ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - فهرس التراجم
سورة آل عمران - Оли Имрон сураси
من مقاصد السورة:
إثبات أن دين الإسلام هو الحق ردًّا على شبهات أهل الكتاب، وتثبيتا للمؤمنين.
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُ
Ибодат қилинишга лойиқ ҳақиқий маъбуд ёлғиз Аллоҳдир. У абадий барҳаётдирки, унда ўлим йўқ, нуқсон йўқ. Бор бўлишда У Зот ҳеч кимга, ҳеч нарсага таянмайди. Қолган махлуқотлар эса бирон лаҳза ҳам У Зотдан беҳожат бўла олмайдилар.
التفاسير العربية:
نَزَّلَ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَأَنزَلَ ٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِيلَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ сизга Қуръонни нозил қилди. Унинг хабарлари рост, ҳукмлари эса адолатлидир. У олдинги илоҳий китобларга мувофиқдирки, улар орасида ҳеч қандай зиддият йўқ. Аллоҳ Қуръондан олдин Мусо алайҳиссаломга Тавротни, Ийсо алайҳиссаломга эса Инжилни нозил қилди. Бу илоҳий китобларнинг ҳаммасида инсонларнинг дунё ва охиратларини ислоҳ қилишлари учун ҳидоят ва иршод бор. Аллоҳ ҳақ билан ботилни, ҳидоят билан залолатни ажратиб берадиган Фурқонни ҳам нозил қилди. Аллоҳнинг сизга нозил қилган оятларига куфр келтирганларга қаттиқ азоб бордир. Аллоҳ Азиздирки, ҳеч ким, ҳеч нарса Ундан ғолиб эмас. Аллоҳ пайғамбарларини ёлғончига чиқариб, фармонларига қарши чиқадиганлардан интиқом оладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
مِن قَبۡلُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ ٱلۡفُرۡقَانَۗ إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدٞۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٞ ذُو ٱنتِقَامٍ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ сизга Қуръонни нозил қилди. Унинг хабарлари рост, ҳукмлари эса адолатлидир. У олдинги илоҳий китобларга мувофиқдирки, улар орасида ҳеч қандай зиддият йўқ. Аллоҳ Қуръондан олдин Мусо алайҳиссаломга Тавротни, Ийсо алайҳиссаломга эса Инжилни нозил қилди. Бу илоҳий китобларнинг ҳаммасида инсонларнинг дунё ва охиратларини ислоҳ қилишлари учун ҳидоят ва иршод бор. Аллоҳ ҳақ билан ботилни, ҳидоят билан залолатни ажратиб берадиган Фурқонни ҳам нозил қилди. Аллоҳнинг сизга нозил қилган оятларига куфр келтирганларга қаттиқ азоб бордир. Аллоҳ Азиздирки, ҳеч ким, ҳеч нарса Ундан ғолиб эмас. Аллоҳ пайғамбарларини ёлғончига чиқариб, фармонларига қарши чиқадиганлардан интиқом оладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
هُوَ ٱلَّذِي يُصَوِّرُكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡحَامِ كَيۡفَ يَشَآءُۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Сизларни оналарингиз қоринларида эркак ва аёл, чиройли ва хунук, оқ ва қора қилиб, Ўзи истаганча турли хил суратларда яратган Зот Аллоҳдирки, Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. У Азиздирки, ҳеч ким, ҳеч нарса Ундан ғолиб бўла олмас. У ҳар бир яратишини, тадбирини, шариатини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ مِنۡهُ ءَايَٰتٞ مُّحۡكَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٞۖ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمۡ زَيۡغٞ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَٰبَهَ مِنۡهُ ٱبۡتِغَآءَ ٱلۡفِتۡنَةِ وَٱبۡتِغَآءَ تَأۡوِيلِهِۦۖ وَمَا يَعۡلَمُ تَأۡوِيلَهُۥٓ إِلَّا ٱللَّهُۗ وَٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِۦ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ رَبِّنَاۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ шундай Зотдирки, сизга Қуъонни нозил қилди. Унда ҳеч қандай чалкашлиги йўқ, аниқ-равшан маънолар тараладиган муҳкам оятлар бор. Бу оятлар Қуръоннинг асоси ва катта қисмини ташкил қилади. Ихтилофлар чоғида айнан шу оятларга мурожаат қилинади. Айни пайтда бир неча хил маъноларни англатадиган муташобиҳ оятлар ҳам борки, кўп одамларга қайси маънода келаётганини англашда чигаллик юзага келади. Қалбида марази - ҳақ йўлдан оғиш бўлган кимсалар оятларнинг муҳкамини қўйиб, муташобиҳини оладилар. Бу билан шубҳа қўзғаш, одамларни йўлдан оздириш ва ўз ҳавойи нафсларига тўғри келадиган тарзда таъвил-тафсир қилишни кўзлайдилар. Аслида бу оятларнинг маъноларини Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмайди. Илмда мустаҳкам бўлган зотлар эса: "Қуръоннинг ҳаммасига иймон келтирдик, ҳаммаси Парвардигоримиз тарафидан нозил бўлган", дейдилар. Муташобиҳ оятларни муҳкам оятлар билан тафсир қиладилар. Соғлом ақли борларгина эслатма-насиҳатга қулоқ соладилар.
التفاسير العربية:
رَبَّنَا لَا تُزِغۡ قُلُوبَنَا بَعۡدَ إِذۡ هَدَيۡتَنَا وَهَبۡ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةًۚ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡوَهَّابُ
Илмда мустаҳкам бўлган зотлар яна шундай дейдилар: "Парвардигоро, бизни ҳаққа ҳидоят қилиб, йўлдан озганлар йўлиққан фожиадан саломат қилганингдан кейин энди яна қалбларимизни ҳақ йўлдан оғдирма! Бизга Ўз ҳузурингдан кенг раҳмат ато этгинки, у билан қалбларимиз ҳидоятлансин, йўлдан озиш фалокатидан ҳимоялансин. Парвардигоро, барча яхшиликларни ато этгувчи ёлғиз Ўзингсан!"
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أقام الله الحجة وقطع العذر عن الخلق بإرسال الرسل وإنزال الكتب التي تهدي للحق وتحذر من الباطل.
Аллоҳ ҳаққа ҳидоятлайдиган ва ботилдан огоҳлантирадиган пайғамбарларни юбориш ва уларга китоблар нозил қилиш билан етарли ҳужжат - асос келтириб, одамлар учун узрга жой қолдирмади.
• كمال علم الله تعالى وإحاطته بخلقه، فلا يغيب عنه شيء في الأرض ولا في السماء، سواء كان ظاهرًا أو خفيًّا.
Аллоҳ таолонинг илми мукаммал ва ҳамма махлуқотларини қамраб олгандир. Еру осмондаги бирон нарса зоҳирда бўлсин, ботинда бўлсин, У Зотдан яширин эмас.
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغۡنِيَ عَنۡهُمۡ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُم مِّنَ ٱللَّهِ شَيۡـٔٗاۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمۡ وَقُودُ ٱلنَّارِ
Аллоҳга ва Унинг пайғамбарларига куфр келтирганларни на бу дунёда ва на охиратда моллари ҳам, болалари ҳам Аллоҳнинг азобидан қутқара олмайдилар. Улар Қиёмат кунида дўзахнинг ўтинларидир.
التفاسير العربية:
كَدَأۡبِ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡۗ وَٱللَّهُ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Бу кофирларнинг иши Фиръавн ва ундан олдинги Аллоҳга куфр келтирган ва оятларини ёлғонга чиқарган бадбахтларнинг иши кабидирки, Аллоҳ уларни гуноҳлари сабабли азоблаганди. Ўшанда уларга моллари ҳам, болалари ҳам асқотмаганди. Аллоҳ куфр келтириб, оятларини ёлғонга чиқарганларга нисбатан азоби қаттиқ Зотдир.
التفاسير العربية:
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ سَتُغۡلَبُونَ وَتُحۡشَرُونَ إِلَىٰ جَهَنَّمَۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ҳар қандай ботил дин орқали куфр йўлига кирганларга айтингки, яқинда мўминлар сизлардан ғолиб бўладилар, сизлар эса кофир ҳолингизда ўлиб кетасизлар ва Аллоҳ сизларни жаҳаннам оловига тўплайди. Сизлар учун тайёрлаб қўйилган қароргоҳ нақадар ёмон жой!
التفاسير العربية:
قَدۡ كَانَ لَكُمۡ ءَايَةٞ فِي فِئَتَيۡنِ ٱلۡتَقَتَاۖ فِئَةٞ تُقَٰتِلُ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَأُخۡرَىٰ كَافِرَةٞ يَرَوۡنَهُم مِّثۡلَيۡهِمۡ رَأۡيَ ٱلۡعَيۡنِۚ وَٱللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصۡرِهِۦ مَن يَشَآءُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبۡرَةٗ لِّأُوْلِي ٱلۡأَبۡصَٰرِ
Бадр кунида жанг қилиш учун тўқнаш келган икки гуруҳда сизлар учун ибрат бор эди. Улардан бири Аллоҳ йўлида Аллоҳнинг калимаси олий бўлиши, кофирлар калимаси эса маҳв этилиши учун жанг қилаётган Пайғамбар алайҳиссалом ва саҳобалардан иборат мўминлар гуруҳи бўлса, иккинчиси каттазанглик, риё ва тарафкашлик байроғи остида урушга чиққан Макка кофирлари эди. Мўминлар уларнинг икки баробар кўплигини ўз кўзлари билан кўрдилар. Аллоҳ Ўзининг дўстларига нусрат-ғалаба берди. Аллоҳ Ўзи истаган бандаларини ғалаба билан қувватлайди. Бу ишда фикр юрита оладиганлар учун ибрат ва насиҳат бордир. Токи, ғалаба сони оз бўлса-да, аҳли иймонники эканини, мағлубият эса сони кўп бўлса-да, аҳли ботилники эканини билиб олсинлар.
التفاسير العربية:
زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ ٱلشَّهَوَٰتِ مِنَ ٱلنِّسَآءِ وَٱلۡبَنِينَ وَٱلۡقَنَٰطِيرِ ٱلۡمُقَنطَرَةِ مِنَ ٱلذَّهَبِ وَٱلۡفِضَّةِ وَٱلۡخَيۡلِ ٱلۡمُسَوَّمَةِ وَٱلۡأَنۡعَٰمِ وَٱلۡحَرۡثِۗ ذَٰلِكَ مَتَٰعُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَٱللَّهُ عِندَهُۥ حُسۡنُ ٱلۡمَـَٔابِ
Аллоҳ таоло хабар беряптики, одамларни синаш учун уларга аёллар, болалар, тилла, кумуш каби бойликлар, қимматбаҳо донғи чиққан отлар, туя, сигир, қўй каби чорвалар ҳамда экин-тикинлар каби истак-ҳоҳишларга қўнгил қўйиш чиройли, ёқимли қилиб кўрсатилди. Аслида бу нарслар дунёнинг ўткинчи нарсалари. Улардан бир муддатгина фойдаланиш мумкин, холос. Кейин ҳаммаси бир зумда йўқ бўлиб кетади. Мўмин одамга уларга кўнгил бериш ярашмайди. Зеро, энг гўзал оқибат, қайтиб борар жой Аллоҳнинг ҳузуридадир. У кенглиги осмонлару ерча бўлган жаннатдир.
التفاسير العربية:
۞ قُلۡ أَؤُنَبِّئُكُم بِخَيۡرٖ مِّن ذَٰلِكُمۡۖ لِلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ عِندَ رَبِّهِمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا وَأَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞ وَرِضۡوَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ بَصِيرُۢ بِٱلۡعِبَادِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Мана шу истак-хоҳишлардан кўра яхшироқ нарсалар ҳақида хабар берайми? Аллоҳдан тақво қилиб, буйруқларини бажарадиган, тақиқларидан тийиладиган зотлар учун қасрлари ва дарахтлари остидан дарёлар оқиб турадиган боғлар бор. Боғларда улар абадий қоладилар, ўлмайдилар, якун топмайдилар. Улар учун яна сурати ҳам, сийрати ҳам покиза жуфтлар ҳамда Аллоҳнинг ризолиги ҳам борки, Аллоҳ уларга ҳамма нарсани ҳалол қилиб беради, уларга ҳеч қачон ғазаб қилмайди. Аллоҳ бандаларининг аҳволини кўриб-билиб туради. Ҳеч нарса У Зотдан яширин қолмайди. Яқинда уларнинг амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أن غرور الكفار بأموالهم وأولادهم لن يغنيهم يوم القيامة من عذاب الله تعالى إذا نزل بهم.
Кофирларнинг ғурурланаётган мол-давлатлари ва болалари қиёмат куни уларни Аллоҳнинг азобидан қутқара олмайди.
• النصر حقيقة لا يتعلق بمجرد العدد والعُدة، وانما بتأييد الله تعالى وعونه.
ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ إِنَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ
Жаннатилар Парвардигорига дуо қилиб, шундай дейдилар: "Парвардигоро, биз Сенга ва пайғамбарларингга нозил қилган рисолатларга иймон келтирдик, шариатингга эргашдик. Қилган гуноҳларимизни кечир ва бизни дўзах азобидан асра".
التفاسير العربية:
ٱلصَّٰبِرِينَ وَٱلصَّٰدِقِينَ وَٱلۡقَٰنِتِينَ وَٱلۡمُنفِقِينَ وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ
Улар тоат-ибодат қилишда ҳам, гуноҳлардан тийилишда ҳам, балолар чоғида ҳам сабр-тоқатли, гапидаю амалида садоқатли, Аллоҳ таолога тўла итоатли, мол-давлатларини Аллоҳнинг йўлида инфоқ-эҳсон қиладиган, қалблар ташвишлардан, юмушлардан холи ва дуо ижобат бўлишига яқин бўлган онлар - саҳарларда истиғфор айтадиган зотлардир.
التفاسير العربية:
شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Аллоҳ Ўзининг илоҳлигига далолат қилувчи шаръий ва кавний ҳужжатлар келтириш билан ёлғиз Ўзи ҳақиқий маъбуд эканига гувоҳлик берди. Фаришталар ҳам шунга гувоҳлик бердилар. Тавҳидни баён қилиш ва унга даъват этиш билан аҳли илм ҳам энг буюук гувоҳликни бердилар. У Аллоҳнинг ягоналиги ва халқию шариати борасида адолат билан иш қилишидир. Ундан ўза илоҳ йўқ. У азиздирки, ҳеч ким, ҳеч нарса Ундан ғолиб эмас. У яратиш, тадбир қилиш ва шариатлаштиришда ҳар бир ишни ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلدِّينَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُۗ وَمَا ٱخۡتَلَفَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡعِلۡمُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۗ وَمَن يَكۡفُرۡ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ
Аллоҳ наздида мақбул дин Исломдир. У ёлғиз Аллоҳга бўйсуниш, таслим бўлиш, тоат-ибодат қилиш, ҳамма пайғамбарларга, жумладан, уларнинг хотималовчиси Муҳаммад алайҳиссаломга иймон келириш ва ёлғиз у кишининг шариатидан бошқасини тан олмасликдир. Яҳуд ва насоролар илм-ҳужжат келганидан кейин ҳасадлари ва дунёга қўйган ҳирслари туфайли диний фирқаларга, гуруҳларга бўлиниб кетдилар. Аллоҳ пайғамбарига нозил қилган оятларга куфр келтирган одам билиб қўйсинки, Аллоҳ кофирлар ва каззоблардан жуда тез ҳисоб олади.
التفاسير العربية:
فَإِنۡ حَآجُّوكَ فَقُلۡ أَسۡلَمۡتُ وَجۡهِيَ لِلَّهِ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِۗ وَقُل لِّلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡأُمِّيِّـۧنَ ءَأَسۡلَمۡتُمۡۚ فَإِنۡ أَسۡلَمُواْ فَقَدِ ٱهۡتَدَواْۖ وَّإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنَّمَا عَلَيۡكَ ٱلۡبَلَٰغُۗ وَٱللَّهُ بَصِيرُۢ بِٱلۡعِبَادِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизга нозил бўлган ҳақ борасида талашиб-тортишадиган бўлсалар: "Мен ва менга тобе бўлган мўминлар Аллоҳ таолога таслим бўлдик", деб айтинг. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, аҳли китоб ва мушриклардан: "Мен олиб келган ҳукмларга эргашиш билан Аллоҳ таолога холис таслим бўлдингизми?", деб сўранг. Аллоҳга таслим бўлиб, шариатингизга эргашсалар, демак, ҳидоят йўлига ўтибдилар. Бордию Исломдан юз ўгирсалар, сизнинг вазифангиз фақат етказиб қўйиш, холос. Кейин уларнинг иши Аллоҳа ҳавола. У Зот бандаларини кўриб-билиб туради. Яқинда уларга амалларига қараб жазо ёки мукофот беради.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَيَقۡتُلُونَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ بِغَيۡرِ حَقّٖ وَيَقۡتُلُونَ ٱلَّذِينَ يَأۡمُرُونَ بِٱلۡقِسۡطِ مِنَ ٱلنَّاسِ فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
Аллоҳнинг ҳужжатларини инкор қиладиган, пайғамбарларини ноҳақ, зулм ва тажовузкорлик билан ўлдирадиан, адолатга чақириб, яхшиликка буюриб ва ёмонликдан қайтарадиган одамларни ҳам ўлдирадиган бадбахт қотилларга аламли азоб борлиги ҳақида хабар бериб қўйинг.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من أعظم ما يُكفِّر الذنوب ويقي عذاب النار الإيمان بالله تعالى واتباع ما جاء به الرسول صلى الله عليه وسلم.
Гуноҳларга каффорат бўладиган ва дўзах азобидан сақлайдиган энг катта омил Аллоҳ таолога иймон келтирмоқ ва Пайғамбар алайҳиссалом олиб келган рисолатга эргашмоқдир.
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يُدۡعَوۡنَ إِلَىٰ كِتَٰبِ ٱللَّهِ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَهُمۡ ثُمَّ يَتَوَلَّىٰ فَرِيقٞ مِّنۡهُمۡ وَهُم مُّعۡرِضُونَ
Эй Муҳаммад алайҳиссалом, яҳудлар аҳволига бир қаранг. Аллоҳ уларга Таврот илмидек бебаҳо неъматни бериб қўйибди. Унда сизнинг пайғамбарлигингизга далолат қилувчи ҳужжат бор. Энди улар ўзаро ихтилофларига Тавротни ҳакам қилиб олишга чақирилсалар, олимлари ва раҳбарларидан бир гуруҳи ундан бош тортяптилар. Чунки бу иш уларнинг ҳавойи нафсларига мос тушмаяпти. Ахир улар ўзларини, Тавротнинг тобелари, дея даъво қилмасмидилар?! Шундай экан, Тавротни ҳакам қилиб олишга биринчилардан бўлиб чопиб келишлари керак эмасмиди?
التفاسير العربية:
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَٰتٖۖ وَغَرَّهُمۡ فِي دِينِهِم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ
Ҳақдан бош тортиб, юз ўгиришларига сабаб шуки, улар дўзах бизни саноқли кунларгина ушлаб туради, кейин жаннатга кирамиз, дея даъво қилардилар. Ёлғону иғволардан иборат шу гумонга алданиб, Аллоҳга ва Унинг динига қарши гапиришга журъат қилишгача бордилар.
التفاسير العربية:
فَكَيۡفَ إِذَا جَمَعۡنَٰهُمۡ لِيَوۡمٖ لَّا رَيۡبَ فِيهِ وَوُفِّيَتۡ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
Уларнинг аҳволи нима кечар экан?! Надоматлари қандай бўлар экан?! Келиши муқаррар бўлган қиёмат кунида ҳисоб-китоб қилиш учун уларни тўплаганимизда, яхшилигини камайтирмай, ёмонлигини кўпайтирмай, заррача зулм қилинмай, ҳар бир жонга қилган амалига яраша жазо ёки мукофот берилганида уларнинг аҳволи ўта-ўта аянчли бўлади!
