Бу энг катта гуноҳлардандир.
• في الآيات دليل على أن المؤمنين يوم القيامة لا يخافون ولا يحزنون، ولا يلحقهم رعب ولا فزع، وإذا لحقهم فمآلهم الأمن.
Оятларда мўминларга Қиёмат кунида ҳеч қандай хавф-хатар бўлмаслиги, бўлган тақдирда ҳам унинг тинчлик-омонлик билан якун топишига ва уларнинг хафа ҳам бўлмасликларига далил бор.
• أظلم الناس من عطَّل مراد الله تعالى من جهتين: جهة إبطال ما يدل على مراده، وجهة إيهام الناس بأن الله أراد منهم ما لا يريده الله.
Энг золим одам Аллоҳ ирода қилган мақсадни икки жиҳатдан пучга чиқаришга уринган кишидир. Биринчидан, Аллоҳ ирода қилган мақсадни пучга чиқармоқчи бўлади. Иккинчидан, Аллоҳ ирода қилган мақсадни одамларга бошқача қилиб, Аллоҳ ирода қилмаган тарзда уқтиради.
قَالَ ٱدۡخُلُواْ فِيٓ أُمَمٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِكُم مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ فِي ٱلنَّارِۖ كُلَّمَا دَخَلَتۡ أُمَّةٞ لَّعَنَتۡ أُخۡتَهَاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا ٱدَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعٗا قَالَتۡ أُخۡرَىٰهُمۡ لِأُولَىٰهُمۡ رَبَّنَا هَٰٓؤُلَآءِ أَضَلُّونَا فَـَٔاتِهِمۡ عَذَابٗا ضِعۡفٗا مِّنَ ٱلنَّارِۖ قَالَ لِكُلّٖ ضِعۡفٞ وَلَٰكِن لَّا تَعۡلَمُونَ
Уларга фаришталар дедилар: "Эй мушриклар, олдинги куфру залолатда ўтган инсу жиндан иборат умматлар қаторида дўзахга кирингиз". Қайси брир уммат унга кирар экан, ўзидан олдинги ўтган шеригини лаънатлай бошлайди. Ҳаммалари учрашиб, бир жойга жам бўлганларида кейинги кирган тобелар олдинги кирган пешволарни кўрсатиб: "Парвардигоро, анави пешволар бизга залолат йўлини чиройли қилиб кўрсатиб, ҳидоят йўлидан оздирганлари туфайли уларга азобингни икки баробар қилиб бер", дерлар. Аллоҳ уларга раддия билдириб, шундай дейди: "Сизлардан ҳар бир тоифага икки баробар азоб бор. Лекин сизлар буни билмассизлар, идрок қила олмассизлар".
التفاسير العربية:
وَقَالَتۡ أُولَىٰهُمۡ لِأُخۡرَىٰهُمۡ فَمَا كَانَ لَكُمۡ عَلَيۡنَا مِن فَضۡلٖ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡسِبُونَ
Пешволар тобеларига дейдилар: "Эй тобелар, сизларда азобни енгиллатадиган ҳеч қандай фазл йўқ. Чунки ноҳаққа эргашиш борасидаги узрингиз эмас, қилган амалларингиз эътиборга олинади. Бас, худди бизга ўхшаб қилиб ўтган куфру гуноҳларингизга яраша азобни татийверинглар".
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمۡ أَبۡوَٰبُ ٱلسَّمَآءِ وَلَا يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ ٱلۡجَمَلُ فِي سَمِّ ٱلۡخِيَاطِۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Очиқ оятларимизни ёлғонга чиқариб, уларга бўйсунишдан ўзларини катта олганлар ҳамма эзгуликлардан маҳрумдирлар. Уларга тириклигида ҳам, ўлганидан кейин ҳам само эшиклари очилмас ва улар то туя игнанинг тешигидан ўтмагунича ҳеч қачон жаннатга кирмаслар. Энг катта ҳайвонлардан бири туянинг энг кичик жой бўлмиш игнанинг тешигидан ўтиши амри маҳолдир, амалга ошмайдиган ишдир. Демак, уларнинг жаннатга кириши ҳеч қачон амалга ошмайди. Гуноҳлари жуда катталашиб кетган кимсаларни Аллоҳ мана шундай жазолайди.
التفاسير العربية:
لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٞ وَمِن فَوۡقِهِمۡ غَوَاشٖۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلظَّٰلِمِينَ
Ҳақни ёлғонга чиқарган ўша мутакаббирларнинг остларига соладиган тўшаклари жаҳаннам, устларига ёпадиган ёпинчиқлари эса олов бўлади. Биз куфру саркашлиги билан Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошадиганларни мана шундай жазолаймиз.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Парвардигорига иймон келтириб, қўлларидан келганча (Аллоҳ ҳеч кимга қўлидан келмайдиган ишни буюрмайди) яхши амалларни қиладиганлар жаннатга кирадилар ва у ерда абадий қоладилар.
التفاسير العربية:
وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلّٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي هَدَىٰنَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهۡتَدِيَ لَوۡلَآ أَنۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُۖ لَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّۖ وَنُودُوٓاْ أَن تِلۡكُمُ ٱلۡجَنَّةُ أُورِثۡتُمُوهَا بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Жаннат неъмати тўла бўлиши учун Аллоҳ уларнинг қалбларидан нафрат ва гинани олиб ташлайди. Жаннатнинг остидан анҳорлар оқиб ўтади. Улар неъматни берган зот Аллоҳ эканини эътироф этиб: "Бизни мана шундай неъматларга эриштирган солиҳ амални қилишга муваффақ айлаган Аллоҳга ҳамд бўлсин, агар Аллоҳ муваффақ қилмаганида ўзимизча унга йўл топа олмаган бўлар эдик, Парвардигоримизнинг элчилари ҳеч қандай шак аралашмаган, хушхабари-ю огоҳлантириши чин бўлган ҳақни олиб келдилар", дейдилар. Шунда бир жарчи уларга шундай нидо қилур: "Дунёдалик пайтингизда сизларга пайғамбарларим хабарини берган бу жаннат Аллоҳ ризоси учун қилган яхши амалларингизнинг мукофоти - оқибатидир".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• المودة التي كانت بين المكذبين في الدنيا تنقلب يوم القيامة عداوة وملاعنة.
Ҳақни ёлғонга чиқарганларнинг бу дунёдаги дўстлиги қиёмат куни ўзаро адоват ва бир-бирини лаънатлашга айланади.
• أرواح المؤمنين تفتح لها أبواب السماء حتى تَعْرُج إلى الله، وتبتهج بالقرب من ربها والحظوة برضوانه.
Мўминларнинг руҳларига само эшиклари очилади ва улар Парвардигорларига яқинлашиш, У Зотнинг ризосига эришиш каби неъматлардан баҳраманд бўлиб, қалблари қувончга тўлади.
• أرواح المكذبين المعرضين لا تفتح لها أبواب السماء، وإذا ماتوا وصعدت فهي تستأذن فلا يؤذن لها، فهي كما لم تصعد في الدنيا بالإيمان بالله ومعرفته ومحبته، فكذلك لا تصعد بعد الموت، فإن الجزاء من جنس العمل.
Ҳақдан юз ўгириб, уни ёлғонга чиқарганларнинг руҳларига само эшиклари очилмайди. Улар ўлганларидан кейин изн сўрайдилар. Аммо уларга изн берилмайди. Улар шу дунёда Аллоҳга иймон келтириш, У Зотни таниш ва севиш билан юксалмаганлари каби ўлимдан кейин ҳам юксалмайдилар. Зеро, жиноят қандай бўлса, жазо ҳам ўшанга яраша бўлади.
• أهل الجنة نجوا من النار بعفو الله، وأدخلوا الجنة برحمة الله، واقتسموا المنازل وورثوها بالأعمال الصالحة وهي من رحمته، بل من أعلى أنواع رحمته.
Жаннат аҳли Аллоҳнинг афви билан дўзахдан нажот топадилар ва Аллоҳнинг раҳмати ила жаннатга киритиладилар. Жойларни солиҳ амалларига қараб тақсимлаб оладилар. Бу ҳам Аллоҳ таолонинг энг олий марҳаматидандир.
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ أَصۡحَٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّٗا فَهَلۡ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمۡ حَقّٗاۖ قَالُواْ نَعَمۡۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُۢ بَيۡنَهُمۡ أَن لَّعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ
Жаннат аҳли жаннатга кириб, дўзах аҳли эса дўзахга тушиб, ҳаммалари ўз жойларини эгаллаб бўлганларидан кейин жаннатда абадий қолаётганлар дўзахда абадий қолаётганларга хитоб қилиб: "Биз Парвардигоримиз бизга ваъда қилган жаннатга чиндан эришдик, эй кофирлар, сизлар ҳам Парвардигорингиз огоҳлантирган дўзахга чиндан йўлиқдингларми?" дея нидо қиладилар. Кофирлар: "Бизни огоҳлантирилган дўзахга чиндан йўлиқдик", деб жавоб берадилар. Шунда бир жарчи жар солиб, Аллоҳга дуо қилиб, шундай дейди: "Золимлар Аллоҳнинг раҳматидан қувилсинлар. Уларга дунё ҳаётида раҳмат эшиклари очилганди, улар эса юз ўгириб кетгандилар".
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ كَٰفِرُونَ
Ўша золимлар ўзлари ҳам Аллоҳнинг йўлидан юз ўгиргандилар, бошқаларни ҳам ундан юз ўгиришга мажбур қилардилар. Улар ҳақ йўлнинг жуда оғир, машаққатли бўлишини, одамлар у йўлни тутмасликларини истардилар. Айни пайтда улар охиратга ҳам куфр келтириб, унга тайёргарлик қилмас эдилар.
التفاسير العربية:
وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ
Бу, икки гуруҳ - жаннатийлар ва дўзахийлар орасида бир баланд тўсиқ бўлиб, унинг номи аърофдир. Яхши амаллари билан ёмон амаллари тенг келиб қолган одамлар шу тўсиқ устида турадилар. Улар жаннатийларни оқ юзли бўлиши каби белгиларидан, дўзахийларни ҳам қора юзли бўлиши каби белгиларидан танийдилар ва жаннатийларга эҳтиром кўрсатиб: "Сизларга тинчлик-саломатлик бўлсин", дейдилар. Бу пайтда аърофдагилар ҳали жаннатга кирмаган бўладилар. Улар Аллоҳнинг раҳмати ила жаннатга киришдан умидвор бўлиб турадилар.
التفاسير العربية:
۞ وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
Аърофдагиларнинг кўзлари дўзахийларга тушиб, уларнинг азоб чекаётганини кўрсалар, Аллоҳга дуо қилиб: "Парвардигоро, бизни куфр ва ширк келтирган золим қавм сафида қилиб қўймагин", дейдилар.
التفاسير العربية:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٗا يَعۡرِفُونَهُم بِسِيمَىٰهُمۡ قَالُواْ مَآ أَغۡنَىٰ عَنكُمۡ جَمۡعُكُمۡ وَمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ
Аърофдагилар дўзахий кофирларни юзи қоралиги ва кўзлари кўкариб кетганидан таниб, уларга нидо қилиб шундай дейдилар: "Мол-давлат ва одам сонининг кўплиги сизларга асқотмабди-ку. Ўзингизни катта олиб, мутакаббирлик қилиб ҳақдан юз ўгирганингиз сизларга ёрдам бермабди-ку".
التفاسير العربية:
أَهَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمۡتُمۡ لَا يَنَالُهُمُ ٱللَّهُ بِرَحۡمَةٍۚ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ
Аллоҳ кофирларни койиб, уларга мўминларни кўрсатиб, шундай дейди: "Уларга Аллоҳнинг раҳмати етмайди, деган одамларингиз мана шуларми?!" Кейин мўминларга қарата: "Эй мўминлар, жаннатга киринглар, энди келгусида сизларга ҳеч қандай хавф-хатар йўқдир, бу ердаги неъматларни кўриб, дунё ҳаётида эришолмай қолган насибаларингизга хафа ҳам бўлмайсизлар", дейди.
التفاسير العربية:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَنۡ أَفِيضُواْ عَلَيۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ أَوۡ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُۚ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
Дўзахийлар жаннатийларга илтимос билан нидо қилиб: "Эй жаннатийлар, сув ва Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган таомдан бизга ҳам оқизиб қўйинглар", дейдилар. Шунда жаннатийлар: "Аллоҳ сув ва таомни сизларга куфр келтирганингиз туфайли ҳаром қилди, биз сизларга Аллоҳ ҳаром қилган нарса билан ҳеч қачон ёрдам бермаймиз", деб жавоб берадилар.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَهُمۡ لَهۡوٗا وَلَعِبٗا وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ فَٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰهُمۡ كَمَا نَسُواْ لِقَآءَ يَوۡمِهِمۡ هَٰذَا وَمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَجۡحَدُونَ
Ўша кофирлар динини ҳазил-мазах қилиб олгандилар, дунё ҳаёти ва унинг зебу зийнатларига алдангандилар. Улар охиратни ўйламаганлари, ёдга олмаганлари, унга тайёргарлик қилмаганлари, Аллоҳнинг ҳужжатларини ҳақ эканини била туриб инкор қилганлари учун мана энди Қиёмат куни Аллоҳ ҳам уларни эсламайди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• عدم الإيمان بالبعث سبب مباشر للإقبال على الشهوات.
• يتيقن الناس يوم القيامة تحقق وعد الله لأهل طاعته، وتحقق وعيده للكافرين.
Қиёмат куни одамлар Аллоҳнинг тоат аҳлига берган ваъдаси - хушхабари ҳам, кофирларга берган ваиди - огоҳлантириши ҳам ҳақ эканини ўз кўзлари билан кўрадилар.
• الناس يوم القيامة فريقان: فريق في الجنة وفريق في النار، وبينهما فريق في مكان وسط لتساوي حسناتهم وسيئاتهم، ومصيرهم إلى الجنة.
Қиёмат куни одамлар икки гуруҳга ажраладилар. Бир гуруҳ жаннатда, иккинчи гуруҳ дўзахда бўлади. Ўртада яхшиликлари билан ёмонликлари тенг келиб қолган яна бир гуруҳ бўлиб, улар ҳам кейинроқ жаннатга кирадилар.
وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِكِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Биз мана шу Қуръонни келтирдик. У Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган китобдир. Биз уни илм асосида баён қилдик. У мўминларни рушду ҳидоятга бошлайдиган муршид ва дунё-ю охират яхшилигини ўзида мужассам этгани билан улар учун бир раҳматдир.
التفاسير العربية:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا تَأۡوِيلَهُۥۚ يَوۡمَ يَأۡتِي تَأۡوِيلُهُۥ يَقُولُ ٱلَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَآءَ فَيَشۡفَعُواْ لَنَآ أَوۡ نُرَدُّ فَنَعۡمَلَ غَيۡرَ ٱلَّذِي كُنَّا نَعۡمَلُۚ قَدۡ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ
Кофирлар яқинда юз бериши муқаррар бўлган аламли азобдан ўзга нарсани кутмайдилар. Охиратда уларнинг борар жойлари ўша азобдан ўзга нарса бўлмайди. Уларга олдиндан айтилаётган азоб ҳам, мўминлар учун айтилаётган савоб ҳам ўша кунда келади. Ўшанда бу дунёда Қуръонни унутганлар ва унга амал қилмаганлар: "Парвардигоримизнинг пайғамбарлари бирон шубҳа аралашмаган ҳақни олиб келган эканлар, уларнинг Аллоҳ тарафидан экани ҳам аниқ экан, қанийди бир шафоатчилар бўлиб, бизни Аллоҳнинг азобидан асраб қолсалар, қанийди биз дунё ҳаётига қайтарилсагу ёмонликлар ўрнига яхшиликлар қилсак", деб қоладилар. Бу кофирлар келтирган куфрлари касофатидан ўзларини ўзлари ҳалокат чоҳига улоқтирадилар, Аллоҳни қўйиб, худо қилиб олган маъбудлари қораларини ҳам кўрсатмайдилар, заррача асқотмайдилар.
التفاسير العربية:
إِنَّ رَبَّكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ يُغۡشِي ٱلَّيۡلَ ٱلنَّهَارَ يَطۡلُبُهُۥ حَثِيثٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ وَٱلنُّجُومَ مُسَخَّرَٰتِۭ بِأَمۡرِهِۦٓۗ أَلَا لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُۗ تَبَارَكَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Эй одамлар, Парвардигорингиз осмонлару ерни олти кунда йўқдан бор қилган, кейин эса Ўзининг жалолатига лойиқ бир тарзда (биз унинг қандайлигини билмаймиз) Аршга кўтарилган, кеча зулматини кундуз ёруғлиги ила, кундуз ёруғлигини эса кеча зулмати ила кетказадиган Аллоҳдир. Кеча билан кундуз тинимсиз алмашиб турадилар. Бири кетса, бири келади. У Зот қуёшни яратди, ойни яратди, юлдузларни Ўз амрига бўйсунадиган қилиб яратди. Огоҳ бўлингки, ҳамма яратиш ёлғиз Аллоҳникидир. Ундан ўзга яратувчи йўқдир. Ҳамма амру фармон ҳам ёлғиз Уникидир. У Зотнинг яхшилиги ва эҳсони беҳисобдир. Ўзи жалол ва камол сифатлари ила тавсифланмишдир. У оламлар Парвардигоридир.
