د معناګانو ژباړه سورت فجر - اوزبکي ژبې ته د المختصر في تفسیر القرآن الکریم ژباړه - د قرآن کریم دائرة المعارف

Фажр

د سورت د مقصدونو څخه:

بيان عاقبة الطغاة، والحكمة من الابتلاء، والتذكير بالآخرة.

Золим зўравонларнинг оқибатини ва синов остидаги ҳикматни баён қилиш ҳамда охиратни эслатиш.

---

آیت: 1

وَٱلۡفَجۡرِ

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло тонг номига қасам ичди.

آیت: 2

وَلَيَالٍ عَشۡرٖ

Аллоҳ таоло Зул-ҳижжа ойининг дастлабки ўн кечасига қасам ичди.

آیت: 3

وَٱلشَّفۡعِ وَٱلۡوَتۡرِ

Жуфт ва тоқ нарсаларга қасам ичди.

آیت: 4

وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَسۡرِ

Келиб-кетаётган кечага қасам ичди. Бу қасамларнинг жавоби шуки, сизлар сўзсиз амалларингизга қараб ҳисоб-китоб қилинасизлар!

آیت: 5

هَلۡ فِي ذَٰلِكَ قَسَمٞ لِّذِي حِجۡرٍ

Юқорида айтиб ўтилган нарсаларда ақлли инсонни қаноатлантирадиган қасам йўқми?!

آیت: 6

أَلَمۡ تَرَ كَيۡفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ

Эй Пайғамбар, Ҳуд қавми Од ўзларига юборилган пайғамбарни ёлғонга чиқаргач, Аллоҳ таоло уларни нималар қилганини кўрмадингизми?

آیت: 7

إِرَمَ ذَاتِ ٱلۡعِمَادِ

Од қавми қудратли боболари Иром авлодига мансубдир.

آیت: 8

ٱلَّتِي لَمۡ يُخۡلَقۡ مِثۡلُهَا فِي ٱلۡبِلَٰدِ

Шундай Од қабиласики, Аллоҳ таоло бошқа шаҳарларда уларга ўхшашини яратмаган.

آیت: 9

وَثَمُودَ ٱلَّذِينَ جَابُواْ ٱلصَّخۡرَ بِٱلۡوَادِ

Аллоҳ таоло Солиҳнинг қавми Самудни нималар қилганини кўрмадингизми? Улар тоғ қояларини ўяр ва бу тошлардан Ҳижр деган ерда уйлар қурар эдилар.

آیت: 10

وَفِرۡعَوۡنَ ذِي ٱلۡأَوۡتَادِ

Парвардигорингиз Фиръавнга нималар қилганини кўрмадингизми? Унинг кўп аскарлари бор бўлиб, уларнинг кучи билан одамларни азобламасмиди?

آیت: 11

ٱلَّذِينَ طَغَوۡاْ فِي ٱلۡبِلَٰدِ

Уларнинг ҳаммаси бераҳмлик ва золимликда ҳаддан ошдилар. Ҳаммаси ўз юртида тажовузкор бўлди.

آیت: 12

فَأَكۡثَرُواْ فِيهَا ٱلۡفَسَادَ

У юртларда куфр ва маъсиятни ёйиб, бузғунчиликни авж олдириб юборган эдилар.

آیت: 13

فَصَبَّ عَلَيۡهِمۡ رَبُّكَ سَوۡطَ عَذَابٍ

Аллоҳ таоло уларга шиддатли азоб чектирди ва уларни ер юзидан батамом йўқ қилди.

آیت: 14

إِنَّ رَبَّكَ لَبِٱلۡمِرۡصَادِ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз одамларнинг амалларини текшириб, кузатиб туради. Кейин яхши амал қилганларни жаннат билан мукофотлаб, ёмон амал қилганларни дўзах билан жазолайди.

آیت: 15

فَأَمَّا ٱلۡإِنسَٰنُ إِذَا مَا ٱبۡتَلَىٰهُ رَبُّهُۥ فَأَكۡرَمَهُۥ وَنَعَّمَهُۥ فَيَقُولُ رَبِّيٓ أَكۡرَمَنِ

Бироқ инсоннинг табиати шуки, Парвардигори уни синаш учун мукаррам қилиб, мол, фарзанд ва обрў-эътибор неъматларини ато этса, Аллоҳ ҳузурида ҳурмат-эътиборим борлиги учун шундай бўлди, деб ўйлаб, Аллоҳ мени ҳурматга лойиқлигим учун ҳурмат қиляпти, дейди.

آیت: 16

وَأَمَّآ إِذَا مَا ٱبۡتَلَىٰهُ فَقَدَرَ عَلَيۡهِ رِزۡقَهُۥ فَيَقُولُ رَبِّيٓ أَهَٰنَنِ

Аммо уни синаб, ризқини торайтирса, Парвардигор ҳузурида ҳақир бўлганим туфайли шундай бўляпти, деб ўйлайди ва, Парвардигорим мени хор қилди, дейди.

آیت: 17

كَلَّاۖ بَل لَّا تُكۡرِمُونَ ٱلۡيَتِيمَ

Асло! Иш бу инсон ўйлаганидек эмас. Неъматлар Аллоҳ Таолонинг бандасидан розилигига ёки балолар банданинг Аллоҳ ҳузурида хорлигига далил эмас. Аслида сизлар ўзингизга берилган ризқдан етимни сийламайсизлар.

آیت: 18

وَلَا تَحَٰٓضُّونَ عَلَىٰ طَعَامِ ٱلۡمِسۡكِينِ

Бир-бирларингизни егулик тополмаётган мискинларни таомлантиришга чорламайсизлар.