التفاسير العربية:
قُلِ ٱللَّهُمَّ مَٰلِكَ ٱلۡمُلۡكِ تُؤۡتِي ٱلۡمُلۡكَ مَن تَشَآءُ وَتَنزِعُ ٱلۡمُلۡكَ مِمَّن تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَآءُۖ بِيَدِكَ ٱلۡخَيۡرُۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Эй Муҳаммад алайҳиссалом, Парвардигорингизни улуғлаб, Унга сано айтиб, шундай денг: "Аллоҳим, дунёю охиратдаги ҳамма мулкнинг эгаси Ўзингсан. Мулкни истаган одамингга берасан, истаган одамингдан тортиб оласан. Хоҳлаган одамингни азиз қиласан. Хоҳлаган одамингни хор қиласан. Ҳар бир ишни Ўз ҳикматинг ва адлинг ила қиласан. Ҳамма яхшилик ёлғиз Сенинг қўлингда ва Сен ҳар ишга, ҳар нарсага Қодир Зотсан".
التفاسير العربية:
تُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَتُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِۖ وَتُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَتُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّۖ وَتَرۡزُقُ مَن تَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ
Қудратингнинг кўринишларидан бири шуки, тунни кун ичига киритасан, шу билан кун вақти узаяди, кунни эса тун ичига киритасан, шу билан тун вақти узаяди, уруғдан экинни ва кофирдан мўминни чиқарганингдек, ўликдан тирикни чиқарасан, товуқдан тухумни ва мўминдан кофирни чиқарганингдек, тирикдан ўликни чиқарасан ҳамда Ўзинг истаган бандангга беҳисоб, кенг ризқ берасан.
التفاسير العربية:
لَّا يَتَّخِذِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ فَلَيۡسَ مِنَ ٱللَّهِ فِي شَيۡءٍ إِلَّآ أَن تَتَّقُواْ مِنۡهُمۡ تُقَىٰةٗۗ وَيُحَذِّرُكُمُ ٱللَّهُ نَفۡسَهُۥۗ وَإِلَى ٱللَّهِ ٱلۡمَصِيرُ
Эй мўминлар, кофирларни дўст тутмангиз. Қалбингиз ва мадад қўлингизни мўминлар қолиб, уларга узатмангиз. Ким шундай қилса, у Аллоҳга бегона, Аллоҳ ҳам унга бегона. Лекин агар уларнинг салтанатида яшаётган бўлсангиз ва ҳаётингизга хавф туғилса, уларнинг озорларидан эҳтиёт бўлиш учун дилингиздаги адоватингизни яшириб, ширинсуханлик билан мулойим муомалада бўлсангиз, зарар қилмайди. Аллоҳ улардан эмас, Ўзидан эҳтиёт бўлишга чақиради. У Зотдан қўрқинглар. Гуноҳлар қилиб, ғазабига йўлиқманглар. Қиёмат куни ҳамма бандаларнинг борар жойи ёлғиз Аллоҳгадир. Ўшанда уларга амалларига яраша жазо ёки мукофот беради.
التفاسير العربية:
قُلۡ إِن تُخۡفُواْ مَا فِي صُدُورِكُمۡ أَوۡ تُبۡدُوهُ يَعۡلَمۡهُ ٱللَّهُۗ وَيَعۡلَمُ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Аллоҳ тақиқлаган ишни, яъни, кофирларни дўст тутганингизни яширасизми ё ошкор қиласизми, фарқи йўқ. Ҳаммасини Аллоҳ кўриб-билиб турибди. Ҳеч нарса, ҳеч иш У Зотдан яширин қолмайди. Осмонлару ердаги ҳамма-ҳамма нарсадан огоҳ, хабардор. Аллоҳ ҳар нарсага Қодир Зот. У Зотга оғирлик қиладиган бирон иш йўқ".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أن التوفيق والهداية من الله تعالى، والعلم - وإن كثر وبلغ صاحبه أعلى المراتب - إن لم يصاحبه توفيق الله لم ينتفع به المرء.
Тавфиқ ва ҳидоят Аллоҳ таолодандир. Банда ҳар қанча илми кўп бўлиб, ҳар қанча юқори мартабаларга кўтарилмасин, Аллоҳнинг тавфиқи бўлмаса, ҳеч нарсага эриша олмайди.
يَوۡمَ تَجِدُ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ مِنۡ خَيۡرٖ مُّحۡضَرٗا وَمَا عَمِلَتۡ مِن سُوٓءٖ تَوَدُّ لَوۡ أَنَّ بَيۡنَهَا وَبَيۡنَهُۥٓ أَمَدَۢا بَعِيدٗاۗ وَيُحَذِّرُكُمُ ٱللَّهُ نَفۡسَهُۥۗ وَٱللَّهُ رَءُوفُۢ بِٱلۡعِبَادِ
Қиёмат куни яхши амаллар қилган одам савобини тўла қилиб олади, заррача камайтирилмайди. Ёмон амаллар қилган одам эса амаллари олис-олисларда қолиб кетишини орзу қилиб қолади. Аммо у пайтда бундай орзунинг амалга ошишига йўл бўлсин! Аллоҳ сизларни Ўзидан огоҳлантиради. Гуноҳлар қилиб, Унинг ғазабига гирифтор бўлиб қолманглар. Аллоҳ бандаларига Меҳрибон Зот. Шунинг учун ҳам уларни огоҳлантиради, эҳтиёт бўлишга чорлайди.
التفاسير العربية:
قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Агар ҳақиқатан Аллоҳни яхши кўрсангизлар, мен олиб келган рисолатга ичинглару ташингларда эргашинглар. Шунда Аллоҳнинг муҳаббатига ноил бўласизлар ва У Зот гуноҳларингизни мағфират қилади. Аллоҳ тавба қилган бандасини кечирадиган Раҳмли Зотдир.
التفاسير العربية:
قُلۡ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَۖ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Аллоҳга ва пайғамбарига буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан итоат этинглар". Юз ўгирсалар, Аллоҳ Ўзининг ва пайғамбарининг буйруқларига қарши чиқадиган кофирларни ёмон кўради.
التفاسير العربية:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰٓ ءَادَمَ وَنُوحٗا وَءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ وَءَالَ عِمۡرَٰنَ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Аллоҳ танлаб-саралаб олган бандаларини кўринг. Одам алайҳиссаломга фаришталарни сажда қилдирди. Нуҳ алайҳиссаломни ер юзига биринчи элчи-пайғамбар қилиб юборди. То қиёматга қадар пайғамбарлик Иброҳим алайҳиссаломнинг авлоди-зурриётида қоладиган бўлди. Имрон авлоди ҳам сара зотлар бўлдилар. Хуллас, мазкур зотларнинг ҳаммалари ўз замонасининг афзаллари, саралари эдилар.
التفاسير العربية:
ذُرِّيَّةَۢ بَعۡضُهَا مِنۢ بَعۡضٖۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Мазкур анбиёлар ва Аллоҳни бир деб билишда ҳамда яхши ишлар қилишда уларнинг изидан борган зурриётлари бир силсиладирки, улуғ хулқларни ва олийжаноб фазилатларни бир-бирларидан мерос қилиб олганлар. Аллоҳ бандаларининг гапираётган гапларини ҳам, қилаётган ишларини ҳам эшитиб-билиб туради. Шунинг учун улар орасидан Ўзи истаганини танлаб-саралаб олади.
التفاسير العربية:
إِذۡ قَالَتِ ٱمۡرَأَتُ عِمۡرَٰنَ رَبِّ إِنِّي نَذَرۡتُ لَكَ مَا فِي بَطۡنِي مُحَرَّرٗا فَتَقَبَّلۡ مِنِّيٓۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Имроннинг аёли, Марям алайҳиссаломнинг онаси: "Парвардигорим, қорнимдаги ҳомиламни дунё ишларидан озод этиб, Сенга ва уйингга хизмат қилиши учун холис Ўзингга назр қилдим, уни Ўз даргоҳингда қабул айла, Сен дуойимни эшитиб, ниятимни билиб турган Зотсан", деган эди.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا وَضَعَتۡهَا قَالَتۡ رَبِّ إِنِّي وَضَعۡتُهَآ أُنثَىٰ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا وَضَعَتۡ وَلَيۡسَ ٱلذَّكَرُ كَٱلۡأُنثَىٰۖ وَإِنِّي سَمَّيۡتُهَا مَرۡيَمَ وَإِنِّيٓ أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ
Вақти соати етиб, кўзи ёригач: "Парвардигоро, мен қиз туғдим ва уни Марям, деб номладим. Унга ва унинг зурриётига раҳматингдан қувилган шайтондан паноҳ беришингни сўрайман", деди. Нима туққанини Аллоҳ яхшироқ билади. Ўғил кутаётгани учун бу гапни худди узр сўрагандек айтди. Ҳа, у туққан қиз билан у кутган ўғил қувватда ҳам, хилқатда ҳам баробар эмас.
التفاسير العربية:
فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٖ وَأَنۢبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنٗا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّاۖ كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيۡهَا زَكَرِيَّا ٱلۡمِحۡرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزۡقٗاۖ قَالَ يَٰمَرۡيَمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَاۖ قَالَتۡ هُوَ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ إِنَّ ٱللَّهَ يَرۡزُقُ مَن يَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٍ
Аллоҳ унинг назрини чиройли қабул қилди. Уни гўзал тарзда тарбиялади-ўстирди, солиҳ бандаларининг қалбларини унга меҳрибон қилиб қўйди. Закариё алайҳиссаломга уни ўз қарамоғига олишини тайинлади. Закариё алайҳиссалом унинг ибодат қилиб турган жойига кирганида бир хуш ризқни-таомни кўриб: "Марям, бу ризқ сенга қаердан келди", деди. Марям шундай жавоб берди: "Бу Аллоҳ ҳузуридан. Аллоҳ Ўзи истаган бандасига беҳисоб мўл ризқ ато этур".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• عظم مقام الله وشدة عقوبته تجعل العاقل على حذر من مخالفة أمره تعالى.
Аллоҳнинг мақоми нақадар буюклигини ва азоби қаттиқлигини ҳис этган оқил У Зотнинг буйруғига зид иш қилишдан қўрқадиган бўлиб қолади.
هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُۥۖ قَالَ رَبِّ هَبۡ لِي مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةٗ طَيِّبَةًۖ إِنَّكَ سَمِيعُ ٱلدُّعَآءِ
Закариё Аллоҳ таолонинг Имрон қизи Марямга ноодатий тарзда ризқ берганини кўргач, ўзи қари, аёли эса туғмас бўлишига қарамай, унда бир фарзандли бўлиш умиди туғилиб, шундай деди: "Парвардигоро, менга бир солиҳ бола бер, Сен дуони Эшитгувчи ва ижобат қилгувчи Зотсан".
التفاسير العربية:
فَنَادَتۡهُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَهُوَ قَآئِمٞ يُصَلِّي فِي ٱلۡمِحۡرَابِ أَنَّ ٱللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحۡيَىٰ مُصَدِّقَۢا بِكَلِمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَسَيِّدٗا وَحَصُورٗا وَنَبِيّٗا مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
Намоз ўқиб турган чоғида фаришталар унга нидо қилиб, шундай дедилар: "Аллоҳ сенга бир бола ҳақида хушхабар беряпти. Унинг номи Яҳё. Сифатларидан бири Аллоҳ тарафидан келган калимани, яъни, Ийсо ибн Марямнинг ўзига хос тарзда яратилганини тасдиқ этгувчи бўлмоғидир. Бу бола ўз қавмига илму ибодатда пешво бўлиб, ўзини шаҳватлардан, жумладан, аёллардан тияди. Ҳамма вақтини Парвардигорига ибодат қилишга бағишлайди ва айни пайтда солиҳлар қаторидаги пайғамбар бўлади".
التفاسير العربية:
قَالَ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَٰمٞ وَقَدۡ بَلَغَنِيَ ٱلۡكِبَرُ وَٱمۡرَأَتِي عَاقِرٞۖ قَالَ كَذَٰلِكَ ٱللَّهُ يَفۡعَلُ مَا يَشَآءُ
Яҳё ҳақидаги хушхабарни эшитган Закариё: "Парвардигорим, ўзим чол бўлиб қолган бўлсам, аёлим туғмас бўлса, менга қаёқдан бола бўлсин", деди. Аллоҳ таоло унга шундай жавоб берди: "Қарилигинг ва аёлингнинг туғмаслигига қарамасдан, Яҳёнинг дунёга келиши Аллоҳ таолонинг бошқа ноодатий яратишлари кабидир. Зеро, Аллоҳ ҳар ишга Қодир ва Ўз илму ҳикмати ила истаган ишини қиладиган Зотдир".
التفاسير العربية:
قَالَ رَبِّ ٱجۡعَل لِّيٓ ءَايَةٗۖ قَالَ ءَايَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ ٱلنَّاسَ ثَلَٰثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَمۡزٗاۗ وَٱذۡكُر رَّبَّكَ كَثِيرٗا وَسَبِّحۡ بِٱلۡعَشِيِّ وَٱلۡإِبۡكَٰرِ
Закариё деди: "Парвардигоро, аёлимнинг мендан ҳомиладор бўлганига бир белги бергин!" Аллоҳ деди: "Белги шуки, ўзинг соппа-соғдек кўринасан-у, аммо уч кеча-кундуз одамлар билан гаплаша олмай қоласан. Фақат имо-ишора қила оласан, холос. Эртаю кеч Аллоҳни зикр қилиш ва Унга тасбеҳ айтишни кўпайтир".
التفاسير العربية:
وَإِذۡ قَالَتِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَٰمَرۡيَمُ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰكِ وَطَهَّرَكِ وَٱصۡطَفَىٰكِ عَلَىٰ نِسَآءِ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Малоикалар Марям алайҳассаломга шундай дегандилар: "Олийжаноб хислатларинг туфайли Аллоҳ сени ўз замонангдаги дунё аёллари орасидан танлаб олди ва сендан айбу нуқсонларни аритди".
التفاسير العربية:
ذَٰلِكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلۡغَيۡبِ نُوحِيهِ إِلَيۡكَۚ وَمَا كُنتَ لَدَيۡهِمۡ إِذۡ يُلۡقُونَ أَقۡلَٰمَهُمۡ أَيُّهُمۡ يَكۡفُلُ مَرۡيَمَ وَمَا كُنتَ لَدَيۡهِمۡ إِذۡ يَخۡتَصِمُونَ
Эй Муҳаммад алайҳиссалом, Закариё ва Марям алайҳимассалом ҳақидаги бу гаплар ғайб хабарлари бўлиб, уларни сизга ваҳий қиляпмиз. Ўша пайтдаги олимлар ва солиҳлар Марямни тарбия қилишга ким ҳақли эканини аниқлаш учун талашиб-тортишганларида сиз у ерда бўлмагандингиз. Ўшанда улар қаламларини қуръа қилиб ташлагандилар ва Закариё алайҳиссалом ютиб чиққанди.
التفاسير العربية:
إِذۡ قَالَتِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَٰمَرۡيَمُ إِنَّ ٱللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٖ مِّنۡهُ ٱسۡمُهُ ٱلۡمَسِيحُ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ وَجِيهٗا فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَمِنَ ٱلۡمُقَرَّبِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Фаришталар шундай дегандилар: "Эй Марям, Аллоҳ сенга отасиз туғилажак бир бола ҳақида хушхабар бермоқда. У Аллоҳнинг "бўл" деган сўзи билан Аллоҳнинг изни ила дунёга келади. Унинг номи Масиҳ Ийсо ибн Марям бўлади. Бу дунёда ҳам, охиратда ҳам мартабаси жуда улуғ бўлиб, Аллоҳ таолога муқарраблар (Аллоҳга яқин бандалар) сафидан жой олади".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• عناية الله تعالى بأوليائه، فإنه سبحانه يجنبهم السوء، ويستجيب دعاءهم.
Аллоҳ таоло Ўзининг дўстларига алоҳида эътибор қаратади. Уларни ёмонликлардан асрайди ва дуоларини ижобат қилади.
• فَضْل مريم عليها السلام حيث اختارها الله على نساء العالمين، وطهَّرها من النقائص، وجعلها مباركة.
Марям алайҳиссаломнинг фазли буюк бўлди. Аллоҳ таоло у аёлни оламдаги бошқа аёллардан устун қилди, айбу нуқсонлардан поклади ва муборак айлади.
وَيُكَلِّمُ ٱلنَّاسَ فِي ٱلۡمَهۡدِ وَكَهۡلٗا وَمِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
Одамларга ҳали тили чиқмаган гўдаклигида ҳам, куч-қувватга тўлган йигитлигида ҳам гапиради. Гапиранда ҳам уларнинг дунё ва охиратларига доир ҳамма ишларини ислоҳ қиладиган гапларни гапиради. Ўзи эса гапирган гапида ҳам, қилган ишида ҳам солиҳ бўлганлар сафида бўлади.
التفاسير العربية:
قَالَتۡ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي وَلَدٞ وَلَمۡ يَمۡسَسۡنِي بَشَرٞۖ قَالَ كَذَٰلِكِ ٱللَّهُ يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُۚ إِذَا قَضَىٰٓ أَمۡرٗا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
Марям ўзининг эрсиз бола кўришини ақлига сиғдиролмай: "Бирон одам ҳалолдан ҳам, ҳаромдан ҳам мен билан яқинлик қилмаган бўлса, бола қандай бўлсин?", деди. Шунда унга фаришта шундай деди: "Аллоҳ сенга бир болани отасиз яратиб бергандек, Ўзи истаган нарсасини одатдан ташқари тарзда ҳам яратаверади. У бир ишни истаса, унга: "Бўл", дейди, шу билан у бўлаверади. Унинг қўлидан келмайдиган бирон иш йўқ".
التفاسير العربية:
وَرَسُولًا إِلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ أَنِّي قَدۡ جِئۡتُكُم بِـَٔايَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ أَنِّيٓ أَخۡلُقُ لَكُم مِّنَ ٱلطِّينِ كَهَيۡـَٔةِ ٱلطَّيۡرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيۡرَۢا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۖ وَأُبۡرِئُ ٱلۡأَكۡمَهَ وَٱلۡأَبۡرَصَ وَأُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۖ وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأۡكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Шунингдек, уни Бани Исроилга пайғамбар қилади ва у дейди: "Мен сизларга пайғамбарлигимга далил бўладиган белгиларни келтирдим. Улар шулардан иборатки, лойдан қуш шаклини ясаб, бир пуфласам, Аллоҳнинг изни ила тирик қушга айланади, туғма кўрни даволасам, кўзи очилади, пес-моховни даволасам, касалдан фориғ бўлиб, терилари соппа-соғаяди, ўликни эса тирилтираман, шуларнинг ҳаммасини Аллоҳнинг изни билан қиламан, сизлар еяётган ва уйингизда яшириб, ғамлаб қўйган озиқ-овқатларингизни ҳам айтиб бера оламан. Агар сизлар иймон келтириш ва ҳужжатларни тасдиқлаш ниятида бўлсангизлар, айтиб ўтганларим инсон зотининг қўлидан келмайдиган буюк ишлар бўлиб, менинг Аллоҳнинг пайғамбари эканимга яққол белгилардир".
التفاسير العربية:
وَمُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيَّ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَلِأُحِلَّ لَكُم بَعۡضَ ٱلَّذِي حُرِّمَ عَلَيۡكُمۡۚ وَجِئۡتُكُم بِـَٔايَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُونِ
"Шунингдек, мен сизларга ўзимдан олдинги Тавротни тасдиқлаб ҳамда сизларга осон ва қулай бўлиши учун олдин ҳаром қилинган айрим нарсаларни ҳалол қилиш учун келдим. Айни пайтда айтган гапларимнинг тўғрилигига очиқ-равшан ҳужжат ҳам келтирдим. Бас, Аллоҳга буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилинглар, мен даъват қилаётган ишларда менга итоат этинглар.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمۡ فَٱعۡبُدُوهُۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِيمٞ
Зеро, Аллоҳ менинг парвардигорим ва сизларнинг парвардигорингиздир. Ёлғиз Угина ибодат ва тақво қилинишга лойиқ Зотдир. Шундай экан, ёлғиз Унгагина ибодат қилинглар. Аллоҳгагина ибодат қилиш ва Ундангина тақво қилиш ҳеч бир қинғирлиги бўлмаган энг тўғри йўлдир.