التفاسير العربية:
ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ
Эй мўминлар Парвардигорингизга ўзингизни тўла хор тутиб, эгилиб, тавозе билан яширин ва ошкора дуо қилингиз. Дуо қилишда риёдан, ширкдан қочиб, ихлосни маҳкам тутингиз. У Зот дуо қилаётган банданинг Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошишини ёқтирмайди. Ҳаддан ошишнинг энг чўққиси мушрикларга ўхшаб, У Зотдан ўзгага дуо қилмоқдир.
التفاسير العربية:
وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَا وَٱدۡعُوهُ خَوۡفٗا وَطَمَعًاۚ إِنَّ رَحۡمَتَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ مِّنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Аллоҳ пайғамбарлар юбориш билан ер юзини ислоҳ қилганидан кейин ёлғиз Аллоҳгагина иатоат қилиш билан обод бўладиган заминни гуноҳлар билан бузманглар. Аллоҳга дуо қилаётганингизда У Зотнинг азобидан қўрқувни ва савобидан умидворликни ҳис этиб туринглар. Аллоҳнинг раҳмати муҳсинларга (ишни пухта қилувчиларга) яқиндир. Шундай экан, ўшалардек бўлинглар.
التفاسير العربية:
وَهُوَ ٱلَّذِي يُرۡسِلُ ٱلرِّيَٰحَ بُشۡرَۢا بَيۡنَ يَدَيۡ رَحۡمَتِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَآ أَقَلَّتۡ سَحَابٗا ثِقَالٗا سُقۡنَٰهُ لِبَلَدٖ مَّيِّتٖ فَأَنزَلۡنَا بِهِ ٱلۡمَآءَ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦ مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِۚ كَذَٰلِكَ نُخۡرِجُ ٱلۡمَوۡتَىٰ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ
Ёмғир ҳақида хушхабар элтувчи шамолларни юборган зот ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳдир. Бу шамоллар сув тўла оғир булутларни кўтарадилар ва Биз ўша булутлар билан қуриб қолган шаҳарни суғорамиз ҳамда турли хил меваларни чиқарамиз. Ўлик ердан тирик меваларни чиқарганимиз каби ўликларни ҳам қабрларидан тирилтириб чиқарамиз. Шоядки, эй одамлар, Аллоҳнинг қудратини, гўзал санъатини ва ўликларни тирилтиришга қодир эканини эсласангизлар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• القرآن الكريم كتاب هداية فيه تفصيل ما تحتاج إليه البشرية، رحمة من الله وهداية لمن أقبل عليه بقلب صادق.
Қуръони карим ҳидоят китобидир. Унда башариятга керакли бўлган ҳамма нарса батафсил баён қилинган. У чин кўнгилдан ўқиган одам учун Аллоҳ тарафидан бўлган бир раҳмат ва ҳидоятдир.
• خلق الله السماوات والأرض في ستة أيام لحكمة أرادها سبحانه، ولو شاء لقال لها: كوني فكانت.
Аллоҳ Ўзи билган бир ҳикмат билан осмонлару ерни олти кунда яратди. Агар истаганида бу ишни "Бўл", деган бир фармоннинг ўзи билан амалга ошириб қўя оларди.
وَٱلۡبَلَدُ ٱلطَّيِّبُ يَخۡرُجُ نَبَاتُهُۥ بِإِذۡنِ رَبِّهِۦۖ وَٱلَّذِي خَبُثَ لَا يَخۡرُجُ إِلَّا نَكِدٗاۚ كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَشۡكُرُونَ
Серҳосил ердан Аллоҳнинг изни ила кўп яхши экинлар чиққани каби насиҳатга қулоқ соладиган мўминдан ҳам яхши амаллар содир бўлади. Шўр ердан бир тузукроқ экин етишиб чиқиши даргумон бўлганидек, насиҳатга қулоқ солмайдиган кофирдан ҳам бирон фойдали иш содир бўлиши даргумон. Биз Аллоҳнинг неъматларига шукр қиладиган, куфр келтирмайдиган ва Парвардигорига итоат этадиган қавмга ҳақни исботлаб бериш учун ҳужжатларни мана шундай хилма-хил қилиб келтирамиз.
التفاسير العربية:
لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ فَقَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ
Бир Нуҳни қавмига пайғамбар қилиб юбордик. У қавмини Аллоҳнинг Ўзигагина сиғиниб, Ундан бошқага ибодат қилмасликка даъват қилди ва шундай деди: "Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳга ибоат қилингиз. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Эй қавмим, саркашлик билан кофирлигингизда қолаверадиган бўлсангиз, улуғ куннинг азобига гирифтор бўлиб қолишингиздан хавотирдаман".
التفاسير العربية:
قَالَ يَٰقَوۡمِ لَيۡسَ بِي ضَلَٰلَةٞ وَلَٰكِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Нуҳ уларга деди: "Мен сизлар ўйлагандек адашган эмасман. Мен Парвардигорим тарафидан келган ҳидоятда барқарорман. Мен ўзимнинг, сизларнинг ва бутун оламларнинг Парвардигори бўлмиш Аллоҳ тарафидан сизларга юборилган пайғамбарман".
التفاسير العربية:
أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنصَحُ لَكُمۡ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Сизларга Аллоҳ менга ваҳий қилган рисолатни етказаман. Сизларни Аллоҳнинг буйруқларига бўйсуниш ва унинг натижасида келадиган савобга тарғиб қилиш ҳамда Аллоҳнинг тақиқларидан қайтариш ва унинг оқибатида юз берадиган жазодан, азобдан огоҳлантириш билан сизларга фақат эзгуликни соғинаман. Менга Аллоҳ ваҳий йўли билан таълим бергани учун сизлар билмаган нарсаларни биламан.
التفاسير العربية:
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡ وَلِتَتَّقُواْ وَلَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ
Ўзларингиздан бўлган бир одамнинг тилидан сизларга ваҳий ва насиҳат келса, шунга ажабланасизларми? Ахир у ўзларингизнинг орангизда катта бўлганди-ку. Бирон марта ёлғон гапирмаганди-ку, залолат йўлига юрмаганди-ку. У худди сизларга ўхшаган одам эди-ку. Таниб олиш қийин бўлган бошқа бир махлуқ эмасди-ку. У сизларни ҳақни ёлғонга чиқариб, осийлик қиладиган бўлсангизлар, Аллоҳнинг азобига гирифтор бўлишингиздан огоҳлантириш ҳамда Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилишга чорлаш учун келган. У бу ишларни сизларга раҳм қилинишини кўзлаб, сизларнинг фойдангизни ўйлаб қилади.
التفاسير العربية:
فَكَذَّبُوهُ فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ فِي ٱلۡفُلۡكِ وَأَغۡرَقۡنَا ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَآۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَوۡمًا عَمِينَ
Қавми унга иймон келтирмади. Уни ёлғончига чиқарди. Ўзларининг куфру залолатида давом этаверди. Шунда Нуҳ уларни ҳалок қилишини сўраб, Аллоҳга дуо қилди. Бас, Биз унинг ўзини ва у билан бирга бўлган мўминларни ғарқ бўлишдан асрадик. Оятларимизни ёлғонга чиқарганларни эса жазолаб, тўфонга ғарқ қилдик. Уларни қалби кўр эди. Ҳақни кўрмас эди.
التفاسير العربية:
۞ وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمۡ هُودٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ
Од қабиласига ўзларидан бўлган бир пайғамбарни юбордик. У Ҳуд алайҳиссаломдир. У деди: "Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилинглар. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Ундан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилиб, азобидан қутулиб қолмайсизларми?"
التفاسير العربية:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦٓ إِنَّا لَنَرَىٰكَ فِي سَفَاهَةٖ وَإِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
Қавмининг Аллоҳга куфр келтирган ва пайғамбарини ёлғончига чиқарган катталари ва улуғлари дедилар: "Эй Ҳуд, сенинг ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилиш ва бут-санамларга ибодат қилмасликка даъват қилиш билан калатафаҳмлик ва енгилтаклик қилаётганингни жуда яхши биламиз. Сенинг пайғамбарман, деган даъвойинг ёлғон эканига ҳам шак-шубҳа қилмаймиз".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الأرض الطيبة مثال للقلوب الطيبة حين ينزل عليها الوحي الذي هو مادة الحياة، وكما أن الغيث مادة الحياة، فإن القلوب الطيبة حين يجيئها الوحي، تقبله وتعلمه وتنبت بحسب طيب أصلها، وحسن عنصرها، والعكس.
Мусаффо қалблар унумдор ерга ўхшайди. Осмондан тушган ёмғир унумдор ерга ҳаёт бахш этса, самодан инган ваҳий тоза, беғубор қалбни яшнатади. Чунки бундай қалб ваҳийни қучоқ очиб кутиб олади, ундан ўрганади ва ўрганганига тўла амал қилади. Бунинг акси ўлароқ, шўр босган ердан бирон экиннинг униб чиқиши даргумон бўлганидек, қорайиб, занг босган қалбга ҳам ваҳийнинг таъсир қилиши даргумон.
• الأنبياء والمرسلون يشفقون على الخلق أعظم من شفقة آبائهم وأمهاتهم.
• من سُنَّة الله إرسال كل رسول من قومه وبلسانهم؛ تأليفًا لقلوب الذين لم تفسد فطرتهم، وتيسيرًا على البشر.
Ҳар бир қавмга ўша қавмнинг ўзидан чиққан ва ўша қавмнинг тилида гапирадиган пайғамбарнинг келиши Аллоҳнинг қонуниятидир. Токи, самовий ваҳийни қабул қилиш қулайлашиб, ҳали табиати бузилмаган зотларнинг қалблари унга ошно бўлсин.
• من أعظم السفهاء من قابل الحق بالرد والإنكار، وتكبر عن الانقياد للعلماء والنصحاء، وانقاد قلبه وقالبه لكل شيطان مريد.
Ҳақни инкор қилиб, ўзини катта олиш ва мутакаббирлик билан олимларга ва бошқа насиҳатгўйларга бўйсунишдан бош тортиб, даргоҳи илоҳиядан қувилган шайтоннинг этагидан тутганлар ҳақиқий ақлсизлардир.
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ قَوۡمِ نُوحٖ وَزَادَكُمۡ فِي ٱلۡخَلۡقِ بَصۜۡطَةٗۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Фаришта ё жин эмас, ўзларингизга ўхшаган бир кишининг тили орқали сизларга Парвардигорингиз тарафидан бир эслатма келса, ажабланасизми?! Куфри туфайли ҳалокатга учраган Нуҳ қавмининг ўрнига сизларни олиб келиб, заминни маскан қилиб бергани ҳамда кучли, бақувват, басавлат қилиб яратгани учун Парвардигорингизга ҳамд айтинг, шукр қилинг. Аллоҳнинг сизларга ато этган ҳисобсиз неъматларини эслангиз. Зора, хавф-хатардан холи бўлиб, мурод-мақсадингизга етсангиз.
التفاسير العربية:
قَالُوٓاْ أَجِئۡتَنَا لِنَعۡبُدَ ٱللَّهَ وَحۡدَهُۥ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Қавми унга деди: "Эй Ҳуд, бизга ота-боболаримиз ибодат қилиб келган маъбудларимизни тарк қилиб, ёлғиз Аллоҳга ибодат қилишни буюриш учун келдингми?! Даъвойинг рост бўлса, ўша бизга ваъда қилаётганинг азобни келтир-чи.
التفاسير العربية:
قَالَ قَدۡ وَقَعَ عَلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ رِجۡسٞ وَغَضَبٌۖ أَتُجَٰدِلُونَنِي فِيٓ أَسۡمَآءٖ سَمَّيۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُكُم مَّا نَزَّلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٖۚ فَٱنتَظِرُوٓاْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ ٱلۡمُنتَظِرِينَ
Уларга Ҳуд шундай жавоб берди: "Аллоҳнинг азоби ва ғазабини ўзингизга вожиб қилиб олдингиз. Энди унинг содир бўлиши муқаррар. Мен билан ўзларингиз ва ота-боболарингиз худолар деб номлаб олган, аслида эса таги йўқ нарсалар бўлган бут-санамлар ҳақида тортишмоқчимисизлар?! Уларни худо қилиб олишингизга Аллоҳ ҳеч қандай ҳужжат нозил қилмаган. Энди ўзларингиз шошилтираётган азобни кутаверингиз. Мен ҳам сизлар билан кутаман. Унинг содир бўлиши муқаррар.
التفاسير العربية:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَقَطَعۡنَا دَابِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۖ وَمَا كَانُواْ مُؤۡمِنِينَ
Биз Ҳуд алайҳиссалом ва у киши билан бирга бўлган мўминларни Ўз раҳматимиз ила саломат қилдик. Оятларимизни ёлғонга чиқарганларни эса таг-туги билан қириб ташладик. Улар мўминлар бўлмадилар. Аксинча, ҳақни ёлғонга чиқариб, азобга лойиқ кимсаларга айландилар.
التفاسير العربية:
وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمۡ صَٰلِحٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ هَٰذِهِۦ نَاقَةُ ٱللَّهِ لَكُمۡ ءَايَةٗۖ فَذَرُوهَا تَأۡكُلۡ فِيٓ أَرۡضِ ٱللَّهِۖ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوٓءٖ فَيَأۡخُذَكُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Самуд қавмига унинг биродари Солиҳни юбордик. У ҳам Аллоҳни ягона деб билиш ва Унгагина ибодат қилишга даъват этди. Солиҳ деди: "Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилингиз. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Сизларга олиб келганим рисолатнинг ҳақлигига Аллоҳ тарафидан очиқ оят-ҳужжат келган. У харсанг тош ичидан чиқадиган туяда ўз ифодасини топган. Унинг ичадиган ўз вақти бор. Сизлар учун ҳам ичишга аниқ бир кун тайин қилинган. Уни тек қўйинглар. Аллоҳнинг ерида еб-ичиб юраверсин. Сизларга унинг оғирлик қиладиган жойи йўқ. Уни сизлар боқмайсизлар. Унга озор бермангиз. Тағин унга озор бериб қўйиб, ўзларингиз ҳам аламли азобга гирифтор бўлиб юрмангиз.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• ينبغي التّحلّي بالصبر في الدعوة إلى الله تأسيًا بالأنبياء عليهم السلام.
• من أولويات الدعوة إلى الله الدعوة إلى عبادة الله وحده لا شريك له، ورفض الإشراك به ونبذه.
Аллоҳга даъват қилишда энг аввало ҳеч бир шериксиз ёлғиз Унинг Ўзигагина ибодат қилишга ва ширкни тарк қилишга чорланади.
• الاغترار بالقوة المادية والجسدية يصرف صاحبها عن الاستجابة لأوامر الله ونواهيه.
Моддий ва жисмоний куч-қувват билан мағрурланиш одамни Аллоҳнинг буйруқлари ва тақиқларига риоя қилишдан буриб юборади.
وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ عَادٖ وَبَوَّأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِهَا قُصُورٗا وَتَنۡحِتُونَ ٱلۡجِبَالَ بُيُوتٗاۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ
Аллоҳнинг сизларга ато этган неъматини эслангиз. Од қавми куфру ёлғонга чиқариш каби жиноятлари туфайли ҳалокатга учраганларидан кейин заминни сизларга маскан қилиб берди. Сизлар унда умргузаронлик қилдингиз, мурод-мақсадларингизга етдингиз. Уй қуриш учун тоғлардан харсанг тошларни кесиб олиб, текис ерларда қасрлар қурдингиз. Аллоҳнинг неъматларини эслангиз. Зора У Зотга шукр қилсангиз. Ер юзида бузғунчилик қилмангиз, яъни, Аллоҳга куфр келтириш ва гуноҳлар содир этиш каби жиноятлардан тийилингиз.
التفاسير العربية:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لِلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ لِمَنۡ ءَامَنَ مِنۡهُمۡ أَتَعۡلَمُونَ أَنَّ صَٰلِحٗا مُّرۡسَلٞ مِّن رَّبِّهِۦۚ قَالُوٓاْ إِنَّا بِمَآ أُرۡسِلَ بِهِۦ مُؤۡمِنُونَ
Мўминларни заиф, бечораҳол санайдиган улуғлари ва раҳбарлари сўрадилар: "Эй мўминлар, Солиҳни ҳақиқатан Аллоҳ тарафидан юборилган пайғамбар, деб биласизларми?" Заиф, бечораҳол мўминлар шундай жавоб бердилар: "Биз Солиҳ олиб келган рисолатни тасдиқлаймиз, эътироф этамиз, унга эргашамиз ва шариатига амал қиламиз".