آیت: 19

وَتَأۡكُلُونَ ٱلتُّرَاثَ أَكۡلٗا لَّمّٗا

Ожиза аёллар ва ночор етимларнинг ҳақларини ҳалол-ҳаромлигини суриштирмасдан, очкўзларча еяверасизлар.

آیت: 20

وَتُحِبُّونَ ٱلۡمَالَ حُبّٗا جَمّٗا

Мол-дунёни қаттиқ яхши кўрасизлар, унга ҳарислигингиз туфайли Аллоҳ йўлида сарфлашдан қизғанасизлар.

آیت: 21

كَلَّآۖ إِذَا دُكَّتِ ٱلۡأَرۡضُ دَكّٗا دَكّٗا

Асло! Бундай қилиш ярашмайди. Ер қаттиқ силкитилиб, ларзага келтириладиган онни тасаввур қилинг.

آیت: 22

وَجَآءَ رَبُّكَ وَٱلۡمَلَكُ صَفّٗا صَفّٗا

Эй Пайғамбар, ана шунда Парвардигорингиз ва фаришталар саф-саф бўлиб, одамлар орасини ажрим қилиш учун келадилар.

په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:

• فضل عشر ذي الحجة على أيام السنة.

Зулҳижжа ойининг 10 куни йилнинг бошқа кунларидан афзалдир.

• ثبوت المجيء لله تعالى يوم القيامة وفق ما يليق به؛ من غير تشبيه ولا تمثيل ولا تعطيل.

Қиёмат куни Аллоҳ таолонинг Ўзига хос тарзда келиши оятда ўз исботини топган. Бу иш махлуқларга ташбиҳ-тамсил қилинмайди, инкор ҳам этилмайди.

• المؤمن إذا ابتلي صبر وإن أعطي شكر.

Мўмин балога йўлиқса, сабр этади. Неъматга ноил бўлса, шукр қилади.

آیت: 23

وَجِاْيٓءَ يَوۡمَئِذِۭ بِجَهَنَّمَۚ يَوۡمَئِذٖ يَتَذَكَّرُ ٱلۡإِنسَٰنُ وَأَنَّىٰ لَهُ ٱلذِّكۡرَىٰ

Ўша куни жаҳаннам олиб келинади. Унинг етмиш минг тизгини бўлиб, ҳар бир тизгинини етмиш мингта фаришта тортиб келади. Ана шу куни инсон Аллоҳ таолонинг ҳуқуқларига нақадар бепарво бўлганини эслайди. Лекин бу эслашидан нима фойда? Ахир у кун амал қилиш куни эмас, ҳисоб-китоб куни-ку.

آیت: 24

يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي قَدَّمۡتُ لِحَيَاتِي

Инсон қаттиқ надомат қилиб, қанийди, асл ҳаётим – охиратим учун яхши амалларни тақдим қилолганимда, дейди.

آیت: 25

فَيَوۡمَئِذٖ لَّا يُعَذِّبُ عَذَابَهُۥٓ أَحَدٞ

У кунда ҳеч ким Аллоҳнинг азобичалик азоб бера олмайди. Чунки Аллоҳнинг азоби қаттиқроқ ва боқийроқдир.

آیت: 26

وَلَا يُوثِقُ وَثَاقَهُۥٓ أَحَدٞ

Аллоҳ таоло кофирларни занжирбанд қилганидек, ҳеч ким бировни занжирбанд қилолмайди.

آیت: 27

يَٰٓأَيَّتُهَا ٱلنَّفۡسُ ٱلۡمُطۡمَئِنَّةُ

Аммо мўмин жонга келсак, унга жони чиқаётган пайтда ҳам, Қиёмат кунида ҳам, эй иймон ва солиҳ амаллар билан қалби хотиржам бўлган жон, дейилади.

آیت: 28

ٱرۡجِعِيٓ إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةٗ مَّرۡضِيَّةٗ

Парвардигорингга Унинг ҳузуридаги чексиз савоблардан рози бўлиб, солиҳ амалларинг билан Унинг розилигига эришиб қайт!

آیت: 29

فَٱدۡخُلِي فِي عِبَٰدِي

Солиҳ бандаларим қаторига киргин.

آیت: 30

وَٱدۡخُلِي جَنَّتِي

Ҳозирлаб қўйган жаннатимга улар билан бирга киргин.

په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:

• عتق الرقاب، وإطعام المحتاجين في وقت الشدة، والإيمان بالله، والتواصي بالصبر والرحمة: من أسباب دخول الجنة.

Қул озод қилиш, қийинчилик пайтида муҳтожларга таом бериш, Аллоҳга иймон келтириш, сабр-тоқат ва раҳм-шафқатли бўлишни тавсия қилиш – жаннатга кириш сабабларидандир.

• من دلائل النبوة إخباره أن مكة ستكون حلالًا له ساعة من نهار.

Пайғамбар алайҳиссаломга вақти келиб Макканинг ҳалол қилиб берилиши, яъни, қатл қилинишга лойиқ кишиларни қатл қилиш ва асир олинишга лойиқ кишиларни асир олиш имкони пайдо бўлиши ҳақида хушхабар берилиши пайғамбарлик далилларидан биридир.

• لما ضيق الله طرق الرق وسع طرق العتق، فجعل الإعتاق من القربات والكفارات.

Аллоҳ таоло қулдорлик йўлларини торайтиргач, қулларни озод қилиш йўлини кенгайтирди. Қул озод қилишни қурбат - Аллоҳга яқин бўлиш ва каффорат амалларидан қилди.