التفاسير العربية:
۞ فَلَمَّآ أَحَسَّ عِيسَىٰ مِنۡهُمُ ٱلۡكُفۡرَ قَالَ مَنۡ أَنصَارِيٓ إِلَى ٱللَّهِۖ قَالَ ٱلۡحَوَارِيُّونَ نَحۡنُ أَنصَارُ ٱللَّهِ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَٱشۡهَدۡ بِأَنَّا مُسۡلِمُونَ
Ийсо алайҳиссалом уларнинг саркашлик билан куфрда қотиб туриб олишларини билганидан кейин Бани Исроилга: "Аллоҳга даъват қилишимда ким менга ёрдам беради?", дея хитоб қилди. Тобеларидан энг саралари, мусаффолари: "Аллоҳнинг динига ёрдам бервучилар мана бизлармиз, Аллоҳга иймон келтирдик ва сенга эргашдик, Эй Ийсо, гувоҳ бўлки, биз Аллоҳни бир деб биламиз, Унга итоат этамиз ва бўйсунамиз", дедилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• شرف الكتابة والخط وعلو منزلتهما، حيث بدأ الله تعالى بذكرهما قبل غيرهما.
Ёзиш-чизишни билишнинг ўзига хос шарафи ва улуғ мақоми бор. Чунки Аллоҳ таоло бошқа сифатлардан олдин шуларни зикр қилди.
رَبَّنَآ ءَامَنَّا بِمَآ أَنزَلۡتَ وَٱتَّبَعۡنَا ٱلرَّسُولَ فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ
Ҳаворийлар ҳам шундай дедилар: "Парвардигоро, нозил қилган китобинг Инжилга иймон келтирдик, Ийсо алайҳиссаломга эргашдик. Бас, бизни Ўзингга ва пайғамбарларингга ишониб, ҳаққа гувоҳлик берганлар сафида қилгин!"
التفاسير العربية:
وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ
Бани Исроилдаги кофирлар макр қилиб, Ийсо алайҳиссаломни ўлдирмоқчи бўлдилар. Аллоҳ ҳам макр қилиб, уларни адаштирди ва Ийсо алайҳиссаломни бошқа бир кишининг суратига киритиб қўйди. Аллоҳ макр қилувчиларнинг энг зўридир. Душманга қарши макр қилишда Аллоҳ таолодан ўтадигани йўқ.
التفاسير العربية:
إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَىٰٓ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَجَاعِلُ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوكَ فَوۡقَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ ثُمَّ إِلَيَّ مَرۡجِعُكُمۡ فَأَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ فِيمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ
Аллоҳнинг макри мана шундай бўлди. Ийсо алайҳиссаломга хитоб қилиб, шундай деди: "Эй Ийсо, мен сени ўлдирмасдан Ўзимга қайтараман, жисмингни ҳам, руҳингни ҳам Ўзимга кўтариб оламан. Сени кофирларнинг ёмонлигидан, нопоклигидан озод қиламан ва улардан узоқлаштираман. Ҳақ дин (Муҳаммад алайҳиссаломга иймон келтириш ҳам шу ҳақ дин жумласидандир) асосида сенга эргашганларни то қиёматга қадар кофирлардан ҳужжатда ҳам, иззатда ҳам устун қиламан. Кейин эса қиёмат кунида ёлғиз Ўзимга қайтиб келасизлар. Ўшанда ихтилоф қилган ишларингизда ҳақ билан ҳукм қиламан.
التفاسير العربية:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمۡ عَذَابٗا شَدِيدٗا فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّٰصِرِينَ
Сенга ва сен олиб келган ҳаққа куфр келтирганларни бу дунёда ўлим, асирга тушиш, хорлик ва бошқа балоларга гирифтор қилсам, охиратда дўзах ўти билан азоблайман. Уларни азобдан ҳимоя қиладиган ёрдамчилари йўқдир.
التفاسير العربية:
وَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَيُوَفِّيهِمۡ أُجُورَهُمۡۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ ٱلظَّٰلِمِينَ
Сенга ва сен олиб келган ҳаққа иймон келтириб, намоз, рўза, закот, қариндошчилик ришталарини боғлаш ва бошқа яхши амалларни қилганларга эса савобларини камайтирмасдан тўла қилиб беради. Ийсо алайҳиссаломнинг тобелари ҳақидаги бу гап Муҳммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб юборилишидан олдинги даврга алоқадор. Бу ҳақда Ийсо алайҳиссаломнинг ўзи хушхабар берган. Аллоҳ золимларни хуш кўрмайди. Энг катта зулм эса Аллоҳ таолога ширк келтириш ва У Зотнинг пайғамбарларини ёлғончига чиқаришдир.
التفاسير العربية:
إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ ٱللَّهِ كَمَثَلِ ءَادَمَۖ خَلَقَهُۥ مِن تُرَابٖ ثُمَّ قَالَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
Аллоҳнинг наздида Ийсо алайҳиссаломнинг отасиз яратилиши худди Одам алайҳиссаломнинг ота-онасиз яратилиши кабидир. Ўшанда Аллоҳ Одамга: "инсон бўлиб ярал!" деган эди ва у Аллоҳ таоло айтганидек яралганди. Қандай қилиб отасиз яратилганини ҳужжат қилиб, уни Худо дейдилар? Ахир улар ота-онасиз яратилган Одамни инсон дейдилар-ку?!
التفاسير العربية:
فَمَنۡ حَآجَّكَ فِيهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ فَقُلۡ تَعَالَوۡاْ نَدۡعُ أَبۡنَآءَنَا وَأَبۡنَآءَكُمۡ وَنِسَآءَنَا وَنِسَآءَكُمۡ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمۡ ثُمَّ نَبۡتَهِلۡ فَنَجۡعَل لَّعۡنَتَ ٱللَّهِ عَلَى ٱلۡكَٰذِبِينَ
Эй Муҳаммад алайҳиссалом, сизга бу ҳақиқат билдирилганидан кейин Нажрон насоролари Ийсо алайҳиссалом ҳақида тортишиб, уни Аллоҳнинг бандаси эмас, десалар: «Келинглар, ўғилларимизни ва ўғилларингизни, аёлларимизни ва аёлларингизни, ўзимизни ва ўзингизни чақириб, бир жойга тўпланайлик-да, сўнгра ёлбориб, ёлғончиларга Аллоҳнинг лаънати бўлишини сўрайлик», деб айтинг.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من كمال قدرته تعالى أنه يعاقب من يمكر بدينه وبأوليائه، فيمكر بهم كما يمكرون.
Динига ва дўстларига қарши макр қилганларнинг ўзларига қарши макр қилиши Аллоҳ таолонинг камоли қудратидандир. Ғанимлар макр қилганидек, Аллоҳ ҳам уларга қарши макр қилади.
• بيان المعتقد الصحيح الواجب في شأن عيسى عليه السلام، وبيان موافقته للعقل فهو ليس بدعًا في الخلقة، فآدم المخلوق من غير أب ولا أم أشد غرابة والجميع يؤمن ببشريته.
Ийсо алайҳиссалом ҳақидаги энг тўғри эътиқод баён қилиниб, унинг ақлга тўғри келишига алоҳида урғу бериляпти. Яъни, бу иш янгилик эмас, олдин ҳам ҳамма инсон эканига шубҳа қилмайдиган Одам (алайҳиссалом) ота-онасиз яратилган.
إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ ٱلۡقَصَصُ ٱلۡحَقُّۚ وَمَا مِنۡ إِلَٰهٍ إِلَّا ٱللَّهُۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Ийсо алайҳиссалом ҳақида айтганларимиз ҳеч бир ёлғони йўқ ва шубҳасиз рост хабардир. Ёлғиз Аллоҳдан ўзга чин маъбуд йўқ. Аллоҳ Ўз мулкида Азиз, тадбири, фармони ва яратишида эса Ҳаким Зотдир.
التفاسير العربية:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ كَلِمَةٖ سَوَآءِۭ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمۡ أَلَّا نَعۡبُدَ إِلَّا ٱللَّهَ وَلَا نُشۡرِكَ بِهِۦ شَيۡـٔٗا وَلَا يَتَّخِذَ بَعۡضُنَا بَعۡضًا أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِۚ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَقُولُواْ ٱشۡهَدُواْ بِأَنَّا مُسۡلِمُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Эй аҳли китоб - яҳуд ва насоролар, келинглар, ҳаммамиз унинг олдида баробар бўлган бир одил сўз асосида бирлашайлик, яъни, чин маъбудликда Аллоҳ ягона, деб тан олайлик, ҳар қанча мартабаси улуғ ва мақоми олий бўлмасин, ҳеч кимни маъбудликда Унга тенг кўрмайлик, бир-биримизни ибодат қилинадиган ва итоат этиладиган парвардигор қилиб олмайлик". Энди мана шу ҳақиқат ва адолатга чақириғингиздан бош тортсалар, эй мўминлар: "Гувоҳ бўлингларки, биз Аллоҳга бўйсунадиган, итоат этадиган, таслим бўладиган бандалармиз", деб айтинглар.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَمَآ أُنزِلَتِ ٱلتَّوۡرَىٰةُ وَٱلۡإِنجِيلُ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِهِۦٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Эй аҳли китоб, нима учун Иброҳим алайҳиссаломнинг қайси динда бўлгани ҳақида талашиб-тортишасизлар? Яҳудийлар уни яҳудий бўлган, десалар, насронийлар насроний бўлган, дейдилар. Ҳолбуки, яҳудийлик ҳам, насронийлик ҳам Иброҳим алайҳиссалом вафотидан анча кейин пайдо бўлганини жуда яхши биласизлар. Наҳотки, гапингиз ноҳақлиги ва даъвойингиз пучлигига ақлингиз етмаётган бўлса?!
التفاسير العربية:
هَٰٓأَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ حَٰجَجۡتُمۡ فِيمَا لَكُم بِهِۦ عِلۡمٞ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيۡسَ لَكُم بِهِۦ عِلۡمٞۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ
Эй аҳли китоб, сизлар Муҳаммад алайҳиссалом билан ўзларингиз биладиган нарсаларингиз - ўзингизга нозил бўлган динингиз ҳақида талашиб-тортишдингиз. Энди нима учун билмайдиган нарсаларингиз - Иброҳим алайҳиссалом ва унинг дини ҳақида ҳам талашиб-тортишасизлар? Китобларингизда ҳам, пайғамбарларингиз олиб келган хабарларда ҳам унинг дини ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ-ку! Ишларнинг моҳиятларини ҳам, ички яширин тарафларини ҳам фақат Аллоҳ билади, сизлар эса билмайсизлар.
التفاسير العربية:
مَا كَانَ إِبۡرَٰهِيمُ يَهُودِيّٗا وَلَا نَصۡرَانِيّٗا وَلَٰكِن كَانَ حَنِيفٗا مُّسۡلِمٗا وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Иброҳим алайҳиссаом яҳудий ҳам, насроний ҳам бўлмаган. У ботил динлардан юз ўгирган, ёлғиз Аллоҳ таолога таслим бўлган ва мушриклардан бўлмаган. Араб мушрикларининг "биз Иброҳимнинг динимиз" деган даъволари ҳам пуч, асоссиз.
التفاسير العربية:
إِنَّ أَوۡلَى ٱلنَّاسِ بِإِبۡرَٰهِيمَ لَلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا ٱلنَّبِيُّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۗ وَٱللَّهُ وَلِيُّ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Иброҳим алайҳиссаломга мансуб бўлиши мумкин бўлган кишиларнинг энг муносиби ўз замонасидаги унга эргашганлар ҳамда Муҳаммад алайҳиссалом ва мўминлардир. Аллоҳ мўминларни Ўз ҳифзу ҳимоясида асрайди ва уларга нусрат ато этади.
التفاسير العربية:
وَدَّت طَّآئِفَةٞ مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ لَوۡ يُضِلُّونَكُمۡ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ
Эй мўминлар, аҳли китоблар - яҳуд ва насороларнинг олимлари сизларни Аллоҳ ҳидоят қилиб қўйган ҳақдан адаштирмоқчи бўладилар. Аммо улар ўзларини ўзлари адаштирадилар, холос. Зеро, мўминларни адаштиришга уринишлари ўзларининг залолат ботқоғига янада баттарроқ ботишларига олиб боради. Улар бу ишлари нақадар аянчли оқибатларга олиб боришини билмайдилар.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لِمَ تَكۡفُرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَأَنتُمۡ تَشۡهَدُونَ
Эй аҳли китоб - яҳуд ва насоролар, нима учун Аллоҳнинг ўзларингизга нозил қилган оятларига куфр келтирасизлар? Ахир уларда Муҳаммад алайҳиссаломнинг пайғамбарлигига далолат қилувчи ҳужжатлар очиқ-равшан кўриниб турибди-ку! Ўзларингиз уни китобларингиз далолат қилиб турган ҳақ эканига гувоҳ бўлиб турибсизлар-ку!
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أن الرسالات الإلهية كلها اتفقت على كلمة عدل واحدة، وهي: توحيد الله تعالى والنهي عن الشرك.
Илоҳий рисолатларнинг ҳаммаси бир одил сўз асосида иттифоқ қилишган. У Аллоҳ таолонинг Ўзигагина ибодат қилиш ва ширкни рад этишдир.
• أهمية العلم بالتاريخ؛ لأنه قد يكون من الحجج القوية التي تُرَدُّ بها دعوى المبطلين.
Тарихни билиш аҳамиятлидир. Чунки гоҳида ноҳақлар даъвосининг пучлигига айнан шу тарихда кучли ҳужжатлар ўз ифодасини топган бўлади.
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لِمَ تَلۡبِسُونَ ٱلۡحَقَّ بِٱلۡبَٰطِلِ وَتَكۡتُمُونَ ٱلۡحَقَّ وَأَنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Эй аҳли китоблар, нима учун китобларингизда нозил қилинган ҳақни ичингиздан тўқиб чиқарганингиз ботил билан аралаштирасизлар?! Нима учун китобларингиздаги ҳақ ва ҳидоятни, жумладан, Муҳаммад алайҳиссаломнинг пағамбарлигини тасдиқловчи хабарни яширасизлар?! Ахир сизлар ҳақ билан ботилнинг, ҳидоят билан залолатнинг фарқига борасизлар-ку!
التفاسير العربية:
وَقَالَت طَّآئِفَةٞ مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ ءَامِنُواْ بِٱلَّذِيٓ أُنزِلَ عَلَى ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَجۡهَ ٱلنَّهَارِ وَٱكۡفُرُوٓاْ ءَاخِرَهُۥ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Яҳудларнинг бир тўда олимлари шундай дедилар: "Мўминларга нозил қилинган Қуръонга куннинг аввалида юзаки иймон келтириб, куннинг охирида яна қайта куфр келтиринглар, шоядки, мўминлар шу ишингиздан таъсирланиб, булар Аллоҳнинг китобини биздан кўра яхшироқ билишади, деган ўй билан динлари ҳақида шубҳалана бошласалар ва муртад бўлсалар.
التفاسير العربية:
وَلَا تُؤۡمِنُوٓاْ إِلَّا لِمَن تَبِعَ دِينَكُمۡ قُلۡ إِنَّ ٱلۡهُدَىٰ هُدَى ٱللَّهِ أَن يُؤۡتَىٰٓ أَحَدٞ مِّثۡلَ مَآ أُوتِيتُمۡ أَوۡ يُحَآجُّوكُمۡ عِندَ رَبِّكُمۡۗ قُلۡ إِنَّ ٱلۡفَضۡلَ بِيَدِ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ
Яна дедилар: "Динингизга тобе бўлганларнигина тасдиқ этинглар". Эй Пайғамбар, айтинг: "Ҳақ сари ҳидоят сизларнинг бошқалар ҳам сизлардек фазилатли бўлишидан ёки Парвардигорингиз қошида сизларга қарши ҳужжат келтириб қолишидан қўрқиб қилаётган саркашлигингизу ёлғонларингиз билан эмас, Аллоҳнинг рушду ҳидояти ила бўлур". Эй Пайғамбар, айтинг: "Фазл Аллоҳнинг қўлидадир. Уни Ўзи истаган бандасига ато этур. У Зотнинг фазли бир умматга тегиб, бошқасига тегмай қолмас. Аллоҳ фазли кенг ва фазлига ким ҳақли эканини биладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
۞ وَمِنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ مَنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِقِنطَارٖ يُؤَدِّهِۦٓ إِلَيۡكَ وَمِنۡهُم مَّنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِدِينَارٖ لَّا يُؤَدِّهِۦٓ إِلَيۡكَ إِلَّا مَا دُمۡتَ عَلَيۡهِ قَآئِمٗاۗ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَالُواْ لَيۡسَ عَلَيۡنَا فِي ٱلۡأُمِّيِّـۧنَ سَبِيلٞ وَيَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Аҳли китоблардан шундай кимсалар борки, унга жуда кўп миқдордаги мол-давлатни омонат қўйсангиз, ўзингизга қайтаради. Яна шундай кимсалар ҳам борки, озгина, арзимас молни омонат қўйсангиз ҳам то қаттиқ туриб талаб қилиб олмагунингизча ўзи билиб қайтармайди. Бунинг сабаби уларнинг: "Арабларнинг бизнинг устимизда ҳеч қандай ҳақ-ҳуқуқи йўқ, уларнинг мол-давлатларини тортиб олсак, бизга гуноҳ бўлмайди, чунки бу ишни бизга Аллоҳ ҳалол қилган", деган пуч даъволаридир. Улар бу ёлғонни Аллоҳга туҳмат қилаётганларини билиб туриб айтадилар.
التفاسير العربية:
بَلَىٰۚ مَنۡ أَوۡفَىٰ بِعَهۡدِهِۦ وَٱتَّقَىٰ فَإِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِينَ
Асло! Иш улар ўйлагандек эмас. Аксинча, улар ўз даъволари билан боши берк кўчага кириб қолганлар. Лекин ким Аллоҳга берган аҳдига вафо қилиб, Аллоҳга ва пайғамбарларига иймон келтирса, одамларга берган аҳдига вафо қилиб, омонатга хиёнат қилмаса, Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилса, бас, Аллоҳ тақводорларни севади ва уларга яқинда энг яхши мукофотларни беради.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَشۡتَرُونَ بِعَهۡدِ ٱللَّهِ وَأَيۡمَٰنِهِمۡ ثَمَنٗا قَلِيلًا أُوْلَٰٓئِكَ لَا خَلَٰقَ لَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ ٱللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيۡهِمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمۡ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Аллоҳ таолонинг Ўз пайғамбарларини юбориб, Ўз китобида нозил қилган ҳукмларига амал қилиш ҳақидаги фармонини ва берган аҳдларини дунёнинг арзимас матосига алмаштирадиганлар учун охират савобидан ҳеч қандай насиба йўқдир. Қиёмат куни Аллоҳ улар билан уларни хурсанд қиладиган тарзда гаплашмайди, уларга раҳмат назари билан қарамайди, уларни куфру маъсиятлардан покламайди ва улар учун аламли азоб бордир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من علماء أهل الكتاب من يخدع أتباع ملتهم، ولا يبين لهم الحق الذي دلت عليه كتبهم، وجاءت به رسلهم.
Аҳли китобларнинг олимлари динига эргашган тобеларини алдайдилар ва улардан китобларида битилган, пайғамбарлари айтиб ўтган ҳақиқатни яширадилар.
• من وسائل الكفار الدخول في الدين والتشكيك فيه من الداخل.
Динга кириб, одамларнинг дилларида унга нисбатан шак-шубҳа уйғотишга ҳаракат қилиш кофирлар қўллайдиган воситалардан биридир.
• الله تعالى هو الوهاب المتفضل، يعطي من يشاء بفضله، ويمنع من يشاء بعدله وحكمته، ولا ينال فضله إلا بطاعته.
Аллоҳ фазлу марҳаматли, Саховатли Зотдир. Ўзи истаган бандасига Ўз фазли ила неъматлар ато этади ва Ўзи истаган бандасини Ўз адли ва ҳикмати ила неъматлардан маҳрум қилади. Унинг фазлига Унга тоат қилиш билангина эришилади.
• كل عِوَضٍ في الدنيا عن الإيمان بالله والوفاء بعهده - وإن كان عظيمًا - فهو قليل حقير أمام ثواب الآخرة ومنازلها.
Аллоҳга иймон келтириш ва Унга берилган аҳдга вафо қилишдек буюк неъматга ҳеч нарса тенг кела олмайди. Дунёнинг ҳар қандай туганмас бойлиги охират савоби ва мартабалари қаршисида арзимас чақадир.
وَإِنَّ مِنۡهُمۡ لَفَرِيقٗا يَلۡوُۥنَ أَلۡسِنَتَهُم بِٱلۡكِتَٰبِ لِتَحۡسَبُوهُ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَمَا هُوَ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ وَمَا هُوَ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ وَيَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Яҳудлардан бир тоифаси Аллоҳ тарафидан нозил қилинган Тавротда йўқ гапларни тилларини буриб ўқийдилар. Бошқалар уларни Тавротни ўқияпти, деб гумон қилишлари учун шундай қиладилар. Аслида эса у Тавротдан эмас, балки уларнинг ёлғонлари ва Аллоҳга қилган бўҳтонларидир. Ўқиётганларимиз Аллоҳ тарафидан нозил қилинган, дейдилар. Аслида эса у Аллоҳ тарафидан эмас. Улар Аллоҳ ҳақида билиб туриб ёлғон гапирадилар.