التفاسير العربية:
فَعَقَرُواْ ٱلنَّاقَةَ وَعَتَوۡاْ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِمۡ وَقَالُواْ يَٰصَٰلِحُ ٱئۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Туяга озор бермасликка буюрилгандилар. Улар эса Аллоҳнинг буйруғини бажаришдан ўзларини катта олиб, айнан ўша туяни сўйдилар. Солиҳнинг огоҳлантирувини бўлмайдиган ишдек кўриб, унинг устидан кулиб: "Эй Солиҳ, сен ҳақиқатда Аллоҳнинг пайғамбарларидан бири бўлсанг, ўша бизни қўрқитаётган азобингни олиб кел-чи", дедилар.
التفاسير العربية:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡ وَلَٰكِن لَّا تُحِبُّونَ ٱلنَّٰصِحِينَ
Солиҳ алайҳиссалом қавмининг ҳидоятга келишидан умидини узганидан кейин улардан юз ўгириб: "Эй қавмим, Аллоҳ етказишимни буюрган рисолатни сизларга етказдим, сизларга қизиқтириб ҳам, огоҳлантириб ҳам насиҳат қилдим, лекин сизлар сизларга яхшиликни соғинадиган, ёмонликни раво кўрмайдиган насиҳатгўйни ёқтирмас экансизлар", деди.
التفاسير العربية:
وَلُوطًا إِذۡ قَالَ لِقَوۡمِهِۦٓ أَتَأۡتُونَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Лутни эсланг. У қавмининг қилиғидан безор бўлиб деди: "Шу қадар қабиҳ, манфур ишни ўзингизга эп кўриб, бачабозлик қиласизларми?! Бу қадар разолатни сизлардан олдин бирон қавм қилган эмас!"
التفاسير العربية:
إِنَّكُمۡ لَتَأۡتُونَ ٱلرِّجَالَ شَهۡوَةٗ مِّن دُونِ ٱلنِّسَآءِۚ بَلۡ أَنتُمۡ قَوۡمٞ مُّسۡرِفُونَ
Сизлар шаҳватингизни қондириб олишда айнан шу иш учун яратилган аёллар қолиб, эркакларга яқинлик қиляпсизлар. Бу ишингиз ақлга ҳам, нақлга ҳам, табиатга ҳам тўғри келмайди. Сизлар оддий инсонийлик ҳаддидан ошиш ҳамда соғлом ақл ва покиза табиат тақозо қиладиган талабга жавоб бермаслик билан Аллоҳ белгилаб қўйган чегаралардан чиқиб кетяпсизлар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الاستكبار يتولد غالبًا من كثرة المال والجاه، وقلة المال والجاه تحمل على الإيمان والتصديق والانقياد غالبًا.
Мутакаббирлик кўпинча мол-давлат ва обрў-эътибордан туғилади. Мол-давлати ва мартабаси оз инсонлар эса рисолатни тасдиқ этиб, унга иймон келтиришга шошиладилар.
• جواز البناء الرفيع كالقصور ونحوها؛ لأن من آثار النعمة: البناء الحسن مع شكر المنعم.
Баланд қасрлар қуриш жоиз. Зеро, неъмат ато этган Зотга шукр қилиш билан гўзал бинолар қуриш неъмат нишоналаридандир.
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوۡمِهِۦٓ إِلَّآ أَن قَالُوٓاْ أَخۡرِجُوهُم مِّن قَرۡيَتِكُمۡۖ إِنَّهُمۡ أُنَاسٞ يَتَطَهَّرُونَ
Бузуқлик ва разолат гирдобига ғарқ бўлган қавм ҳақдан юз ўгириб: "Лут ва унинг оиласини юртингиздан қувиб юборинг, улар биз қилаётган ишлардан жирканяптилар, энди улар бизнинг орамизда қолишга нолойиқдирлар", дедилар.
التفاسير العربية:
وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِم مَّطَرٗاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Уларнинг устига даҳшатли ёмғир ёғдириб, сопол тошларни отдик. Қишлоқни эса тўнтардик ва унинг оёғи осмондан бўлди. Эй Пайғамбар, Лутнинг жиноятчи қавми қандай оқибатга йўлиққани ҳақида фикр юритинг! Уларнинг оқибати ҳалокат ва доимий шармандалик бўлди-ку.
التفاسير العربية:
وَإِلَىٰ مَدۡيَنَ أَخَاهُمۡ شُعَيۡبٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ فَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَٱلۡمِيزَانَ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَاۚ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Мадян қабиласига ўз биродарлари Шуайб алайҳиссаломни юбордик. У деди: "Эй қавм, ёлғиз Аллоҳга ибодат қилингиз. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Сизларга Аллоҳ тарафидан олиб келганим рисолат Парвардигорим томонидан эканини тасдиқлайдиган очиқ ҳужжат келди. Одамларнинг ҳақларига риоя қилиб, тарозу ва бошқа ўлчовларни тўла қилинг. Айбини яшириб, камайтириб ёки алдов йўли билан савдо қилманг. Пайғамбарлар юборилиши билан эндигина обод бўлган ерни яна куфру маъсиятлар ила харобага айлантирманг. Шундай қилсангиз, ўзингизга яхши, ўзингизга фойда. Чунки бу ишда Аллоҳнинг тақиқларидан тийилиб, гуноҳларни тарк қилиш ҳамда Аллоҳнинг буйруқларини бажариш билан У Зотга яқинлашиш бордир.
التفاسير العربية:
وَلَا تَقۡعُدُواْ بِكُلِّ صِرَٰطٖ تُوعِدُونَ وَتَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ مَنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَتَبۡغُونَهَا عِوَجٗاۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ كُنتُمۡ قَلِيلٗا فَكَثَّرَكُمۡۖ وَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Ҳар кўчанинг бошида туриб олиб, ўтган-кетганларнинг мол-давлатини талон-тарож қилмангиз, Аллоҳнинг йўлига юрмоқчи бўлганларнинг йўлини тўсмангиз. Мақсадингиз Аллоҳнинг йўлини оғир қилиб кўрсатиб, одамларни ундан бездириш бўлмасин. Аллоҳнинг неъматини эслаб, У Зотга шукр қилингиз. Оз сонли одамлар эдингиз, Аллоҳ сизларни кўпайтирди. Олдинги бузғунчиларнинг оқибати ҳақида фикр юритингиз. Ахир уларнинг оқибати ҳалокат ва харобалик бўлмаганмиди?!
التفاسير العربية:
وَإِن كَانَ طَآئِفَةٞ مِّنكُمۡ ءَامَنُواْ بِٱلَّذِيٓ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦ وَطَآئِفَةٞ لَّمۡ يُؤۡمِنُواْ فَٱصۡبِرُواْ حَتَّىٰ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ بَيۡنَنَاۚ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ
Орангиздаги бир жамоа Парвардигорим тарафидан мен олиб келган рисолатга иймон келтирса, бошқа бир жамоа эса иймон келтирмаса, бас, эй ҳақни ёлғонга чиқарадиганлар, Аллоҳ орангизни ажрим қиладиган кунни кутингиз. Аллоҳ энг яхши ажрим қиладиган, энг адолатли ҳукм чиқарадиган Зотдир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• اللواط فاحشة تدلُّ على انتكاس الفطرة، وناسب أن يكون عقابهم من جنس عملهم فنكس الله عليهم قُراهم.
Бачавозлик табиатнинг тубанлашиб кетганини кўрсатадиган бузуқликдир. Аллоҳ бундай қабоҳатни қилган одамларга қилмишларига яраша жазо бериб, уларнинг ерини оёғини осмондан қилиб тўнтариб юборди.
• تقوم دعوة الأنبياء - ومنهم شعيب عليه السلام - على أصلين: تعظيم أمر الله: ويشمل الإقرار بالتوحيد وتصديق النبوة. والشفقة على خلق الله: ويشمل ترك البَخْس وترك الإفساد وكل أنواع الإيذاء.
Пайғамбарларнинг, жумладан, Шуайб алайҳиссаломнинг даъвати икки асос устига қурилган. Улардан бири Аллоҳнинг фармонини улуғлаш бўлиб, у тавҳидни тан олиш ва пайғамбарликни тасдиқлашни ўз ичига олса, иккинчиси Аллоҳнинг бандаларига шафқат қилиш бўлиб, бахиллик, бузуқлик ва турли озорларни тарк этишни ўз ичига олади.
• الإفساد في الأرض بعد الإصلاح جُرْم اجتماعي في حق الإنسانية؛ لأن صلاح الأرض بالعقيدة والأخلاق فيه خير للجميع، وإفساد الأرض عدوان على الناس.
Ўнгланган ерни қайта бузиш инсоният ҳаққига қилинган ижтимоий жиноятдир. Заминнинг ўнгланиши ақида ва ахлоқ билан бўлади. Ернинг ўнгланишида ҳаммага хайр бор. Уни бузиш эса бутун инсониятга қарши қилинган тажовуздир.
• من أعظم الذنوب وأكبرها وأشدها وأفحشها أخذُ ما لا يحقُّ أخذه شرعًا من الوظائف المالية بالقهر والجبر؛ فإنه غصب وظلم وعسف على الناس وإذاعة للمنكر وعمل به ودوام عليه وإقرار له.
Энг улуғ, энг катта, энг қаттиқ, энг қабиҳ гуноҳлардан бири қонунан ҳақи бўлмаган молияга оид бир мансабни зулму зўравонлик билан эгаллаб олишдир. Зеро, бу иш босқинчилик, зулм ва одамларни талон-торож қилишнинг айнан ўзидир. Ундан бузуқликнинг кенг ёйилиши, бардавом бўлиши, ҳамма уни тан олиб, унга амал қилиши каби бедаво дард пайдо бўлади.
۞ قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَنُخۡرِجَنَّكَ يَٰشُعَيۡبُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَكَ مِن قَرۡيَتِنَآ أَوۡ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَاۚ قَالَ أَوَلَوۡ كُنَّا كَٰرِهِينَ
Шуайб алайҳиссаломга қавмининг мутакаббир боёнлари ва зодагонлари дедилар: "Эй Шуайб, ё сен динимизга қайтасан ёки сени тобеларингга қўшиб қишлоғимиздан қувиб соламиз". Шуайб бу гапдан ажабланиб: "Ноҳақлигингизни биламиз. Шунинг учун динингизни ёқтирмаймиз. Энди ўзимиз ёқтирмаган динга тобе бўлайликми?", деди.
التفاسير العربية:
قَدِ ٱفۡتَرَيۡنَا عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا إِنۡ عُدۡنَا فِي مِلَّتِكُم بَعۡدَ إِذۡ نَجَّىٰنَا ٱللَّهُ مِنۡهَاۚ وَمَا يَكُونُ لَنَآ أَن نَّعُودَ فِيهَآ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ رَبُّنَاۚ وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيۡءٍ عِلۡمًاۚ عَلَى ٱللَّهِ تَوَكَّلۡنَاۚ رَبَّنَا ٱفۡتَحۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ قَوۡمِنَا بِٱلۡحَقِّ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰتِحِينَ
"Сизларнинг куфру ширкингиздан Аллоҳ бизни саломат сақлаб турган бир пайтда биз яна уларга эътиқод қиладиган бўлсак, Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиган бўлиб қоламиз-ку. Сизнинг ботил динингизга қайтишимиз ҳаргиз мумкин эмас. Фақат Аллоҳ хоҳласагина мумкин. Зеро, ҳамма У Зотнинг хоҳиш-иродасига бўйсунади. Парвардигоримиз ҳамма нарсани илм билан қамраб олган. Бирон нарса У Зотдан яширин эмас. Бизни тўғри йўлда собитқадам қилишини ва эгри йўллардан нажот беришини сўраб, ёлғиз Аллоҳгагина суянамиз. Парвардигоро, биз билан кофир қавмимиз ўртасида ҳақ ила ҳукм қилиб, мазлум ҳақ тарафдорларини тажовузкор золимлардан ғолиб айла. Парвардигоро, Сен Ўзинг энг яхши ҳукм қилгувчисан.
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَئِنِ ٱتَّبَعۡتُمۡ شُعَيۡبًا إِنَّكُمۡ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ
Шуайбнинг даъватидан юз ўгирган кофир боёнлар ва зодагонлар одамларга таҳдид қилиб: "Эй қавм, агар ота-боболарингиз динидан қайтиб, Шуайбнинг динига кирадиган бўлсангизлар, ўлдим деяверинглар", дедилар.
التفاسير العربية:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ فَأَصۡبَحُواْ فِي دَارِهِمۡ جَٰثِمِينَ
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَأَن لَّمۡ يَغۡنَوۡاْ فِيهَاۚ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَانُواْ هُمُ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Шуайбни ёлғончига чиқарганларнинг ҳаммаси ҳалок бўлдилар. Гўё бу дунёга келмагандек, улардан ном-нишон қолмади. Мўминлар эмас, Шуайбни ёлғончига чиқарганлар ютқаздилар, зарар кўрдилар, молу жонларини қўлдан бой бердилар.
التفاسير العربية:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡۖ فَكَيۡفَ ءَاسَىٰ عَلَىٰ قَوۡمٖ كَٰفِرِينَ
Кейин Шуайб алайҳиссалом улардан юз ўгириб: "Сизларга Парвардигорим буюрганини етказдим, насиҳат қилдим, сизлар эса қабул қилмадингизлар, кўрсатмаларимга бўйсунмадингизлар, энди мен қандай қилиб, икки оёғини бир этикка тиқиб, кофирлигида туриб олган қавм учун қайғурай", деди.
التفاسير العربية:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِي قَرۡيَةٖ مِّن نَّبِيٍّ إِلَّآ أَخَذۡنَآ أَهۡلَهَا بِٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمۡ يَضَّرَّعُونَ
Қайси бир юртга бир пайғамбар юборсак ва унинг аҳолиси Биз юборган пайғамбарни ёлғончига чиқариб, кофир бўлсалар, кибру ҳаволаридан тушиб, Аллоҳга бўйсунишлари учун уларни бахтсизлик, камбағаллик, касаллик каби офатларга гирифтор қилдик. Ҳақни ёлғонга чиқарадиганларнинг оқибати борасидаги Аллоҳнинг бу қонуниятини эслатиш Қурайшга ва ҳар бир ҳақни тан олмайдиган кофирларга қаратилган огоҳлантирувдир.
التفاسير العربية:
ثُمَّ بَدَّلۡنَا مَكَانَ ٱلسَّيِّئَةِ ٱلۡحَسَنَةَ حَتَّىٰ عَفَواْ وَّقَالُواْ قَدۡ مَسَّ ءَابَآءَنَا ٱلضَّرَّآءُ وَٱلسَّرَّآءُ فَأَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Кейин эса бахтсизлик, касаллик каби офатларни бартараф этиб, уларга яхшилик, фаровонлик, тинчлик-омонликни инъом этдик. Шу билан одам сонлари ҳам, мол-давлатлари ҳам кўпайгандан-кўпайиб бораверди. Баданларига жир битганидан кейин яна ўзларидан кетиб: "Ҳали яхшилик, ҳали ёмонлик бўлиб туриши одатий ҳол, ота-боболаримизда ҳам шундай бўлган", дедилар. Улар мусибатнинг ибрат учун, неъматнинг эса истидрож учун берилишини англаб етолмадилар. Шундан сўнг Биз уларни тўсатдан, кутмаган жойларида азоб билан тутдик.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من مظاهر إكرام الله لعباده الصالحين أنه فتح لهم أبواب العلم ببيان الحق من الباطل، وبنجاة المؤمنين، وعقاب الكافرين.
Аллоҳнинг солиҳ бандаларига қилган фазлу марҳаматининг бир кўриниши уларга ҳақ билан ботилни ажратиб берадиган илм эшикларини очиб қўйиши ҳамда мўминларга нажот бериб, кофирларни азоблашидир.
وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡقُرَىٰٓ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَفَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَرَكَٰتٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَٰكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذۡنَٰهُم بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
Биз элчиларимизни юборган юртлардаги одамлар улар олиб келган рисолатни рост билиб, Парвардигоридан куфру маъсиятни тарк этиш ва буйруқларини бажариш билан тақво қилганларида эди, уларга яхшилик эшикларини ҳар тарафдан очиб қўйган бўлар эдик. Лекин улар рисолатни рост билмадилар ва тақво қилмадилар. Аксинча, пайғамбарлари олиб келган хабарни ёлғонга чиқардилар. Бас, уларни шу қилган гуноҳлари туфайли тўсатдан азоб билан тутдик.
التفاسير العربية:
أَفَأَمِنُواْ مَكۡرَ ٱللَّهِۚ فَلَا يَأۡمَنُ مَكۡرَ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Истидрож учун, яъни, янада кўпроқ гуноҳ қилишларига қўйиб бериб, Аллоҳ уларга муҳлат берди ҳамда куч-қувват ва кенг ризқ, мол-давлат ато этди. Хўш, энди ҳақни ёлғонга чиқарган бу бадбахтлар Аллоҳнинг макри ва махфий тадбиридан хотиржам бўлиб қолдиларми? Аллоҳнинг макридан фақат ўзини ўзи ҳалокат чоҳига отадиган бетавфиқларгина хотиржам бўладилар. Аллоҳ тавфиқ бериб қўйганлар эса У Зотнинг макридан қўрқиб, берган неъматларига алданиб қолмайдилар. Ўзларига кўрсатилаётган фазлу марҳаматнинг нечоғли буюклигини англаб, ўшанга яраша шукр қиладилар.