التفاسير العربية:
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤۡتِيَهُ ٱللَّهُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحُكۡمَ وَٱلنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُواْ عِبَادٗا لِّي مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلَٰكِن كُونُواْ رَبَّٰنِيِّـۧنَ بِمَا كُنتُمۡ تُعَلِّمُونَ ٱلۡكِتَٰبَ وَبِمَا كُنتُمۡ تَدۡرُسُونَ
Бир одамга Аллоҳ Китоб нозил қилиб, унга илм, фаҳм-фаросат бериб, пайғамбарликка сайласаю, у эса одамларга "Аллоҳга эмас, менга бандалик қилинглар", дейиши ҳаргиз жоиз эмас. Аксинча, уларга: "У Зот сизларга Китобни ўргатди, Ундан билим ва фаҳм-фаросатни ўргандингиз, бас, энди илмига амал қиладиган, одамларни тарбиялайдиган, уларнинг ишларини ислоҳ қиладиган олимлар бўлингиз", демоғи лозим.
التفاسير العربية:
وَلَا يَأۡمُرَكُمۡ أَن تَتَّخِذُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ وَٱلنَّبِيِّـۧنَ أَرۡبَابًاۚ أَيَأۡمُرُكُم بِٱلۡكُفۡرِ بَعۡدَ إِذۡ أَنتُم مُّسۡلِمُونَ
Унинг сизларга Аллоҳни қўйиб, фаришталар ва пайғамбарларни парвардигор қилиб олиб, ўшаларга ибодат қилишни буюриши ҳам жоиз эмас. Унга таслим бўлиб, бўйсунганингиздан кейин сизларни Аллоҳга куфр келтиришга буюриши жоиз бўладими?
التفاسير العربية:
وَإِذۡ أَخَذَ ٱللَّهُ مِيثَٰقَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ لَمَآ ءَاتَيۡتُكُم مِّن كِتَٰبٖ وَحِكۡمَةٖ ثُمَّ جَآءَكُمۡ رَسُولٞ مُّصَدِّقٞ لِّمَا مَعَكُمۡ لَتُؤۡمِنُنَّ بِهِۦ وَلَتَنصُرُنَّهُۥۚ قَالَ ءَأَقۡرَرۡتُمۡ وَأَخَذۡتُمۡ عَلَىٰ ذَٰلِكُمۡ إِصۡرِيۖ قَالُوٓاْ أَقۡرَرۡنَاۚ قَالَ فَٱشۡهَدُواْ وَأَنَا۠ مَعَكُم مِّنَ ٱلشَّٰهِدِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Аллоҳ пайғамбарлардан аҳду паймон олиб, шундай деганди: "Сизларга ҳар қанча (муқаддас) Китоб нозил қилмай, ҳар қанча илму ҳикмат ўргатмай, ҳар қанча мақому мартабага эришмангиз, сизларга мен тарафимдан бир пайғамбар - Муҳаммад алайҳиссалом сизлардаги Китобу ҳикматни тасдиқлаб келса, у олиб келган хабарга албатта иймон келтирасизлар, унга албатта мададкор бўласизлар, албатта унга эргашасизлар. Эй пайғамбарлар, шунга иқрормисизлар ва аҳду паймон берасизларми?" Ҳаммалари: "Ҳа, иқрормиз", дея жавоб бердилар. Шунда Аллоҳ деди: "Ўзларингизга ва умматларингизга гувоҳ бўлинглар, Мен ҳам сизлар билан бирга сизларга ва уларга гувоҳ бўламан".
التفاسير العربية:
أَفَغَيۡرَ دِينِ ٱللَّهِ يَبۡغُونَ وَلَهُۥٓ أَسۡلَمَ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ طَوۡعٗا وَكَرۡهٗا وَإِلَيۡهِ يُرۡجَعُونَ
Ўша Аллоҳнинг динидан тонган ва тоатидан юз ўгирганлар Аллоҳ бандаларига Ўзи танлаб берган дини - Исломдан бошқасини истайдиларми? Ҳолбуки, осмонлару ердаги ҳамма махлуқот худди мўминлардек ихтиёрий итоат биланми ёки кофирлардек мажбурлигиданми, Ўша Зотга бўйсунадилар-ку! Кейин Қиёмат кунида ҳисоб бериш ва жазо ё мукофотини олиш учун Ўша Буюк Зотга қайтадилар-ку!
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• ضلال علماء اليهود ومكرهم في تحريفهم كلام الله، وكذبهم على الناس بنسبة تحريفهم إليه تعالى.
Яҳудий олимлар йўлдан озиб, Аллоҳнинг каломини ўзгартирдилар ва ўзларидан қўшган жойларини ҳам Аллоҳнинг каломи, дея даъво қилдилар.
• كل من يدعي أنه على دين نبي من أنبياء الله إذا لم يؤمن بمحمد عليه الصلاة والسلام فهو ناقض لعهده مع الله تعالى.
Аллоҳ юборган пайғамбарлардан бирининг динидаман, деб даъво қилган одам Муҳаммад алайҳиссаломга иймон келтирмаса, Аллоҳга берган аҳду паймонини бузган бўлади.
قُلۡ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا وَمَآ أُنزِلَ عَلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَمَآ أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَٱلنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمۡ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ وَنَحۡنُ لَهُۥ مُسۡلِمُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Аллоҳнинг ёлғиз илоҳлигига иймон келтирдик. Унинг буйруқларига итоат этдик. У бизга нозил қилган ваҳийга, Иброҳим, Исмоил, Исҳоқ ва Яъқубга нозил қилган хабарига, Яъқубнинг болаларидан бўлган пайғамбарларга нозил қилган оятларига, Мусо, Ийсо ва барча пайғамбарларга Парвардигори олам тарафидан берилган Китоблар ва оятларга ҳам иймон келтирдик. Уларни ажратмаймиз. Бирига ишониб, бошқасига куфр келтирмаймиз. Биз ёлғиз Аллоҳ таолога таслим бўлган ва бўйсунган бандалармиз".
التفاسير العربية:
كَيۡفَ يَهۡدِي ٱللَّهُ قَوۡمٗا كَفَرُواْ بَعۡدَ إِيمَٰنِهِمۡ وَشَهِدُوٓاْ أَنَّ ٱلرَّسُولَ حَقّٞ وَجَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Олдин Аллоҳга иймон келтириб, Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган рисолатнинг ҳақлигига гувоҳлик бериб ва очиқ-равшан ҳужжатларни кўриб туриб, яна қайта куфр келтирган кимсаларни қандай қилиб Аллоҳ яна иймонга муваффақ қилсин? Аллоҳ ҳидоят ўрнига залолатни танлаган золимларни иймонга муваффақ қилмайди.
التفاسير العربية:
أُوْلَٰٓئِكَ جَزَآؤُهُمۡ أَنَّ عَلَيۡهِمۡ لَعۡنَةَ ٱللَّهِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلنَّاسِ أَجۡمَعِينَ
Ҳақ турганда ноҳақни танлаган ўша золимларнинг жазоси шуки, уларга Аллоҳнинг, фаришталарнинг, одамларнинг - ҳамма-ҳамманинг лаънати бўлади. Улар Аллоҳнинг раҳматидан қувиладилар, мосуво бўладилар.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَعۡدَ إِيمَٰنِهِمۡ ثُمَّ ٱزۡدَادُواْ كُفۡرٗا لَّن تُقۡبَلَ تَوۡبَتُهُمۡ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلضَّآلُّونَ
Иймон келтирганидан кейин кофир бўлиб, то ўлгунига қадар куфрида давом этганлар ўлим онида тавба қилсалар, вақт ўтган бўлади. Энди улардан тавбалари қабул қилинмайди. Улар Аллоҳ таолога олиб борадиган тўғри йўлдан озган гумроҳлардир.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمۡ كُفَّارٞ فَلَن يُقۡبَلَ مِنۡ أَحَدِهِم مِّلۡءُ ٱلۡأَرۡضِ ذَهَبٗا وَلَوِ ٱفۡتَدَىٰ بِهِۦٓۗ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ وَمَا لَهُم مِّن نَّٰصِرِينَ
Дўзахдан қутулиш учун ернинг оғирлигича олтин берсалар ҳам куфр келтирган ва шу аҳволида ўлиб кетганлардан қабул қилинмайди. Улар учун аламли азоб бордир. Қиёмат кунида уларни азобдан ҳимоя қиладиган биронта ёрдамчи бўлмайди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• يجب الإيمان بجميع الأنبياء الذين أرسلهم الله تعالى، وجميع ما أنزل عليهم من الكتب، دون تفريق بينهم.
Аллоҳ таоло юборган ҳамма пайғамбарларга ва уларга нозил қилинган ҳамма китобларга ажратмасдан иймон келтириш вожибдир.
• لا يقبل الله تعالى من أحد دينًا أيًّا كان بعد بعثة النبي محمد صلى الله عليه وسلم إلا الإسلام الذي جاء به.
Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб юборилганидан кейин ҳеч кимдан ҳеч қандай дин қабул қилинмайди. Фақат Исломгина мақбулдир.
• مَنْ أصر على الضلال، واستمر عليه، فقد يعاقبه الله بعدم توفيقه إلى التوبة والهداية.
Залолатга маҳкам ёпишиб олиб, ундан ажралмаган одамни Аллоҳ тавба ва ҳидоятга тавфиқ бермай жазолайди.
لَن تَنَالُواْ ٱلۡبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَۚ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيۡءٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِهِۦ عَلِيمٞ
Эй мўминлар, то ўзларингиз ёқтирадиган мол-давлатларингиздан Аллоҳнинг йўлида инфоқ-эҳсон қилмагунингизча яхшиларнинг савоби ва мартабаларига эриша олмайсизлар. Оздир, кўпдир, нимани инфоқ-эҳсон қилсангизлар, Аллоҳ ниятларингизни ҳам, амалларингизни ҳам кўриб-билиб турибди ва яқинда ҳар бир одамга амалига қараб, жазо ёки мукофотини беради.
التفاسير العربية:
۞ كُلُّ ٱلطَّعَامِ كَانَ حِلّٗا لِّبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسۡرَٰٓءِيلُ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦ مِن قَبۡلِ أَن تُنَزَّلَ ٱلتَّوۡرَىٰةُۚ قُلۡ فَأۡتُواْ بِٱلتَّوۡرَىٰةِ فَٱتۡلُوهَآ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Бани Исроилга ҳамма хуш таомлар ҳалол эди. Фақат Яъқуб алайҳиссалом Таврот нозил бўлишидан олдин ўзига ҳаром қилиб олган озуқаларгина ҳаром қилинганди. Яҳудлар даъво қилаётганидек, улар Тавротда ҳаром қилинмаганди. Эй Пайғамбар алайҳиссалом: "Даъвойинглар рост бўлса, Тавротни олиб келинглар ва ўқинглар", деб айтинг. Шу билан улар мот бўлдилар ва Тавротни олиб келмадилар. Бу яҳудлар ўзларининг тўқималарини Тавротга қўшиб юборганларини кўрсатувчи далиллардан биридир.
التفاسير العربية:
فَمَنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ
Энди ҳужжат аниқлашганидан кейин Аллоҳга бўҳтон қилиб, Яъқуб алайҳиссалом ўзига ҳаром қилиб олган таомни ундан олдин ҳам ҳаром қилинганди, дейдиганлар очиқ кўриниб турган далилни тан олмайдиган золимлардир.
التفاسير العربية:
قُلۡ صَدَقَ ٱللَّهُۗ فَٱتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۖ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Аллоҳнинг Яъқуб алайҳиссалом ҳақидаги гапи ҳам, ҳар бир нозил қилган хабари ҳам, ҳар бир шариати ҳам ростдир. Шундай бўлгач, Иброҳим алайҳиссаломнинг динига эргашинглар. У киши ҳамма динлардан безор бўлиб, Исломга мойил эди ва Аллоҳга ҳеч кимни, ҳеч нарсани ширк келтирмаганди".
التفاسير العربية:
فِيهِ ءَايَٰتُۢ بَيِّنَٰتٞ مَّقَامُ إِبۡرَٰهِيمَۖ وَمَن دَخَلَهُۥ كَانَ ءَامِنٗاۗ وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Бу уйнинг фазли ва шарафини кўрсатиб турадиган белгилар унинг ўзида мавжуд. Унда қилинадиган ибодатлар, Иброҳим алайҳиссалом Каъба деворини кўтармоқчи бўлганда устида турган маълум ва машҳур тошнинг ўша ердалиги, унга кириб олган одамнинг хавфу хатардан холи бўлиши каби ишлар шулар жумласидандир. Йўл кирасига ва жисмонан қодир одам ҳаж ибодатларини адо этиш учун шу Уйга бориши вожиб бўлади. Ким ҳаж фарзини инкор қилса, Аллоҳ у кофирдан ҳам ва бутун оламлардан ҳам Беҳожатдир.
التفاسير العربية:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لِمَ تَكۡفُرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَٱللَّهُ شَهِيدٌ عَلَىٰ مَا تَعۡمَلُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Эй аҳли китоб - яҳуд ва насоролар, нима учун менинг чин пайғамбар эканимни кўрсатувчи ҳужжатларни рад этасизлар?! Улардан айримлари Таврот ва Инжилда ҳам келган-ку! Аллоҳ қилаётган ишларингиздан огоҳ бўлиб, уларга гувоҳ бўлиб турибди. Яқинда амалингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради".
التفاسير العربية:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ مَنۡ ءَامَنَ تَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَأَنتُمۡ شُهَدَآءُۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Эй аҳли китоб - яҳуд ва насоролар, нима учун иймон келтириб турган одамларни Аллоҳнинг динидан қайтарасизлар? Уларни ҳақдан ботилга, ҳидоятдан залолатга бурмоқчи бўласизлар? Ахир бу диннинг ҳақлигини китобларингиз тасдиқлаб турибди-ку! Аллоҳ қилаётган ишларингиздан, куфр келтираётганингиздан, Аллоҳнинг йўлидан тўсаётганингиздан бехабар эмас-ку! Яқинда амалларингизга яраша жазо беради".
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن تُطِيعُواْ فَرِيقٗا مِّنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ يَرُدُّوكُم بَعۡدَ إِيمَٰنِكُمۡ كَٰفِرِينَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, агар аҳли китоблар - яҳудлар ва насороларнинг бир тоифасига қулоқ солсангиз, фикрлари ва даъволарини тасдиқласангиз, ҳасадлари ва залолатлари туфайли сизларни иймондан куфр сари қайтарадилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• كَذِبُ اليهود على الله تعالى وأنبيائه، ومن كذبهم زعمهم أن تحريم يعقوب عليه السلام لبعض الأطعمة نزلت به التوراة.
Яҳудлар Аллоҳга ва пайғамбарларига бўҳтон қилдилар. Яъқуб алайҳиссаломнинг ўзига ўзи айрим таомларни ҳаром қилиб олганини бу ҳукм Тавротда нозил бўлган дейишлари шу бўҳтоннинг бир кўринишидир.
وَكَيۡفَ تَكۡفُرُونَ وَأَنتُمۡ تُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ وَفِيكُمۡ رَسُولُهُۥۗ وَمَن يَعۡتَصِم بِٱللَّهِ فَقَدۡ هُدِيَ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ
Қандай қилиб иймон келтиргандан кейин ҳам яна Аллоҳга кофир бўласизлар? Иймонда сабот билан мустаҳкам туришга етарли асосингиз бор-ку! Аллоҳнинг оятлари сизларга ўқилиб турган бўлса, Пайғамбар алайҳиссаломнинг ўзи олдингизда турса, бундан ортиқ асос бўлиши мумкинми? Ким Аллоҳнинг китоби ва пайғамбарининг суннатини маҳкам ушласа, уни Аллоҳ ҳеч бир қинғирлиги йўқ тўғри йўлга муваффақ айлаб қўйибди.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِۦ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, Парвардигорингиздан буйруқларини бажариш, тақиқларидан тийилиш ва неъматларига шукр қилиш билан чин дилдан қўрқингиз. Динингизни ўлим келгунга қадар маҳкам тутингиз!
التفاسير العربية:
وَٱعۡتَصِمُواْ بِحَبۡلِ ٱللَّهِ جَمِيعٗا وَلَا تَفَرَّقُواْۚ وَٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ إِذۡ كُنتُمۡ أَعۡدَآءٗ فَأَلَّفَ بَيۡنَ قُلُوبِكُمۡ فَأَصۡبَحۡتُم بِنِعۡمَتِهِۦٓ إِخۡوَٰنٗا وَكُنتُمۡ عَلَىٰ شَفَا حُفۡرَةٖ مِّنَ ٱلنَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنۡهَاۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Эй мўминлар, китоб ва суннатни маҳкам ушлангиз, тафриқага олиб борадиган ишларга яқинлаша кўрмангиз. Аллоҳ ато этган неъматларни эслангиз. Исломдан олдин бир-бирингизга душман эдингиз, арзимаган сабаб билан бир-бирингиз билан жанг қилардингиз. Ислом туфайли қалбларингиз бирлашди, унинг фазли билан ўзаро иноқ, аҳил диний биродарларга айландингиз. Олдин куфрингиз туфайли дўзах ёқасида бўлсангиз, эндиликда Ислом шарофати билан Аллоҳ сизларни ундан халос этди ва иймонга ҳидоят қилди. Аллоҳ сизларга шуларни айтганидек, дунё ва охиратингизни ислоҳ қиладиган омилларни ҳам баён қилади. Токи, рушду ҳиядот топиб, тўғри йўлдан боринглар.
التفاسير العربية:
وَلۡتَكُن مِّنكُمۡ أُمَّةٞ يَدۡعُونَ إِلَى ٱلۡخَيۡرِ وَيَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
Эй мўминлар, сизлардан бир жамоа бўлиб, Аллоҳ ёқтирадиган ҳамма яхшиликка чорласинлар. Шариат буюрган ва ақл чиройли санаган яхши ишларга буюриб, шариат қайтарган ва ақл номаъқул кўрган ёмон ишлардан қайтарсинлар. Шу сифатларга эга бўлганлар бу дунёда ҳам, охиратда ҳам чин нажот топгувчилардир.
التفاسير العربية:
وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَٱخۡتَلَفُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Эй мўминлар, гуруҳларга ажралиб, фирқа-фирқа бўлиб кетган, Аллоҳ тарафидан аниқ-равшан ҳужжатлар келиб турса ҳам динида ихтилоф қиладиган аҳли китобларга ўхшамангиз. Бундайларга Аллоҳ тарафидан улкан азоб бордир.
التفاسير العربية:
يَوۡمَ تَبۡيَضُّ وُجُوهٞ وَتَسۡوَدُّ وُجُوهٞۚ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱسۡوَدَّتۡ وُجُوهُهُمۡ أَكَفَرۡتُم بَعۡدَ إِيمَٰنِكُمۡ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡفُرُونَ
Бу азобга Қиёмат кунида - иймон аҳлининг юзлари бахт ва шодликдан ёришиб турган, кофирларнинг юзлари эса ғам-ғуссадан қорайиб кетган пайтда йўлиқадилар. Ўша улуғ кунда юзлари қорайиб кетганларга дашном берилиб: "Аллоҳни бир деб билиш ва Унга ҳеч нарсани, ҳеч кимни ширк келтирмаслик ҳақидаги аҳду паймонингизга олдин иқрор бўлиб, содиқ қолиб туриб, ортидан инкор қиласизларми, мана энди кофир бўлганингиз туфайли Аллоҳ сизга тайёрлаб қўйган азоб аламини татингиз", дейилади.
التفاسير العربية:
تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ نَتۡلُوهَا عَلَيۡكَ بِٱلۡحَقِّۗ وَمَا ٱللَّهُ يُرِيدُ ظُلۡمٗا لِّلۡعَٰلَمِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳнинг ваъдаларини - яхшилар учун жаннат ҳақидаги ва ёмонлар учун дўзах ҳақидаги рост хабарларни ўз ичига олган, ҳукмлари одил бўлган бу оятларни сизга ўқиб беряпмиз. Аллоҳ ҳеч кимга зулм қилишни истамайди. Ҳеч кимни қилмишига яраша жазосидан ортиқ азобламайди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• متابعة أهل الكتاب في أهوائهم تقود إلى الضلال والبعد عن دين الله تعالى.