التفاسير العربية:
أَوَلَمۡ يَهۡدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلۡأَرۡضَ مِنۢ بَعۡدِ أَهۡلِهَآ أَن لَّوۡ نَشَآءُ أَصَبۡنَٰهُم بِذُنُوبِهِمۡۚ وَنَطۡبَعُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ فَهُمۡ لَا يَسۡمَعُونَ
Ўзларидан олдингилар ҳалокатга учраганларидан кейин уларнинг ўрнига қолган кимсалар салафларининг аҳволи нима кечганидан ибрат олмасдан яна боягидек гуноҳлар қилиб юраверадиларми? Аллоҳ истаса, гуноҳлари туфайли уларга азоб юбориши мумкинлигини билмайдиларми? Шундай қилиш Аллоҳнинг қонунияти эканидан бехабармилар? Агар истаса, уларнинг қалбларини муҳрлаб қўйиши ва натижада уларга ҳеч қандай насиҳат кор қилмай қолиши ҳам мумкин-ку!
التفاسير العربية:
تِلۡكَ ٱلۡقُرَىٰ نَقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآئِهَاۚ وَلَقَدۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَمَا كَانُواْ لِيُؤۡمِنُواْ بِمَا كَذَّبُواْ مِن قَبۡلُۚ كَذَٰلِكَ يَطۡبَعُ ٱللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Эй Пайғамбар, Биз шу юртлар, яъни, Нуҳ, Ҳуд, Солиҳ, Лут ва Шуайб қавмларининг юртлари ҳақида, уларнинг ҳақни ёлғонга чиқарганларию саркашликлари ҳақида ва натижада улар бошига тушган фалокату ҳалокат ҳақида сизга хабар беряпмиз. Токи, ундан кўнгил кўзи очиқлар ибратлансинлар, насиҳатлансинлар. Бу юртлардаги одамларга пайғамбарлари ўзларининг ҳақлигини исботлаб берадиган очиқ ҳужжатлар келтирдилар. Дастлаб ҳақни рад этиб, уни ёлғонга чиқарганлари туфайли Аллоҳ уларни иймонга ҳидоят қилмади. Аллоҳ пайғамбарларини ёлғонга чиқарган бу бадбахтларнинг ҳам, Муҳаммад алайҳиссаломни инкор қилган кофирларнинг ҳам қалбларини муҳрлаб қўйди. Энди улар иймонга йўл топа олмаслар.
التفاسير العربية:
ثُمَّ بَعَثۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِم مُّوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَظَلَمُواْ بِهَاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Мазкур пайғамбарлардан кейин Мусо алайҳиссаломни пайғамбар қилиб юбордик. У ўзининг ҳақиқий пайғамбар эканига очиқ ҳужжатлар келтирди. Қавми эса уни инкор қилиш ва унга куфр келтиришдан нарига ўтмади. Бас, эй Пайғамбар, Фиръавн ва унинг аъёнлари не аҳволга тушганлари ҳақида фикр юритинг. Аллоҳ уларни чўктириб ўлдирди. Ортидан эса уларни дунё ва охират лаънатига учратди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الإيمان والعمل الصالح سبب لإفاضة الخيرات والبركات من السماء والأرض على الأمة.
• الصلة وثيقة بين سعة الرزق والتقوى، وإنْ أنعم الله على الكافرين فإن هذا استدراج لهم ومكر بهم.
Ризқнинг мўл бўлиши билан тақво бир-бирига чамбарчас боғлиқ. Кофирларга мўл ризқ берилиши эса Аллоҳнинг макри ва истидрожидир. (Истидрож - қўйиб бериш, муҳлат бериш, тез жазоламасдан гуноҳ шотисидан кўпроқ, баландроқ кўтарилишига имкон бериб, охирида жазога тортиш)
حَقِيقٌ عَلَىٰٓ أَن لَّآ أَقُولَ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ قَدۡ جِئۡتُكُم بِبَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ فَأَرۡسِلۡ مَعِيَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
Мусо деди: "Ўзим Аллоҳ тарафидан юборилганимдан кейин У Зот ҳақида фақат ҳақ гапни айтишга мен лойиқроқман-ку. Сизларга ўзимнинг пайғамбар эканимни исботлаб берадиган очиқ ҳужжатни келтирдим. Бас, мен билан Бани Исроилни зулму асирликдан озод қилиб юбор".
التفاسير العربية:
فَأَلۡقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعۡبَانٞ مُّبِينٞ
التفاسير العربية:
يَأۡتُوكَ بِكُلِّ سَٰحِرٍ عَلِيمٖ
التفاسير العربية:
قَالَ أَلۡقُواْۖ فَلَمَّآ أَلۡقَوۡاْ سَحَرُوٓاْ أَعۡيُنَ ٱلنَّاسِ وَٱسۡتَرۡهَبُوهُمۡ وَجَآءُو بِسِحۡرٍ عَظِيمٖ
Мусо ҳам Парвардигоридан мадад келишига аниқ ишониб, уларга парво ҳам қилмасдан: "Олдин сизлар ташлайверинглар", деди. Сеҳргарлар асолари ва арқонларини ташлаган эдилар, улар одамларнинг кўзини сеҳрлаб, ақл-идрокини олиб қўйиб, уларни қўрқитиб, ваҳимага солди. Хуллас, улар тамошабинларга кучли сеҳрни намойиш этдилар.
التفاسير العربية:
۞ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَلۡقِ عَصَاكَۖ فَإِذَا هِيَ تَلۡقَفُ مَا يَأۡفِكُونَ
Шунда Аллоҳ пайғамбари ва калими Мусо алайҳиссаломга: "Эй Мусо, асойингни ташла", деди. Мусо асони ерга отди. Асо бир катта баҳайбат илонга айланиб, уларнинг одамлар кўзига илон бўлиб кўринган арқонлари ва асоларини ютиб юборди.
التفاسير العربية:
فَغُلِبُواْ هُنَالِكَ وَٱنقَلَبُواْ صَٰغِرِينَ
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من حكمة الله ورحمته أن جعل آية كل نبي مما يدركه قومه، وقد تكون من جنس ما برعوا فيه.
Ҳар бир пайғамбарга қавми идрок қила оладиган оят-мўъжиза берилиши Аллоҳнинг ҳикмати ва раҳматидандир. Қайси қавм қайси ишда моҳир бўлса, мўъжиза худди ўша соҳада келган.
• أنّ فرعون كان عبدًا ذليلًا مهينًا عاجزًا، وإلا لما احتاج إلى الاستعانة بالسحرة في دفع موسى عليه السلام.
Фиръавн бир заиф, ночор, нотавон банда бўлган. Акс ҳолда у бечора Мусо алайҳиссаломни даф қилиш учун сеҳргарларга муҳтож бўлармиди?!
• يدل على ضعف السحرة - مع اتصالهم بالشياطين التي تلبي مطالبهم - طلبهم الأجر والجاه عند فرعون.
Шайтонлар сеҳргарлар билан қалин дўст бўлиб, уларнинг ҳамма талабларини бажо келтирардилар. Шунга қарамасдан, сеҳргарларнинг Фиръавндан мукофот ва мансаб сўрашлари уларнинг заиф, ночор эканини кўрсатиб турибди.
قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
التفاسير العربية:
رَبِّ مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ
التفاسير العربية:
قَالَ فِرۡعَوۡنُ ءَامَنتُم بِهِۦ قَبۡلَ أَنۡ ءَاذَنَ لَكُمۡۖ إِنَّ هَٰذَا لَمَكۡرٞ مَّكَرۡتُمُوهُ فِي ٱلۡمَدِينَةِ لِتُخۡرِجُواْ مِنۡهَآ أَهۡلَهَاۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ
Уларнинг Аллоҳга иймон келтирганидан ғазабланган Фиръавн таҳдид қилиб деди: "Менинг рухсатимсиз Мусога ишондингизми? Мусо олиб келган рисолатни тўғри билиб, унга иймон келтиришингиз шаҳар аҳолисини ундан чиқариб юбориш учун қилинган бир ҳийла-найрангдан бошқа нарса эмас. Эй сеҳргарлар, сизларни қандай жазо ва азоб кутаётганини яқинда билиб оласизлар".
التفاسير العربية:
وَمَا تَنقِمُ مِنَّآ إِلَّآ أَنۡ ءَامَنَّا بِـَٔايَٰتِ رَبِّنَا لَمَّا جَآءَتۡنَاۚ رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَتَوَفَّنَا مُسۡلِمِينَ
"Эй Фиръавн, сен биздан фақат Мусо олиб келган Парвардигорнинг оятларини тасдиқлаганимиз учунгина қасос оляпсан. Шу айб ҳисобланса, майли, айбдормиз". Шундан кейин улар Аллоҳга илтижо қилиб, шундай дуо қилдилар: "Парвардигоро, бизга сабр ёғдир, токи, ҳақ устида барқарор тура олайлик. Бизни буйруғингга бўйсунадиган ва пайғамбарингга эргашадиган мусулмон қилиб ўлдир".
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِ فِرۡعَوۡنَ أَتَذَرُ مُوسَىٰ وَقَوۡمَهُۥ لِيُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَيَذَرَكَ وَءَالِهَتَكَۚ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبۡنَآءَهُمۡ وَنَسۡتَحۡيِۦ نِسَآءَهُمۡ وَإِنَّا فَوۡقَهُمۡ قَٰهِرُونَ
Қавмнинг боёнлари ва зодагонлари Фиръавнни Мусо ва унинг тобеларига қарши қайраб дедилар: "Эй Фиръавн, Мусо ва унинг қавмини ер юзида бузуқчилик қилиши ҳамда сени ва худоларингни тарк қилиб, ёлғиз Аллоҳга бандалик қилишларига қўйиб берасанми?" Фиръавн деди: "Бани Исроилнинг эркакларини қириб ташлаб, аёлларини чўрига айлантираман. Биз қаҳр, зўравонлик ва салтанат билан улар устидан ғалаба қилурмиз".
التفاسير العربية:
قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱللَّهِ وَٱصۡبِرُوٓاْۖ إِنَّ ٱلۡأَرۡضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلۡمُتَّقِينَ
Мусо қавмига йўл кўрсатиб, тавсиялар бериб, шундай деди: "Эй қавмим, зарарни даф қилишда ҳам, фойдани жалб қилишда ҳам мададни ёлғиз Аллоҳдан сўрангиз. Келаётган балоларга сабр қилингиз. Зеро, замин Фиръавнники ҳам, бошқаники ҳам эмас, ёлғиз Аллоҳникидир. Аллоҳ Ўз иродаси билан уни одамлар орасида қўлма-қўл қилиб туради. Лекин ер юзидаги оқибат бошига тушган балою офатларга сабр қилиб, Аллоҳнинг буйруқларини бажарадиган ва тақиқларидан тийиладиган мўминларникидир".
التفاسير العربية:
قَالُوٓاْ أُوذِينَا مِن قَبۡلِ أَن تَأۡتِيَنَا وَمِنۢ بَعۡدِ مَا جِئۡتَنَاۚ قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يُهۡلِكَ عَدُوَّكُمۡ وَيَسۡتَخۡلِفَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرَ كَيۡفَ تَعۡمَلُونَ
Бани Исроил Мусога деди: "Эй Мусо, сен келишингдан олдин ҳам, кейин ҳам Фиръавндан кўп жабр кўрдик. У ўғилларимизни ўлдириб, қизларимизни чўри қилди". Мусо алайҳиссалом уларга насиҳат қилиб ва хушхабар бериб деди: "Шояд, Парвардигорингиз душманингиз Фаръавнни ва унинг қавмини ҳалок қилиб, ер юзини улардан кейин сизларга маскан қилиб берса-да, кейин сизларнинг жавобингиз шукр бўладими, куфр бўладими, қараб турса".
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ أَخَذۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ بِٱلسِّنِينَ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلثَّمَرَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
Биз Фиръавн аҳлини қурғоқчилик ва қаҳатчилик билан жазоладик. Ғалла ва меваларни камайтириш билан синадик. Токи, бу ишларнинг куфр келтирганлари учун бир жазо эканидан эслатма-насиҳат олиб, Аллоҳга тавба қилсинлар".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• موقف السّحرة وإعلان إيمانهم بجرأة وصراحة يدلّ على أنّ الإنسان إذا تجرّد عن هواه، وأذعن للعقل والفكر السّليم بادر إلى الإيمان عند ظهور الأدلّة عليه.
Сеҳргарларнинг мавқифи ҳамда қўрқмасдан, ошкора иймон келтирганларини эълон қилишлари шуни кўрсатадики, инсон ҳавойи нафс тушовидан озод бўлиб, соғлом ақл ва фикрга бўйсунган пайтида етарлича далилларни кўргани заҳоти иймон келтиришга ошиқади.
• أهل الإيمان بالله واليوم الآخر هم أشدّ الناس حزمًا، وأكثرهم شجاعة وصبرًا في أوقات الأزمات والمحن والحروب.
Аллоҳга ва охиратга ишонадиганлар энг қатъиятли одамлардир. Уларнинг аксарияти жангларда ва танг аҳволларда сабр-матонат билан туриб бера оладилар.
فَإِذَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡحَسَنَةُ قَالُواْ لَنَا هَٰذِهِۦۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَطَّيَّرُواْ بِمُوسَىٰ وَمَن مَّعَهُۥٓۗ أَلَآ إِنَّمَا طَٰٓئِرُهُمۡ عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Фиръавн аҳлида пишиқчилик, мўл-кўлчилик, арзончилик бўлса: "Биз ўзи шунга лойиқмиз", дедилар. Қурғоқчилик, қаҳатчилик ва турли касалликлар кенг авж олса, уни Мусо ва Бани Исроилдан кўришди. Аслида эса бу ишларнинг ҳаммаси Аллоҳ субҳонаҳунинг тақидири билан бўлган. Уларда на уларнинг ва на Мусонинг бирон улуши бор. Мусонинг уларга дуойи бад қилгани бор, холос. Лекин уларнинг кўплари буни билмайдилар-да, Аллоҳни қўйиб, бошқалардан кўраверадилар.
التفاسير العربية:
وَقَالُواْ مَهۡمَا تَأۡتِنَا بِهِۦ مِنۡ ءَايَةٖ لِّتَسۡحَرَنَا بِهَا فَمَا نَحۡنُ لَكَ بِمُؤۡمِنِينَ
Фиръавн қавми Мусо алайҳиссаломга қайсарлик қилиб: "Бизга ҳар қандай оят-аломат келтирсанг ҳам, қилаётган ишларимизнинг нотўғри эканига ҳар қанча далил, ҳужжат олиб келсанг ҳам, барибир сенга иймон келтирмаймиз", дедилар.
التفاسير العربية:
فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلطُّوفَانَ وَٱلۡجَرَادَ وَٱلۡقُمَّلَ وَٱلضَّفَادِعَ وَٱلدَّمَ ءَايَٰتٖ مُّفَصَّلَٰتٖ فَٱسۡتَكۡبَرُواْ وَكَانُواْ قَوۡمٗا مُّجۡرِمِينَ
Шунда Биз уларни ҳақни тан олмай, саркашлик билан ёлғонга чиқарганлари учун жазолаб, тўфон юбордик, уларнинг экинларини ҳам, меваларини ҳам оқизиб кетди. Чигирткаларни юбордик, уларнинг ҳосилларини еб-битирди. Битларни юбордик. Экинларини ҳам, сочларини ҳам бит босди. Бақаларни юбордик. Идишларига тўлиб олиб, таомларини айнитди, ётоқларига кириб, уйқуларини қочирди. Қонни юбордик. Қудуқ сувлари ҳам, аҳорлари ҳам қонга тўлди. Шуларнинг ҳаммасини бўлиб-бўлиб, бирин-кетин юбордик. Шунча уқубатлардан кейин ҳам яна Аллоҳга иймон келтиришдан ва Мусо алайҳиссалом олиб келган рисолатни ҳақ эканини тан олишдан бош тортдилар, ўзларини катта олдилар. Улар ботилдан бош кўтара олмайдиган, ҳақ сари юз бура олмайдиган осий қавм эди.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيۡهِمُ ٱلرِّجۡزُ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَۖ لَئِن كَشَفۡتَ عَنَّا ٱلرِّجۡزَ لَنُؤۡمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرۡسِلَنَّ مَعَكَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
Мана шу азоб-уқубатларга дуч келишгач, Мусо алайҳиссаломга: "Эй Мусо, Пайғамбарлигинг ҳаққи-ҳурмати ва Парвардигорингнинг тавба билан балони даф қилиш ҳақидаги ваъдаси ҳаққи-ҳурмати биздан шу азобларни кўтаришини сўраб Аллоҳга дуо қилсанг ва бизни бу балолардан халос этсанг, сенга иймон келтирамиз ва сен билан Бани Исроилни қўйиб юборамиз", дедилар.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا كَشَفۡنَا عَنۡهُمُ ٱلرِّجۡزَ إِلَىٰٓ أَجَلٍ هُم بَٰلِغُوهُ إِذَا هُمۡ يَنكُثُونَ
Биз улардан азобни маълум муддатга кўтарган эдик, улар яна иймон келтириш ва Бани Исроилни қўйиб юбориш ҳақидаги ваъдаларини бузиб, кофирлигига чирмашиб олдилар ва Бани Исроилни Мусо билан қўйиб юборишдан бош тортдилар.