Аҳли китобларнинг ҳавойи нафс измида юраверишлари уларни залолатга ва Аллоҳ таолонинг динидан узоқлашишга етаклайди.
• الاعتصام بالكتاب والسُّنَّة والاستمساك بهديهما أعظم وسيلة للثبات على الحق، والعصمة من الضلال والافتراق.
Китоб ва суннатни маҳкам ушлаш, уларда айтилган кўрсатмаларга қаттиқ амал қилиш ҳақ устида барқарор туриш ҳамда залолат ва тафриқадан сақланиб қолишнинг энг катта воситасидир.
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ
Осмонлару ердаги барча нарса Аллоҳнинг мулкидир. Ҳаммасини Аллоҳ яратган ва ҳаммаси Аллоҳнинг фармонига бўйсунади. Ҳамма махлуқотнинг қайтиб борар жойи ҳам Аллоҳгадир. Ўшанда ҳамманинг амалига яраша жазо ёки мукофотини беради.
التفاسير العربية:
كُنتُمۡ خَيۡرَ أُمَّةٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ تَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَتَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَتُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِۗ وَلَوۡ ءَامَنَ أَهۡلُ ٱلۡكِتَٰبِ لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۚ مِّنۡهُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ وَأَكۡثَرُهُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ
Эй Муҳаммад алайҳиссалом уммати, сизлар одамлар учун чиқарилган, иймонингизда ҳам, амалингизда ҳам ҳаммага ўрнак бўладиган, одамларга энг кўп фойдангиз тегадиган энг яхши уммат бўлдингизлар. Шариат буюрган ва ақлга ҳам тўғри келадиган яхши ишларга буюрасизлар, шариат тақиқлаган ва ақлга ҳам тўғри келмайдиган ёмон ишлардан қайтарасизлар. Аллоҳга ишонасизлар ва ҳамиша иймонингизни амалингиз тасдиқлаб туради. Агар аҳли китоб - яҳуд ва насоролар Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган рисолатга иймон келтирганларида ўзлари учун - дунё ва охиратлари учун яхши бўларди. Улардан жуда озчилиги иймонга келди. Кўпчилиги эса Аллоҳнинг дини ва шариатидан юз ўгириб кетдилар.
التفاسير العربية:
لَن يَضُرُّوكُمۡ إِلَّآ أَذٗىۖ وَإِن يُقَٰتِلُوكُمۡ يُوَلُّوكُمُ ٱلۡأَدۡبَارَ ثُمَّ لَا يُنصَرُونَ
Эй мўминлар, уларнинг адовати ҳар қанча кучли бўлмасин, динингизга ҳам, ўзингизга ҳам зарар бера олмайди. Фақат тиллари билан озор бериб, динингизни ерга уриши ва ўзингизни масхара қилиши мумкин, холос. Жанг қилсалар, мағлуб бўлиб қочадилар ва ҳеч қачон сизлардан ғолиб бўла олмайдилар.
التفاسير العربية:
ضُرِبَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلذِّلَّةُ أَيۡنَ مَا ثُقِفُوٓاْ إِلَّا بِحَبۡلٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَحَبۡلٖ مِّنَ ٱلنَّاسِ وَبَآءُو بِغَضَبٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَضُرِبَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَسۡكَنَةُۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَانُواْ يَكۡفُرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَيَقۡتُلُونَ ٱلۡأَنۢبِيَآءَ بِغَيۡرِ حَقّٖۚ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَواْ وَّكَانُواْ يَعۡتَدُونَ
Яҳудлар қаерда бўлмасинлар, уларга хор-зорлик соядек эргашиб юради. Улар Аллоҳдан ёки одамлардан аҳду паймон олиб, уларнинг паноҳида юрганларидагина тинч бўладилар. Улар Аллоҳнинг ғазабига гирифтор бўлдилар. Уларга бечоралик ва мискинлик битилди. Аллоҳнинг оятларига куфр келтирганлари ва пайғамбарларини ноҳақ ўлдирганлари туфайли, Аллоҳнинг ҳадларидан ошиб, тажовузкорлик, маъсият йўлидан борганлари сабабли шу кўйларга қолдилар.
التفاسير العربية:
۞ لَيۡسُواْ سَوَآءٗۗ مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ أُمَّةٞ قَآئِمَةٞ يَتۡلُونَ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ ءَانَآءَ ٱلَّيۡلِ وَهُمۡ يَسۡجُدُونَ
Аҳли китобларнинг ҳаммаси баробар эмас. Улар орасида Аллоҳнинг динида барқарор турадиган бир тоифа ҳам бор. Улар Аллоҳнинг буйруқларини бажарадилар, тақиқларидан тийиладилар, кечалари намоз ўқиб, Аллоҳнинг оятларини тиловат қиладилар. Бу тоифа Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб келишларидан олдин ҳам бўлиб, рисолат келгач, мусулмон бўлган.
التفاسير العربية:
يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَيَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَيُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
Аллоҳга ва охират кунига қатъий ишонадилар, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарадилар, яхши амалларни қилишга ошиқадилар, тоат-ибодатга оид мавсумларни ғанимат биладилар. Шу сифатларга эга бўлганлар Аллоҳнинг нияти ҳам, амали солиҳ бўлган бандалари қаторидан жой оладилар.
التفاسير العربية:
وَمَا يَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَلَن يُكۡفَرُوهُۗ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِٱلۡمُتَّقِينَ
Улар оздир, кўпдир, бирон яхшилик қилсалар, унинг савоби ҳаргиз зое кетмайди, ажри асло камайтирилмайди. Аллоҳ Ўзининг буйруқларини бажарадиган, тақиқларидан тийиладиган тақводорларни жуда яхши танийди. Уларнинг бирон иши Аллоҳдан яширин қолмайди ва яқинда уларга мукофотларини беради.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أعظم ما يميز هذه الأمة وبه كانت خيريتها - بعد الإيمان بالله - الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر.
Бу умматни бошқалардан ажратиб турадиган Аллоҳга иймон келтиришдан кейинги энг кўзга кўринган афзаллиги яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришидир.
• قضى الله تعالى بالذل على أهل الكتاب لفسقهم وإعراضهم عن دين الله، وعدم وفائهم بما أُخذ عليهم من العهد.
Аҳли китоблар аҳду паймонларини бузиб, Аллоҳнинг динидан юз ўгириб, фисқу фужур кўчасидан юрганлари туфайли Аллоҳ уларнинг пешонасига хор-зорликни битди.
• أهل الكتاب ليسوا على حال واحدة؛ فمنهم القائم بأمر الله، المتبع لدينه، الواقف عند حدوده، وهؤلاء لهم أعظم الأجر والثواب. وهذا قبل بعثة النبي محمد صلى الله عليه وسلم.
Аҳли китобларнинг ҳаммаси баробар эмас. Улардан бир тоифаси Аллоҳнинг амрига бўйсуниб, динига эргашиб, ҳадларига риоя қиладилар. Улар учун улкан ажру савоблар бордир. Бу тоифа Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб юборилишларидан олдин ҳам бўлган.
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغۡنِيَ عَنۡهُمۡ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُم مِّنَ ٱللَّهِ شَيۡـٔٗاۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирганларга болалари ҳам, мол-давлатлари ҳам Аллоҳнинг азобидан қутқариш борасида заррача асқотмайдилар. Аллоҳнинг раҳматини жалб ҳам қилолмайдилар. Аксинча, азобни ва, ҳасрат-надоматни янада зиёдалаштирадилар. Улар дўзахда абадий қоладилар.
التفاسير العربية:
مَثَلُ مَا يُنفِقُونَ فِي هَٰذِهِ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا كَمَثَلِ رِيحٖ فِيهَا صِرٌّ أَصَابَتۡ حَرۡثَ قَوۡمٖ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فَأَهۡلَكَتۡهُۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ ٱللَّهُ وَلَٰكِنۡ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Ўзларича яхшилик йўлида инфоқ-эҳсон қиладиган ўша кофирлар ва уларнинг шу ишлари учун савоб умид қилишлари худди нонкўрлигу гуноҳлар билан ўзларига ўзлари зулм қилган қавмнинг экинзоридан мўл ҳосил олишни умид қилиб турган бир пайтида унга бир шиддатли шамол келиб, ҳамма экинларини учириб кетганига ўхшайди. Ўша қавм эккан экинидан ҳеч қандай ҳосил ололмагани каби кофирлар ҳам қилган эҳсонлари учун ҳеч қандай савоб ололмайдилар. Уларга Аллоҳ зулм қилмади. Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтиришлари билан ўзларига ўзлари зулм қилдилар.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ بِطَانَةٗ مِّن دُونِكُمۡ لَا يَأۡلُونَكُمۡ خَبَالٗا وَدُّواْ مَا عَنِتُّمۡ قَدۡ بَدَتِ ٱلۡبَغۡضَآءُ مِنۡ أَفۡوَٰهِهِمۡ وَمَا تُخۡفِي صُدُورُهُمۡ أَكۡبَرُۚ قَدۡ بَيَّنَّا لَكُمُ ٱلۡأٓيَٰتِۖ إِن كُنتُمۡ تَعۡقِلُونَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашганлар, мўминлардан бошқаларни дўст тутмангиз. Уларга сир-асрорингизни ва ўзингизга хос бўлган ишларингизни айтасиз. Улар эса сизга зарар бериш ва сизни танг аҳволга солиш йўлида ҳормай-толмай жонбозлик кўрсатадилар. Динингиз ҳақида ножўя гапларни айтишлари, орага совуқчилик солишга уринишлари ва сирларингизни фош этишлари билан нафрат ва адоватларини тилларида сайраб турибдилар. Дилларида яшираётган нафратлари эса бундан-да улканроқ. Эй мўминлар, ақлларингизни ишлата олсангизлар, сизларга дунё ва охиратингизни ислоҳ қиладиган аниқ-равшан ҳужжатларни баён қилдик.
التفاسير العربية:
هَٰٓأَنتُمۡ أُوْلَآءِ تُحِبُّونَهُمۡ وَلَا يُحِبُّونَكُمۡ وَتُؤۡمِنُونَ بِٱلۡكِتَٰبِ كُلِّهِۦ وَإِذَا لَقُوكُمۡ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوۡاْ عَضُّواْ عَلَيۡكُمُ ٱلۡأَنَامِلَ مِنَ ٱلۡغَيۡظِۚ قُلۡ مُوتُواْ بِغَيۡظِكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
Эй мўминлар, мана, сизлар уларни яхши кўрасизлар, уларга яхшиликни соғинасизлар. Улар эса сизларни яхши кўрмайдилар, сизларга яхшиликни соғинмайдилар, аксинча, сизларни ёмон кўрадилар, нафратланадилар. Сизлар уларга нозил бўлган китобларга ҳам иймон келтирасизлар. Улар эса сизларнинг пайғамбарингизга нозил қилинган Китобга иймон келтирмайдилар. Уларга рўбарў келганингизда, дўстмиз, дейдилар. Бир-бирлари билан ёлғиз қолганларида эса сизларнинг бирлигингиз, якдиллигингизни, Исломнинг азизлигини, ўзларининг эса хорлигини кўриб, ҳасаддан ёнадилар, бармоқларини тишлайдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга айтинг : "Ҳасад ва нафратингиз билан қўшмозор бўлинг!" Аллоҳ кимнинг қалбида иймон ва эзгулик борлигини ва кимнинг қалбида куфр ва ёвузлик борлигини жуда яхши биладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
إِن تَمۡسَسۡكُمۡ حَسَنَةٞ تَسُؤۡهُمۡ وَإِن تُصِبۡكُمۡ سَيِّئَةٞ يَفۡرَحُواْ بِهَاۖ وَإِن تَصۡبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لَا يَضُرُّكُمۡ كَيۡدُهُمۡ شَيۡـًٔاۗ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا يَعۡمَلُونَ مُحِيطٞ
Эй мўминлар, душман устидан ғалаба, фарзанд кўриш ёки мол-давлат каби бирон неъматга эришсангизлар, улар хафа бўлиб, ғам-ғуссага ботадилар. Душмандан мағлуб бўлиш фарзанд доғи ёки мол-давлатдан айрилиш каби бирон мусибатга йўлиқсангизлар, улар хурсанд бўлиб, яйраб кетадилар. Аллоҳнинг ғазабидан қўрқиб, фармонлари ва қадарларига сабр қилсангизлар, уларнинг озорлари ҳам, макру найранглари ҳам сизларга зарар етказа олмайди. Аллоҳ уларнинг қилаётган найрангларидан огоҳ турибди ва яқинда ўша найрангларини иш бермайдиган қилиб қўяди.
التفاسير العربية:
وَإِذۡ غَدَوۡتَ مِنۡ أَهۡلِكَ تُبَوِّئُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ مَقَٰعِدَ لِلۡقِتَالِۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Мадинадан мушриклар билан Уҳудда жанг қилиш учун кундузи чиққандингиз. Ўшанда мўминларнинг ҳар бирига жанг майдонидаги ўз ўрнини кўрсатиб бергандингиз. Аллоҳ гапираётган гапларингизни Эшитгувчи ва қилаётган ишларингизни Кўргувчи Зотдир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• نَهْي المؤمنين عن موالاة الكافرين وجَعْلهم أَخِلّاء وأصفياء يُفْضَى إليهم بأحوال المؤمنين وأسرارهم.
Мўминлар кофирларни дўст тутишдан, улар билан самимий муносабатда бўлиб, ўзларининг сир-асрорларини уларга ошкор қилишдан қайтарилганлар.
إِذۡ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنكُمۡ أَن تَفۡشَلَا وَٱللَّهُ وَلِيُّهُمَاۗ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Мўминларнинг икки гуруҳи - Бани Салима ва Бани Ҳориса ожизлик қилиб, мунофиқларга қўшилиб чекинмоқчи бўлгандилар. Уларни жангда собитқадам бўлишларига ва шум ниятларидан қайтишларига ёрдам берадиган Аллоҳдир. Шундай экан, мўминлар ҳамма ҳолатларида ёлғиз Аллоҳгагина таянсинлар!
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ نَصَرَكُمُ ٱللَّهُ بِبَدۡرٖ وَأَنتُمۡ أَذِلَّةٞۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Бадр жангида сон жиҳатидан ҳам, ҳарбий тайёргарлик жиҳатидан ҳам кучсиз бўлсангиз-да, Аллоҳ сизларни мушриклардан ғолиб қилди. Шундай экан, Аллоҳдан қўрқинглар. Шояд, шунда У Зот ато этган неъматларга шукр қилсангизлар.
التفاسير العربية:
إِذۡ تَقُولُ لِلۡمُؤۡمِنِينَ أَلَن يَكۡفِيَكُمۡ أَن يُمِدَّكُمۡ رَبُّكُم بِثَلَٰثَةِ ءَالَٰفٖ مِّنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ مُنزَلِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Бадр жангида мушрикларга ёрдамчи куч келаётгани ҳақидаги хабардан кейин мўминларнинг руҳини кўтариш учун: "Жангда сизларни қўллаб-қувватлаш учун Аллоҳ нозил қилган уч минг фаришта етмайдими?", дегандингиз.
التفاسير العربية:
بَلَىٰٓۚ إِن تَصۡبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأۡتُوكُم مِّن فَوۡرِهِمۡ هَٰذَا يُمۡدِدۡكُمۡ رَبُّكُم بِخَمۡسَةِ ءَالَٰفٖ مِّنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ مُسَوِّمِينَ
Ҳа, албатта етади. Сизларга Аллоҳ тарафидан бошқа бир хушхабар ҳам бор. Душманга келган мадад кучи шиддат билан устингизга ёпирилиб келаётганда сабр-матонат билан турсангизлар ва Аллоҳдан тақво қилсангизлар, Парвардигорингиз сизларга беш минг фариштани мадад кучи қилиб юборади. Улар ўзларини ҳам, отларини очиқ кўрсатиб келадилар.
التفاسير العربية:
وَمَا جَعَلَهُ ٱللَّهُ إِلَّا بُشۡرَىٰ لَكُمۡ وَلِتَطۡمَئِنَّ قُلُوبُكُم بِهِۦۗ وَمَا ٱلنَّصۡرُ إِلَّا مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَكِيمِ
Аллоҳ таолонинг фаришталарни мадад кучи қилиб юбориши қалбингиз хотиржам бўлиши учун бир хушхабар эди. Аслида эса ҳақиқий ғалаба бундай зоҳирий сабаблардан эмас, ҳеч ким бас келолмайдиган Қудратли ва ҳар бир тақдирини, шариатини ҳикмат билан қиладиган Ҳаким Аллоҳ тарафидан келади.
التفاسير العربية:
لِيَقۡطَعَ طَرَفٗا مِّنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَوۡ يَكۡبِتَهُمۡ فَيَنقَلِبُواْ خَآئِبِينَ
Бадр жангида сизларга берилган ғалаба билан Аллоҳ бир тоифа кофирларни ҳалок этишни, бошқа тоифасини эса шарманда қилишни хоҳлади. Улар мағлубиятга учраб, муваффақиятсизлик ва ноумидлик доғида қолдилар.
التفاسير العربية:
لَيۡسَ لَكَ مِنَ ٱلۡأَمۡرِ شَيۡءٌ أَوۡ يَتُوبَ عَلَيۡهِمۡ أَوۡ يُعَذِّبَهُمۡ فَإِنَّهُمۡ ظَٰلِمُونَ
Уҳудда содир бўлган воқеалардан кейин Пайғамбар алайҳиссалом мушрикларнинг раҳбарларини дуойибад қилганида Аллоҳ деди: "Бу сизнинг ишингиз эмас. Бу иш Аллоҳники. Аллоҳ Ўзи бир ҳукм чиқаргунига қадар сабр қилинг. Аллоҳ уларни тавбага муваффақ айласа, мусулмон бўладилар, куфру залолатларида давом этаверсалар, уларни азоблайди. Чунки бу пайтда улар азобга лойиқ золимларга айланадилар".
التفاسير العربية:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ يَغۡفِرُ لِمَن يَشَآءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Осмонлару ердаги ҳамма нарса Аллоҳникидир. Ўзи яратган ва Ўзи бошқаради. Истаган бандасининг гуноҳини Ўз раҳмати билан кечиради, истаган бандасини Ўз адли билан азоблайди. Аллоҳ тавба қилган бандасини кечирадиган, Раҳмлидир.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُواْ ٱلرِّبَوٰٓاْ أَضۡعَٰفٗا مُّضَٰعَفَةٗۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, жоҳилиятдаги судхўрлар каби берган қарзингизга бир неча баробар кўп қилиб рибо-фоиз олишдан йироқ бўлинглар. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилинглар. Шоядки, шунда ўзларингиз истаётган дунё ва охират яхшилигига эришсангизлар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• مشروعية التذكير بالنعم والنقم التي تنزل بالناس حتى يعتبر بها المرء.
Неъматларни ҳам, инсонлар бошига тушиши мумкин бўлган интиқомни ҳам эслатиб туриш шариатдандир. Токи, одам ундан ибрат олсин.
• من أعظم أسباب تَنَزُّل نصر الله على عباده ورحمته ولطفه بهم: التزامُ التقوى، والصبر على شدائد القتال.
Аллоҳнинг нусрати, раҳмати ва лутфи бандаларига нозил бўлишининг энг катта сабабларидан бири тақвони маҳкам тутиш ва жанг машаққатларига сабр қилишдир.
• الأمر كله لله تعالى، فيحكم بما يشاء، ويقضي بما أراد، والمؤمن الحق يُسَلم لله تعالى أمره، وينقاد لحكمه.
Ҳамма иш Аллоҳ таолонинг измида. Ўзи истаганича ҳукм этади, ҳал қилади. Ҳақиқий мўмин эса Парвардигорининг ҳар бир ишига таслим бўлади, ҳукмига бўйсунади.
• الذنوب - ومنها الربا - من أعظم أسباب خِذلان العبد، ولا سيما في مواطن الشدائد والصعاب.
Айниқса, машаққат ва қийинчиликлар чоғидаги гуноҳлар, жумладан, рибо бандани бечораҳолликка олиб борадиган энг катта сабаблардан бири.
• مجيء النهي عن الربا بين آيات غزوة أُحد يشعر بشمول الإسلام في شرائعه وترابطها بحيث يشير إلى بعضها في وسط الحديث عن بعض.
Рибодан қайтаришнинг Уҳуд ғазоти ҳақидаги оятлар орасида келиши, Ислом ҳукмларининг нақадар серқирралигини кўрсатиб турибди. Гап орасида ҳали унисига, ҳали бунисига ишора қилинаётгани, уларнинг ўзаро боғлиқлигидан далолатдир.
۞ وَسَارِعُوٓاْ إِلَىٰ مَغۡفِرَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ وَجَنَّةٍ عَرۡضُهَا ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ أُعِدَّتۡ لِلۡمُتَّقِينَ
Эзгу ишларни қилишга ва турли хил тоат-ибодатлар билан Аллоҳга яқин бўлишга шошилинглар. Токи, Аллоҳ тарафидан буюк мағфиратга эришиб, кенглиги осмонлару ерча келадиган жаннатга киринглар. Уни Аллоҳ Ўзининг тақводор бандалари учун тайёрлаб қўйган.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي ٱلسَّرَّآءِ وَٱلضَّرَّآءِ وَٱلۡكَٰظِمِينَ ٱلۡغَيۡظَ وَٱلۡعَافِينَ عَنِ ٱلنَّاسِۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Тақводорларки, бой пайтида ҳам, камбағал ҳолида ҳам мол-давлатларини Аллоҳ йўлида сарф этадилар, қасос олишга қодир бўла туриб, ғазабларини ютадилар, зулм қилганнинг гуноҳидан ўтадилар. Аллоҳ мана шундай ахлоқли муҳсинларни - ишни пухта, гўзал тарзда бажарувчиларни яхши кўради.
التفاسير العربية:
وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Улар гуноҳи кабира қилсалар ёки ундан қуйироқ хатоларга йўл қўйсалар, дарҳол Аллоҳ таолони эслайдилар, Унинг осийлар оқибати ҳақидаги шум ваъдасини ҳам, тақводорлар ҳақидаги хуш ваъдасини ҳам ёдга оладилар-да, Парвардигорларига гуноҳларини ошкор қилмаслигини ва азобламаслигини сўраб илтижо қиладилар. Зеро, гуноҳларни ёлғиз Аллоҳгина кечиради. Улар гуноҳ қилаётганларини билиб туриб, яна саркашлик билан давом этавермайдилар. Аллоҳ ҳамма гуноҳларни кечиради.
التفاسير العربية:
أُوْلَٰٓئِكَ جَزَآؤُهُم مَّغۡفِرَةٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَجَنَّٰتٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَنِعۡمَ أَجۡرُ ٱلۡعَٰمِلِينَ
Мана шундай мақтовга лойиқ сифатларга ва олийжаноб хислатларга эга бўлган кишиларнинг савоби шуки, Аллоҳ уларнинг гуноҳларини яширади, кечиради. Охиратда эса уларга қасрлари остидан анҳорлар ўтадиган жаннатлар берилиб, ўша ерларда абадий қоладилар. Аллоҳга итоат қилганларнинг ажру савоби нақадар ёқимли!
التفاسير العربية:
قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِكُمۡ سُنَنٞ فَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُكَذِّبِينَ
Мўминлар Уҳуд кунидаги мусибатга учраганларидан кейин Аллоҳ уларга тасалли бериб шундай дейди: "Сизлардан олдин ўтганлар борасида ҳам илоҳий қонуният шуки, кофирлар ҳалок бўлган ва синовлардан кейинги оқибат мўминларники бўлган. Шундай экан, ер юзини кезинглар, қаранглар, эътибор қилинглар, ибрат олингларки, Аллоҳни ва пайғамбарларини ёлғончига чиқарганларнинг оқибати нима бўлди?! Мол-мулки қўлдан кетиб, ошёнлари ҳувиллаб қолмадими?!
التفاسير العربية:
هَٰذَا بَيَانٞ لِّلنَّاسِ وَهُدٗى وَمَوۡعِظَةٞ لِّلۡمُتَّقِينَ
Бу Қуръони карим ҳамма одамлар учун ҳақни баён қиладиган, ноҳақдан эҳтиётлантирадиган китоб бўлса, тақводорлар учун ҳидоятга етаклайдиган, оқ-қорани аниқлаб берадиган кўрсатмадир. Чунки ундаги рушду ҳидоятдан фақат тақводорларгина баҳра оладилар, холос.
التفاسير العربية:
وَلَا تَهِنُواْ وَلَا تَحۡزَنُواْ وَأَنتُمُ ٱلۡأَعۡلَوۡنَ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Эй мўминлар Уҳуд кунида бошингизга тушган мусибатдан хафа бўлмангиз, заифлашмангиз, бўшашмангиз. Бу иш сизларга ярашмайди. Агар ҳақиқатан Аллоҳга ва У Зотнинг тақводор бандаларига берган ваъдасига ишонсангизлар, сизлар шу иймонингиз, Аллоҳнинг мадади ҳамда У Зотнинг нусратидан умидвор бўлиш билан олийсизлар, ғолибсизлар.
التفاسير العربية:
إِن يَمۡسَسۡكُمۡ قَرۡحٞ فَقَدۡ مَسَّ ٱلۡقَوۡمَ قَرۡحٞ مِّثۡلُهُۥۚ وَتِلۡكَ ٱلۡأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيۡنَ ٱلنَّاسِ وَلِيَعۡلَمَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَيَتَّخِذَ مِنكُمۡ شُهَدَآءَۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ ٱلظَّٰلِمِينَ
Эй мўминлар, Уҳуд кунида сизлар ўлим ва жароҳат каби мусибатларга йўлиққан бўлсангизлар, худди шундай мусибатларга кофирлар ҳам йўлиқдилар. Аллоҳ кунларни мўмину кофир одамлар орасида айлантириб туради. Истаганига ғалаба беради, истаганига мағлубият. Бу ишлар остида етук ҳикматлар бор. Улардан бири чин мўминларни мунофиқлардан ажратиб олиш бўлса, яна бири Аллоҳ таолонинг Ўзи истаган бандасини шаҳидлик мақоми билан сийлашидир. Аллоҳ жиҳодни тарк қилиш билан ўзига ўзи зулм қилганларни яхши кўрмайди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الترغيب في المسارعة إلى عمل الصالحات اغتنامًا للأوقات، ومبادرة للطاعات قبل فواتها.
Фурсатни ғанимат билиб, зудлик билан яхши ишларни бажариб олишга ва фурсат ўтиб кетиб қолмасидан олдин тез тоат-ибодат қилиб қолишга қизиқтириляпти.
• من صفات المتقين التي يستحقون بها دخول الجنة: الإنفاق في كل حال، وكظم الغيظ، والعفو عن الناس، والإحسان إلى الخلق.
Ҳар қандай ҳолатда инфоқ-эҳсон қилиш, ғазабни ичга ютиш, одамларни кечириш ва халққа яхшилик қилиш тақводорлар сифатларидир. Улар шу сифатлари туфайли жаннатга киришга сазовор бўладилар.
أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ وَلَمَّا يَعۡلَمِ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ جَٰهَدُواْ مِنكُمۡ وَيَعۡلَمَ ٱلصَّٰبِرِينَ
Эй мўминлар, Аллоҳнинг йўлидаги ҳақиқий мужоҳидларни ва балоларга тоқат қила оладиган сабрлиларни кўрсатиб берадиган синов ва сабр ўз бўйини кўрсатмасдан туриб ҳам жаннатга кираверамиз, деб ўйладингизми?!
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ كُنتُمۡ تَمَنَّوۡنَ ٱلۡمَوۡتَ مِن قَبۡلِ أَن تَلۡقَوۡهُ فَقَدۡ رَأَيۡتُمُوهُ وَأَنتُمۡ تَنظُرُونَ
Эй мўминлар, Бадр жангида шаҳид бўлган биродарларингиз каби Аллоҳ йўлида шаҳид бўлиш учун Уҳуд жангида кофирларга рўбарў бўлишни орзу қилардингиз. У пайтда ҳали ўлимнинг шарпаси ва шиддати йўқ эди. Мана энди Уҳуд кунида ўша орзуингизни ўз кўзингиз билан кўриб турибсиз.
التفاسير العربية:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٞ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِ ٱلرُّسُلُۚ أَفَإِيْن مَّاتَ أَوۡ قُتِلَ ٱنقَلَبۡتُمۡ عَلَىٰٓ أَعۡقَٰبِكُمۡۚ وَمَن يَنقَلِبۡ عَلَىٰ عَقِبَيۡهِ فَلَن يَضُرَّ ٱللَّهَ شَيۡـٔٗاۚ وَسَيَجۡزِي ٱللَّهُ ٱلشَّٰكِرِينَ
Муҳаммад ҳам худди олдинги ўтган, вафот этган ёки қатл қилинган пайғамбарлар каби бир пайғамбар. Энди у ўлса ё қатл қилинса, жиҳодни ташлаб, динингиздан тониб кетаверасизми? Ким динидан қайтса, Аллоҳга ҳеч қандай зарар етказа олмайди. Зеро, У кучли, Азиз, ғолиб Зотдир. Динидан қайтган муртад эса дунё ва охиратини бой бериб, фақат ўзига зарар қилади, холос. Аллоҳ ўз динида ва дини йўлидаги жиҳодда сабот билан турадиган шукр қилгувчиларни муносиб мукофотлайди.
التفاسير العربية:
وَمَا كَانَ لِنَفۡسٍ أَن تَمُوتَ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِ كِتَٰبٗا مُّؤَجَّلٗاۗ وَمَن يُرِدۡ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا نُؤۡتِهِۦ مِنۡهَا وَمَن يُرِدۡ ثَوَابَ ٱلۡأٓخِرَةِ نُؤۡتِهِۦ مِنۡهَاۚ وَسَنَجۡزِي ٱلشَّٰكِرِينَ
Ҳар бир жон Аллоҳнинг қазоси билан Аллоҳ ёзиб қўйган муддат-ажали келганда ўлади. Заррача кўп ҳам эмас, оз ҳам эмас. Ким қилаётган ишидан шу дунёнинг савобини истаса, унга ўшанга яраша берамиз. Охиратда эса унга ҳеч қандай насиба бўлмайди. Ким Аллоҳнинг охиратда берадиган савобини истаса, унга ўша савобни берамиз. Парвардигорига шукр қилгувчиларни буюк мукофот ила муносиб тақдирлаймиз.
التفاسير العربية:
وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيّٖ قَٰتَلَ مَعَهُۥ رِبِّيُّونَ كَثِيرٞ فَمَا وَهَنُواْ لِمَآ أَصَابَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا ٱسۡتَكَانُواْۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّٰبِرِينَ
Қанча пайғамбарлар ўтганки, тобеларидан кўплари улар билан елкама-елка туриб жанг қилганлар. Аллоҳнинг йўлида етган ўлим, ярадорлик каби мусибатларга таслим бўлмаганлар, қўрқоқлик қилмаганлар, бўшашмаганлар, заифлик қилмаганлар, душманга бўйин эгмаганлар. Сабр-матонат билан турганлар. Аллоҳ Ўзининг йўлида машаққатларга, мусибатларга сабр қиладиганларни яхши кўради.
التفاسير العربية:
وَمَا كَانَ قَوۡلَهُمۡ إِلَّآ أَن قَالُواْ رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسۡرَافَنَا فِيٓ أَمۡرِنَا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ўша сабрлилар синовларга йўлиққанларида: "Парвардигоро, гуноҳларимизни, ҳаддимизни билмай қилган хатоларимизни мағфират қил, душманга рўбарў келганимизда бизни собитқадам айла, кофир қавм устидан бизга ғалаба бер!" деганлар, холос.
التفاسير العربية:
فَـَٔاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا وَحُسۡنَ ثَوَابِ ٱلۡأٓخِرَةِۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Аллоҳ уларга дунё савобини - ғалаба ва имкониятни ҳам, охират савобини - Ўзининг розилиги ва наим жаннатларида абадий қолишни ҳам берди. Аллоҳ ибодатларини ҳам, муомала-муносабатларини ҳам гўзал тарзда, пухта қилиб бажарадиган кишиларни яхши кўради.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الابتلاء سُنَّة إلهية يتميز بها المجاهدون الصادقون الصابرون من غيرهم.
• يجب ألا يرتبط الجهاد في سبيل الله والدعوة إليه بأحد من البشر مهما علا قدره ومقامه.
Аллоҳнинг йўлидаги жиҳод ва даъватни ҳар қанча қадри баланд ва мақоми олий бўлмасин, биронта одамга боғламаслик лозим.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن تُطِيعُواْ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يَرُدُّوكُمۡ عَلَىٰٓ أَعۡقَٰبِكُمۡ فَتَنقَلِبُواْ خَٰسِرِينَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашганлар, агар кофирларга - яҳудлар, насоролар ва мушрикларга итоат этиб, улар бошлаётган залолат йўлига кирсангизлар, сизларни яна қайта мўминликдан кофирликка қайтарадилар. Шу билан дунё ва охиратда зиён кўргувчилардан бўлиб қоласизлар.
التفاسير العربية:
بَلِ ٱللَّهُ مَوۡلَىٰكُمۡۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلنَّٰصِرِينَ
Кофирларга итоат этсангизлар, улар сизларга ҳеч қачон ёрдам бера олмайдилар. Душманингизга қарши сизларга ёлғиз Аллоҳгина мадад беради. Шундай бўлгач, Унгагина итоат этинглар. У Зот ҳар қандай нуқсондан пок ва энг яхши ёрдам берувчидир. Парвардигорингизга таянсангиз, бошқа ҳеч кимга муҳтож бўлмайсиз.
التفاسير العربية:
سَنُلۡقِي فِي قُلُوبِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلرُّعۡبَ بِمَآ أَشۡرَكُواْ بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗاۖ وَمَأۡوَىٰهُمُ ٱلنَّارُۖ وَبِئۡسَ مَثۡوَى ٱلظَّٰلِمِينَ
Яқинда ўз ҳавойи нафсларига эргашиб, Аллоҳга худолиги исботланмаган нарсаларни ширк келтирганлари туфайли Аллоҳга куфр келтирганларнинг қалбларига қаттиқ қўрқувни соламиз. Токи, сизларга қарши жангда сабот билан тура олмасинлар. Уларнинг охиратдаги борар жойи-қароргоҳи дўзахдир. Золимлар қароргоҳи нақдар ёмон жой!
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ صَدَقَكُمُ ٱللَّهُ وَعۡدَهُۥٓ إِذۡ تَحُسُّونَهُم بِإِذۡنِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَا فَشِلۡتُمۡ وَتَنَٰزَعۡتُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِ وَعَصَيۡتُم مِّنۢ بَعۡدِ مَآ أَرَىٰكُم مَّا تُحِبُّونَۚ مِنكُم مَّن يُرِيدُ ٱلدُّنۡيَا وَمِنكُم مَّن يُرِيدُ ٱلۡأٓخِرَةَۚ ثُمَّ صَرَفَكُمۡ عَنۡهُمۡ لِيَبۡتَلِيَكُمۡۖ وَلَقَدۡ عَفَا عَنكُمۡۗ وَٱللَّهُ ذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Уҳуд кунида Аллоҳ сизларга берган ваъдасини бажарди. Аллоҳнинг изни билан кофирларни қира бошладингиз. Кейин эса қўрқоқлик ва заифлик қилиб, Пайғамбар алайҳиссаломнинг фармонини собитқадамлик билан бажара олмадингиз. Тайинланган жойда барқарор туриш ёки ўлжага ташланиш борасида талашиб-тортишдингиз. Ҳар қандай ҳолатда ҳам жойингиздан жилмаслик ҳақидаги Пайғамбар алайҳиссаломнинг фармонига итоатсизлик қилдингиз. Бу иш сиздан Аллоҳ сизга ўзингиз ёқтирадиган ғалабани ато этганидан кейин содир бўлди. Кимдир дунёвий ўлжани истаб, жойини тарк этди. Яна кимдир охират савобини истаб, жойида қолди. Жойида қолганлар Пайғамбар алайҳиссаломнинг фармонига итоат этганлардир. Шундан сўнг Аллоҳ синаш учун сизларни улардан буриб қўйди ва уларнинг қўли устун кела бошлади. Натижада, балога сабр қила олган мўминлар қадами тойилиб, заифлик қилганлардан ажралиб қолди. Энди Аллоҳ Пайғамбар алайҳиссаломнинг фармонига итоатсизлик этганингизни афв этди. Аллоҳ мўминларга фазлу марҳаматли Зотдирки, уларни иймонга ҳидоят қилди, гуноҳларини кечирди ва мусибатларига яраша савоб берди.
التفاسير العربية:
۞ إِذۡ تُصۡعِدُونَ وَلَا تَلۡوُۥنَ عَلَىٰٓ أَحَدٖ وَٱلرَّسُولُ يَدۡعُوكُمۡ فِيٓ أُخۡرَىٰكُمۡ فَأَثَٰبَكُمۡ غَمَّۢا بِغَمّٖ لِّكَيۡلَا تَحۡزَنُواْ عَلَىٰ مَا فَاتَكُمۡ وَلَا مَآ أَصَٰبَكُمۡۗ وَٱللَّهُ خَبِيرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ
Эй мўминлар, эслангиз! Уҳуд кунида Пайғамбар алайҳиссаломнинг фармонини бажармаганингиз оқибатида юз берган мағлубиятдан кейин ҳеч нарсага қарамасдан, Пайғамбар алайҳиссаломнинг ортинглардан: "Эй Аллоҳнинг бандалари, менинг ёнимга келинглар, менинг ёнимга келинглар", деган гапига ҳам қулоқ солмасдан, тумтарақай қочдингиз. Натижада Аллоҳ сизларни жазолаб, ғам устига ғам юборди. Олдин ғалаба ва ўлжани қўлдан бой берганингизга сиқилган, алам тортган бўлсангиз, кейинроқ Пайғамбар алайҳиссалом ўлдирилгани ҳақидаги хабардан - мусибатдан эсанкираб қолдингиз. Кейинги мусибат олдинги ғам-аламни унуттириш учун бўлганди. Яъни, Пайғамбар алайҳиссаломнинг ўлдирилгани ҳақидаги хабар ёлғон бўлиб чиққанидан кейин олдинги ғалаба ва ўлжанинг қўлдан бой берилгани кўзга кўринмай қолганди. Аллоҳ қилаётган ишларингиздан хабардордир. Ниятингиз ҳам, амалингиз ҳам У Зотдан заррача яширин эмас.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• التحذير من طاعة الكفار والسير في أهوائهم، فعاقبة ذلك الخسران في الدنيا والآخرة.
Кофирларга итоат этиб, уларнинг ҳавойи нафсларига эргашиб кетишнинг оқибати дунёда ҳам, охиратда ҳам зарар кўриш эканидан огоҳлантириляпти.
• إلقاء الرعب في قلوب أعداء الله صورةٌ من صور نصر الله لأوليائه المؤمنين.
Душманлар қалбига қўрқувни солиш, Аллоҳ Ўзининг дўстлари - мўминларга нусрат беришининг бир кўринишидир.