التفاسير العربية:
فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ فَأَغۡرَقۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡيَمِّ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
Белгиланган муддат келгач, азобимизни юбориб, уларни денгизга ғарқ қилдик. Бунга Аллоҳнинг оятларини ёлғонга чиқариб, улардаги кундек равшан ҳақдан юз ўгирганлари сабаб бўлди.
التفاسير العربية:
وَأَوۡرَثۡنَا ٱلۡقَوۡمَ ٱلَّذِينَ كَانُواْ يُسۡتَضۡعَفُونَ مَشَٰرِقَ ٱلۡأَرۡضِ وَمَغَٰرِبَهَا ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَاۖ وَتَمَّتۡ كَلِمَتُ رَبِّكَ ٱلۡحُسۡنَىٰ عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ بِمَا صَبَرُواْۖ وَدَمَّرۡنَا مَا كَانَ يَصۡنَعُ فِرۡعَوۡنُ وَقَوۡمُهُۥ وَمَا كَانُواْ يَعۡرِشُونَ
Фиръавн қўлида хор бўлган Бани Исроилни ернинг машриқию мағрибига ворис айладик. Бу ерда Шом юртлари назарда тутиляпти. Аллоҳ бу юртларни баракотли қилган. Экинлари ва меваларини мўл-кўл, сероб айлаган. Эй Пайғамбар, Парвардигорингизнинг: «Бу ердан бечора бўлган зотларга инъом қилишни ва уларни одамларга етакчи қилиб қўйишни истаймиз», деган гўзал сўзлари тўла-тўкис юз берди. Фиръавннинг озорларига сабр қилганлари учун Аллоҳ уларга заминни маскан қилиб берди. Фиръавннинг экинзорларию қасрларини эса вайрон қилдик.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الخير والشر والحسنات والسيئات كلها بقضاء الله وقدره، لا يخرج منها شيء عن ذلك.
Яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам, эзгуликлар ҳам, ёвузликлар ҳам Аллоҳнинг қазойи қадари билан юз беради. Бирон иш Аллоҳнинг иродасидан четга чиқолмас.
• شأن الناس في وقت المحنة والمصائب اللجوء إلى الله بدافع نداء الإيمان الفطري.
• يحسن بالمؤمن تأمل آيات الله وسننه في الخلق، والتدبر في أسبابها ونتائجها.
Аллоҳнинг оятлари ва махлуқотлари борасидаги қонуниятлари ҳақида, уларнинг сабаб ва натижалари ҳақида тадаббур қилиш мўминга ярашади.
وَجَٰوَزۡنَا بِبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱلۡبَحۡرَ فَأَتَوۡاْ عَلَىٰ قَوۡمٖ يَعۡكُفُونَ عَلَىٰٓ أَصۡنَامٖ لَّهُمۡۚ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱجۡعَل لَّنَآ إِلَٰهٗا كَمَا لَهُمۡ ءَالِهَةٞۚ قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ تَجۡهَلُونَ
Мусо асони денгизга ташлаган эди, у икки ажралди ва Биз Бани Исроилни ундан олиб ўтдик. Кейин улар Аллоҳни қўйиб, бут-санамларга ибодат қиладиган бир қавм ёнидан ўтиб қолдилар. Шунда Бани Исроил Мусога: "Эй Мусо, бизга ҳам бир бут-санам ясаб бер, биз ҳам анавилар каби унга ибодат қилайлик", дедилар. Мусо деди: "Эй қавмим, сизлар Аллоҳни ягона билиб, У Зотни улуғлашни ҳам, У Зотнинг шаънига лойиқ бўлмаган ширк ва бошқага ибодат қилиш каби гуноҳларни ҳам билмайдиган нодон қавм экансиз".
التفاسير العربية:
قَالَ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡغِيكُمۡ إِلَٰهٗا وَهُوَ فَضَّلَكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Мусо қавмига деди: "Эй қавмим, қандай қилиб мен сизларга Аллоҳга бошқа бир илоҳни ясаб берай. Ахир У Зотнинг буюк-буюк оят-аломатларини ўз кўзингиз билан кўрдингиз-ку. Ҳар қандай пок Аллоҳ сизларни ўз даврингизда бутун оламлардан афзал қилиб, душманингизни маҳв этиб, улардан кейин сизларга заминни маскан қилиб, ўзингизни унга халифа қилиб қўйди-ку.
التفاسير العربية:
وَإِذۡ أَنجَيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ
Эй Бани Исроил, эсланглар! Биз сизларга нажот бериб, Фиръавн ва қавмининг хорлашларидан қутқаргандик. Улар ўғилларингизни ўлдириб, қизларингизни эса чўрига айлантириш учун тирик қолдириб, сизларни хорлагандилар. Сизларни бу фалокатлардан халос этишимизда Парвардигорингиз тарафидан юборилган бир буюк синов борки, у сизлардан шукр қилишни тақозо этади.
التفاسير العربية:
۞ وَوَٰعَدۡنَا مُوسَىٰ ثَلَٰثِينَ لَيۡلَةٗ وَأَتۡمَمۡنَٰهَا بِعَشۡرٖ فَتَمَّ مِيقَٰتُ رَبِّهِۦٓ أَرۡبَعِينَ لَيۡلَةٗۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَٰرُونَ ٱخۡلُفۡنِي فِي قَوۡمِي وَأَصۡلِحۡ وَلَا تَتَّبِعۡ سَبِيلَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Аллоҳ пайғамбари Мусонинг Ўзига муножот айлаши учун ўттиз кунга ваъдалашди. Кейин унга яна ўн кунни қўшиб, тўла қирқ кунга айлантирди. Мусо Парвардигорига муножот қилиш учун кетаётган пайтида биродари Ҳорунга деди: "Эй Ҳорун, қавмимда менинг ўрнимга мендан ўринбосар бўлиб тур. Гўзал сиёсат ва мулойимлик билан уларнинг ишларини ислоҳ эт. Гуноҳлар қилиб, бузғунчилар йўлига қадам боса кўрма. Осийларни қўллаб-қувватлама.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا جَآءَ مُوسَىٰ لِمِيقَٰتِنَا وَكَلَّمَهُۥ رَبُّهُۥ قَالَ رَبِّ أَرِنِيٓ أَنظُرۡ إِلَيۡكَۚ قَالَ لَن تَرَىٰنِي وَلَٰكِنِ ٱنظُرۡ إِلَى ٱلۡجَبَلِ فَإِنِ ٱسۡتَقَرَّ مَكَانَهُۥ فَسَوۡفَ تَرَىٰنِيۚ فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُۥ لِلۡجَبَلِ جَعَلَهُۥ دَكّٗا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقٗاۚ فَلَمَّآ أَفَاقَ قَالَ سُبۡحَٰنَكَ تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Мусо ваъда қилинган кунда Парвардигорига муножот қилиш учун келганида Парвардигори у билан буйруқ ва тақиқлар ҳақида сўзлашди. Мусо Парвардигорини кўришга муштоқ бўлиб, қарасам бўладими, деб сўради. Шунда ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ: "Мени дунё ҳаётида ҳаргиз кўра олмассан, чунки бунга тоқат қилолмайсан, сен тоққа боқ, унга тажаллий этсам, унга таъсир қилмасдан ўз ўрнида тураверса, мени кўра оласан, лекин агар у ер билан битта бўлиб кетса, мени бу дунёда ҳаргиз кўра олмассан", деб жавоб берди. Аллоҳ тоққа тажаллий этган эди, у ер билан битта бўлиб кетди. Мусо эса ҳушидан кетиб йиқилди. Ҳушига келгач: "Парвардигоро, Сени Сенга лойиқ бўлмаган ҳамма иллатлардан поклайман, Сени кўриш ҳақидаги саволимдан тавба қилдим ва мен қавмимдан энг биринчи мўминман", деди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• تؤكد الأحداث أن بني إسرائيل كانوا ينتقلون من ضلالة إلى أخرى على الرغم من وجود نبي الله موسى بينهم.
Ҳодисалар шуни таъкидлайдики, Бани Исроил ораларида Мусо алайҳиссалом борлигига қарамасдан, бир залолатдан иккинчисига ўтиб юраверганлар.
• من مظاهر خذلان الأمة أن تُحَسِّن القبيح، وتُقَبِّح الحسن بمجرد الرأي والأهواء.
Ожиз тафаккур ва ҳавойи нафс ила қабоҳатни гўзаллик санаш ёки гўзалликни қабоҳат деб билиш уммат мағлубият чоҳига қулаётганининг бир кўринишидир.
• إصلاح الأمة وإغلاق أبواب الفساد هدف سام للأنبياء والدعاة.
قَالَ يَٰمُوسَىٰٓ إِنِّي ٱصۡطَفَيۡتُكَ عَلَى ٱلنَّاسِ بِرِسَٰلَٰتِي وَبِكَلَٰمِي فَخُذۡ مَآ ءَاتَيۡتُكَ وَكُن مِّنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
Аллоҳ деди: "Эй Мусо, Мен сени танладим ва рисолатларимни сенга юбориб, сен билан бевосита гаплашиб, сени одамлардан афзал айладим. Энди сенга ато этганим бу буюк шарафни ол-да, Аллоҳга шукр қилгувчилардан бўл".
التفاسير العربية:
وَكَتَبۡنَا لَهُۥ فِي ٱلۡأَلۡوَاحِ مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡعِظَةٗ وَتَفۡصِيلٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ فَخُذۡهَا بِقُوَّةٖ وَأۡمُرۡ قَوۡمَكَ يَأۡخُذُواْ بِأَحۡسَنِهَاۚ سَأُوْرِيكُمۡ دَارَ ٱلۡفَٰسِقِينَ
Мусо учун тахта ва бошқа нарсаларга Бани Исроилга керак бўладиган диний ва дунёвий ишларга алоқадор насиҳатни битдик. Тафсилоти зарур бўлган ўринларига тафсилотини ҳам ёздик. Бас, эй Мусо, бу Тавротни жиддийлик ва ғайрат билан қўлга ол-да, қавминг Бани Исроилни ҳар ишни энг гўзал тарзда адо этиш, сабрли ва кечиримли бўлиш каби савоби улуғ ишларга буюр. Фармонимдан бош тортиб, итоатсизлик қилганларнинг алал-оқибатда ҳалокатга учраб, хонавайрон бўлганларини яқинда сизларга кўрсатаман.
التفاسير العربية:
سَأَصۡرِفُ عَنۡ ءَايَٰتِيَ ٱلَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَإِن يَرَوۡاْ كُلَّ ءَايَةٖ لَّا يُؤۡمِنُواْ بِهَا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلرُّشۡدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلۡغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗاۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
Аллоҳнинг бандаларидан ўзларини катта олиб, ҳақиқатни писанд қилмайдиганларнинг кўнгил кўзларини кўр қилиб, уфқлардаги ва инсон танасидаги оят-аломатларимни кўрмайдиган, уларга эътибор бермайдиган қилиб қўяман. Улар ҳар қандай оят-аломатни кўрсалар ҳам эътироз билдираверадилар, юз ўгираверадилар, Аллоҳ ва Расулига қарши чиқиб, иймонга келмайдилар. Аллоҳ ризосига олиб борадиган тўғри йўлни кўриб туриб, унга эргашмайдилар, қизиқмайдилар. Аксинча, Аллоҳнинг ғазабини келтирадиган эгри йўлга, залолат йўлига эргашадилар. Улар пайғамбарлар олиб келган рисолатнинг ҳақ эканига далолат қилувчи Аллоҳнинг буюк оят-аломатларини ёлғонга чиқарганлари учун, улар ҳақида фикр юритмасдан ғафлатда қолганлари учун шу балога, мусибатга йўлиққанлар.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَلِقَآءِ ٱلۡأٓخِرَةِ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡۚ هَلۡ يُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Пайғамбарларимизнинг ҳақлигига далолат қиладиган оят-аломатларимизни ва Қиёмат кунида Аллоҳга рўбарў келишни ёлғонга чиқарадиган кимсаларнинг яхши амаллари ҳабата бўлади. Ҳеч қандай савобга ноил бўлмайдилар. Савобга эришиш учун иймон шарт қилинганди. Улар шартни бажармадилар. Энди улар Қиёмат кунида куфр ва ширк каби жиноятларига яраша жазо олиб, дўзахда абадий қоладилар.
التفاسير العربية:
وَٱتَّخَذَ قَوۡمُ مُوسَىٰ مِنۢ بَعۡدِهِۦ مِنۡ حُلِيِّهِمۡ عِجۡلٗا جَسَدٗا لَّهُۥ خُوَارٌۚ أَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّهُۥ لَا يُكَلِّمُهُمۡ وَلَا يَهۡدِيهِمۡ سَبِيلًاۘ ٱتَّخَذُوهُ وَكَانُواْ ظَٰلِمِينَ
Мусо Парвардигорига муножот қилгани кетганидан кейин қавми тақинчоқларидан бир овоз чиқарадиган бузоқ ясаб, ўшанга ибодат қила бошладилар. Бу бузоқ улар билан гаплашолмаслигини, уларни ҳиссий ёки маънавий бир йўлга бошлаёлмаслигини, уларга фойда ҳам, зарар ҳам келтиролмаслигини билмасмидилар? Уни маъбуд қилиб олиб, ўзларига ўзлари жабр қилдилар.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا سُقِطَ فِيٓ أَيۡدِيهِمۡ وَرَأَوۡاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ ضَلُّواْ قَالُواْ لَئِن لَّمۡ يَرۡحَمۡنَا رَبُّنَا وَيَغۡفِرۡ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Бузоқни худо қилиб олиш билан тўғри йўлдан озганларини билиб, пушаймон бўла бошлагач, Аллоҳга тавба-тазарру қилиб: "Агар Парвардигоримиз бизга раҳм айлаб, тавфиқ бериб, Ўзига итоат этадиган бандаларидан қилмаса ва бузоққа ибодат қилганимизни кечирмаса, дунёсини ҳам, охиратини ҳам бой бериб қўйган бечораларга айланамиз", дедилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• على العبد أن يكون من المُظْهِرين لإحسان الله وفضله عليه، فإن الشكر مقرون بالمزيد.
Банда Аллоҳнинг ўзига қилган фазлу эҳсонини кўрсатиб туриши лозим. Шукр эҳсоннинг кўпайишига олиб боради.
• يجب تلقي الشريعة بحزم وجد وعزم على الطاعة وتنفيذ ما ورد فيها من الصلاح والإصلاح ومنع الفساد والإفساد.
Шариатни жиддий қабул қилиб, тоат масаласида қатъиятли бўлиб, фойдани жалб қилиш ва зарарни кетказиш каби буйруқларни тўкис адо этиш лозим.
• على العبد إذا أخطأ أو قصَّر في حق ربه أن يعترف بعظيم الجُرْم الذي أقدم عليه، وأنه لا ملجأ من الله في إقالة عثرته إلا إليه.
Банда йўлдан озиб, Парвардигори борасида хатога йўл қўйса, дарҳол оғир гуноҳ қилганини эътироф этиб, тавба-тазарру қилмоғи лозим. Зеро, Аллоҳдан узоқлашишдек қаттиқ тойилишни Ўша Зотнинг Ўзига ёлвориш билангина ўнглаш мумкин.
وَلَمَّا رَجَعَ مُوسَىٰٓ إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ غَضۡبَٰنَ أَسِفٗا قَالَ بِئۡسَمَا خَلَفۡتُمُونِي مِنۢ بَعۡدِيٓۖ أَعَجِلۡتُمۡ أَمۡرَ رَبِّكُمۡۖ وَأَلۡقَى ٱلۡأَلۡوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأۡسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُۥٓ إِلَيۡهِۚ قَالَ ٱبۡنَ أُمَّ إِنَّ ٱلۡقَوۡمَ ٱسۡتَضۡعَفُونِي وَكَادُواْ يَقۡتُلُونَنِي فَلَا تُشۡمِتۡ بِيَ ٱلۡأَعۡدَآءَ وَلَا تَجۡعَلۡنِي مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
Мусо Парвардигори билан гаплашиб қайтгач, қавмининг бузоққа ибодат қилаётганини кўриб, қаттиқ хафа бўлди ва ғазабга миниб деди: "Эй қавмим, мен кетганимдан кейин нақадар хунук иш қилибсизлар. Энди бу иш сизларни бахтиқаролик ва ҳалокат чоҳига улоқтиради. Мени кутиб туриш сизларга малол келдими? Бузоққа ибодат қилишдек бир манфур ишга қандай журъат этдинглар?" У ғазабга тўлиб-тошганидан ўзини тутолмай, лавҳларни отиб юборди. Акаси Ҳорунни қавмни бу гуноҳдан қайтармаганликда айблаб, боши ва соқолидан ушлаб ўзига тортди. Ҳорун узрини айтиб, шафқат сўраб деди: "Эй жигарим, улар мени менсимадилар, ўсал топдилар, ҳатто ўлдириб қўйишларига сал қолди. Энди сен ҳам душманларимни хурсанд қилиб, мени жазога тортма. Ғазабингни боса олмасдан мени ҳам ўша мушрик, золимлар сафига қўшиб юборма!"