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيۡكُم مِّنۢ بَعۡدِ ٱلۡغَمِّ أَمَنَةٗ نُّعَاسٗا يَغۡشَىٰ طَآئِفَةٗ مِّنكُمۡۖ وَطَآئِفَةٞ قَدۡ أَهَمَّتۡهُمۡ أَنفُسُهُمۡ يَظُنُّونَ بِٱللَّهِ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ ظَنَّ ٱلۡجَٰهِلِيَّةِۖ يَقُولُونَ هَل لَّنَا مِنَ ٱلۡأَمۡرِ مِن شَيۡءٖۗ قُلۡ إِنَّ ٱلۡأَمۡرَ كُلَّهُۥ لِلَّهِۗ يُخۡفُونَ فِيٓ أَنفُسِهِم مَّا لَا يُبۡدُونَ لَكَۖ يَقُولُونَ لَوۡ كَانَ لَنَا مِنَ ٱلۡأَمۡرِ شَيۡءٞ مَّا قُتِلۡنَا هَٰهُنَاۗ قُل لَّوۡ كُنتُمۡ فِي بُيُوتِكُمۡ لَبَرَزَ ٱلَّذِينَ كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقَتۡلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمۡۖ وَلِيَبۡتَلِيَ ٱللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمۡ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمۡۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
Оғриқ ва тангликдан сўнг сизларга хотиржамлик ва ишончни нозил қилди. Аллоҳнинг ваъдасига аниқ ишонадиган тоифани ором уйқуси босди ва шу билан қалбларига тинчлик-хотиржамлик инди. Бошқа бир тоифа - мунофиқлар эса бу неъматдан бебаҳра қолиб, ухлай олмадилар. Уларнинг ўз жонларидан бошқа ғам-ташвиши йўқ эди. Шунинг учун хавфу изтиробда эдилар. Аллоҳ ҳақида бадгумон бўлиб, пайғамбарига мадад бермади, бандаларини қўлламади, деган ўйга бордилар. Бу ўйлари Аллоҳнинг қадрини билмайдиган, У Зотга чин баҳони бера олмайдиган жоҳилият гумонининг айни ўзи эди. Мунофиқлар Аллоҳни танимаганлари туфайли: "Урушга чиқиш борасида бизнинг фикримиз олинмади, олинганида чиқмаган бўлар эдик", дейишади. Эй Муҳаммад алайҳиссалом, уларга шундай жавоб беринг: "Ишнинг ҳаммаси Аллоҳнинг Қўлидадир. У Ўзи истаганича тақдир қилади, хоҳлаганича ҳукм қилади. Чиқишингизни тақдир қилган ҳам Ўша Зотдир". Улар дилларидаги шак-шубҳа ва бадгумонликни сизга ошкор этмайдилар. Шунинг учун: "Фикримиз олинганида бу ерларда ўлиб кетмаган бўлар эдик", дейишади. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга шундай раддия билдиринг: "Жанг ва ўлим жойларидан узоқдаги уйларингизда бўлсангизлар ҳам пешонасига ўлим битилганлар ўладиган жойларига албатта келган бўлардилар". Аллоҳ қалбларингиздаги ниятларингизни, мақсадларингизни текшириш ва улардаги иймонни мунофиқликдан ажратиб олиш учун сизларга шу тақдирни битди. Аллоҳ бандаларининг қалбларидаги ниятларидан ҳам хабардордирки, ҳеч нарса У Зотдан яширин бўлолмас.
التفاسير العربية:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَلَّوۡاْ مِنكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡتَقَى ٱلۡجَمۡعَانِ إِنَّمَا ٱسۡتَزَلَّهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ بِبَعۡضِ مَا كَسَبُواْۖ وَلَقَدۡ عَفَا ٱللَّهُ عَنۡهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٞ
Эй Муҳаммад алайҳиссаломнинг саҳобалари, Уҳуд жангида мушриклар билан мусулмонлар тўқнашганида сизлардан чекинганларингиз ҳам бўлди. Уларни қилган гуноҳлари туфайли шайтон йўлдан оздирганди. Аллоҳ Ўз фазлу марҳамати ила уларни кечирди ва жазоламади. Аллоҳ тавба қилувчиларни кечирадиган, жазони тезлаштирмайдиган Ҳалим Зотдир.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَقَالُواْ لِإِخۡوَٰنِهِمۡ إِذَا ضَرَبُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَوۡ كَانُواْ غُزّٗى لَّوۡ كَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ لِيَجۡعَلَ ٱللَّهُ ذَٰلِكَ حَسۡرَةٗ فِي قُلُوبِهِمۡۗ وَٱللَّهُ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, мунофиқ кофирларга ўхшамангиз! Улар тирикчилик учун сафар қилган ёки ғазотга чиқиб кетган яқинлари ҳақида: "Сафар қилмасдан, ғазотга чиқмасдан, биз билан қолганларида ўлмаган ва ўлдирилмаган бўлардилар", дейишади. Аллоҳ уларнинг қалбларидаги ҳасрату надоматни зиёда қилиш учун дилларига шундай эътиқодни солиб қўйди. Аслида эса тирилтирадиган ҳам, ўлдирадиган ҳам ёлғиз Аллоҳнинг Ўзидир. Аллоҳ Ўзи истаган ишни қилади. Унинг қадарини уйда ўтириш тўхтатиб қололмайди, сафар ё ғазотга чиқиш эса тезлаштиролмайди. Аллоҳ қилаётган ишларингизни кўриб-билиб турибди. Ундан ҳеч бир иш яширин эмас. Яқинда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
التفاسير العربية:
وَلَئِن قُتِلۡتُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أَوۡ مُتُّمۡ لَمَغۡفِرَةٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَحۡمَةٌ خَيۡرٞ مِّمَّا يَجۡمَعُونَ
Эй мўминлар, Аллоҳ йўлида ўлдирилсангизлар ёки ўлсангизлар, Аллоҳ сизларга Ўзи тарафидан буюк мағфират, раҳмат ато этади ва бу нарса дунёю унинг аҳли тўплаган барча ўткинчи бойликлардан яхшироқдир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الجهل بالله تعالى وصفاته يُورث سوء الاعتقاد وفساد الأعمال.
Аллоҳни танимаслик ва Унинг сифатларидан бехабарлик эътиқоднинг қулаши ва амалларнинг бузилишига олиб боради.
• آجال العباد مضروبة محدودة، لا يُعجلها الإقدام والشجاعة، ولايؤخرها الجبن والحرص.
Бандаларнинг ажаллари аниқ белгилаб қўйилган. Журъат ва шижоат уни тезлаштиролмайди, ҳаётга ташналик ва қўрқоқлик эса уни ортга суролмайди.
• من سُنَّة الله تعالى الجارية ابتلاء عباده؛ ليميز الخبيث من الطيب.
فَبِمَا رَحۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ لِنتَ لَهُمۡۖ وَلَوۡ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ ٱلۡقَلۡبِ لَٱنفَضُّواْ مِنۡ حَوۡلِكَۖ فَٱعۡفُ عَنۡهُمۡ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لَهُمۡ وَشَاوِرۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِۖ فَإِذَا عَزَمۡتَ فَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَوَكِّلِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳнинг буюк раҳмати билан саҳобаларингизга нисбатан гўзал хулқли, хушмуомала бўлдингиз. Агар гапингизда ҳам, амалингизда ҳам қўпол, дағал, тошбағир бўлганингизда ҳаммаси атрофингиздан тирқираб кетарди. Шундай экан, уларнинг сизга нисбатан қилаётган айбу нуқсонларини кечириб юборинг ва уларга мағфират тиланг. Машварат зарур бўлган ўринларда уларнинг фикрларини сўранг. Машваратдан сўнг аниқ бир қарорга келгач, Аллоҳга таваккал қилиб, олға юраверинг. Аллоҳ таваккал қилувчиларни яхши кўради, уларни қўллаб-қувватлайди, уларга муваффақият ато этади.
التفاسير العربية:
إِن يَنصُرۡكُمُ ٱللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمۡۖ وَإِن يَخۡذُلۡكُمۡ فَمَن ذَا ٱلَّذِي يَنصُرُكُم مِّنۢ بَعۡدِهِۦۗ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ
Аллоҳ Ўз мадади ва нусрати ила сизларни қўллар экан, бутун ер юзи бир бўлиб келганда ҳам ҳеч қандай куч сизларни енга олмайди. Агар Аллоҳ мададини тўхтатиб, ўзингизни ўзингизга ташлаб қўйса, Аллоҳдан бошқа ҳеч ким сизларга мадад қўлини узатолмайди. Бас, нусрат ёлғиз Аллоҳнинг Қўлидадир. Шундай экан, мўминлар ёлғиз Аллоҳгагина суянсинлар, таянсинлар.
التفاسير العربية:
وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَغُلَّۚ وَمَن يَغۡلُلۡ يَأۡتِ بِمَا غَلَّ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
Ҳеч бир пайғамбарнинг ўлжадан Аллоҳ белгилаб қўйган миқдоридан ортиғини хиёнат билан олиши асло жоиз эмас. Ким шу ишни қилса, Қиёмат кунида ўша олган нарсасини кўтариб, халқ олдига келади ва шарманда бўлади. Кейин ҳар бир жон қилган амалига яраша жазо ёки мукофотини тўла қилиб олади. Уларга зулм қилинмайди - гуноҳлари кўпайтирилмайди, савоблари камайтирилмайди.
التفاسير العربية:
أَفَمَنِ ٱتَّبَعَ رِضۡوَٰنَ ٱللَّهِ كَمَنۢ بَآءَ بِسَخَطٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَمَأۡوَىٰهُ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ
Аллоҳнинг наздида Унинг ризосига олиб борадиган иймон ва солиҳ амалга ошно бўлган одам Аллоҳга куфр келтириб, ёмон ишларни қилган, натижада Аллоҳнинг қаттиқ ғазабига гирифтор бўлган ва жаҳаннамда абадий қолган одам билан баробар эмас. Жаҳаннам нақадар ёмон, мудҳиш қароргоҳдир.
التفاسير العربية:
هُمۡ دَرَجَٰتٌ عِندَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ بَصِيرُۢ بِمَا يَعۡمَلُونَ
Уларнинг мақом-мартабалари Аллоҳнинг наздида бу дунёда ҳам, охиратда ҳам баробар эмас. Аллоҳ уларнинг қилаётган ишларини кўриб-билиб турибди. Ҳеч иш Аллоҳдан яширин эмас. Яқинда ҳамманинг амалига яраша жазо ёки мукофотини беради.
التفاسير العربية:
لَقَدۡ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ بَعَثَ فِيهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡ أَنفُسِهِمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِهِۦ وَيُزَكِّيهِمۡ وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبۡلُ لَفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
Аллоҳ мўминларга яхшилик қилиб, неъматини ёғдириб, ўзларининг орасидан бир пайғамбарни юборди. Пайғамбарки, уларга Аллоҳнинг каломини ўқиб беради, Қуръону суннатни ўргатади, уларни ширк ва разил хулқлардан тозалайди. Улар шу пайғамбар юборилишидан олдин рушду ҳидоятдан бегона бўлиб, залолат зулматларида адашиб юрардилар.
التفاسير العربية:
أَوَلَمَّآ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَدۡ أَصَبۡتُم مِّثۡلَيۡهَا قُلۡتُمۡ أَنَّىٰ هَٰذَاۖ قُلۡ هُوَ مِنۡ عِندِ أَنفُسِكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Эй мўминлар, Уҳуд жангида мағлуб бўлиб, мусибатга йўлиқсангизлар, сизлардан ҳалок бўлганлар сони Бадрдаги душманлардан ҳалок бўлганлар сонининг ярмича бўлса ҳам: "Биз мўмин бўла туриб, пайғамбар бизнинг орамизда бўла туриб мағлуб бўламизми", дейсизларми? Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Сизларга нима мусибат етган бўлса, ўзингиздан бўлди. Талашиб-тортишдингиз, Пайғамбарга бўйсунмадингиз". Аллоҳ ҳар ишга қодирдир. Ўзи истаган одамига ғалаба, истаган одамига мағлубият беради.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• النصر الحقيقي من الله تعالى، فهو القوي الذي لا يحارب، والعزيز الذي لا يغالب.
Ҳақиқий ғалаба Аллоҳ таоло тарафидан берилади. У Зот Қудратлидирки, ҳеч ким унга қарши жанг қилолмас, Азиздирки, ҳеч кимса Ундан ғолиб бўлолмас.
وَمَآ أَصَٰبَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡتَقَى ٱلۡجَمۡعَانِ فَبِإِذۡنِ ٱللَّهِ وَلِيَعۡلَمَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Мушриклар билан бўлган Уҳуд жангида бошингизга тушган ўлим, жароҳат ва мағлубият Аллоҳнинг изни ва қадари билан бўлган. Бу ишларнинг остида етук ҳикмат бор. Токи, содиқ мўминлар кимлиги очиқ кўринсин.
التفاسير العربية:
وَلِيَعۡلَمَ ٱلَّذِينَ نَافَقُواْۚ وَقِيلَ لَهُمۡ تَعَالَوۡاْ قَٰتِلُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أَوِ ٱدۡفَعُواْۖ قَالُواْ لَوۡ نَعۡلَمُ قِتَالٗا لَّٱتَّبَعۡنَٰكُمۡۗ هُمۡ لِلۡكُفۡرِ يَوۡمَئِذٍ أَقۡرَبُ مِنۡهُمۡ لِلۡإِيمَٰنِۚ يَقُولُونَ بِأَفۡوَٰهِهِم مَّا لَيۡسَ فِي قُلُوبِهِمۡۚ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا يَكۡتُمُونَ
Мунофиқлар ҳам очиқ кўринсин. Уларга: "Аллоҳнинг йўлида жанг қилинглар ёки мусулмонлар сонини ошириш билан душманни даф қилинглар", дейилса, улар: "Жанг бўлишини аниқ билганимизда-ку сизларга эргашган бўлардик, аммо жанг бўладиганга ўхшамаяпти-да", дедилар. Ўша пайтда улар иймондан кўра куфрга яқинроқ эдилар. Тили бошқа, дили бошқа бўлиб, тилларидаги гаплари дилларидаги ниятларига тўғри келмас эди. Аллоҳ эса уларнинг яширин ниятларини ҳам билади ва яқинда ўшанга яраша жазосини ҳам беради.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ قَالُواْ لِإِخۡوَٰنِهِمۡ وَقَعَدُواْ لَوۡ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُواْۗ قُلۡ فَٱدۡرَءُواْ عَنۡ أَنفُسِكُمُ ٱلۡمَوۡتَ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Жангдан қолганлар ҳам, Уҳудда мусибатга йўлиққан яқинлари ҳақида: "Бизга қулоқ солиб, урушга бормаганларида, ўлмаган бўлардилар", деганлар ҳам ана ўшалар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Даъвойинглар рост бўлса - ўлим жангга чиқишгаю ўлмай қолиш жиҳоддан қолишга боғлиқ бўлса, ўзингиздан ўлимни даф қилиб кўринглар-чи".
التفاسير العربية:
وَلَا تَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أَمۡوَٰتَۢاۚ بَلۡ أَحۡيَآءٌ عِندَ رَبِّهِمۡ يُرۡزَقُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ йўлидаги жиҳодда ўлдирилганларни ўликлар, деб ўйламанг. Улар тирикдирлар ва Парвардигорлари ҳузурида ўзларига хос ҳаёт кечирадилар. Аллоҳ уларга Ўз фазлу карами ила фақат Ўзигагина аён бўлган турли хил неъматлар ато этади.
التفاسير العربية:
فَرِحِينَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ وَيَسۡتَبۡشِرُونَ بِٱلَّذِينَ لَمۡ يَلۡحَقُواْ بِهِم مِّنۡ خَلۡفِهِمۡ أَلَّا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Улар мудом бахту саодат ва шодлигу хурсандлик оғушида бўлиб, бу дунёда қолган биродарлари ҳам Аллоҳ йўлидаги жиҳодда ҳалок бўлиб, тезроқ ёнларига келишларини ва ўзларидек нозу неъматларга ноил бўлишларини орзу-умидлар билан кутиб юрадилар. Улар учун охиратда ҳеч қандай хавф-хатар йўқ ва бу дунёда эришолмай қолган нарсаларига хафа ҳам бўлмаслар.
التفاسير العربية:
۞ يَسۡتَبۡشِرُونَ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Улар Аллоҳ тарафидан эришган улуғ ажру савобга бир хурсанд бўлсалар, Парвардигори оламнинг мўминларнинг ажрини зое қилмаганига, аксинча, савобларини тўла қилиб, ҳатто ортиғи билан берганига янада кўпроқ шодланадилар.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ ٱسۡتَجَابُواْ لِلَّهِ وَٱلرَّسُولِ مِنۢ بَعۡدِ مَآ أَصَابَهُمُ ٱلۡقَرۡحُۚ لِلَّذِينَ أَحۡسَنُواْ مِنۡهُمۡ وَٱتَّقَوۡاْ أَجۡرٌ عَظِيمٌ
Уҳуд жангида жароҳат олганига қарамасдан, унинг ортиданоқ "Ҳамроул-асад" ғазоти учун Аллоҳнинг йўлида жанг қилишга чорланганда Аллоҳ ва расулининг фармонига лаббай, дея жавоб берганлар орасидаги ишни сидқидилдан бажарганлар ва Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилганлар учун Парвардигори олам тарафидан буюк ажр - жаннат бордир.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ قَالَ لَهُمُ ٱلنَّاسُ إِنَّ ٱلنَّاسَ قَدۡ جَمَعُواْ لَكُمۡ فَٱخۡشَوۡهُمۡ فَزَادَهُمۡ إِيمَٰنٗا وَقَالُواْ حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ
Уларга айрим мушриклар: "Қурайш Абу Суфён бошчилигида сизларни батамом йўқ қилиш учун сон-саноқсиз лашкар тўплаган, эҳтиёт бўлинглар, уларга қарши бора кўрманглар", десалар, бу гап уларнинг Аллоҳга ва Аллоҳнинг ваъдасига бўлган иймонларини зиёда қилди. "Аллоҳ бизга кифоя қилади, У ишларимизни ишониб топширишимиз учун нақадар яхши Вакил", дея дадил қадамлар ила олға бордилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من سنن الله تعالى أن يبتلي عباده؛ ليتميز المؤمن الحق من المنافق، وليعلم الصادق من الكاذب.
Чин мўминни мунофиқдан, содиқни хоиндан ажратиб олиш учун бандаларига синов юбориш Аллоҳ таолонинг қонуниятидир.
فَٱنقَلَبُواْ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ لَّمۡ يَمۡسَسۡهُمۡ سُوٓءٞ وَٱتَّبَعُواْ رِضۡوَٰنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ ذُو فَضۡلٍ عَظِيمٍ
"Ҳамроул-асад"дан катта савобларга эришиб қайтдилар. Даражалари янада ошди. Душмандан эса ҳеч қандай талафот кўрмадилар. Улар Аллоҳга итоат этиш, У Зотга гуноҳ қилишдан тийилиш каби Парвардигори оламни рози қиладиган ишлар ортидан юргандилар. Оламлар раббиси эса мўмин бандаларига ўта фазлу марҳаматли Зотдир.
التفاسير العربية:
إِنَّمَا ذَٰلِكُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ يُخَوِّفُ أَوۡلِيَآءَهُۥ فَلَا تَخَافُوهُمۡ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Сизларни қўрқитаётган шайтондир. У ўзининг мададкорлари, ёрдамчилари билан қўрқитади. Сизлар эса улардан қўрқмангиз. Негаки, уларда ҳеч қандай куч-қудрат йўқ. Чин мўмин бўлсангиз, ёлғиз Аллоҳдан қўрқиб, Унга итоат этингиз.
التفاسير العربية:
وَلَا يَحۡزُنكَ ٱلَّذِينَ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡكُفۡرِۚ إِنَّهُمۡ لَن يَضُرُّواْ ٱللَّهَ شَيۡـٔٗاۚ يُرِيدُ ٱللَّهُ أَلَّا يَجۡعَلَ لَهُمۡ حَظّٗا فِي ٱلۡأٓخِرَةِۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٌ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, мунофиқларнинг йўлдан озиб, куфр сари ошиқаётганлари сизни хафа қилиб, ғам-андуҳга солмасин. Чунки улар Аллоҳга ҳеч қандай зарар қила олмайдилар. Аллоҳга иймон келтириш ва итоат этишдан бош тортиш билан улар фақат ўзларига зарар қиладилар, холос. Аллоҳ уларнинг бетавфиқлигича қолишларини истайди. Токи, уларга охират неъматларидан бирон насиба тегмасин. Уларга дўзахда аламли азоб бордир.
التفاسير العربية:
وَلَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَنَّمَا نُمۡلِي لَهُمۡ خَيۡرٞ لِّأَنفُسِهِمۡۚ إِنَّمَا نُمۡلِي لَهُمۡ لِيَزۡدَادُوٓاْ إِثۡمٗاۖ وَلَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِينٞ
Парвардигорига куфр келтириб, шариатидан юз ўгирганлар кофир бўлишига қарамай, узоқ умр кўришларини яхшилик, деб ўйламасинлар. Аслида эса ундай эмас. Уларга бу имкониятлар гуноҳ ботқоғига янада чуқурроқ ботишлари учун бериляпти. Ҳали улар учун хор қилувчи азоб бордир.
التفاسير العربية:
مَّا كَانَ ٱللَّهُ لِيَذَرَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ عَلَىٰ مَآ أَنتُمۡ عَلَيۡهِ حَتَّىٰ يَمِيزَ ٱلۡخَبِيثَ مِنَ ٱلطَّيِّبِۗ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُطۡلِعَكُمۡ عَلَى ٱلۡغَيۡبِ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَجۡتَبِي مِن رُّسُلِهِۦ مَن يَشَآءُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۚ وَإِن تُؤۡمِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَلَكُمۡ أَجۡرٌ عَظِيمٞ
Эй мўминлар, чин мўмин ким-у, мунофиқ ким экани аниқ билинмасдан, турли вазифалару синовлар орқали пок мўминни нопок мунофиқдан ажратиб олмасдан, сизларни шу аҳволингизга ташлаб қўйиш Аллоҳнинг ҳикматидан эмас. Сизларни ғайбдан хабардор қилиб, мўминни мунофиқдан ажратиб оладиган билимдан хабардор қилиш ҳам Аллоҳнинг ҳикматидан эмас. Аллоҳ Ўзи истаган пайғамбарини танлаб олиб, уни айрим ғайб ишларидан хабардор қилади. Чунончи, Муҳаммад алайҳиссаломни мунофиқлар аҳволидан хабар қилганди. Шундай экан, Аллоҳ ва Расулига чин дилдан иймон келтиринглар. Ҳақиқий мўмин бўлиб, Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилсангизлар, сизлар учун Аллоҳнинг ҳузурида буюк савоб бордир.
التفاسير العربية:
وَلَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ هُوَ خَيۡرٗا لَّهُمۖ بَلۡ هُوَ شَرّٞ لَّهُمۡۖ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِۦ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ وَلِلَّهِ مِيرَٰثُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ
Аллоҳ фазлу карами билан ато қилган бойликдан Аллоҳнинг ҳақини - закотни беришга бахиллик қилган кимсалар бу қилмишларини ўзлари учун яхшилик деб ҳисобламасинлар. Аксинча, бу ишлари улар учун ёмонликдир. Чунки шу бахиллик қилган нарсалари яқинда Қиёмат кунида бўйинларига тавқи лаънат бўлиб осилади ва у билан азобланадилар. Осмонлару ердаги ҳамма нарса ёлғиз Аллоҳга мерос бўлиб қолади. Ҳамма махлуқотлар ўлиб кетганидан кейин ҳам У Зот тирик бўлади. Аллоҳ қилаётган ишларингизни энг нозик нуқталаригача кўриб-билиб турибди ва яқинда муносиб жазо ёки мукофотингизни беради.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• ينبغي للمؤمن ألا يلتفت إلى تخويف الشيطان له بأعوانه وأنصاره من الكافرين، فإن الأمر كله لله تعالى.
Мўмин киши шайтоннинг кофир ёрдамчилари билан қўрқитишига парво қилмасин. Чунки ҳамма иш Аллоҳ таолонинг Қўлида.
• لا ينبغي للعبد أن يغتر بإمهال الله له، بل عليه المبادرة إلى التوبة، ما دام في زمن المهلة قبل فواتها.
Банда Аллоҳнинг тек қўйиб қўйганига алданиб қолмасин! Фурсат қўлдан кетмасидан олдин тез тавбага ошиқсин!
• البخيل الذي يمنع فضل الله عليه إنما يضر نفسه بحرمانها المتاجرة مع الله الكريم الوهاب، وتعريضها للعقوبة يوم القيامة.
Аллоҳнинг фазлу карами ила берган молидан Аллоҳнинг ҳақини - закотни бермасдан бахиллик қилган одам фақат ўзига зарар қилади. Энг саховатли, энг карами кенг Зот билан савдо қилиб, қўлга киритиши мумкин бўлган олам-олам фойдалардан қуруқ қолади. Боз устига қиёмат кунида азобга гирифтор бўлади.
لَّقَدۡ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوۡلَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ فَقِيرٞ وَنَحۡنُ أَغۡنِيَآءُۘ سَنَكۡتُبُ مَا قَالُواْ وَقَتۡلَهُمُ ٱلۡأَنۢبِيَآءَ بِغَيۡرِ حَقّٖ وَنَقُولُ ذُوقُواْ عَذَابَ ٱلۡحَرِيقِ
Аллоҳ яҳудларнинг: "Аллоҳ биздан қарз сўраяптими, демак, у камбағал, биз эса боймиз", деган гапларини эшитди. Парвардигорларига қилаётган бу туҳмату бўҳтонларини ҳам, пайғамббарларини ноҳақ ўлдирганларини ҳам албатта ёзиб қўямиз ва уларга: "Дўзахдаги ёндирувчи азобни татинглар", деймиз.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ عَهِدَ إِلَيۡنَآ أَلَّا نُؤۡمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّىٰ يَأۡتِيَنَا بِقُرۡبَانٖ تَأۡكُلُهُ ٱلنَّارُۗ قُلۡ قَدۡ جَآءَكُمۡ رُسُلٞ مِّن قَبۡلِي بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَبِٱلَّذِي قُلۡتُمۡ فَلِمَ قَتَلۡتُمُوهُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Улар ёлғон сўзлаб, бўҳтон қилиб, шундай дейдилар: "Аллоҳ бизга Ўзининг китобларида ва пайғамбарлари орқали бирон пайғамбарга то у ўзининг ҳақлигига бир ҳужжат келтирмагунича, яъни, унинг Аллоҳга атаб қилган садақасини самодан бир ўт тушиб, ёндириб юбормагунича иймон келтирмасликни буюрган". Аллоҳ шундай буюрган дейишлари ва пайғамбарларга ишонишни айнан шу ишга боғлаб қўйишлари ёлғон ва бўҳтондир. Шунинг учун Аллоҳ пайғамбари Муҳаммад алайҳиссаломга шундай дейишни буюрди: "Мендан олдинги пайғамбарлар ўзларининг ҳақ эканликларига очиқ ҳужжатларни ҳам, сизлар айтаётган самодан ўт тушиб, ёндириб юборадиган қурбонликни ҳам келтирган эдилар-ку. Хўш, қани, гапларингиз рост бўлса, айтинглар-чи, нима учун уларни ёлғончига чиқардинглар ва ўлдирдинглар?!
التفاسير العربية:
فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدۡ كُذِّبَ رُسُلٞ مِّن قَبۡلِكَ جَآءُو بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلزُّبُرِ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلۡمُنِيرِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизни ёлғончига чиқараётган бўлсалар, асло хафа бўлманг. Бу кофирларнинг одати. Сиздан олдинги далиллар, ҳужжатлар ва насиҳатлару кўрсатмаларга тўла битикларни ҳамда шариатлару ҳукмларни ўзида мужассам этган илоҳий Китобни олиб келган пайғамбарлар ҳам ёлғончига чиқарилганлар.
التفاسير العربية:
كُلُّ نَفۡسٖ ذَآئِقَةُ ٱلۡمَوۡتِۗ وَإِنَّمَا تُوَفَّوۡنَ أُجُورَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ فَمَن زُحۡزِحَ عَنِ ٱلنَّارِ وَأُدۡخِلَ ٱلۡجَنَّةَ فَقَدۡ فَازَۗ وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا مَتَٰعُ ٱلۡغُرُورِ
Ҳар бир жон қандай бўлишидан қатъи назар, ўлим шарбатидан татимай иложи йўқ. Шундай экан, банда бу дунёга алданиб қолмасин. Қиёмат кунида ажру савобингизни тўла қилиб оласиз. Заррача камайтирилмайди. Аллоҳ кимни дўзахдан четлатиб, жаннатга киритса, демак, у умид қилаётгани яхшиликка эришибди ва хавфсираётгани ёмонликдан нажот топибди. Дунё ҳаёти бир зумда ўтиб кетадиган алдамчи матодан бошқа нарса эмас. Унга алданганларгина боғланиб қоладилар.
التفاسير العربية:
۞ لَتُبۡلَوُنَّ فِيٓ أَمۡوَٰلِكُمۡ وَأَنفُسِكُمۡ وَلَتَسۡمَعُنَّ مِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَمِنَ ٱلَّذِينَ أَشۡرَكُوٓاْ أَذٗى كَثِيرٗاۚ وَإِن تَصۡبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَٰلِكَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ
Эй мўминлар, молу давлатингиз борасида унга оид вожибларни бажариш ва мусибатлар етиши билан синаласизлар. Жонингиз борасида эса шариат талабларини бажариш ва устингизга тушадиган турли балою офатлар билан имтиҳон қилинасизлар. Сизлардан олдинги китоб берилганлардан ҳам, ширк келтирганлардан ҳам ўзингизга ва динингизга таънаю дашномлар отиш каби кўп озорларга учрайсизлар. Бу балою мусибатларга сабр қилиб, Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилсангизлар, бу ишингиз орзу-ҳавас қилишга, унга етиш йўлида беллашишга арзийдиган иш бўлади.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من سوء فعال اليهود وقبيح أخلاقهم اعتداؤهم على أنبياء الله بالتكذيب والقتل.
Яҳудларнинг ёмонлиги ва бадхулқлиги шундаки, улар Аллоҳнинг пайғамбарларига тажовуз қилиб, уларни ёлғончига чиқарганлар ва ўлдирганлар.
• كل فوز في الدنيا فهو ناقص، وإنما الفوز التام في الآخرة، بالنجاة من النار ودخول الجنة.
Дунёдаги ҳар қандай ютуқ-ғалаба арзимасдир. Чин ютуқ-ғалаба охиратда бўлади. У дўзахдан нажот топиш ва жаннатга киришдир.
• من أنواع الابتلاء الأذى الذي ينال المؤمنين في دينهم وأنفسهم من قِبَل أهل الكتاب والمشركين، والواجب حينئذ الصبر وتقوى الله تعالى.
Мўминлар ўзларининг дини ва жони борасида йўлиқадиган балою офатлар турларидан бири аҳли китоб ва мушриклар тарафидан келадиган озорлардир. Бундай пайтда сабр ва Аллоҳдан тақво қилиш вожиб бўлади.
وَإِذۡ أَخَذَ ٱللَّهُ مِيثَٰقَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ لَتُبَيِّنُنَّهُۥ لِلنَّاسِ وَلَا تَكۡتُمُونَهُۥ فَنَبَذُوهُ وَرَآءَ ظُهُورِهِمۡ وَٱشۡتَرَوۡاْ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلٗاۖ فَبِئۡسَ مَا يَشۡتَرُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Аллоҳ аҳли китоб - яҳуд ва насороларнинг олимларидан, Аллоҳнинг китобини одамларга ҳақ билан баён қиласизлар, унинг ичидаги ҳидоятни ва Муҳаммад алайҳиссаломнинг пайғамбарлиги ҳақидаги хабарни яширмайсизлар, деб аҳду паймон олган эди. Улар эса бу аҳду паймонни назар-писанд қилмасдан, ортларига отдилар, ҳақиқатни яшириб, ботилни ҳақ қилиб кўрсатдилар, Аллоҳга берган аҳдларини мол-давлат ва обрў каби арзон нархга сотдилар. Сотиб олган нарсалари нақадар ёмон!
التفاسير العربية:
لَا تَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ يَفۡرَحُونَ بِمَآ أَتَواْ وَّيُحِبُّونَ أَن يُحۡمَدُواْ بِمَا لَمۡ يَفۡعَلُواْ فَلَا تَحۡسَبَنَّهُم بِمَفَازَةٖ مِّنَ ٱلۡعَذَابِۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ўзлари қилган қабоҳатларига хурсанд бўладиган, қилмаган яхшиликлари учун эса одамлардан мақтов эшитишни ёқтирадиган одамлар азобдан нажот топадилар, деб ўйламанг. Аксинча, уларнинг борар жойи жаҳаннамдир ва уларга аламли азоб бордир.
التفاسير العربية:
وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ
التفاسير العربية:
إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Осмонлару ернинг йўқдан бор қилинишида, кеча ва кундузнинг алмашиниб, гоҳ қисқа, гоҳ узун бўлиб туришида соғлом ақл эгалари учун борлиқнинг Яратувчиси бор эканига ва Угина чин маъбуд эканига очиқ ҳужжат-далиллар бордир.
التفاسير العربية:
ٱلَّذِينَ يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمۡ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ رَبَّنَا مَا خَلَقۡتَ هَٰذَا بَٰطِلٗا سُبۡحَٰنَكَ فَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ
Улар шундай зотларки, Аллоҳни ҳамма ҳолатларида - турганларида ҳам, ўтирганларида ҳам, ётганларида ҳам эслайдилар. Осмонлару ернинг яратилиши ҳақида фикр юритиб: "Парвардигоро, бу қадар буюк махлуқотларни бекорга яратмагансан, Сен беҳуда иш қилиш айбидан поксан, яхши ишларни қилиш ва ёмонликлардан тийилишга илҳом бериш билан бизни дўзах азобидан асрагин", дейдилар.
التفاسير العربية:
رَبَّنَآ إِنَّكَ مَن تُدۡخِلِ ٱلنَّارَ فَقَدۡ أَخۡزَيۡتَهُۥۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٖ
Улар яна шундай дейдилар: "Парвардигоро, кимни дўзахга киритсанг, демак, уни аниқ шармандаи шармисор айлабсан. Қиёмат кунида золимларга уларни Аллоҳнинг азобидан ҳимоя қиладиган ёрдамчилар бўлмас.
التفاسير العربية:
رَّبَّنَآ إِنَّنَا سَمِعۡنَا مُنَادِيٗا يُنَادِي لِلۡإِيمَٰنِ أَنۡ ءَامِنُواْ بِرَبِّكُمۡ فَـَٔامَنَّاۚ رَبَّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرۡ عَنَّا سَيِّـَٔاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ ٱلۡأَبۡرَارِ
Парвардигоро, биз иймонга чорлаётган жарчи Муҳаммад алайҳиссаломнинг: "Якка-ёлғиз Парвардигорингиз Аллоҳга иймон келтиринг!" деган нидосини эшитдик ва у даъват қилаётган Зотга иймон келтирдик, шариатига эргашдик. Энди бизнинг гуноҳларимизни яширгин, шарманда қилмагин, ёмонликларимизни кечиргин, улар туфайли бизни азобламагин ва яхши ишларни қилишу ёмон ишлардан тийилишга илҳом бериш билан бизни солиҳлар сафида ўлдиргин!
التفاسير العربية:
رَبَّنَا وَءَاتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَلَا تُخۡزِنَا يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ إِنَّكَ لَا تُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ
Парвардигоро, бизга бу дунёда Пайғамбаринг орқали Ўзинг ваъда қилганинг ҳидоят ва нусратни бергин! Охиратда эса бизни дўзахга ташлаб, шарманда қилмагин! Парвардигоро, Сен ваъдангга хилоф қилмайдиган Улуғ Зотсан!
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من صفات علماء السوء من أهل الكتاب: كتم العلم، واتباع الهوى، والفرح بمدح الناس مع سوء سرائرهم وأفعالهم.
Аҳли китоблар орасидаги ёмон олимларнинг белгилари илмни яширишлари, ҳавойи нафсга қул бўлишлари ҳамда ўзлари ёмон, диллари қора бўла туриб, яна одамлардан мақтов эшитишни исташларидир.
• التفكر في خلق الله تعالى في السماوات والأرض وتعاقب الأزمان يورث اليقين بعظمة الله وكمال الخضوع له عز وجل.
Осмонлару ернинг яратилиши, кеча ва кундузнинг алмашиниб туриши, Парвардигори оламнинг нақадар буюк яратувчи экани ҳақида фикр юритиш Аллоҳнинг буюклигига аниқ ишонишни ва унга камоли хокисорлик ила эгилишни келтириб чиқаради.
فَٱسۡتَجَابَ لَهُمۡ رَبُّهُمۡ أَنِّي لَآ أُضِيعُ عَمَلَ عَٰمِلٖ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰۖ بَعۡضُكُم مِّنۢ بَعۡضٖۖ فَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخۡرِجُواْ مِن دِيَٰرِهِمۡ وَأُوذُواْ فِي سَبِيلِي وَقَٰتَلُواْ وَقُتِلُواْ لَأُكَفِّرَنَّ عَنۡهُمۡ سَيِّـَٔاتِهِمۡ وَلَأُدۡخِلَنَّهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ ثَوَابٗا مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ عِندَهُۥ حُسۡنُ ٱلثَّوَابِ
Парвардигорлари уларнинг дуоларини ижобат қилиб деди: "Мен эркак бўлсин, аёл бўлсин, оз бўлсин, кўп бўлсин, сизлардан бирон амал қилгувчининг амалини зое қилмайман, савобсиз қолдирмайман. Бирингиз бирингиздансиз". Бу ҳукм уммат сифатида ҳамма баробарлигини, эркакнинг ҳақи кўпроғу, аёлники камроқ эмаслигини англатади. "Аллоҳ йўлида ҳижрат қилганлар, кофирлар тарафидан юртидан қувилганлар, Парвардигорларига итоат этганлари туфайли озорларга йўлиққанлар, Аллоҳ йўлида, Аллоҳ калимасини олий қилиш йўлида жанг қилиб, жон берганларнинг гуноҳларини Қиёмат кунида кечириб юбораман ва уларни қасрлар остидан анҳорлар оқиб турадиган жаннатларга киритаман". Бу - Аллоҳ тарафидан ато этилган савоб-мукофотдир. Мислсиз энг гўзал ажру савоб Аллоҳ ҳузуридадир".
التفاسير العربية:
لَٰكِنِ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا نُزُلٗا مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۗ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ خَيۡرٞ لِّلۡأَبۡرَارِ
Парвардигорларидан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қиладиганлар учун эса қасрлар остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатлар бордирки, уларда абадий қоладилар. Бу мукофот Аллоҳ тарафидан тайёрлаб қўйилгандир. Аллоҳнинг солиҳ бандаларига тайёрлаб қўйгани кофирларнинг бу дунёдаги кайфу сафоларидан афзалроқдир.
التفاسير العربية:
وَإِنَّ مِنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ لَمَن يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُمۡ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِمۡ خَٰشِعِينَ لِلَّهِ لَا يَشۡتَرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ ثَمَنٗا قَلِيلًاۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ
Аҳли китобларнинг ҳаммаси ҳам баробар эмас. Улар орасида Аллоҳга, сизларга нозил қилинган ҳақ ва ҳидоятга, ўзларига нозил қилинган китобларидаги хабарларга иймон келтирадиганлари, пайғамбарларни бир-биридан ажратмайдиганлари, Аллоҳга ўзини хор тутиб, ажру савоб умидида эгиладиганлари, Аллоҳнинг оятларини дунёнинг арзимас матоларига сотиб юбормайдиганлари бордир. Шундай сифатларга эга бўлганларга Парвардигорлари ҳузурида буюк ажру савоблар бордир. Аллоҳ амалларни тез ҳисоб-китоб қиладиган ва уларга тез жазо ёки мукофот берадиган Зотдир.
التفاسير العربية:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱصۡبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашганлар, шариат юклаган вазифаларга ҳам, дунёвий мусибатларга ҳам сабр қилингиз. Сабр қилиш борасида кофирлардан ғолиб бўлингиз. Уларнинг сабри сизникидан ортиқ бўлмасин. Аллоҳнинг йўлида жиҳод қилишга доим шай турингиз. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилингиз. Шоядки, шунда орзу-умидингизга эришиб, дўзахдан саломат бўлиб, жаннатга кирсангизлар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الأذى الذي ينال المؤمن في سبيل الله فيضطره إلى الهجرة والخروج والجهاد من أعظم أسباب تكفير الذنوب ومضاعفة الأجور.
Мўминнинг Аллоҳ йўлида чеккан озорлари, юртидан қувилиши, жанг қилиши гуноҳларига каффорат бўладиган ва ажру савобларини кўпайтирадиган энг катта сабаблардандир.
• ليست العبرة بما قد ينعم به الكافر في الدنيا من المال والمتاع وإن عظم؛ لأن الدنيا زائلة، وإنما العبرة بحقيقة مصيره في الآخرة في دار الخلود.
Кофирнинг бу дунёда ҳар қанча керилиши, яйраб-яшнаши ҳеч нарса эмас. Чунки дунё ўткинчи, бир зумда ўтади-кетади. Охиратда - абадий ҳаётда эришиладиган муваффақият эса чин саодатдир.
• من أهل الكتاب من يشهدون بالحق الذي في كتبهم، فيؤمنون بما أنزل إليهم وبما أنزل على المؤمنين، فهؤلاء لهم أجرهم مرتين.
Аҳли китоблар орасида ўзларининг китобларидаги ҳақиқатга гувоҳлик берадиганлари, ўзларига нозил бўлган оятларга ҳам, мўминларга нозил бўлган Қуръонга ҳам иймон келтирадиганлари бор. Уларнинг ажру савоблари икки баробар қилиб берилади.
ترجمة معاني سورة: آل عمران
ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - فهرس التراجم
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.