التفاسير العربية:
قَالَ رَبِّ ٱغۡفِرۡ لِي وَلِأَخِي وَأَدۡخِلۡنَا فِي رَحۡمَتِكَۖ وَأَنتَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
Шунда Мусо Парвардигорига дуо қилиб деди: "Парвардигоро, мени ва акам Ҳорунни мағфират қил. Бизни раҳматингга дохил айла. Раҳматинг бизни ҳар тарафдан қамраб олсин. Парвардигоро, Сен меҳрибонлар меҳрибонисан".
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ سَيَنَالُهُمۡ غَضَبٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَذِلَّةٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُفۡتَرِينَ
Бузоқни ўзларига худо қилиб олганлар Парвардигорнинг қаттиқ ғазаби ва шу дунёнинг ўзида хорликка учрайдилар. Аллоҳ шаънига ёлғон тўқийдиганларни мана шундай жазолаймиз.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ عَمِلُواْ ٱلسَّيِّـَٔاتِ ثُمَّ تَابُواْ مِنۢ بَعۡدِهَا وَءَامَنُوٓاْ إِنَّ رَبَّكَ مِنۢ بَعۡدِهَا لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Аллоҳга ширк келтириш ва бошқа гуноҳларни содир этган кимсалар Аллоҳга тавба қилиб, иймон келтирсалар ва қилиб юрган гуноҳларидан тийилсалар, бас, эй Пайғамбар, Парвардигорингиз ширкдан иймонга, гуноҳдан эса итоатга ўтган кимсалар учун Кечиримли ва Шафқатли Зотдир.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا سَكَتَ عَن مُّوسَى ٱلۡغَضَبُ أَخَذَ ٱلۡأَلۡوَاحَۖ وَفِي نُسۡخَتِهَا هُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّلَّذِينَ هُمۡ لِرَبِّهِمۡ يَرۡهَبُونَ
Мусо ғазабини босиб, сокинлишгач, ўзи отиб юборган лавҳларни қўлига олди. Уларда ҳидоят ва ҳақиқат ҳамда Парвардигоридан тақво қилиб, азобидан қўрқадиган зотлар учун раҳмат битилганди.
التفاسير العربية:
وَٱخۡتَارَ مُوسَىٰ قَوۡمَهُۥ سَبۡعِينَ رَجُلٗا لِّمِيقَٰتِنَاۖ فَلَمَّآ أَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ قَالَ رَبِّ لَوۡ شِئۡتَ أَهۡلَكۡتَهُم مِّن قَبۡلُ وَإِيَّٰيَۖ أَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلسُّفَهَآءُ مِنَّآۖ إِنۡ هِيَ إِلَّا فِتۡنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَآءُ وَتَهۡدِي مَن تَشَآءُۖ أَنتَ وَلِيُّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَاۖ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡغَٰفِرِينَ
Мусо қавмнинг нодонлари содир этган бузоққа ибодат қилишдек манфур ишга Парвардигордан кечирим сўраш учун ўз қавмидан етмиш кишини танлаб олди. Аллоҳ уларга бир вақт ва жой тайин қилди. Ўша жойга борганларида эса яна ҳадларидан ошиб, Мусодан Аллоҳ очиқ кўриниш беришини талаб қилдилар. Шунда бир зилзила юз бериб, унинг даҳшатидан ларзага келдилар ва Мусо Парвардигорига илтижо айлаб деди: "Парвардигоро, қавмимни ва уларга қўшиб мени ҳалок қилмоқчи бўлганингда бу ерга келмасимиздан олдин ҳам ҳалок қилаверардинг. Ичимиздаги эси паст, нодонларнинг қилмишлари учун ҳаммамизни ҳалок қиласанми? Қавмим тарафидан содир этилган бузоққа ибодат қилиш иши Сен тарафингдан бўлган бир синов, имтиҳондан ўзга нарса эмас-ку. У билан Ўзинг истаган одамни адаштирасан, истаган одамни ҳидоятга бошлайсан. Ҳамма ишларимизни бошқариб турган Ўзингсан. Гуноҳларимизни кечир ва бепоён раҳматинг ила бизга раҳм қил. Сен кечиргувчиларнинг, афв этгувчиларнинг энг афзалисан".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• في الآيات دليل على أن الخطأ في الاجتهاد مع وضوح الأدلة لا يعذر فيه صاحبه عند إجراء الأحكام عليه، وهو ما يسميه الفقهاء بالتأويل البعيد.
Мазкур оятларда далиллар очиқ-ойдин кўриниб турган бўлса-да, ижтиҳодда хато қилиш ҳукмлар ижро этилаётган пайтда ижтиҳод соҳибини маъзурга айлантирмайди. Буни фақиҳлар "узоқ таъвил", деб номлайдилар.
• من آداب الدعاء البدء بالنفس، حيث بدأ موسى عليه السلام دعاءه فطلب المغفرة لنفسه تأدُّبًا مع الله فيما ظهر عليه من الغضب، ثم طلب المغفرة لأخيه فيما عسى أن يكون قد ظهر منه من تفريط أو تساهل في رَدْع عَبَدة العجل عن ذلك.
Дуо қилаётганда ўзидан бошлаш дуо одобларидандир. Масалан, Мусо алайҳиссалом олдин ўзига, кейин эса акаси Ҳорунга мағфират сўради. Ўзи ҳақида ғазабланган пайтида гуноҳкор бўлиб қолдим, деб ўйлаган бўлса, акаси ҳақида қавмини бузоққа ибодат қилишдан қайтаришда бепарво бўлиб қолмадимикин, деган хавотирга борди.
۞ وَٱكۡتُبۡ لَنَا فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِنَّا هُدۡنَآ إِلَيۡكَۚ قَالَ عَذَابِيٓ أُصِيبُ بِهِۦ مَنۡ أَشَآءُۖ وَرَحۡمَتِي وَسِعَتۡ كُلَّ شَيۡءٖۚ فَسَأَكۡتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلَّذِينَ هُم بِـَٔايَٰتِنَا يُؤۡمِنُونَ
Бизни шундай зотлардан айлагилки, Сен уларга шу дунёда турли неъматлар бергансан, уларни яхши амаллар қилишга муваффақ этиб, тинчлик-омонлик билан сийлагансан. Охиратда эса уларга жаннатни тайёрлаб қўйгансан. Биз Сенга тавба қилдик. Айбу нуқсонларимизга иқрормиз. Аллоҳ таоло деди: "Азобим Ўзим истаган одамларга - ўзига ўзи жабр қилиб, бахтсизлик келтирадиган ишларни қилган кимсаларга етиб боради. Раҳматим эса дунёдаги ҳамма-ҳамма нарсани қамраб олган. Бирон махлуқ йўқки, унга раҳматим етиб бормаган бўлса. Охиратда раҳматимни Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қиладиган, молларидан ҳақдорларга закотини берадиган ва оятларимизга иймон келтирадиган зотларга ёзаман".
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلرَّسُولَ ٱلنَّبِيَّ ٱلۡأُمِّيَّ ٱلَّذِي يَجِدُونَهُۥ مَكۡتُوبًا عِندَهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَٱلۡإِنجِيلِ يَأۡمُرُهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَىٰهُمۡ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَيَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِي كَانَتۡ عَلَيۡهِمۡۚ فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِهِۦ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَٱتَّبَعُواْ ٱلنُّورَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ مَعَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
Улар шундай зотларки, ўқишни ҳам, ёзишни ҳам билмайдиган оми, Парвардигори тарафидан келган ваҳийни гапирадиган Муҳаммад алайҳиссаломга эргашадилар. У кишининг номи ва сифатлари Мусо алайҳиссаломга нозил қилинган Тавротда ҳам, Ийсо алайҳиссаломга нозил қилинган Инжилда ҳам ёзилганини кўрганлар. У зот эзгулик ва ўнгланиш сари етаклайдиган ишларга буюради. Соғлом ақл ва покиза табиат қабул қилмайдиган манфур ишлардан қайтаради. Тансиқ таом ва аёлларни никоҳлаб олиш каби турли хил зарарсиз ноз-неъматларга рухсат берса, кир, ифлос нарсаларни ман қилади. Қасддан ёки билмасдан қилганига қарамасдан, қотилни ўлдириш каби олдин уларнинг зиммаларида бўлган оғир вазифаларни олиб ташлайди. Бани Исроилдан бўладими, бошқа бўладими, у кишига иймон келтириб, уни улуғлаб, эъзозлаб, кофир душманларига қарши қўллаб-қувватлаб, нур ва ҳидоят бўлиб нозил қилинган Қуръонга эргашганлар муроду мақсадига етадиган, хавфу хатарга дуч келмайдиган чин нажот топгувчилардир.
التفاسير العربية:
قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِ ٱلنَّبِيِّ ٱلۡأُمِّيِّ ٱلَّذِي يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَكَلِمَٰتِهِۦ وَٱتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Эй Пайғамбар, айтинг: "Эй одамлар, мен сизларнинг ҳаммангизга, арабингизга ҳам, ажамингизга ҳам юборилган Аллоҳнинг пайғамбариман. Аллоҳ ёлғиздир. Осмонлару ер Унинг мулкидир. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Ўликларни тирилтирадиган ҳам, тирикларни ўлдирадиган ҳам Унинг Ўзидир. Шундай экан, эй одамлар, Аллоҳга иймон келтиринглар. Ўқиш ва ёзишни билмайдиган, Парвардигори ваҳий қилган хабарни олиб келадиган, ўзига нозил қилинган шариатга ҳам, ўзидан олдинги пайғамбарларга нозил қилинган шариатларга ҳам бирдек иймон келтирадиган Муҳаммад алайҳиссаломга ишонинглар. У зот Парвардигори тарафидан олиб келган шариатга эргашинглар. Шояд, шунда дунё ва охиратдаги бахтга элтувчи йўлни топиб олсангизлар".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• تضمَّنت التوراة والإنجيل أدلة ظاهرة على بعثة النبي محمد صلى الله عليه وسلم وعلى صدقه.
Таврот ва Инжил Муҳаммад алайҳиссаломнинг пайғамбар бўлиб юборилиши ва ҳақлигига доир ёрқин ҳужжатларни ўз ичига олган.
• رحمة الله وسعت كل شيء، ولكن رحمة الله عباده ذات مراتب متفاوتة، تتفاوت بحسب الإيمان والعمل الصالح.
Аллоҳнинг раҳмати ҳамма нарсани қамраб олган. Аммо бу раҳмат бандаларга нисбатан иймон ва солиҳ амалга қараб, турли даражада бўлади.
• الدعاء قد يكون مُجْملًا وقد يكون مُفَصَّلًا حسب الأحوال، وموسى في هذا المقام أجمل في دعائه.
Дуо ҳолатга қараб, қисқа ва лўнда бўлиши ҳам, узун ва тафсилотли бўлиши ҳам мумкин. Бу борада Мусо алайҳиссалом жуда гўзал иш қилган.
• من صور عدل الله عز وجل إنصافه للقِلَّة المؤمنة، حيث ذكر صفات بني إسرائيل المنافية للكمال المناقضة للهداية، فربما توهَّم متوهِّم أن هذا يعم جميعهم، فَذَكَر تعالى أن منهم طائفة مستقيمة هادية مهدية.
Улуғ ва Буюк Аллоҳнинг адолати ва озчилик мўминларга кўрсатган инсофининг бир кўриниши шуки, Бани Исроилнинг залолати ва нуқсонини айтиши билан бирга улар орасида тўғри йўлда барқарор турган бир тоифа ҳам борлигини айтиб ўтди. Токи, ўқувчи уларнинг ҳаммаси адашиб кетган экан, деган хаёлга бориб қолмасин.
وَقَطَّعۡنَٰهُمُ ٱثۡنَتَيۡ عَشۡرَةَ أَسۡبَاطًا أُمَمٗاۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ إِذِ ٱسۡتَسۡقَىٰهُ قَوۡمُهُۥٓ أَنِ ٱضۡرِب بِّعَصَاكَ ٱلۡحَجَرَۖ فَٱنۢبَجَسَتۡ مِنۡهُ ٱثۡنَتَا عَشۡرَةَ عَيۡنٗاۖ قَدۡ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٖ مَّشۡرَبَهُمۡۚ وَظَلَّلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡغَمَٰمَ وَأَنزَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَنَّ وَٱلسَّلۡوَىٰۖ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡۚ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Бани Исроилни ўн икки қабилага ажратдик. Мусога қавми ундан Аллоҳдан сув сўраб беришини сўраганларида: "Эй Мусо, асоингни тошга ур", дедик ва Мусо урган эди, ундан ўн икки булоқ отилиб чиқди. Ҳар бир қабилага биттадан булоқ бўлиб, ҳаммаси ўзи ичадиган жойини, булоғини билди. Бири ичадиган жойга бошқаси келмади. Уларга булутни соябон қилдик. Юрсалар, булут ҳам юрди, тўхтасалар, тўхтади. Уларга ширинликлар ва бедана каби қушларни ёғдириб: "Биз сизларга ризқ қилиб берган покиза неъматлардан тановул қилинглар", дедик. Уларнинг куфри, зулми ва ҳақни тан олмаслиги Бизга ҳеч қандай зарар қилгани йўқ. Лекин улар Аллоҳнинг неъматларига нонкўрлик қилиб, буйруқларига итоат этмай, ўзларига ўзлари жабр қилдилар, ўзларини ўзлари ҳалокат чоҳига отдилар.
التفاسير العربية:
وَإِذۡ قِيلَ لَهُمُ ٱسۡكُنُواْ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةَ وَكُلُواْ مِنۡهَا حَيۡثُ شِئۡتُمۡ وَقُولُواْ حِطَّةٞ وَٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا نَّغۡفِرۡ لَكُمۡ خَطِيٓـَٰٔتِكُمۡۚ سَنَزِيدُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Эй Пайғамбар, эсланг! Аллоҳ Бани Исроилга деди: "Байтул-Мақдисга кирингиз. У ердаги мевалардан истаган жойингизда ва хоҳлаган пайтингизда тановул қилингиз. Парвардигоро, гуноҳларимизни кечир, дея эшикдан Парвардигорингизга эгилиб, сажда қилиб кириб борингиз. Шундай қилсангиз, гуноҳларингизни кечирурмиз ва муҳсинларга ҳар икки дунё неъматларини зиёда қилурмиз.
التفاسير العربية:
فَبَدَّلَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡهُمۡ قَوۡلًا غَيۡرَ ٱلَّذِي قِيلَ لَهُمۡ فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمۡ رِجۡزٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَظۡلِمُونَ
Шунда улар орасидаги золимлар ўзларига айтилган "кечиргин" сўзини "кепак" сўзига алмаштириб айтдилар. Буюрилган ишни қилмадилар. Шаҳарга Аллоҳга эгилиб, сажда қилиб кириш ўрнига орқа ўгириб кирдилар. Бас, шу қилган зулмлари туфайли уларга осмондан азоб юбордик.
التفاسير العربية:
وَسۡـَٔلۡهُمۡ عَنِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِي كَانَتۡ حَاضِرَةَ ٱلۡبَحۡرِ إِذۡ يَعۡدُونَ فِي ٱلسَّبۡتِ إِذۡ تَأۡتِيهِمۡ حِيتَانُهُمۡ يَوۡمَ سَبۡتِهِمۡ شُرَّعٗا وَيَوۡمَ لَا يَسۡبِتُونَ لَا تَأۡتِيهِمۡۚ كَذَٰلِكَ نَبۡلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
Эй Пайғамбар, яҳудийлардан денгизга яқин жойдаги қишлоқ ҳақида, шанба куни ов қилиш тақиқланганига қарамасдан, ҳадларидан ошиб, ов қилганлари ҳақида сўранг. Ўшанда Аллоҳ уларни синаш учун атайин шанба куни балиқлар денгиз юзига келадиган, бошқа кунлари эса келмайдиган қилиб қўйганди. Аллоҳга итоатсизлик этиб, гуноҳлар қилганлари туфайли Аллоҳ уларни мана шундай синаган эди. Улар эса ҳийла-найранг ишлатдилар. Шанба куни чуқурчалар қазиб, тўр ташлаб қўйдилар. Якшанба куни эса унга илинган балиқларни олиб едилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الجحود والكفران سبب في الحرمان من النعم.
وَإِذۡ قَالَتۡ أُمَّةٞ مِّنۡهُمۡ لِمَ تَعِظُونَ قَوۡمًا ٱللَّهُ مُهۡلِكُهُمۡ أَوۡ مُعَذِّبُهُمۡ عَذَابٗا شَدِيدٗاۖ قَالُواْ مَعۡذِرَةً إِلَىٰ رَبِّكُمۡ وَلَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ
Эсланг, эй Пайғамбар. Улардан бир жамоа уларни бу гуноҳ ишдан қайтарар ва ундан огоҳлантирарди. Бошқа бир жамоа эса уларга шундай деди: "Аллоҳ қилган гуноҳлари туфайли бу дунёда ҳалок этадиган, охиратда эса қаттиқ азобга тутадиган одамларга нечун насиҳат қиласизлар?" Насиҳат қилгувчилар жавоб бердлар: "Аллоҳ бизга яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришни буюрди, шу ишимиз билан Аллоҳга узримизни айтамиз ҳамда уларга насиҳатимиз кор қилиб, гуноҳларидан тийилиб қолармикан, деган умидда шундай қиламиз".
التفاسير العربية:
فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦٓ أَنجَيۡنَا ٱلَّذِينَ يَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلسُّوٓءِ وَأَخَذۡنَا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ بِعَذَابِۭ بَـِٔيسِۭ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
Осийлар насиҳатгўйларнинг гапларига қулоқ солмай, қилмишларидан тийилмагач, гуноҳдан қайтарганларга нажот бердик, ҳадларидан ошиб, шанба куни ов қилган ва шу билан ўзларига ўзлари зулм этган кимсаларни эса Аллоҳга итоатсизлик қилганлари ва гуноҳдан тийилмаганлари туфайли қаттиқ азоб билан ушладик.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا عَتَوۡاْ عَن مَّا نُهُواْ عَنۡهُ قُلۡنَا لَهُمۡ كُونُواْ قِرَدَةً خَٰسِـِٔينَ
Улар ҳадларидан ошиб, такаббурлик ва саркашлик билан Аллоҳга осий бўлиб, насиҳатга қулоқ солмаганларидан кейин уларга: "Хор, бадбахт маймунларга айланингиз!", дедик. Шу билан улар Биз истагандек бўлдилар. Биз бир ишни истасак, унга: "Бўл", деймиз ва у бўлади.
التفاسير العربية:
وَإِذۡ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبۡعَثَنَّ عَلَيۡهِمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَن يَسُومُهُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِۗ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Эсланг, эй Пайғамбар, Аллоҳ яҳудийларнинг устига шу дунёда то Қиёматгача уларни хорлайдиган, ерга урадиган зотларни ҳукмрон қилиб қўйишини очиқ-ойдин билдирганди. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз осийлар учун азоби тез бўлган Зотдир. Азобни ҳатто шу дунёнинг ўзида тезлаштириб юбориши ҳам мумкин. Албатта У тавба қилган бандалари учун Мағфиратли ва Меҳрибон Зотдир.
التفاسير العربية:
وَقَطَّعۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أُمَمٗاۖ مِّنۡهُمُ ٱلصَّٰلِحُونَ وَمِنۡهُمۡ دُونَ ذَٰلِكَۖ وَبَلَوۡنَٰهُم بِٱلۡحَسَنَٰتِ وَٱلسَّيِّـَٔاتِ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Уларни парчалаб, ер юзида гуруҳларга, тоифаларга бўлиб юбордик. Ораларида Аллоҳнинг ҳақларига-да, бандаларнинг ҳақларига-да риоя қиладиган солиҳлари ҳам, ўртачалари ҳам, ҳаддидан ошиб, ўзига ўзи жабр қиладиганлари ҳам бор. Шояд, гуноҳлардан тийилиб, ҳақ йўлга қайтиб қолсалар, дея уларни фаровонлик билан ҳам, қийинчилик билан ҳам синадик.
التفاسير العربية:
فَخَلَفَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ خَلۡفٞ وَرِثُواْ ٱلۡكِتَٰبَ يَأۡخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا ٱلۡأَدۡنَىٰ وَيَقُولُونَ سَيُغۡفَرُ لَنَا وَإِن يَأۡتِهِمۡ عَرَضٞ مِّثۡلُهُۥ يَأۡخُذُوهُۚ أَلَمۡ يُؤۡخَذۡ عَلَيۡهِم مِّيثَٰقُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن لَّا يَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّ وَدَرَسُواْ مَا فِيهِۗ وَٱلدَّارُ ٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Улардан кейин ёмон одамлар келдилар. Улар салафларидан Тавротни олдилар. Уни ўқийдилар-у, аммо амал қилмайдилар. Аллоҳнинг Китобини ўзгартириш ва Аллоҳ нозил қилмаган ишга ҳукм қилиш учун тубан дунёнинг матосини - порани оладилар. Яна Аллоҳ бизни кечиради, деган умидда ҳам бўладилар. Ортидан эса ўткинчи дунёнинг арзимас матоси қайта-қайта келса, уни яна қайта-қайта олаверадилар. Ахир Аллоҳ улардан Аллоҳнинг шаънида фақат ҳақ гапни айтишга, Аллоҳнинг каломини ўзгартирмасликка аҳд олмаганмиди? Улар билмаганларидан эмас, билиб туриб, Китобга амал қилмадилар. Улар ўқигандилар, билгандилар. Шунинг учун уларнинг гуноҳи жуда катта. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қиладиган зотлар учун охират ва ундаги неъматлар бу ўткинчи дунёнинг арзимас матоларидан яхшироқдир. Энди анави шу дунёнинг арзимас матосини танлаётганлар Аллоҳ охиратда тақводорлар учун тайёрлаб қўйган битмас-туганмас неъматлар ҳақида фикр юритмайдиларми?
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِٱلۡكِتَٰبِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُصۡلِحِينَ
Китобни маҳкам ушлаб, ундаги ҳукмларга амал қиладиган, намозни ўз вақтида ҳамма шартларига, вожибларига, суннатларига риоя қилиб адо этадиган кишиларни Аллоҳ мукофотлагай. Зеро, Аллоҳ солиҳ амаллар қилган зотларнинг амалларини зое қилмас.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• إذا نزل عذاب الله على قوم بسبب ذنوبهم ينجو منه من كانوا يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر فيهم.
Бир қавмга қилган гуноҳлари туфайли бир азоб келса, ундан яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарганлар нажот топурлар.
• يجب الحذر من عذاب الله؛ فإنه قد يكون رهيبًا في الدنيا، كما فعل سبحانه بطائفة من بني إسرائيل حين مَسَخَهم قردة بسبب تمردهم.
Аллоҳнинг азобидан эҳтиёт бўлмоқ лозим. Зеро, у шу дунёнинг ўзида ҳам жуда қўрқинчли бўлиши мумкин. Масалан, Аллоҳ Бани Исроилдан бир тоифани гуноҳлари туфайли маймунларга айлантириб қўйган.
• نعيم الدنيا مهما بدا أنه عظيم فإنه قليل تافه بجانب نعيم الآخرة الدائم.
Аллоҳ Бани Исроил пешонасига хорлик ва бечораликни битиб қўйди. Ҳар замон уларга азоб берадиган кимсаларни юбориб туришини билдирди. Бунга сабаб уларнинг зулми ва итоатсизлиги бўлди.
۞ وَإِذۡ نَتَقۡنَا ٱلۡجَبَلَ فَوۡقَهُمۡ كَأَنَّهُۥ ظُلَّةٞ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُۥ وَاقِعُۢ بِهِمۡ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱذۡكُرُواْ مَا فِيهِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Эй Муҳаммад, эсланг! Бани Исроил Тавротдаги гапларни қабул қилишдан бош тортганларида Биз тоғни кўчириб олиб, устларига олиб келиб қўйгандик. Тоғ уларнинг боши узра худди бир соябондек бўлиб турганди. Ўшанда, энди устимизга тушиб кетади, деб қолишганди. Шунда уларга: "Сизларга берганимиз Тавротни жиддийлик, ғайрат ва қатъият ила ушлангиз, ундаги Аллоҳ шариатлаштирган ҳукмларни ёдда тутингиз, унутмангиз, шояд, шунда тақво қилсангизлар", дейилди.
التفاسير العربية:
وَإِذۡ أَخَذَ رَبُّكَ مِنۢ بَنِيٓ ءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمۡ ذُرِّيَّتَهُمۡ وَأَشۡهَدَهُمۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَلَسۡتُ بِرَبِّكُمۡۖ قَالُواْ بَلَىٰ شَهِدۡنَآۚ أَن تَقُولُواْ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ إِنَّا كُنَّا عَنۡ هَٰذَا غَٰفِلِينَ
Эй Муҳаммад, эсланг! Парвардигорингиз Одам болаларининг пушти камарларидан зурриётларини чиқариб, уларнинг табиатларига Ўзининг яратувчи эканига иқрор бўлишни жойлаб: "Мен сизларнинг Парвардигорингиз эмасманми?" деганида, уларнинг ҳаммаси бир овоздан: "Орий, Сен Парвардигоримизсан", деб жавоб бердилар. Биз сизларни мана шундай синадик ва сизлардан гувоҳлик олдик. Токи, Қиёмат кунида: "Биз бундан бехабар эдик", дея Аллоҳнинг сизларга қарши қўйган ҳужжатини инкор қила олмай қолинглар.
التفاسير العربية:
أَوۡ تَقُولُوٓاْ إِنَّمَآ أَشۡرَكَ ءَابَآؤُنَا مِن قَبۡلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةٗ مِّنۢ بَعۡدِهِمۡۖ أَفَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلۡمُبۡطِلُونَ
Ёки аҳдни бузиб, Аллоҳга ширк келтирганлар биз эмас, ота-боболаримиз эди, деган баҳоналарни рўкач қилиб: "Парвардигоро, ота-боболаримиз қилган гуноҳлар учун бизни жазолайсанми? Ахир ширк келтириш билан амалларини ҳабата қилганлар биз эмас, улар эди-ку. Биз билмасдан қилдик-ку", демасликларингиз учундир.
التفاسير العربية:
وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ وَلَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Ҳақни тан олмай, ёлғонга чиқарганларнинг оқибати ҳақидаги оятларни уларга мана шундай баён қиламиз. Шоядки, ўша ўзликдан кечиб, Аллоҳ учун иш қиладиган даврларида бўлганидек, ширкни ташлаб, Аллоҳни ягона деб билишга, ёлғиз У Зотгагина ибодат қилишга қайтиб қолсалар.
التفاسير العربية:
وَٱتۡلُ عَلَيۡهِمۡ نَبَأَ ٱلَّذِيٓ ءَاتَيۡنَٰهُ ءَايَٰتِنَا فَٱنسَلَخَ مِنۡهَا فَأَتۡبَعَهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ فَكَانَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ
Эй Пайғамбар, уларга бир одам ҳақида ўқиб беринг. Биз унга оятларимизни бердик. У оятларимиздаги ҳақни англади, билди. Лекин унга амал қилмади. Аксинча, ундан юз ўгирди ва уни отиб юборди. Шу билан унинг ёнига шайтон келиб, яқин ҳамроҳига айланиб олди. Қарабсизки, туппа тузук ҳидоят-нажот топиб турган одам йўлдан озиб, ўзини ўзи ҳалокат чоҳига отди.
التفاسير العربية:
وَلَوۡ شِئۡنَا لَرَفَعۡنَٰهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُۥٓ أَخۡلَدَ إِلَى ٱلۡأَرۡضِ وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُۚ فَمَثَلُهُۥ كَمَثَلِ ٱلۡكَلۡبِ إِن تَحۡمِلۡ عَلَيۡهِ يَلۡهَثۡ أَوۡ تَتۡرُكۡهُ يَلۡهَثۚ ذَّٰلِكَ مَثَلُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۚ فَٱقۡصُصِ ٱلۡقَصَصَ لَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ
Унга оятларимиз фойда беришини истаганимизда уни амал қилишга муваффақ айлаб, дунё ва охиратда мартабасини баланд қилган бўлар эдик. Лекин унинг ўзи шармандалик сари элтадиган йўлни тутди, дунёни охиратдан устун қўйиб, шаҳватлар ботқоғига ботди. У дунёга ўчликда, очкўзликда худди итга ўхшайди. Ит ҳар доим тилини осилтириб тураверади. Ётганда ҳам тилини осилтириб тураверади, турганда ҳам тилини осилтириб тураверади. Оятларимизни ёлғонга чиқариб, йўлдан озганларнинг аҳволи - мана шу. Эй Пайғамбар, уларга ҳикоя қилиб беринг. Шоядки, фикр юритиб, ҳақни тан олмаслик ва залолат гирдобидан чиқсалар.
التفاسير العربية:
مَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِيۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Аллоҳ кимни тўғри йўлга бошлаб қўйган бўлса, ана ўша ҳақиқий ҳидоят топган кимсадир. Аллоҳ кимларни тўғри йўлдан адаштириб қўйган бўлса, ана ўшалар насибаси қирқилган бадбахтлардир. Қиёмат куни улар ўзларини ҳам, оилаларини ҳам қўлдан бой берадилар. Огоҳ бўлингизким, ҳақиқий мағлубият мана шудир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• المقصود من إنزال الكتب السماوية العمل بمقتضاها لا تلاوتها باللسان وترتيلها فقط، فإن ذلك نَبْذ لها.
Самовий китобларни нозил қилишдан мақсад уларни тажвид билан ўқишгина эмас, ичидаги гапларга амал қилиш ҳамдир. Зеро, қуруқ ўқиб қўйишнинг ўзи уларни отиб юбориш билан баробар.
• أن الله خلق في الإنسان من وقت تكوينه إدراك أدلة الوحدانية، فإذا كانت فطرته سليمة، ولم يدخل عليها ما يفسدها أدرك هذه الأدلة، وعمل بمقتضاها.
Аллоҳ инсонни пайдо қилган пайтидан бошлаб унга Аллоҳнинг ваҳдониятига далолат қилувчи далилларни идрок қилиш қобилиятини ҳам жойлаб қўйган. Шундай экан, модомики, инсон табиатига уни айнитадиган ахлатлар кириб қолмаган экан, соғлом табиат ҳар доим бу далилларни англаш ва улар тақозо этган талабларни бажаришга тайёр бўлади.
وَلَقَدۡ ذَرَأۡنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِۖ لَهُمۡ قُلُوبٞ لَّا يَفۡقَهُونَ بِهَا وَلَهُمۡ أَعۡيُنٞ لَّا يُبۡصِرُونَ بِهَا وَلَهُمۡ ءَاذَانٞ لَّا يَسۡمَعُونَ بِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ
Биз жин ва инсдан кўпларини аниқ жаҳаннам учун яратдик. Чунки Биз уларнинг жаҳаннам учун амал қилишларини олдиндан билардик. Уларнинг диллари бору, аммо фойда-зарарни ажрата олмайдилар, кўзлари бору, аммо Аллоҳнинг уфқлардаги ва уларнинг ўзларидаги оят-аломатларини ибрат кўзи билан кўра олмайдилар, қулоқлари бору, аммо Аллоҳнинг оятларини тадаббур билан тингламайдилар. Улар мана шундай сифатлари билан ақлсизликда ҳайвонга ўхшайдилар. Балки, ҳайвондан ҳам адашганроқдирлар. Улар Аллоҳга ва охират кунига иймон келтиришдек буюк неъматнинг қадрига етмаган ғофиллардир.
التفاسير العربية:
وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Аллоҳнинг улуғлиги ва комиллигига далолат қилувчи гўзал исмлари бордир. Аллоҳга дуо қилаётганингизда ўша исмлар билан илтижо қилингиз. Бу исмлар борасида ҳақдан адашиб, Аллоҳдан бошқани ўша исмлар билан номлайдиган ёки уларни инкор қиладиган ёхуд уларни ўзгартирадиган ё бошқа нарсага ўхшатадиган кимсалардан юз ўгирингиз. Ҳақдан адашган бу кимсалар учун қилган ёмон ишлари туфайли аламли азоб бордир.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَنَسۡتَدۡرِجُهُم مِّنۡ حَيۡثُ لَا يَعۡلَمُونَ
Оятларимизни ёлғонга чиқариб, уларга иймон келтирмай, инкор қилган кимсаларга нозу неъмат дарвозаларини ланг очиб, уларни истидрож этурмиз. Ғафлатда қолиб, залолат шотисининг энг баланд поғоналарига кўтарилганларидан кейин эса тўсатдан уларга азобимизни юборурмиз. (Истидрож - қўйиб бериш, муҳлат бериш, тез жазоламасдан кўпроқ гуноҳ қилишига имкон бериб, охирида тўсатдан, кутилмаганда жазога тортиш).
التفاسير العربية:
وَأُمۡلِي لَهُمۡۚ إِنَّ كَيۡدِي مَتِينٌ
Уларга азоб юборишни кечиктираман. Токи, улар, азоб келмайди, деб ишониб қолсинлар-да, ёлғонга чиқаришу куфр келтиришда давом этаверсинлар. Шу билан уларга юбориладиган азоб катталашиб бораверади. Менинг макрим кучлидир. Уларга яхшилик қилаётгандек бўлиб туриб, ҳаммасини шарманда қиламан.
التفاسير العربية:
أَوَلَمۡ يَتَفَكَّرُواْۗ مَا بِصَاحِبِهِم مِّن جِنَّةٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا نَذِيرٞ مُّبِينٌ
Аллоҳнинг оятларини ва пайғамбарини ёлғонга чиқараётганлар ақлларини ишлатиб, озгина фикр қилганларида эди, Муҳаммад алайҳиссаломнинг мажнун эмаслиги, Аллоҳ тарафидан юборилган ва Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирадиган пайғамбар экани аён бўларди.
التفاسير العربية:
أَوَلَمۡ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا خَلَقَ ٱللَّهُ مِن شَيۡءٖ وَأَنۡ عَسَىٰٓ أَن يَكُونَ قَدِ ٱقۡتَرَبَ أَجَلُهُمۡۖ فَبِأَيِّ حَدِيثِۭ بَعۡدَهُۥ يُؤۡمِنُونَ
Улар Аллоҳнинг осмонлару ердаги мулки ҳақида, уларда яратган ҳайвоноту наботот тўғрисида ва ажаллари яқинлашиб қолган бўлиши ҳам мумкинлиги хусусида фикр юритиб, фурсат борида тавбага ошиқмайдиларми? Улар Қуръонга ҳамда ундаги хуш ваъдаю огоҳлантиришларга ишонмасалар, яна қайси китобга ишонадилар?!
التفاسير العربية:
يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلسَّاعَةِ أَيَّانَ مُرۡسَىٰهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ رَبِّيۖ لَا يُجَلِّيهَا لِوَقۡتِهَآ إِلَّا هُوَۚ ثَقُلَتۡ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَا تَأۡتِيكُمۡ إِلَّا بَغۡتَةٗۗ يَسۡـَٔلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنۡهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Сиздан анави саркаш ҳақни тан олмайдиганлар Қиёмат қачон бўлиши ҳақида сўрайдилар. Эй Муҳаммад, айтинг: "Мен билмайман. Ҳеч ким билмайди. Уни фақат Аллоҳ билади. Ўз вақти-соати келганда ошкор қилади. Унинг қачон бўлиши само аҳлига ҳам, замин аҳлига ҳам ноаёндир. У тўсатдан, кутилмаганда келади. Улар сиздан худди сиз уни билишга иштиёқманддек сўрайдилар. Билмайдиларки, сиз Парвардигорингизни яхши таниганингиз боис У Зотдан бу ҳақда сўрамайсиз. Эй Муҳаммад, уларга айтинг: "Қиёмат қачон бўлиши ҳақидаги илм ёлғиз Аллоҳнинг даргоҳидадир. Лекин жуда кўп одамлар буни билмайдилар".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• خلق الله للبشر آلات الإدراك والعلم - القلوب والأعين والآذان - لتحصيل المنافع ودفع المضار.
Аллоҳ инсонга билиши ва идрок қилиши учун қалб, кўз, қулоқ берди. Токи, ўзига фойдани жалб қилсин, зарарни эса ўзидан даф қилсин.
• الدعاء بأسماء الله الحسنى سبب في إجابة الدعاء، فيُدْعَى في كل مطلوب بما يناسب ذلك المطلوب، مثل: اللهمَّ تب عَلَيَّ يا تواب.
Аллоҳнинг гўзал номлари билан У Зотга дуо қилиш унинг ижобат бўлишига сабаб бўлади. Нимани сўраётган бўлсангиз, ўшанга мос номи билан илтижо қилинг. Масалан, эй Таввоб-тавбани қабул қилгувчи Зот, тавбамни қабул айла.
قُل لَّآ أَمۡلِكُ لِنَفۡسِي نَفۡعٗا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ وَلَوۡ كُنتُ أَعۡلَمُ ٱلۡغَيۡبَ لَٱسۡتَكۡثَرۡتُ مِنَ ٱلۡخَيۡرِ وَمَا مَسَّنِيَ ٱلسُّوٓءُۚ إِنۡ أَنَا۠ إِلَّا نَذِيرٞ وَبَشِيرٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Эй Муҳаммад, айтинг: "Мен ўзимга фойда ҳам, зарар ҳам қила олмайман. Фақат Аллоҳнинг хоҳлагани бўлади, холос. Бу ишларнинг ҳаммаси Аллоҳнинг Қўлида. Мен Аллоҳ билдирганидан бошқасини билмайман. Ғайбни билмайман. Агар ғайбни билганимда, фойда келтирадиган ва зарарни даф қиладиган ишларни кўп-кўп қилган бўлар эдим. Чунки мен у пайтда қайси иш фойда келтиришини ҳам, қайси иш ёмон оқибатга олиб боришини ҳам билган бўлардим. Мен фақат Аллоҳ тарафидан юборилган бир пайғамбарман, холос. У Зотнинг аламли азобидан огоҳлантираман. Менинг пайғамбарлигимга иймон келтирган зотларга эса Аллоҳнинг улуғ ажру савоби ҳақида хушхабар етказаман.
التفاسير العربية:
۞ هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَجَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا لِيَسۡكُنَ إِلَيۡهَاۖ فَلَمَّا تَغَشَّىٰهَا حَمَلَتۡ حَمۡلًا خَفِيفٗا فَمَرَّتۡ بِهِۦۖ فَلَمَّآ أَثۡقَلَت دَّعَوَا ٱللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنۡ ءَاتَيۡتَنَا صَٰلِحٗا لَّنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
Эй эркаклар ва аёллар, У шундай Зотки, сизларни бир жондан, яъни, Одам алайҳиссаломдан вужудга келтирди. Одам алайҳиссалом ором-осойиш топиши учун унинг чап қовурғасидан жуфти Ҳаввони яратди. У билан қўшилгач, у енгил ҳомиладор бўлди. Биринчи марта бўлаётгани учун ҳатто сезмай ҳам қолди. Ҳеч қандай юкни сезмай, ишларини қилиб юраверди. Қорни катталашиб, оғирликни сеза бошлагач, эр-хотин Парвардигорларига дуо қилиб: "Парвардигоро, бизга бир солиҳ фарзанд берсанг, албатта неъматларингга шукр қилгувчилардан бўламиз", дедилар.
التفاسير العربية:
فَلَمَّآ ءَاتَىٰهُمَا صَٰلِحٗا جَعَلَا لَهُۥ شُرَكَآءَ فِيمَآ ءَاتَىٰهُمَاۚ فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ عَمَّا يُشۡرِكُونَ
Аллоҳ уларнинг дуоларини ижобат қилиб, уларга бир солиҳ фарзанд ато этганидан кейин унга "Абдулҳорис, яъни, Ҳориснинг бандаси", деган ном бериб, ширк келтира бошладилар. Аллоҳ ҳар қандай ширкдан покдир. У илоҳликда ҳам, парвардигорликда ҳам якка-ёлғиздир.
التفاسير العربية:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَتَّبِعُوكُمۡۚ سَوَآءٌ عَلَيۡكُمۡ أَدَعَوۡتُمُوهُمۡ أَمۡ أَنتُمۡ صَٰمِتُونَ
Эй мушриклар, сизлар худо қилиб олган бу бут ва санамлар қилган дуоларингизга жавоб бермайдилар. Шундай бўлгач, дуо қилишингиз билан жим туришингиз баробардир. Чунки улар жонсиз нарсалардир. Улар эшитмайдилар, гапирмайдилар, фикр қилмайдилар.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمۡثَالُكُمۡۖ فَٱدۡعُوهُمۡ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Эй мушриклар, сизлар Аллоҳни қўйиб, бут-санамларга сиғиняпсизлар. Сизлар ибодат қилаётган ўша сохта маъбудлар Аллоҳ яратган махлуқлардир. Махлуқликда сизлар билан баробардир. Сизларнинг аҳволингиз уларникидан афзалроқдир. Чунки сизлар тириксизлар, гапирасизлар, юрасизлар, эшитасизлар, кўрасизлар. Бут-санамлар эса бу ишларнинг биронтасини ҳам бажара олмайдилар. Агар ростгўй бўлсангиз, уларни чақириб кўринг-чи, жавоб берармиканлар!
التفاسير العربية:
أَلَهُمۡ أَرۡجُلٞ يَمۡشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَيۡدٖ يَبۡطِشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَعۡيُنٞ يُبۡصِرُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ ءَاذَانٞ يَسۡمَعُونَ بِهَاۗ قُلِ ٱدۡعُواْ شُرَكَآءَكُمۡ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنظِرُونِ
Сизлар худо қилиб олган бут-санамларнинг оёқлари бормики, эҳтиёжларингизни қондириш йўлида юрсалар ё қўллари бормики, сизларни ҳимоя қила олсалар ёки кўзлари бормики, сизларга кўринмас нарсаларни кўриб, хабарини бериб турсалар ёхуд қулоқлари бормики, сизлардан яширин гапларни эшитиб, сизларни огоҳлантириб турсалар?! Модомики, улар сифатлардан мосуво экан, қандай қилиб уларга ибодат қиласизлар? Қандай қилиб улардан фойда келтириши ёки зарарни даф этишини сўрайсизлар? Эй Пайғамбар, ўша мушрикларга айтинг: "Ўша Аллоҳга шерик қилаётган бутларингизга дуо қилаверинглар, кейин эса менга қарши ҳийла-найрангларингизни қўллайверинглар, менга муҳлат ҳам бериб ўтирманглар".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• في الآيات بيان جهل من يقصد النبي صلى الله عليه وسلم ويدعوه لحصول نفع أو دفع ضر؛ لأن النفع إنما يحصل من قِبَلِ ما أرسل به من البشارة والنذارة.
Мазкур оятларда фойда ёки зарар етказиш бобида Пайғамбар алайҳиссаломнинг ўзига дуо қилиш нодонлик экани уқтириляпти. Чунки бу иш Пайғамбар алайҳиссаломни огоҳлантирувчи ва хушхабар етказувчи қилиб юборган Аллоҳ Қўлидадир.
إِنَّ وَلِـِّۧيَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡكِتَٰبَۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى ٱلصَّٰلِحِينَ
Менга ёрдам берадиган, мени қўллаб-қувватлайдиган ва асрайдиган Зот Аллоҳдир. Ундан бошқасидан умид қилмайман. Бут-санамларингиздан заррача қўрқмайман. У Зот менга Қуръонни одамларга ҳидоят қилиб туширган. Солиҳ бандаларини Ўзи бошқаради. Уларни қўллайди ва Ўз паноҳида асрайди.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَسۡتَطِيعُونَ نَصۡرَكُمۡ وَلَآ أَنفُسَهُمۡ يَنصُرُونَ
Эй мушриклар, сизлар сиғинаётган бут-санамлар сизларга ёрдам бера олмайдилар. Улар ўзларига ҳам ёрдам беролмайдилар. Улар ожиз, нотавонлардир. Қандай қилиб, Аллоҳни қўйиб, ўша нотавонларга сиғинасизлар?
التفاسير العربية:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَسۡمَعُواْۖ وَتَرَىٰهُمۡ يَنظُرُونَ إِلَيۡكَ وَهُمۡ لَا يُبۡصِرُونَ
Эй мушриклар, сизлар сиғинаётган бут-санамлар дуоларингизни эшитмайдилар. Уларнинг сурати сизларга қараб тургандек туюлаверади. Аслида эса жонсиз нарса кўрмайди. Улар инсон ёки ҳайвонлар суратидаги ҳайкаллар ясаб олардилар. Ҳайкалларнинг қўллари, оёқлари, кўзлари бўларди. Лекин улар жонсиз ҳайкаллар, холос. Уларда на ҳаёт бор ва на ҳаракат.
التفاسير العربية:
خُذِ ٱلۡعَفۡوَ وَأۡمُرۡ بِٱلۡعُرۡفِ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡجَٰهِلِينَ
Эй Пайғамбар, одамларнинг узрларини қабул қилинг. Ахлоқлари ва амалларидаги енгил хатоларни кечириб юборинг. Табиатларига тўғри келмайдиган ишларга уларни мажбурламанг. Акс ҳолда, улар диндан безиб қоладилар. Ширинсуханлик билан, гўзал хулқ билан йўлга бошланг. Жоҳиллардан эса юз ўгиринг. Жоҳилларга қарши сиз ҳам жоҳиллик қилманг. Сизга озор берсалар, сиз уларга озор берманг. Сизга марҳамат кўрсатмасалар ҳам сиз марҳамат кўрсатаверинг.
التفاسير العربية:
وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Эй Пайғамбар, шайтоннинг сизни васваса қилиб, яхши амаллардан тўсаётганини сезсангиз, Аллоҳдан паноҳ сўраб, У Зотга юкунинг. Зеро, Аллоҳ дуойингизни эшитади, илтижойингизни билади ва сизни шайтондан асрайди.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ إِذَا مَسَّهُمۡ طَٰٓئِفٞ مِّنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبۡصِرُونَ
Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қиладиганларга шайтон тарафидан бир васваса келиб, бирон гуноҳни қилиб қўйсалар, дарҳол Аллоҳнинг буюклигини, осийларни жазолашини, итоаткорларни эса мукофотлашини эсга олиб, тез тавба қилиб, Парвардигорга юкунадилар. Қарабсизки, шу билан ўнгланиб, гуноҳдан тийилиб, ҳақ устида барқарор бўладилар.
التفاسير العربية:
وَإِذَا لَمۡ تَأۡتِهِم بِـَٔايَةٖ قَالُواْ لَوۡلَا ٱجۡتَبَيۡتَهَاۚ قُلۡ إِنَّمَآ أَتَّبِعُ مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّ مِن رَّبِّيۚ هَٰذَا بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمۡ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Эй Пайғамбар, уларга бир оят келтирсангиз, сизни ёлғончига чиқариб, ундан юз ўгирадилар. Оят келтирмасангиз: "Ўзинг тўқий қолмайсанми?", дейишади. Эй Пайғамбар, айтинг: "Мен ўзимчасига оят келтира олмайман. Мен фақат Аллоҳ тарафидан келадиган ваҳийга эргашаман. Сизларга ўқиб бераётганим бу Қуръон сизларни яратган ва бошқариб турадиган Аллоҳ тарафидан юборилган ҳужжатлар, далиллар ҳамда мўминлар учун раҳматдир. Унга иймон келтирмаганлар йўлдан озган бадбахтлардир.
التفاسير العربية:
وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ
Эй Пайғамбар, Парвардигорингизни эрталаб ва кечқурун қўрқиб, тазарру қилиб, овозингизни кўтармасдан, ичингизда эсланг. Аллоҳнинг зикридан ғофиллардан бўлманг.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيُسَبِّحُونَهُۥ وَلَهُۥ يَسۡجُدُونَۤ۩
Эй Пайғамбар, ҳатто Парвардигорингизнинг ҳузуридаги фаришталар ҳам У Зотга ибодат қилишдан ўзларини катта олмайдилар, заррача оғишмай бўйсунадилар, кеча-кундуз У Зотга тасбеҳ айтадилар ва У Зотгагина сажда қиладилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• في الآيات بشارة للمسلمين المستقيمين على صراط نبيهم صلى الله عليه وسلم بأن ينصرهم الله كما نصر نبيه وأولياءه.
Ақлли одамга Аллоҳ таолога бандалик қилиш вожибдир. Зеро, динга оид чуқур илмларни ўзида мужассам этган китобни нозил қилиб, диний манфаатларни юзага чиқарадиган ҳам, солиҳ бандаларини раҳбар қилиб, уларни душманлардан Ўз паноҳида асраб, дунёвий манфаатларни амалга оширадиган ҳам Аллоҳдир.
• في الآيات جماع الأخلاق، فعلى العبد أن يعفو عمن ظلمه، ويعطي من حرمه، ويصل من قطعه.
Мазкур оятларда Пайғамбар алайҳиссалом кўрсатган йўлдан оғишмай борганларга Аллоҳ мададкор бўлиши ҳақида хушхабар бор.
• على العبد إذا مَسَّه سوء من الشيطان - فأذنب بفعل محرم، أو ترك واجب - أن يستغفر الله تعالى، ويستدرك ما فرط منه بالتوبة النصوح والحسنات الماحية.
Улуғ хулқлар мажмуаси. Сизга зулм қилганни кечиринг, бахиллик қилганга саховат кўрсатинг, сиздан хабар олмагандан хабар олинг.
• الواجب على العاقل عبادة الله تعالى؛ لأنه هو الذي يحقق له منافع الدين بإنزال الكتاب المشتمل على العلوم العظيمة في الدّين، ومنافع الدنيا بتولّي الصالحين من عباده وحفظه لهم ونصرته إياهم، فلا تضرهم عداوة من عاداهم.
Шайтон васвасасига учиб, бирон ҳаром ишга қўл урган ёки вожибни тарк этган банда дарҳол Аллоҳга истиғфор айтиб, чин тавба ва яхши амаллар билан қилган гуноҳини ювиб юбориши керак.
ترجمة معاني سورة: الأعراف
ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - فهرس التراجم
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.